Darmowa publikacja dotycząca rynku kariery i jej diagnozy z wykorzystaniem nowoczesnych narzędzi wspierających jej rozwój.

1. Martin Achtnich
Obrazkowy Test Zawodów
BBT
Wykorzystanie metody w poradnictwie zawodowym
i planowaniu kariery. Wprowadzenie
?

2. Martin Achtnich
Obrazkowy Test Zawodów
BBT
Wykorzystanie metody
w poradnictwie zawodowym
i planowaniu kariery
Wprowadzenie

3. T umaczenie: Edward Wieczorek
Redakcja techniczna: Henryk Jarosiewicz
Projekt ok adki i sk ad: Andrzej Duliba
Fotogra e: Roman Wieczorek
Rozdzia pt. „Przeprowadzenie testu z wykorzystaniem programu
komputerowego“ zosta dodany przez redaktora polskiego.
Tytu orygina u:
Der Berufsbilder-Test
Seine Anwendung In der Berufs- und Laufbahnberatung – eine Einf hrung
1987 Verlag Hans Huber
Bern Stuttgart Toronto
© Prawa do wydania polskiego Henryk Jarosiewicz
Wydawca: Kapita Kariery Spó ka z o.o.
Wroc aw 2014
ISBN 978-83-938730-0-5

4. Spis tre ci
Przedmowa . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . .
I. Wst p . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . .
II. Instrukcja . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . .
III. Osiem potrzeb wszystkich istot ludzkich . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . .
Czynnik W . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . .
Czynnik K . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . .
Czynnik S. . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . .
Czynnik Z . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . .
Czynnik V . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . .
Czynnik G . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . .
Czynnik M . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . .
Czynnik O . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . .
IV Znaczenie potrzeb . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . .
.
V Zale no mi dzy wymaganiami zawodowymi a potrzeb . . . . . . . . . . . . .
.
VI. Znajomo zawodów . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . .
Czynnik K (si a zyczna) . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . .
Czynnik V (inteligencja, rozum) . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . .
VII. Tablica czynników . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . .
VIII. Zawód i jego czynniki . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . .
IX. Konstrukcja testu . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . .
X. Sposób przeprowadzenia testu z zasi gaj cym porady . . . . . . . . . . . . . . . . .
Przeprowadzanie testu metod „papier i o ówek” . . . . . . . . . . . . . . . . . . .
Przeprowadzenie testu z wykorzystaniem programu komputerowego .
XI. Interpretacja testu . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . .
XII. Porada zawodowa . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . .
XIII. Przyk ady . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . .
Verena, 17-letnia licealistka . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . .
Karol, ucze szko y podstawowej, 15 lat . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . .
Pani R., ksi garka, lat 44 . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . .
Piotr, 19-letni licealista . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . .
XIV Literatura . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . .
.
5
7
8
9
9
9
10
11
12
12
13
14
15
17
18
18
20
22
24
26
28
34
30
32
33
34
34
37
40
42
48

6. BBT
PRZEDMOWA
Test
Obrazkowy
Zdanie to napisa Leopold Szondi jako dedykacj w osobistym egzemplarzu Autora, kiedy ksi ka ukaza a si po niemiecku w 1979 roku, w wydawnictwie Hans Huber Verlag,
Bern Stuttgart Wien.
Martin Achtnich, czerpi c ze skarbca bogatego do wiadczenia swojej dzia alno ci jako doradca zawodowy, stworzy
metod do wyja niania sk onno ci zawodowych, która sprawdza si w praktyce od ponad trzydziestu lat.
Test, pocz tkowo zamierzony dla m odzie y w poradnictwie zawodowym, jest dzisiaj cenn pomoc w poradnictwie
zawodowym dla doros ych, np. w sytuacjach reorientacji zawodowej. Obrazkowy Test Zawodów mo e by równie zastosowany w rekrutacji personelu, w ekspertyzach jak i w pracy
psychoterapeutycznej, w doradztwie ma e skim i rodzinnym.
Obrazkowy Test Zawodów daje doradcom zawodowym
i psychologom instrument, który uwzgl dnia – poza j zykiem
– dodatkowe sfery postrzegania. Obrazki dzia aj w sposób
bezpo redni, pozwalaj na lu n sytuacj testow , przemawiaj do klientów skr powanych i niewprawnych w sposobie
wyra ania si . Mog by zastosowane w pracy z osobami obcoj zycznymi.
Klucz do gruntowych i d ugotrwa ych rezultatów w procesie decyzyjnym le y nie tylko w wyborze pojedynczych obrazków, ale przede wszystkim w stosowanej w te cie technice
skojarzeniowej badaj cej motywy wyboru obrazków.
Tym mo na t umaczy du e rozpowszechnienie i uznanie,
które test, poza Szwajcari , zdoby na ca ym wiecie. W roku
Zawodów
„Jeste my niczym – to czego szukamy
jest wszystkim!“
5

7. Obrazkowy Test Zawodów BBT
PRZEDMOWA
6
1986, w wydawnictwie Editest w Brukseli, ukaza a si wersja francuska ksi ki. Dzi ki temu test rozpowszechni si
na ca ym obszarze frankofo skim. W roku 1991 ksi ka zosta a przet umaczona na j zyk brazylijsko-portugalski. Na
podstawie socjokulturalnych bada Uniwersytetu São Pãolo
Riberão Preto (Brazylia) wydano w 2001 i 2006 roku dwie serie testowe BBT-Br, które odnosz si do brazylijskiej praktyki. W 2010 roku ukaza o si polskie t umaczenie ksi ki, za
rosyjska wersja jest planowana na 2011.
Ten krótki zarys pokazuje, e zacytowane na wst pie zdanie Leopolda Szondiego dotyczy nie tylko szerokiej psychologicznej dzia alno ci doradczej, ale równie ywego rozwoju
samej metody Obrazkowego Testu Zawodów.
(Ze Wst pu do ksi ki M. Achtnicha:
„BBT Obrazkowy Test Zawodów”. Wroc aw 2010)

8. BBT
Zawodów
Obrazkowy Test Zawodów (BBT) zosta opracowany przez
autora jako projekcyjna metoda diagnozy sk onno ci zawodowych do stosowania przez doradców zawodowych w poradnictwie zawodowym i planowaniu kariery.
Test sk ada si z dwóch serii
fotogra i, ka da po 112 sztuk,
przedstawiaj cych czynne zawodowo kobiety i m czyzn
w trakcie wykonywania przez
nich pracy. Przedstawiane s
one osobom badanym. Mo liwe s trzy rodzaje odpowiedzi: wybory pozytywne, negatywne i brak orientacji.
Wybory te okre laj sk onnoci badanej osoby do okre lonych relacji zawodowych.
Celem testu jest uchwycenie optymalnej relacji osoby do
wiata zawodowego i do przedstawionych na obrazkach czynno ci. Nie chodzi przy tym o ustalenie preferencji okre lonych zawodów; nie jest wi c wa na znajomo nazw przedstwionych zawodów ani ich rozpoznanie.
Istotnym elementem diagnozy sk onno ci zawodowych
metod BBT jest te rozmowa na temat dokonanych wyborów; test przyczynia si do podniesienia samowiedzy klienta
i na ukierunkowanie jego zainteresowa zawodowych.
Okre lona w badaniu struktura sk onno ci zawodowych
pozwala na rozpoznanie charakteru zawodowego i przewidywanie optymalnego stylu aktywno ci na rynku pracy.
Obrazkowy Test
I. Wst p
7

