1. Tafsir Al-Fatihah
5:09 PM | Author: ain solehah
TAFSIR SURAH AL-FATIHAH
MAKSUD AL-FATIHAH
v Dengan nama Allah, Yang Maha Pemurah, lagi Maha Mengasihani.
v Pujian bagi Allah, Tuhan yang memelihara dan mentadbirkan sekalian alam.
v Yang Maha Pemurah, lagi Maha Mengasihani.
v Yang Menguasai pemerintahan hari Pembalasan (hari Akhirat).
v Engkaulah sahaja (Ya Allah) Yang Kami sembah, dan kepada Engkaulah sahaja kami
memohon pertolongan.
v Tunjukilah kami jalan yang lurus
v Iaitu jalan orang-orang yang Engkau telah kurniakan nikmat kepada mereka, bukan (jalan)
orang-orang yang dimurkai ke atas mereka, dan bukan pula (jalan) orang-orang yang sesat.

2. TAFSIRAN YANG DAQIQ (HALUS)
LATIFAH 1
Kenapa diperintahkan membaca (‫)ةذاعثسإها‬ketika membaca al-Quran?
Ja‟far al-Sadiq berkata: (mesti membaca atta‟awwuz ketika membaca al-quran, tidak pada
amalan yang lain, (hikmahnya) ialah seseorang hamba itu kemungkinan lidahnya “ternajis”
lantaran menipu, mengumpat, mengadu domba. Kerana itu Allah s.w.t. perintahkah supaya
dibaca ta‟awwuz supaya lidahnya bersih. Dengan itu, dia akan membaca kalam Allah yang suci
dengan lidah yang suci.
LATIFAH 2
2. Al-quran dimulakan dengan bismillah menjadi isyarat kepada kita agar kita memulakan setiap
perbuatan dan perkataan dengan bismillah. (hadis nabi (‫ٓهها ًسبب ٓٛف أدبٛ اه هاب ٛذ زًأ هك‬
‫ب خس(اى سحَِ اى سح ٌٞ ف ٖ٘ أ‬
Persoalan
Kenapa disebut (‫ )ٓهها ًسب‬tidak (‫)ٓههاب‬
Jawapan
Untuk membezakan antara sumpah (yamin) dan tayammun (‫ )ًُٛثها‬iaitu mengambil berkat
(‫)كزبثها‬
LATIFAH 3
3. Perbezaan antara lafaz (‫ )ٓهها‬dan (‫?)ٓهإها‬
Jawapan;
Lafaz yang pertama merujuk kepada zat yang kudus, tidak boleh dikongsi (disekutu) dengan yg
lain. Ia bermaksud: (yg disembah dengan sebenar-benar).
Lafaz yg kedua, digunakan merujuk kepada Allah dan juga lain. Sama ada sembahan itu benar
atau tidak.
LATIFAH 4
Faedah (‫ٝ ٌ(حزها ًُحزها ٓهها ًسب‬
1.Mengambil berkat (‫)كزبثها‬

3. 2.Mengagungkan Allah SWT (‫)ًٛظعثها‬
3.Menghalau syaitan kerana ia lari apabila menyebut nama Allah
4.Menzahirkan pertentangan dengan orang musyrik (org bukan Islam)
5.Memberi ketenangan (‫ )ُاًأ‬kepada pembacanya dan menjadi petunjuk kebergantungan harap
orang yang menyebutnya kepada Allah.
6.Pengakuan ketuhanan (‫)ةٛٓٗهأ زازقإ‬
7.Pengakuan nikmat
8.Minta pertolongan Allah
9.Di dalamnya terdapat Dua (2) nama yg khusus untuk Allah iaitu (‫ )ٓهها‬dan (‫.)ًُحزها‬
LATIFAH 5
v ‫ أ‬dan ‫ ه‬yang berada pada kalimah (‫ )دًحها‬bermaksud (‫ )سُجها قازؽثسإه‬iaitu tidak ada yang
berhak dipuji selayak-layaknya melainkan Allah. Dialah Allah yang bersifat dengan sifat
sempurna yg layak dipuji, diagung dan disucikan.
v Ia juga bermaksud sifat yang ada itu adalah berkekalan, bukanya perkara baru.