9. II. Instrukcja
Obrazkowy Test Zawodów BBT
Odpowiednia wersja testu (kobieca b d m ska) jest przedstawiona osobie
testowanej, która otrzymuje nast puj c instrukcj :
S to obrazki ludzi, którzy wykonuj ró nego rodzaju prace. Powiniene je u o y wed ug: „tak” – „nie” – „oboj tne” lub „niezdecydowane”
W tym samym czasie k adziemy kartoniki +, – i 0.
Je eli jaka czynno podoba Ci si cho troch , k adziesz obrazek
na „+” (tak); je eli ona Ci si w ogóle nie podoba, k adziesz go na „–”
„–”
(nie); je eli si wahasz lub gdy to zaj cie jest Ci oboj tne, k adziesz
adziesz
obrazek na „ rodku” („0”). Wybieraj niezale nie od swoich zdolnoci, kieruj c si jedynie swoimi sk onno ci i zainteresowaniami. K adziesz równie na „+” obrazki z czynno ciami, które Ci interesuj ,
nawet je li my lisz, e nie móg by wykonywa tego zawodu, lecz jeli co Ci si w nich podoba.
Wybierasz wi c jedynie wed ug Twoich odczu
B dn instrukcj by oby powiedzie : „Wyszukaj wszystkie zawody, które
Ci si podobaj ”. W ten sposób osoba szukaj ca porady by aby skonfrontowana bezpo rednio z pytaniem o zawód.
Zasi gaj cymi porady mog by m odzi lub doro li, którzy chcieliby g biej
zapozna si ze swoimi sk onno ciami i mo liwo ciami. Doro li s cz sto niepewni gdy czuj si zmuszeni do podj cia nowego zaj cia. Dotyczy to kobiet,
których sytuacja yciowa zmusza do podj cia pracy zarobkowej, lub które nie
odczuwaj zadowolenia z dotychczasowego zawodu. M czy ni przychodz na
konsultacj ukierunkowania zawodowego, poniewa stracili zatrudnienie lub
nie mog wi cej wykonywa swojego poprzedniego zawodu w wyniku wypadku lub choroby. Mog równie czu , e maj jakie inne talenty od tych, które
wykorzystuj w zawodzie, a które mogliby rozwin i wykorzysta .
Fotogra e nie zosta y wybrane wed ug poszczególnych grup zawodowych
(jak np. zawody rolnicze, przemys u mechanicznego, budownictwa, itp.), lecz
wed ug zasady psychologicznej nawi zuj cej do koncepcji Leopolda Szondiego. Jako zasad klasy kacji przyj em 8 czynników Szondiego i wykorzysta em
je jako sk onno ci ród owe z punktu widzenia psychologii pracy. Te czynniki,
lub podstawowe sk onno ci, odpowiadaj uniwersalnym potrzebom ludzkim.
8

10. III. Osiem potrzeb
wszystkich istot ludzkich
Czynnik
W
Potrzeba czu o ci, zainteresowanie tym, co cielesne, delikatne, ciep e, co jest ród em przyjemnych dozna . Potrzeba dotykania i macania. Pragnienie przyjmowania i dawania:
sk onno do oddawania si i do przyjmowania.
Nazwali my t potrzeb kobieco ci i czu oci , wiedz c, e ta potrzeba wyst puje równie u ka dej osoby p ci m skiej i nawet powinna istnie .
Czynnik
K
Potrzeba wykorzystania w asnej si y zycznej
i jej wypróbowania. Przyjemno przezwyci ania oporu przez bycie „twardym”, wola przeciwstawienia si i pot ga (si a) uderzenia.
Dzia anie zyczne przynosi dobre samopoczucie zyczne, a panowanie nad przeszkodami
zwi ksza zaufanie do siebie. Dochodzenie do
celu pomimo przeszkody rodzi uczucie potwierdzenia swojego „ja”, zwyci stwa.
9

11. Czynnik
S
Ukierunkowanie socjalne, z dwoma dyspozycjami:
SH Dyspozycja do pomagania, potrzeba czynienia dobra, potrzeba zycznego bycia z bliskimi, z bli nimi, ze zwierz tami i ro linami.
Zainteresowanie odnosi si do wzrostu, ewolucji i rozkwitu wszystkiego, co ywe.
SE Energia, energia wewn trzna, psychiczna i zainteresowanie energi zewn trzn we
wszech wiecie.
Jako energia wewn trzna to odwaga, pop d
do dzia ania i potrzeba ruchu, potrzeba zmiany
miejsca i ró norodno ci, zaaferowanego dziaania, potrzeba niezale no ci, potrzeba wolnoci i wola bronienia si przed ograniczeniami
i opiek , mog c doprowadzi do wybuchów
w ciek o ci i z o ci. Poszukiwane s napi cie,
biegunowo , zdziwienie, przygoda i ryzyko.
Zainteresowanie energi zewn trzn manifestuje si ukierunkowaniem na wszystko, co si
porusza, wszystko, co znajduje si w biegu ycia, wszystko, co ma przejaw dynamiczny ( ywio owy). Mo e to dotyczy ruchów silników,
mody kacji natury lub rozwoju ekonomicznego i politycznego. Jest to potrzeba powodowania takich stanów i destrukcji wszystkiego, co
mo e by trwa e i niezmienne.
10

12. Z
Potrzeba pokazywania: pokazywa i widzie ,
patrze .
Pokazywa :
Cz owiek mo e si pokazywa , lub pokazywa
swoje dzie o i, przez to, by akceptowanym,
rozpoznawanym i uznanym przez innych ludzi.
Wszystko, co mo e by podziwiane, oboj tnie
gdzie i wszystko, co mo e zadziwia , wszystko,
co mo e by widziane, us yszane lub zrobione,
co – na koniec – mo e by zaproponowane.
Potrzeba pokazywania si przejawia si w pop dzie przedstawiania. Cz owiek mo e sobie
nada ekspresj , wyrazisto . Gdy nie mo e si
pokaza , lub pokazywa swego dzie a, to mo e
pokazywa dzie a bliskich i przedstawia je,
eksponowa .
III. Osiem potrzeb
III. Osiem potrzeb
Osiem potrzeb
wszystkich
wszystkich
wszystkich
istot ludzkich
istot ludzkich
istot ludzkich
Czynnik
Widzie , patrze :
Czego to cz owiek nie lubi by widzie ; teatr,
wystawa, demonstracje, telewizja... Lubimy
widzie pi kne rzeczy, mamy smak pi kna,
potrzeb estetyczn i reagujemy sprzeciwem
na to, co pi kne nie jest.
Potrzeba pokazywania i smak pi kna spe nia
równie istotn rol w relacji mi dzy p ciami,
mi dzy partnerami.
11

13. wszystkich istot ludzkich
III. Osiem potrzeb
Czynnik
12
V
Inteligencja, rozum. Cz owiek ma potrzeb zrozumienia wiata, potrzeb jasno ci intelektualnej, ma potrzeb poznania. Proces intelektualny:
• rozpoczyna si z dok adn percepcj rzeczy;
• okre la rzeczy, nadaje im nazw i buduje poj cia;
• liczy, mierzy, poddaje próbie, os dza, ocenia rzeczy;
• szereguje je, buduje kategorie, klasy;
• wprowadza je do zale no ci logicznych i wprowadza
regu y;
• dochodzi do abstrakcji, do wniosku.
Ta potrzeba jest u podstawy woli poznania i zrozumienia. Jest koniecznym warunkiem dla naszej orientacji
w wiecie. Jest niezb dna dla wszelkiego kszta cenia
zawodowego. Gdy brakuje inteligencji, b dzie bardzo
trudno doj do uko czenia szko y. Jest wszak e oczywiste, e dla pewnych zawodów czynnik V b dzie istotny, b dzie
mia wi ksze znaczenie, ani eli dla innych.
Czynnik
G
Duch. Potrzeba praktykowania dzia alno ci duchowej i twórczej.
W „ego“ znajdujemy kreatywno , ród o twórczo ci. Podmiot
zajmuje si tym, czego nie ma, lub jeszcze nie jest rzeczywiste;
tym, co jest nieznane, nie wiadome, przysz e, skryte, tym, które jest do odkrycia, i ideami. Funkcjami duchowymi s : intuicja,
przeczucie, wiara, fantazja twórcza, natchnienie, idea.
Cz owiek duchowy jest kim , kto szuka sensu, zwi zków, m dro ci i prawdy schowanej najg biej. Duch
przekracza granice rzeczywisto ci, w wymiarze poziomym – transgresja i pionowym – transcendencja.
Rozum (V) ogranicza, wyznacza granice, realizuje,
konkretyzuje. Rozum staje si sterylny bez duszy,
lecz bez rozumu duch (wola: G) pozostaje w „przestrzeni urojonej”. Cz owiek duchowy „s yszy” czasami wewn trzny g os, czuje si wtedy przymuszony by i za tym g osem, za t misj i jej wierzy.

14. Materia, substancja: konkret, to, co namacalne, daj ce si poj
(uchwytne).
Cz owiek ma potrzeb chwyta rzeczy, przytrzymywa je
i stwierdzi w ten sposób do wiadczalnie wiat zewn trzny.
Odchody s dla cz owieka pierwsz substancj do wiadczan
w czasie wydalania i pierwsz „produkcj ”. Poprzez trening
czysto ci dziecko do wiadcza zale no ci od innych, która b dzie
fundamentalna dla jego przysz ego rozwoju.
Wydalanie czy si z pierwsz prób wp ywu woli na naturalne procesy, a odchody s dla cz owieka pierwsz do wiadczan substancj
i pierwsz „produkcj ”. Z drugiej strony, poprzez trening czystoci dziecko do wiadcza zale no ci od woli innych osób.
Kompromis, który ukszta tuje si w fazie analnej ma
wp yw na ca e pó niejsze ycie. Oto niektóre przejawy:
• Wytworzy „dzie o”, realizacj , „zrobi ”. Produktywno – lub sprzeciw i duma wyra aj ca si
w tym, by „nie chcie zrobi ”.
• Odchody s wydalone lub przytrzywane. Ta zdolno c wp ywu przejawia si pó niej jako: chcie
„mie ” i móc „dawa ”, jako: posiada i straci .
Wykszta ca si te sk onno do posiadania i do
kolekcjonowania.
• Odchody mog by obmacywane: rozwija si wra liwo dla materii, naturalno ci; w szerszym sensie jest to stosunek do ziemi, do tego, co „ziemskie”, do gruntu i do gleby.
By „ugruntowanym”, w sensie angielskiego „grounded”.
• Odchody s okre lane jako „brudne”, b d wi c „eliminowane”. Rozwija si stosunek do nieczysto ci i do ka u z jednej
strony, i potrzeba porz dku i czysto ci – z drugiej strony. Higiena i, pó niej, wszystkie czynno ci „uprz tania” (na przyk ad usuwanie nieczysto ci) znajduj tutaj swoj podstaw .
• Rozwija si w ten sposób do wiadczenie tego, co „odchodzi”
i czego „ju nie ma”, wi c jest ulotne. W pewnych okolicznociach op akujemy przesz o i pragniemy j zatrzyma cho
w pami ci. W ten sposób rozwija si zainteresowanie i „smak”
dla przesz o ci, dawnych rzeczy i mo liwo ich zachowania,
pragnienie ich odrestaurowania.
wszystkich istot ludzkich
M
III. Osiem potrzeb
Czynnik
13

15. Czynnik
O
Oralno . Wszystko, co ma zwi zek z ustami.
ON Potrzeba karmienia i zainteresowanie
wszystkim, co ma zwi zek z pokarmem.
OR Potrzeba mówienia. Potrzeba rozprawiania
/ gaw dzenia, mówienia, komunikowania ma
znaczenie centralne dla naszej zdolno ci relacji
i kontaktu z bli nimi.
14

16. Zawodów BBT
S dzimy, e tych osiem czynników wyczerpuje istot potrzeb cz owieka i e ka dy cz owiek usi uje zaspokoi wszystkie te potrzeby. Mog one by zaspokojone w wielu dziedzinach. Jedn z tych dziedzin jest aktywno zawodowa.
Innymi dziedzinami s mi o i przyja , odpoczynek i czas
wolny i, wed ug Szondiego, równie losy w chorobie i mierci.
Potrzeby te mog by
zaspokajane kolejno wed ug
swego nasilenia i by faworyzowane, lub odwrotnie: mog
by t umione (bardziej lub
mniej silnie) przez wp yw
otoczenia lub wychowanie.
Jest równie mo liwe, e
w czasie wzrostu i rozwoju
osobistego niektóre z tych
potrzeb wysuwaj si na
pierwszy plan, podczas gdy
przedtem by y utajone.
Nie tylko si a potrzeby, mo e si zmienia , lecz tak e zmienia si jej jako . Mo e ona si zmienia nast puj co:
1. przez po czenie, wi zanie, sprz enie z innymi potrzebami;
2. przez zak ócony rozwój, który mo e spowodowa nadmierny przerost lub deformacj ;
Tytu em ilustracji tabela poni ej ilustruje napi cia mi dzy
reakcjami czystymi, reakcjami s abymi i zdeformowanymi.
Obrazkowy Test
IV Znaczenie potrzeb
.
15

17. Manifestacja normalnej
potrzeby
Brak lub niedostateczno
potrzeby
W
Delikatno , sk onno do dozna , do przyjmowania i do oddania si partnerowi w relacji.
Ma a sk onno do zrzeczenia si . Sam nie mo e
zatrzyma i odmawia przyjmowania.
Uleg y, ulegaj cy wp ywom;
atwy do zwodzenia, nienormalne
stosunki seksualne.
K
Si a zyczna, wytrwa o , si a
uderzania.
Brak twardo ci, ma a zdolno doj cia do celu.
Brutalny zycznie, agresywny,
burzyciel, sadysta.
S
SH
Sk onno socjalna.
Gotowo do pomocy, potrzeba
czynienia dobra. Przedmiotem
jest rozwój i rozkwit wszystkiego co jest ywe.
Brak udzia u psychicznego,
oboj tno .
Kra cowo: pop d do pomocy
i chronienia (nadopieku czo ).
Moralizm, przesadna dobro ,
skrajna wiadomo . Skrupulatno , wiara w autorytet.
SE
Energia wewn trzna: odwaga,
pop d do dzia ania, potrzeba
ruchu, upodobanie do ryzyka.
Brak odwagi, bierno , brak
przyjemno ci z ruchu.
Silne wzburzenia, wzruszenia:
w ciek o , gniew, nienawi /
wrogo , zemsta, zazdro . Manifestacja wzrusze : mord, reakcje
padaczkowe.
SE
Energia zewn trzna: poszukiBrak zainteresowania dla
wana jest ka da posta dynami- zmiany otoczenia.
zmu (si y).
Szale stwo przy kierownicy,
terroryzm.
Potrzeba pokazywania, potrzeba wyra ania siebie.
Zmys estetyczny: lubi widzie
pi kne rzeczy i nadawa im
kszta t.
Blok w pokazywaniu siebie,
l kliwo , Brak zaufania do
siebie.
Pró no , blef, potrzeba przyci gania wsz dzie podziwu dla siebie,
reakcje histeryczne.
Inteligencja, rozum, pragnienie
jasno ci intelektualnej, pop d
do poznania.
Brak koncentracji, brak
zmys u porz dku i jasno ci,
zaburzenia w uczeniu si ,
brak woli do nauczenia si .
Zachowanie przymusowe. My lenie kra cowo u ytkowe i funkcjonalne; punkt widzenia skoncentrowany na przychodzie. Sceptyk,
pedant, formalista, ograniczony,
surowy, nieczu y, katatoniczny.
Umys i duch.
Potrzeba twórczo ci. Ogarni cie przez natchnienia i pomys y.
Brak wyobra ni, ma o
twórczo ci. Niezdomy by
wierzy .
Fantasta, irrealista, spekulatywny, brak sensu realno ci. Nie stoi
na ziemi. Reakcja paranoiczna,
paniczny niepokój, halucynacje.
M
Materia, substancja, produktywno , d no do posiadania. Zainteresowanie dla
przesz o ci, dla starych rzeczy.
Czysto , higiena.
Brak czysto ci, sta o ci
i wytrwa o ci.
Sk pstwo. Nie mo e przyzwyczai
si do nowo ci, staje si depresyjny gdy dotyka go strata.
O
ON
Oralno .
Potrzeba pokarmowa, lubi
dobrze zje .
Brak smaku do jedzenie.
Alkoholizm, ar oczno , toksykomania, frywolno , marnotrawstwo.
OR
Potrzeba mówienia i komunikowania si , zdolno do kontaktów i do uczestnictwa.
Ma o kontaktów, brak zdolno ci wyra ania si ustnie.
Kra cowa potrzeba naprzykrzania si . Nie umie przerwa
kontaktu, ci gle mówi.
Z
V
G
16
Deformacja potrzeby