LATIFAH 6
v Faedah menyebutkan (‫ )ًٛحزها ًُحزها‬selepas (‫.)ًُٛهاعها بز‬
v Jawapan:
kalimah (‫ )بزها‬memberi maksud keegoan (‫ ,)ءاٛزبكها‬Kepemimpinan dan keangkuhan (‫,)زٓقها‬
dengan itu pendengar (pembaca) kemungkinan terlintas bahawa Allah yg begini sifatnya tidak
akan merahmati hambaNya dengan itu mereka akan takut semacam, berputus asa, berputus
azam. Justeru disebutkan kalimah (‫ )ًٛحزها ًُحزها‬untuk mengukuhkan bahawa Allah itu rahim
yang meliputi tiap sesuatu.
LATIFAH 7
v (‫ ,)ُٛعثسُ كاٛإٗ دبعُ كاٛإ‬suatu gaya bahasa (suatu lencongan atau perubahan( daripada kata
ganti nama ghaib kepada mukhatab.
v Ia berfungsi sebagai mempelbagaikan gaya bahasa.
v Ia lebih menarik perhatian, memikat hati.
v Ia merupakan salah satu bentuk balaghah (kedalaman (ketinggian) bahasa orang yg bertutur).

4. LATIFAH 8
v Bentuk lafaz datang dalam bentuk jamak/plural dalam dua jumlah (ُ‫ )دبع‬dan (ُ‫.)ُٛعثس‬
Tidak datang dalam bentuk (‫?)ُٛعثسُ كاٛإٗ دبعأ كاٛإ‬
v Ia sebenarnya suatu pengakuan hamba tentang kekkurangannya berhadapan di hadapan Allah
SWT., serta meminta pertolongan dan hidayah berseorangan, tidak bersama hamba-hamba yg
lain.
v Jadi maksudnya seolah-olah dia berkata: (Ya Allah! Aku adalah seorang hamba yg lemah,
kerdil, tidak layak untukku berada dalam keadaan ini berseorangan, bermunajat kepadamu,
dengan itu saya ber”sama” atau bergabung ke dalam manhaj (jalan) orang-orang yg
mengesakanMu, serta aku berdoa bersama-sama mereka, maka kabulkanlah doaku,
sesungguhnya kamu semua menyembahmu.
LATIFAH 9
v Kenapa dinisbahkan nikmat kepada Allah dalam ayat (‫ )ًٓٛهع ثًعُأ‬tetapi tidak dinisbahkan
kesesatan dan kemurkaan kepadaNya dalam ayat (‫ .)ُٛهاضها اهٗ ًٓٛهع بٗضؽًها زٛؽ‬Iaitu tidak
disebut (‫.)ًٓٛهع ثبضؽ‬
v Jawapannya:
Semua itu datang dalam konteks taaddub (beradab) dengan Allah SWT.
CTH lain Nabi Ibrahim ada menyebutkan: (‫اذإٗ ُٛقسٛٗ ًُٙعطٛ ٗٓ ٛذهاٗ ُٛدٓٛ ٗٓف ُٛقهخ ٛذها‬
87 :‫)97-ٍس ضج ف ٖ٘ ٝ ش ف ِٞ ) س٘زة اى ش ؼساء‬
PENDIDIKAN HUKUM
1. ADAKAH (‫ )ةهًسبها‬SALAH SATU AYAT AL-QUR‟AN?
Ulama sepakat bahawa (‫ )ةهًسبها‬dalam surah al-Namlu/I adalah sebahagian ayat dalam
firmanNya: (‫ )ًٛحزها ًُحزها ٓهها ًسب ُٓإٗ ُاًٛهس ًُ ُٓإ‬ayat:30.