18. Zawodów BBT
Zawód oferuje temu, który go wykonuje mo liwo zaspokojenia bardzo okre lonych sk onno ci. Zawód jest jak pole
magnetyczne, które przyci ga do siebie osoby, które posiadaj
podobne sk onno ci. Zawód jest okre lony czynno ciami, które
mo emy wykona . Ka da czynno
wymaga nie tylko odpowiadaj cej
zdolno ci, lecz równie odpowiedniej
dyspozycji uczuciowej, to znaczy
sk onno ci. Mo emy w ten sposób
powiedzie , e ci, którzy wykonuj
okre lony zawód b d mieli wspóln struktur sk onno ci. Chocia
zawody nie mog posiada sk onno ci, my mówimy o strukturze
sk onno ci zawodu. Zawód „mówi”
w jaki sposób: „We mnie b dziesz
móg zaspokoi takie i takie sk onno ci, lecz oczekuj równie ,
e posiadasz te sk onno ci”. I mówi jeszcze: „Oczekuj , e posiadasz zdolno ci, które s konieczne do mego wykonywania”.
Jest to podwójny punkt widzenia na wymagania zawodu.
Rozszerzamy wi c poj cie wymaga zawodowych: nie
rozwa amy jedynie zdolno ci (inteligencja, talent, sprawno
manualna, itd.), które powinien posiada fachowiec, lecz równie konieczno odpowiadaj cej temu zawodowi struktury
sk onno ci. Jedynie wtedy, gdy osoba posiada wymagane
zdolno ci i sk onno ci mo emy przypuszcza , e pozostanie
wierna zawodowi i e stanie si sumiennym fachowcem, osi gaj cym sukcesy i zadowolenie.
Istnieje wi c pokrewie stwo mi dzy struktur wymaga
zawodu i struktur sk onno ci i zdolno ci osobnika. Je eli te
struktury s zgadne, osoba b dzie zadowolona ze swej aktywno ci zawodowej.
Obrazkowy Test
V Zale no mi dzy
.
wymaganiami zawodowymi
a potrzeb
17

19. Zawodów BBT
Obrazkowy Test
VI. Znajomo
zawodów
Zawód jest szeroko charakteryzowany przez ró norodno czynno ci, które mo na w nim wykonywa . Lecz same
czynno ci nie stanowi ca ego bogactwa zawodu. Gdy chcemy
opisa zawód, nale y okre li nast puj ce aspekty:
1. nazw zawodu;
2. nazw czynno ci, któr pozwala wykonywa ;
3. zastosowane narz dzia;
4. materia y, zastosowane rodki;
5. przedmiot zawodu, na którym pracuje si ;
6. miejsce zawodu, gdzie t czynno si wykonuje;
7. wreszcie: cel, który ma by osi gni ty.
Dwa przyk ady:
Nauczyciel [nazwa] naucza [czynno ] ucznia [przedmiot
zawodu] przy pomocy rodków dydaktycznych [materia ,
rodek] za pomoc mowy i swoich
umiej tno ci pedagogicznych [narz dzie] w klasie [miejsce], dla u atwienia poznania [cel] ucznia.
Garncarka [nazwa] formuje [czynno ] glin [przedmiot i materia ] swoimi r kami [narz dzie] w warsztacie
[miejsce] aby wykona dzban [cel].
Sekretarka [nazwa] pisze [czynno ] list [cel] w biurze [miejsce] na
papierze [materia ] na maszynie do
pisania [narz dzie].
Przynale no do ró nych czynników: czynno ci, narz dzi, materia ów, przedmiotów zawodów i celów.
Wybrali my jako przyk ady czynniki K (si a) i V (rozum).
Czynnik K (si a zyczna)
18
1. Czynno ci:
K1 uderza , m otowa , d utowa , przygwa d a , nitowa ,
przycina , k u , dr y , frezowa , ostrzy , t pi , ci ,
wycina , przenika , wierci .
K2 podnosi , d wiga ci ary.

20. zawodów
VI. Znajomo
ama , niszczy .
kopa , przesypywa , rozpruwa .
powala , strzela z broni palnej.
boksowa , bi si , walczy , potyka si , rozrabia .
poskramia , ujarzmia , wi zi , pokonywa , ob askawia .
operowa .
u ywa swojej si y zycznej (przewa nie).
podporz dkowa , dominowa , atakowa , zwyci a ,
zdobywa , torowa sobie drog okciami.
K11 by zycznie brutalem, agresja, destrukcja, czyni du o
ha asu, wrzawy.
K12 by twardym w d eniu do wcze niej okre lonego celu,
podejmowa i wykonywa dzia ania zawzi cie, by bezlitosnym.
K3
K4
K5
K6
K7
K8
K9
K10
2. Narz dzia czynnika K:
Siekiera, m otek, no yczki, strug, wiertarka, pilnik, frezarka, kleszcze, szczypce, narz dzia do przycinania, narz dzia co ci cia, d wignia, narz dzia kamieniarskie, narz dzia
do niszczenia, m ot pneumatyczny, opata, oskard, kilof, d uto, bro , pi , kajdanki, pa ka, bicz, skalpel.
W dziedzinie psychicznej, umys owej: nieugi to , brutalno , moralna surowo , wola do przeciwstawienia si w sensie
dominowania nad innymi.
3. Materia y zawodowe czynnika K:
Materia y wytrzyma e takie jak metal,
stal, elazo, blacha, kamie , twarda ziemia, szk o. Ci ary. Przedmioty do zniszczenia. Przeciwnik, konkurent, o ara.
4. Miejsca zawodu czynnika K:
Fabryka, warsztat, plac budowy, kamienio om, droga, gospodarstwo rolne,
ubojnia, pole bitwy, arena.
5. Mo liwo ci zawodowe czynnika K:
Robotnik metalurgiczny, mechanik, robotnik budowlany,
rze nik, itp.
19

21. Obrazkowy Test Zawodów BBT
VI. Znajomo
zawodów
Czy
Czynnik V (inteligencja, rozum)
ynnik
1. Czynno ci:
V1 percypowa i obserwowa dok adnie, by uwa nym, skoncentrowanym.
V2 uczy si , nabywa wiedzy.
V3 nazywa , opisywa , notowa , pisa .
V4 porz dkowa , rozdziela , rejestrowa , klasy kowa .
V5 liczy , oblicza , szacowa .
V6 mierzy , robi pomiary, bra miar .
V7 kopiowa , na ladowa , przepisywa , kalkowa .
V8 przestrzega instrukcji, przestrzega dyrektyw, wykonywa plany, by sumiennym, wykonywa dok adnie prac ,
staranno , wytrwa o , systematyczno .
V9 nastawi , regulowa , ustawi , przystosowa co .
V10 z czy , montowa .
V11 próbowa , bada , kontrolowa , sprawdzi , porówna .
V12 korygowa , ulepsza .
V13 automatyzowa , zmechanizowa .
V14 konstruowa .
V15 organizowa , planowa , opracowywa regulaminy, zarz dza , administrowa , systematyzowa .
V16 rozumie relacje logiczne, dowodzi , abstrahowa .
V17 krytykowa , os dza , ocenia .
V18 t umaczy , pokazywa , kszta ci , naucza kogo czego .
V19 decydowa , narzuca sobie cele.
V20 domaga si porz dku, dyscyplinowa , wydawa rozkazy,
dyrektywy, rozkazywa w sposób funkcjonalny, korzysta
z w adzy.
2. Narz dzia czynnika V (czym si pracuje?)
rodkami potrzeby poznania s : okre lenia, poj cia, litery, s owa, cyfry, lecz równie : rejestry, segregatory, w których
dost pne s zale no ci. Wszystkie przyrz dy pomiarowe stanowi cz
V: skalówka, waga, suwak logarytmiczny, maszyna
licz ca, komputer. Aby móc zapisywa my li u ywa si maszyny do pisania.
20

22. Wszystkie urz dzenia, przyrz dy, które
s u do mierzenia, porównywania, obserwowania, liczenia, w biurze, w laboratorium lub w dzia alno ciach technicznych
nale do czynnika V.
3. Materia y zawodowe czynnika V (na czym
si pracuje?)
Akta, dokumenty, dokumentacje, programy, przedmioty badania, zarz dzenia, rozporz dzenia, instrukcje, wytyczne bada , serie
prób, przepisy, artyku y prawa, systemy,
dyspozycje prawne.
Wszystko, co jest poddane okre lonym
przepisom i wspomaga my lenie w jego logicznym rozwoju. To ma miejsce zarówno
w ekonomii jak i technice i w innych naukach,
lecz cz owiek kontrolowany i instruowany
staje si równie przedmiotem czynnika V
.
4. Miejsca czynnika V (warunki pracy)
Miejsca z istoty swojej zamkni te: biuro,
kre larnia, warsztat, laboratorium, biuro
konstrukcyjne, archiwum. Cz sto pracuje
si samemu przy pulpicie, stole, warsztacie,
desce rysunkowej.
5. Mo liwo ci zawodowe czynnika V:
Mo emy powiedzie , e V mo e by zastosowany „oboj tnie gdzie”. Tymczasem jest
istotny we wszystkich zawodach zajmuj cych si przedmiotami pracy wy ej wymienionymi, wi c w zawodach, gdzie si pisze
lub oblicza.
21

23. VII. Tablica czynników
TA B E L A
Czynnik
W
K
S
Z
Tre
mi kko kobieca
po wi cenie
czu o
si a zyczna
twardo
wytrwa o / zaci to
SH gotowo do pomocy
SE energia, dynamizm
potrzeba pokazania
i przedstawiania
estetyka
– zachowywa si
– czynno ci r czne
Czynno
serdecznie;
i zyczne, która
–„sposób
– dotyka , maca ;
wymagaj si y
bycia”
– s u y , by na
skierowanej ku
–„charakter”
H – pomaga ,
– leczy ,
– piel gnowa (radzi );
– chroni , kszta ci .
E – ryzykowa ,
– o miela ,
– podró owa ,
– dominowa nad si ami natury, elektryczno , ogie , wiatr
– „ruch”
znaczenie wielorakie:
1. pokazywa siebie samego, przedstawia si ;
2. przedstawia co
adnego;
3. podziwia pi kno, pokazywa , chroni , kszta towa rzemios o, mie
przyjemno z „efektu”;
pracowa
publicznie,
wchodzi „na deski”
przedmiotom;
– walczy , dzia a ,
– przeciwstawia
si twardo ci;
– brak szacunku,
agresja
rodek,
narz dzie
– r ka, palec;
– kontakt cielesny, bezpo redni
(delikatny)
r ce, cia o, pi ,
narz dzia
(ostre, mocne);
maszyny z du ym
silnikiem
H – „serce”
– uzdatnienie do
pomocy,
– wyrozumia o ;
E – odwaga,
– zdolno do reakcji
– pi kno;
– uczucie;
– makija , strojenie;
– reklamowanie;
– zmys artystyczny
Góruj cy
narz d
zmys ów
– dotyk
– si a mi ni
– si a zyczna
– ruch
– dynamizm
zyczny i/lub
psychiczny
– widzie ,
– przedstawia ,
– pokazywa
Przedmiot
zawodu,
„materia y”
– udzkie cia o;
– ma e dziecko,
– moda, tkaniny,
skóry,
– instrumenty
muzyczne
– materia y twarde
i wytrzyma e;
– przeciwnik;
– ci kie obci enia
H – zw aszcza ludzie;
– to, co ywe;
E – niebezpiecze stwo”
(niespodzianka)
ró ne materia y
– publiczno
– „atrakcje”
– wystawianie;
– miejsce wystawiania
Cel
– usatysfakcjonowa innych
czule
– poskromi co
si i twardo ci
– o miela / dodawa
odwagi bli nim;
– dominowa nad si ami
natury
– odnie sukces przez
swoj prac , swoj
osobowo
Miejsce
– pokój z intym– warsztat,
n atmosfer
– plac budowy;
(ciep y);
miejsce rozru– przyk ad: salon
chów, rozkazy
fryzjerski, mody
– szko a, ko ció ,
– szpital, rodzina,
miejsce narad, handlu,
miejsce niebezpieczne
– miejsce przedstawienia
publicznego,
– pracownia sztuki
Stosunek do
bli niego
– postawa uleg a;
– mi o ;
– erotyzm;
– czu o
ambiwalentny:
poz = ja socjalny,
adaptowany;
neg = gwa towny,
nierówny
– by zale nym od podziwu (dla swojej osoby
lub swojego dzie a)
Kain
– cz owiek jest
tutaj albo o ar
(przedmiot), albo
„nie jest tutaj”
Abel
s u bie;
– by oddanym;
– graniczy z erotyzmem, zachowanie czu e