Tetapi mereka berselisih pendapat sama ada ia ayat ataupun tidak dalam surah al-Fatihah dan
surah-surah yg lain:
1.Mazhab Syafie: ia merupakan satu ayat daripada al-Fatihah dan juga surah-surah yg lain.
2.Mazhab Maliki: Ia bukan satu ayat daripada al-Fatihah dan tidak juga daripada surah-surah yg

5. lain.
3.Mazhab Hanafi: Ia bukan satu ayat daripada al-Fatihah, tetapi ayat yg lengkap daripada al-
Quran yg diturunkan untuk membezakan antara surah-surah dlm al-quran.
Dalil yang digunakan
Mazhab Syafie:
1.Hadis Abu Hurairah r.a: (‫آُإ ،ًٛحزها ًُحزها ٓهها ًسب اٗؤزقاف ،ًُٛهاعها بز ٓهه دًحها ًثأزق اذإ‬
‫ أً اى قسآُ، ٗأً اى ن خاب، ٗاى س بغ اى َ ثاّ ٜ، ٗب سٌ ا هلل‬la raD sidaH) (‫-اى سحَِ اى سح ٌٞ أحد آٝ اح ٖا‬qutni)
2.Hadis Ibn Abbas: (‫ًُحزها ٓهها ًسبب ةاهصها حثثفٛ ُاك ًهسٗ ٓٛهع ٓهها ٙهص ٓهها هٗسز ُأ‬
(tauk kadit gy dansi) izimraT tayawiR (ٌٞ ‫اى سح‬
3.Hadis Anas:‫ٍدا...ث ٌ ق سأ ٓثءازق ثُاك :هاقف ًهسٗ ٓٛهع ٓهها ٙهص ٓهها هٗسز ةءازق ُع هئس ُٓأ‬
(‫( )...ًٛحزها ًُحزها ٓهها ًسب‬riwayat bukhari).
: (‫ح ٌٞ إّ ا آػط ٞ ْاك اى ن٘ث س..( زها ًُحزها ٓهها ًسب‬
(Riwayat muslim, nasaie, tarmizi dan Ibn Majah).
Cara berhujah
v Hadis ini menunjukkan bahawa basmalah merupakan ayat pada setiap surah dalam al-Quran.
Dalilnya Rasulullah juga membacanya dalam surah al-Kauthar.
5. Dalil akal: Mashaf al-Imam ditulis basmalah pada permulaan surah al-fatihah dan surah-surah
yg lain, meliankan surah al-Baraah.Begitu juga mashaf-mashaf yg dihantar ke negeri-negeri lain.
Diriwayatkan bahawa mereka (penulis al-Quran) tidak menulis apa-apa selain al-Quran sehingga
nama surah.
Dengan itu. Apa yg didapati berada pada mashaf tersebut pada permulaan surah al-fatihah dan
surah-surah yg lain,dapat dirumuskan sebagai basmalah merupakan ayat pada setiap surah al-
quran.
Dalil Maliki
1.Hadis Aisyah r.a: (‫ُ ز س٘ه اهلل ٝ ف خ خح اى ص الة ب اى خ ن ب ٞس، ٗاى قساءة ب اى حَد هلل زب اك :ثهاق‬
(milsum tayawir) (ِٞ َ ‫اى ؼاى‬

6. 2.Hadis Anas dalam Bukhari dan Muslim : (‫ٛبأٗ ًهسٗ ٓٛهع ٓهها ٙهص ٛبُها فهخ ثٛهص‬
(ِٞ َ ‫ب نس، ٗػَس، ٗػ ثَاُ، ف ناّ ٘ا ٝ س خ ف خحُ٘ ب اى حَد هلل زب اى ؼاى‬
dalam riwayat muslim (‫.آزخآ ٛف اهٗ ةزٗس هٗأ ٛف اه )ًٛحزها ًُحزها ٓهها ًسب( ُٗزكذٛ اه‬
3.Hadis Abu Hurairah r.a. (‫:هجٗشع ٓهها هاق( :هٗقٛ ًهسٗ ٓٛهع ٓهها ٙهص ٓهها هٗسز ثعًس هاق‬
.‫ق سَج اى ص الة ب ٞ ْٜ ٗب ِٞ ػ بدٛ ّ ص ف ِٞ، ٗى ؼ بدٛ ٍا سأه‬
ٜ ‫ف إذا ق اه اى ؼ بد: )اى حَد هلل زب اى ؼاى َ ِٞ( ق اه اهلل ح ؼاى ٚ: حَدّ ٜ زب‬
-
.‫ف إذا ق اه: )إٝ اك ّ ؼ بد ٗإٝ اك ّ س خ ؼ ِٞ( ق اه: ٕرا ب ٞ ْٜ ٗب ِٞ ػ بدٛ، ٗى ؼ بدٛ ٍا سأه‬
ٌٞ ‫صساط اى رٝ ِ أّ ؼَج ػ ي ٌٖٞ......( ق اه: )ٕرا ى ؼ بدٛ ٗى ؼ بدٛ ٍا سأه. ف إذا ق اه: )إٕدّ ا اى صساط اى َ س خ ق‬
Cara berhujah
v Solat dalam hadis ini bermaksud al-fatihah.
v Jika basmalah merupakan ayat dari al-fatihah, semestinya disebutkan di dalam hadis qudsi ini.
4. Jika basmalah sebahagian daripada al-Fatihah, nescaya berlaku pengulangan pada kalimah
atau jumlah (‫ .)ًٛحزها ًُحزها‬Ini akan menyebabkan keaiban (kepincangan dari sudut balaghah.
5. Ditulis pada permulaan ayat adalah dgn tujuan tabarruk, dan kerana menurut perintah (ada
tuntutan mengenainya agar dimulakan pada setiap awal. Sekalipun sudah tawatur ditulis pada
setiap mashaf tetapi tidak tawatur yg ia adalah sebahagian daripada al-Quran itu sndiri.
v Kata al-Qurtubi: pandangan yg sahih daripada pendangan-pandangan ini ialah pandangan
Malik. Ini kerana al-Quran tidak sabit berdasarkan khabar ahad, tetapi hanya sabit berdasarkan
khabar qat‟ie yg tidak ada khilaf.
v Kata Ibn al-Arabi: memadai hujah (untuk anda semua), basmalah bukan daripada al-quran dgn
adanya perselisihan ulama. Sedangkan al-Quran tidak diperselisihkan. Semua khabar (hadis) yg
sahih menunjukkan bahawa ia bukan daripada al-quran melainkan pada surah al-Naml.
Dalil Hanafi:
v Basmalah itu ditulis di dalam mashaf menunjukkan yg ia adalah daripada al-Quran, tetapi tidak
menunjukkan yg ia adalah ayat pada setiap surah.
v Hadith-hadith yg menunjukkan bahawa basmalah dibaca secara senyap jelas menunjukkan ia
bukan daripada al-Fatihah. Denga itu mereka hukumkan bahawa ia adalah ayat yg lengkap-selain

7. daripada surah al-Naml- yg diturunkan untuk memisahkan antara surah-surah.
v Dalil yg menyokong ialah kata-kata para sahabat: Kami tidak mengetahui penghujung satu-satu
surah sehingga turunnya (‫.)ًٛحزها ًُحزها ٓهها ًسب‬
v Begitu juga riwayat dripada Ibn Abbas: bahawasanya Rasulullah tidakm mengetahui pemisah
satu-satu surahm sehingga turunya (‫)ًٛحزها ًُحزها ٓهها ًسب‬
v Hadis Nabi SAW: terdapat satu surah dalam al-Quran yang mempunyai 30 ayat, yg akan
memberikan syafaat kepada temannya (pembacanya) sehingga diampunkan iaitu (‫ٛذها كزبث‬
‫ك(.ب ٞدٓ اى َو‬
v Sedang, semua qurra sepakat bahawa ayatnya adalah sebanyak 30 ayat tidak termasuk
(basmalah) begitu juga surah al-Kauthar 3 ayat, surah al-Ikhlas 4 ayat.