24. W za czonej tabeli czynników znajdziemy zarys powi za mi dzy
czynnikami i ró nymi aspektami zawodowymi(czynno ci, narz dzie,
przedmiot zawodu, cel i miejsce).
CZYNNIKÓW
M
O
duch.
kreatywno
intuicja
materia
substancja
posiadanie
OR mówi ,
kontakt
ON je ,
przyjemno
wszystko, co wspomaga
dok adno :
– do wiadcza , mierzy ,
porz dkowa ;
– krytykowa , oblicza ,
bada , sporz dza
instrukcje,
– przestrzega przepisy,
– skutek, funkcjonalny,
„cool”
poszukiwa , szuka , odkry :
– lozofowa ;
– posiada pomys y;
– wyobra a ;
– by intuicyjnym, twórczym;
– wierzy , przeczuwa ;
– sk onno do „wysoko ci”;
– niepewno wewn trzna;
„w poszukiwaniu”
– przetrzyma , mie ,
– posiada , zbiera ,
– gromadzi ,
– czy ci , oczyszcza ,
trze ;
– naprawia , wierci ,
– miesza , robi rzeczy
brudz ce;
– cierpliwy, wytrwa y,
– wierny, sta y;
– by na dnie (depresyjny)
– je ,
– korzysta ;
– karmi ;
– mówi , rozprawia ;
komunikowa ,
– piewa ;
– nawi za kontakt;
– by weso ym, aktywnym, radosnym;
– posiada humor
– pami , zmys obserwacji;
– plany, ksi ki, przyrz dy, narz dzia kontroli /
wiczenia
– intuicja, idee, w ch;
– si a przekonywania; „odkrywczo ”
– r ce;
– wyroby czyszcz ce
ka dego rodzaju
– usta;
– s owo, g os;
– „rado
ycia”
– inteligencja
– my lenie realistyczne,
funkcjonalne
– pojmowa g boko,
– s ucha „siebie samego”
– w ch (i dotyka )
– s owo (usta)
– smak
technika, wszystko to, co
jest „mierzalne”;
– ludzie interesu;
– akta i dokumenty;
– materia y do bada
– sztuka;
– poszukiwanie naukowe;
– religia;
– wiat idei
„które maj warto ”,
stare,
– ziemia, zwierz ta,
– wyroby chemiczne,
„pierwotne”
– pokarmy, napoje,
– dobra sprawiaj ce przyjemno ,
– klienci, „towarzystwo”,
ludzie i zwierz ta
– regulowa ,
– porz dkowa ;
– realno
– ujawni nieznane,
– rozpowszechni idee;
– uchwyci zale no ci /
zwi zki
– chcie , posiada ;
– chcie zachowa (czysto )
– radowa si ; y i pozwala y ;
– y mile
– biuro, archiwum,
wiele:
– warsztat, administracja, – te, które umo liwiaj pra– miejsce kszta cenia
c w sensie powy szym
– zoo, obora, muzeum,
biblioteka, bank, magazyn, praca na ta mie
– miejsca, które maj
zwi zek z zapasami,
miejsce wi t, publiczno
– cz owiek rozpatrywany – sk onno do zwyci ajako czynnik funkcjonalnia innych, by wy szy
ny i nawet „obliczalny”
i „chcie ” by (roszczenie
do dominacji psychicznej)
– dzier awczy, który
zatrzymuje, a staje si
„klej cy”; wierny
– lubi kontakt (niezbyt
g boki);
– radosny, weso y
Oralno
G
inteligencja, rozum,
logika
„dok adno ”
Analno
V

25. Zawodów BBT
Obrazkowy Test
VIII. Zawód i jego czynniki
Nie istnieje zawód, który nale y tylko do jednego czynnika. W wi kszo ci przypadków powinny by rozwa ane
trzy lub cztery czynniki jako istotne oparcie i podparcie
zawodu.
Nale y zauwa y , e ka da dzia alno zawodowa wymaga wiedzy zawodowej, któr musimy przyswoi w asn
inteligencj (V). Praktyka pracy wymaga minimum precyzji, staranno ci i zmys u porz dku (równie V). Tymczasem
pewne zawody wymagaj tych uzdolnie w sposób absolutnie szczególny: ta zale no jest istotna! Zak adam, e dyscyplina i wytrwa o maj cechy czynnika V: „Kim by by
Mozart, je eli nie napisa by 30 000 nut muzyki!”
Mo emy czasem unikn tych trzech wymaga (nauki,
staranno ci i dyscypliny). Lecz w yciu zawodowym, nawet
gdy znajdziemy si skonfrontowani z sytuacjami, które nie
odpowiadaj naszym gustom ani naszemu usposobieniu, musimy móc rozwin pozytywn postaw .
Jest wa ne spraw jest okre lenie, które czynniki s w danym zawodzie dominuj ce. W tym celu musimy rozpatrzy
opisane wcze niej aspekty zawodu z punktu widzenia ich
przynale no ci czynnikowej.
Przyk ad:
Garncarka formuje (M) glin (M) swoimi
r kami (W), dla wytworzenia adnego dzbanka
(Z).
To oznacza, e dla zawodu garncarki czynniki M, W, Z graj istotna rol .
Nauczyciel uczy (V18) uczniów (SH) za pomoc rodków dydaktycznych (V) i mowy (O),
aby rozwin (SH) ich wiedz (V)
Oznacza to, ze czynniki SH, V i O s wa ne
dla zawodu nauczyciela. Zgodnie z jego osobo-
24

26. SH – W ginekolog, pediatra, dermatolog, specjalista chorób seksualnych;
SH – K dentysta, chirurg;
SH – G psychiatra, lekarz badacz;
VIII. Zawód i jego czynniki
wo ci ci ar b dzie bardziej spoczywa na SH, lub V w zale no ci od tego, czy uwaga jest bardziej skupiona na aspekty
wychowawczych, lub na dydaktycznych, tj. na materiale do
opanowania.
We my jako inny przyk ad lekarza. Nale y on do zawodów
nios cych pomoc, a wi c do czynnika SH. Wynika to z czynnoci, któr wykonuje, ma on jednak wiele czynników dodatkowych, które graj wa n rol :
SH – V lekarz w administracji lub lekarz w towarzystwie
ubezpieczeniowym.
Ustalenie diagnozy jest czynno ci intuicyjn G wi c jest
to czynnik niezb dny. Ponadto, studia medyczne wymagaj
przyswajania ogromnej wiedzy, a wi c V Dentysta i chirurg
.
powinni równie pracowa z nadzwyczajna precyzja i du
staranno ci (V). Dla pewnych lekarzy zmys pi kna gra równie rol (Z) (np. chirurgia plastyczna).
Przyk ad ten pokazuje, e po czenie czynników zmienia
si , gdy zmienia si przedmiot zawodu.
25

27. IX. Konstrukcja testu
W czasie konstrukcji testu, uwzgl dnili my te po czenia
(zob. poprzedni rozdzia ) kojarz c ka dy czynnik z innym; to
daje nam 8*8 = 64 pól; nast pnie przypisali my jedn specyczn czynno zawodow do ka dego z pól.
W K
SM Z
V
G
M OM S'M Z' V' G' +
4
+
5
–
6
7
8
+N
65
66
68
+
5
1
12
13
+
14
15
16
H
69
+
67
–
71
72
+ +
6
4
–
20
21
–
22
+
23
R
24
–
70
+N –H –
73
74
75
+ +
76
5
4
28
29
–
30
–
31
–R
32
77
78
–
79
–
80
w
1
2
+
3
k
9
–
10
+
H
1
1
+E –
s
17
+
18
19
z
25
–
26
27
v
33
g
41
+
–
7
+
–E +
37
+
38
+
39
+
40
–
81
+
82
–
83
–
84
–
6
5
–
42
–
43
–
44
–
45
+
46
–
47
+
48
85
86
–R –H –
87
+
88
3
8
49
–
50
+
51
52
–H +
53
+
54
–
55
+
56
–
89
90
–
92
4
7
57
58
59
60
61
62
63
64
H
93
–
91
o
Zawodów BBT
Obrazkowy Test
0
36
m
26
–
34
E
35
94
95
96
7
2
+
+
–
+
+
+
+
E
–
H
+
–
Dla ka dej z fotogra i dwuczynnikowej nale a o uwzgl dni czynnik dominuj cy, silniejszy (czynnik prymalny) i nast pnie s abszy (czynnik sekundalny). Wyja nienie tej dominacji dokona o si poprzez skojarzenia. Podali my ka d
fotogra testu co najmniej 30 osobom pytaj c ich: „Co Ci
uderza na tym zdj ciu?” „Jakie uczucie, jakie wra enie, wywo uje ona u Ciebie?” „Jakie wyobra enia pojawiaj si ?”
Dwie trzecie skojarze powinno si odnosi do czynnika
prymarnego i jedna trzecia do sekundalnego; w tym samym
czasie nale a o w jak najmniejszym stopniu wywo ywa inne
czynniki. Pracowali my dla tego wzorcowania metod skojarze przez wiele lat.
Otrzymali my w ten sposób jedn fotogra dla ka dego pola:
Wk
Ws
Wz
Wv
Wg
Wm
Wo
Ww
Kw
Kk
Ks
Kz
Kv
Kg
Km
Ko
Sw
Sk
Ss ... itp.
Dla czynników S, Z, V i G, stwierdzili my, e powinni my proponowa zawody bardziej proste, a innym – o wy szym poziomie
– wymagaj ce wi kszych kwali kacji. To spowodowa o, e 32 dodatkowych zdj , co daje test sk adaj cy si z 96 fotogra i.