Tarjih: Syaikh Ali al-Sobuni
v Pendapat mazhab Hanafi adalah rajih
2.HUKUM MEMBACA BASMALAH DALAM SOLAT
v Terdapat perselisihan pendapat para ulama:-
1.Mazhab Malik:tidak boleh dibaca di dalam solat fardhu sama ada yg jahri atau yg sirri, tidak
pada al-Fatihah atau mana-mana surah. Tetapi diharuskan membacanya dalam solat sunat.
2.Abu Hanifah: Org yg melaksanakan solat hendaklah membacanya secara sirri ketika membaca
fatihah pada setiap rakaat. Jika dibawa pada setiap surah, maka ia adalah elok.
3.Mazhab Syafie:Org yg melaksanakan solat wajib membacanya, sama pada solat jahri atau sirri.
Pada solat sirri dibaca secara sirri.
4.Imam Ahmad: org yg melaksanakan solat hendaklah membacanya secara sirri dan tidak
disunatkan jahri
Sebab khilaf :
v Ada 2:
1.Khilaf menentukan basmalah sama ada ia ayat penuh dari al-fatihah ataupun tidak
2.Berbeza pendapat salaf (menurut ibn al-Jauzi dalam Zad al-Masir)
1) pendapat Ahmad: tidak sunat jahri, ini merupakan pendapat Abu Bakar, Umar, Uthman, Ali,
Ibn Mas‟ud, Mazhab al-Thauri, Malik dan Abu Hanifah.

8. 2) Pendapat Syafie: Membaca secara jahir adalah sunat, ia diriwayatkan daripada Mu‟awiyah,
„Ata dan Tawus.
3.ADAKAH WAJIB BACA FATIHAH DALAM SOLAT?
v Ulama berselisih pendapat kepada 2:
1.Jumhur ulama: Malik, Syafie dan Ahmad: Membaca al-Fatihah adalah syarat sah solat. Sesiapa
yg tidak membacanya sedangkan dia mampu, solatnya tidak sah.
2.Mazhab al-Thauri dan Abu Hanifah: Solat sah tanpa membaca fatihah tetapi tidak elok.
Menurut mereka yg wajib ialah membaca 3 ayat sama ada yg pendek atau yg panjang.
Dalil jamhur
1.Hadis Ubadah bin al-Somit: (‫ فب أزقٛ ًه ًُه ةاهص اه‬niales hattis tayawir) (‫اح حت اى ن خاب‬
malik).
2.Hadis abu Hurairah: (‫ًأب آٛف أزقٛ ًه ةاهص ٙهص ًُ :هاق ًهسٗ ٓٛهع ٓهها ٙهص ٓهها هٗسز ُأ‬
.(ً‫اى ن خاب ف ٖٜ خداج، ف ٖٜ خداج، ف ٖٜ خداج غ ٞس ح ا‬
3.Hadis Abi Said al-Khudri: ( ‫)زسُٛ اًٗ باثكها ةحثافب أزقُ ُأ اُزًأ‬
Cara berhujah:
v Kesemua hadis di atas menunjukan wajib membaca al-fatihah di dalam solat.
v 1) (‫ )باثكها ةحثافب أزقٛ اه ًُه ةاهص اه‬menafikan sehahihan solat
v 2) (‫ .)جادخ ٛٓف‬Jelas menunjukkan kekurangan dan kefasadan.
Dalil Hanafi
v Al-Quran: (‫ُ اى قسآُ(ً زسٛث اً اٗءزقاف‬
v Kata mereka: “ayat ini menunjukkan bahawa yg wajib dibaca ialah apa (‫ )ءٛش‬yg termampu yg
mudah.
v Al-Sunnah:
Hadis mengenai seorang lelaki yg sembahyang tidak sempurna: (‫)ةزٛزٓ ٛبأ ُع‬
Yang Rajih :

9. v Pendapat jumhur ulama:
v Berdasarkan dalil-dalil lain yg cukup kuat:
1.Hadis Abu qatadah: ( ‫ُٛثعكزها ٛف زصعهاٗ زٓظها ٛف أزقٛف اُب ٛهصٛ ٓهها هٗسز ُاك‬
ٍِ ٚ ‫األٗى ٞ ِٞ ب فاح حت اى ن خاب ٗ س٘زح ِٞ، ٗٝ سَ ؼ ْا اٟٝ ت أح ٞاّ ا، ٗم اُ ٝ ط٘ه ف ٜ اى سم ؼت األٗى‬
.‫اى ظٖس، ٗٝ ق صس اى ثاّ ٞت، ٗم رى ل اى ص بح‬
2.Kata al-Qurtubi: pendapat yg sahih daripada pendapat-pendapat ini ialah pendapat jumhur
berdasarkan dalil (‫.)باثكها ةحثافب أزقٛ ًه ًُه ةاهص اه‬
3.Kata al-Imam al-Fakhrulrazi: baginda senantiasa melazimi membaca al-fatihah dalam solat,
maka menjawi kepawipan kita untuk mengikutnya kerana firman Allah (ٗ‫)ُٗدثٓث ًكهعه ٓٗعبثا‬
(al-A‟raf:158)
4.HUKUM MAKMUM BACA FATIHAH DI BELAKANG IMAM
v Ulama sepakat bahawa apabila makmum sempat bersama imam ketika imam rukuk, maka
imam akan menanggug bacaan fatihah, kerana mereka sepakat bahawa gugur bacaan fatihah
dengan sebab rukuknya imam. Tetapi jika makmum sempat bersama imam ketika beliau sdng
qiyam bagaimana?
v Syafie dan Ahmad: Wajib membaca fatihah di belakang imam sama ada pada sembahyang
jahri atau sirri
v Imam Malik: Jika solat sirri, maka hendaklah dibaca, tetapi jika solat jahri, tidak boleh dibaca.
v Abu Hanifah: Tidak perlu membaca al-Fatihah sama ada solat sirri atau jahri.
Dalil yang digunakan
v Syafie:
1.Hadis (‫)باثكها ةحثافب أزقٛ اه ًُه ةاهص اه‬
Cara berhujah:
Hadis ini umum mencakupi imam dan makmum, sama ada pada solat sirri atau jahir. Dengan itu
orang yang tidak membaca al-fatihah tidak sah solatnya.
v Imam Malik:
1) Wajib baca pada sirri berdasarkan hadis di atas.
2) Tidak boleh baca ketika jahri berdasarkan ayat al-Quran (ٗ‫ئ اى قسآُ ف ا س خَ ؼ٘ا ىٔ زق اذإ‬

10. la harus ).(َُ٘‫‟-ٗأّ ص خ٘ا ى ؼ ي نٌ ح سح‬A‟raf: 204).
3) Al-Qurtubi menukilkan daripada Imam Malik bahawa beliau tidak membaca apa-apa dalam
solat jahri dibelakang imam. Adapun dalam solat sirri, beliau akan membacanya. Tetapi sesiapa
yang tidak membacanya maka ia tidak elok tetapi tidak membatalkan solat.
v Imam Abu Hanifah:
1.Al-quran: (ٗ‫)402 :فازعأها ةزٗس( )ًُٗحزث ًكهعه اٗثصُأٗ ٓه اٗعًثساف ُآزقها ئزق اذإ‬
2.Hadis: (ًُ ‫ )ةءازق ٓه ًاًإها ةءازقف ًاًإ ٓه ُاك‬hadis riwayat Ibn Abi Syaibah.
3.Hadi )
Al-Qur'an |
This entry was posted on 5:09 PM and is filed under Al-Qur'an .