28. Przyk ady:
Obrazek nr 35:
Prowadz ca taksówk SEV
Czynno :
Narz dzie
auto, pojazd (SE)
Miejsce
Obrazek nr 26:
Prowadzi (SE2)
wprowadza w ruch silniki (SE6) przestrzega przepisy ruchu drogowego
(V8), (V11)
by uwa nym, skoncentrowanym (V1)
drogi (SE)
Bokser KZ
Czynno
Miejsce
Obrazek nr 87:
boksowa , pokazywa jakim jest si silnym
(K6, K9, K12, Z1)
ring bokserski przed 500 widzami (Z4)
Kobieta prawnik V’g
Czynno
my le w sposób jasny i logiczny (V16)
rozumie , udowadnia (V16)
ods ania , dochodzi (G2), (G4)
rozwi zywa (G2)
rozumowa psychologicznie (G2)
Cel
zastosowanie prawa (V)
Przedmiot
zrozumie cz owieka i jego problemy (G)
Czynniki V i G s u osoby badanej centralne, lecz SH (SH3:
zaj si win i ugod ) i SE (SE 9: wykonywa sprawiedliwo ,
broni , s dzi , agodzi , kara ) graj równie wa n rol . Pojawia si wi c trudne pytanie, eby wiedzie , który z tych czynników powinien by prymalny. Zdecydowalismy, e V poniewa
,
wymagane jest w tym zawodzie studiowanie artyku ów prawa
i ich intelektualna asymilacja, podczas gdy G jest wymagane
jedynie dla wykonywania go w specy cznych przypadkach.
Obrazek nr 45:
Laborant przemys owy Vg
Czynno :
rodek, narz dzie:
Przedmiot
regulowa aparatur precyzyjn (V9)
przeprowadza testy (V11)
obserwowa dok adnie (V1)
poszukiwa (G4)
aparatura (V)
przedmiot bada naukowych (G)
Mo emy by zdziwieni widz c, e dwa zawody tak ró ni ce
si mi dzy sob jak kobieta prawnik i laborant przemys owy
mog nale e do Vg. Wynika to z ró nicy przedmiotu zawodu.
27

29. Zawodów BBT
Obrazkowy Test
X. Sposób przeprowadzenia
testu z zasi gaj cym porady
Przeprowadzanie testu metod „papier i o ówek”
1.
Wybór fotogra i testu jako dodatnie (+), ujemne (–) i oboj tne (0), wed ug instrukcji.
2.
Fotogra e wybrane przez radz cego si jako dodatnie s
rozdzielone na grupy. Oto jak – radz cy si – jest do tego zach cony: „Twoim zdaniem, które fotogra e mog by razem?
Które fotogra e posiadaj co wspólnego?”
3.
Ró ne grupy s
ustawione w szeregu.
Pytanie: „Która
grupa jest dla Ciebie
najwa niejsza? Która
Ci najbardziej przyci ga?”
Ta grupa b dzie
pierwsza w szeregu
grup.
28
4.
Skojarzenia do ka dej fotogra i testu. Rozpoczynam od
fotogra i pierwszej grupy: „Spo ród tych fotogra i, która Ci
si najbardziej podoba i dlaczego? Co Ci przyci ga w tym
zdj ciu? Jakie wywo uje ono w Tobie uczucia?”
Gdy jest to mo liwe notujemy odpowiedzi in extenso.
Przechodzimy nast pnie do drugiej grupy: „Co jest wspólne dla tej grupy?”

30. 5.
Na koniec zdj cia wybrane jako pozytywne (dodatnie) s
ponownie podane do ogl du – niezale nie od grup. Pytanie:
„Które 5 fotogra i s dla Ciebie najwa niejsze?”
Od nowa osoba jest proszona o wyja nienie swojego wyboru dla tych pi ciu zdj . Odpowiedzi s równie zapisane.
6.
Po przeprowadzeniu
testu daj mo liwo
osobie radz cej si zapisania swoich wyobra e :
„Napisz teraz co ten test
Ci przyniós . Co teraz
my lisz o Twoich sk onno ciach i zainteresowaniach?” Jako konsultant mo emy by bardzo
zaskoczeni sposobem,
w jaki osoba radz ca si
zajmuje swe stanowisko
i formu uje to na pi mie.
X. Sposób przeprowadzenia testu z zasi gaj cym porady
porad
Nast puj skojarzenia do ka dej z fotogra i grupy: pierwszy obrazek, drugi obrazek, i w ten sposób kontynuujemy po
kolei.
W zasadzie pytam o skojarzenia dla trzech lub czterech
pierwszych grup – lecz gdy nie by o du ego wyboru pytam
o skojarzenia dla ka dej fotogra i.
Gdy jest ma o fotogra i wybranych „dodatnio” proponuj
do czenie fotogra i wybranych jako oboj tne (0). Zasadniczo zawieraj one ambiwalencj , odpowied : „Tak, lecz...” jak
równie wyja nienie zawieraj ce niuanse.
Czasami, pytam równie o skojarzenia do pewnych odrzuconych fotogra i.
29

31. Przeprowadzenie testu z wykorzystaniem
programu komputerowego
W procedurze testowej mo na wyró ni dwie fazy: badanie
i analiz ilo ciow , oraz rozmow z klientem i analiz jakociow . W analizie ilo ciowej du pomoc mo e by program
komputerowy. Jego u ycie pozwala na szybkie i atwe przeprowadzenie oblicze , wykonanie wykresów itp.
Pozwala to na znaczne
przy pieszenie realizacji czynno ci pomocniczych i na skupienie si
na cz ci zasadniczej,
to jest na interpretacji
i odpowiednim przekazaniu uzyskanej wiedzy.
Staramy si po czy
zalety samej metody
z mo liwo ciami i zaletami komputera, a do tych nale – oprócz samej szybko ci
dzia ania – dysponowanie niezawodn pami ci , oraz atwo
kumulowania i odtwarzania zgromadzonej wiedzy. Gromadzenie danych od wielu klientów pozwala te na prowadzenie rozmaitych analiz
statystycznych; np. na
tworzenie norm dla wybranych grup klientów.
Korzystamy z pomocy komputera na kilka
sposobów.
/1/ Mo na przeprowadzi badanie za pomoca obrazków testowych i wpisa wyniki
bada , które wykonalimy „na stole” do kom-
30

32. Obrazkowy Test Zawodów BBT
X. Sposób przeprowadzenia testu
z zasi gaj cym porady
putera po to, aby wykona przeliczenia i wydrukowa wykresy oraz opini . /2/ Mo na prowadzi badanie z klientem „na
stole”, za wybrane obrazki wpisywa nie na arkusz papierowy, ale bezpo rednio do komputera.
W ten sposób czymy zalety jakie ma bezpo redni kontakt z klientem, z zaletami programu komputerowego.
Wydrukowana opinia mo e by od razu
omówiona z klientem:
/3/ Mo na równie
zaproponowa klientowi, aby dokona wyborów fotogra i, które s
mu przedstawiane na
ekranie monitora. Wówczas badanie ma posta
wspólnej rozmowy przy
komputerze i z jego
pomoc . /4/ W ko cu
– mo na wykona badanie „na odleg o ”, wysy aj c zaproszenie do przeprowadzenia testu przez Internet. Wówczas doradca jest przygotowany na rozmow z klientem. Ta forma jest polecana wtedy,
kiedy nie mo emy sobie pozwoli na kilka spotka z klientem,
jak to bywa np. w urz dach pracy.
31

33. Zawodów BBT
Obrazkowy Test
XI. Interpretacja testu
32
W zasadzie skojarzenia dostarczaj mnóstwa wyja nie .
Cz sto zawieraj one g bokie osobiste wyznania, przez które osoba radz ca si ujawnia si i szuka kontaktu osobistego
z doradc . Chodzi wtedy o zupe nie co innego, ani eli tylko
analiz wyników testu. Chodzi o ludzkie zrozumienie.
Nast pnie spisuj z osob zasi gaj c porady jej inklinacyjny punkt widzenia; dokonuj przegl du wszystkich skojarze i w miar mo liwo ci notuj wiele z jej spostrze e dotycz cych ró nych aspektów zawodu (czynno ci, przedmiotu
zawodu, itd.), jak równie jej styl bycia i kontakt z drugim.
Pozwalam jej podkre li s owa, które uznaje jako wa ne dla
swojego wyboru zawodowego.
Dyskutujemy nast pnie o serii czynników.
Wybory dodatnie czynnika s dodawane. Na arkuszu protoko u czynniki sekundalne czytane s poziomo, obliczamy
pionowo czynniki prymalne. S one ustawione w szeregu rangowym, w funkcji ich wagi.
Nast pnie wspólnie ustalamy znaczenie czynników i omawiamy ich zwi zki ze skojarzeniami. Dzieki temu omówieniu
osoba radz ca si zyskuje wewn trzne oparcie i potwierdzenie swego punktu widzenia, który jest wa ny i decyduj cy
dla wyboru zawodu. Towarzyszymy osobie radz cej si w jej
procesie poznania siebie samej.

34. XII. Porada zawodowa
Podstawowym celem konsultacji jest uzdolnienie klienta
do podj cia dojrza ej decyzji zawodowej. To mo e si dokona jedynie w sytuacji, gdy zna on zarówno swoje motywy
i zainteresowania jak i zdolno ci. Nie wystarczy fascynacja
jakim zawodem. Musi on posiada cechy umys owe i zyczne niezb dne do praktyki na danej cie ce kariery lub musi
by zdolny rozwijania si i nabycia ich.
Dlatego okre lenie zdolno ci klienta jest wa nym aspektem porady. To zawiera
wyja nienie jego talentów, oczekiwa i pragnie zwi nych z prac ,
a tak e jego zdrowia.
Cz sto w procesie decyzyjnym nale y bra
równie pod uwag osoby z jego otoczenia, rodziców i nauczycieli.
Pomagamy naszym
klientom w zdobyciu
konkretnych informacji dotycz cuch interesuj cych ich zawodów; zwiedzanie
przedsi biorstw i rozmowy z praktykami stanowi cz
porady, podobnie jak obja nienia dotycz ce miejsca kszta cenia
(miejsce praktyki, szko a). Okre lenie miejsca kszta cenia
(miejsca przyuczenia, szko y, miejsca sta u) wymaga równie
czasu i jak najszerszych dyskusji z fachowcami.
Nie wyobra am sobie stosowania BBT w sposób izolowany, lecz jako cz
globalnego procesu poszukiwania zawodu,
w którym stosuj równie inne testy.
33

35. Zawodów BBT
Obrazkowy Test
XIII. Przyk ady
34
Verena, 17-letnia licealistka
B dzie zdawa a za 2 lata egzamin maturalny. Jej rodzice
i ona sama pytaj si o przysz e mo liwo ci zawodowe. Jest
celuj c uczennic .
Seria czynników prymalnych dodatnich:
G’5, V’5, G4, Z’4, Z4, S’4, S4, O3, W3, K3, V2, M2
Seria czynników sekundalnych dodatnich:
o8, m8, k7, s5, z4, v4, g4, w3
Grupowanie fotogra i: Wybra a dwie grupy w pierwszej pozycji.
1 grupa: Wszystkie fotogra e posiadaj cechy dla dziennikarstwa: opowiada co innym.
* 1-sza fotogra a 1-szej grupy: no88 G’g (pisarka)
Skojarzenia: ona pisze, nie wiem o czym, ona wyobraa sobie co . Badaj cy: „Przy okazji – o czym mog aby pisa ? W zwi zku z innymi osobami, w zwi zku
z przesz o ci lub w zwi zku z czym naukowym, lub
oboj tnie o czym?”
– Szuka relacji:
* 2-ga fotogra a: no 91 V’m (bibliotekarka, archiwista).
Szuka czegokolwiek w zwi zku oboj tnie z czym i wyobra a sobie. („Na przyk ad”?) – Ona szuka w starych
ksi kach, czego zwi zanego z cz owiekiem, który y
dawniej.
* 3-ia fotogra a: no 62 Go (reporterka, prowadz ca wywiad).
Ona usi uje tropi sprawy, wiedzie , co kto my li. Reporter.
* 4-ta fotogra a: no 80 G’z (redaktorka mody).
Ona pisze równie w zwi zku z czym . Ona pisze szybciej, ni pierwsza (obrazek 88), ona krócej si zastanawia
si nad pytaniami. („Pisze o czym?”) – O modzie. („Czy
to ci interesuje?”) – Nie specjalnie; ale mog oby by .
* 5-ta fotogra a: no 94 Z’o (prezenterka TV)
Ona opowiada o tym, co kto inny ustali .

36. XIII. Przyk ady
2-ga grupa fotogra i: by z innymi lud mi.
* 1-sza fotogra a: no 71 V’k (kobieca s u ba pomocnicza
w wojsku).
Robi co z kilkoma osobami, prowadzi je gdzie . Tak,
porz dek mi si podoba. Ma si poczucie, e jest w tym
logiczny system.
* 2-ga fotogra a: no 43 Sg (nauczycielka nauczania pocz tkowego).
Co mog abym powiedzie ? Pokazuje si co i d y do
tego, aby ta rzecz by a zrozumia a.
* 3-ia fotogra a: no 49 Wm (piel gniarka; zajmuj ca si
noworodkami i dzie mi do lat 3).
Zajmowa si dzie mi, interesowa si , czy si mi dzy
sob zgadzaj .
3-ia grupa: wszyscy robi co r koma.
Wybra a zdj cia z otniczki (36), mechanika samochodowego, malarza budowlanego (31). Tokarza w metalu (13),
szli erza (18).
Skojarzenia: nale y zastanowi si , co si robi. Ona widzi
co robi, gdy jest to sko czone.
4-ta grupa: wszystkie maj cech starych przedmiotów.
* Fotogra a no 92: G’m (archeolo ka).
To straszne, e tak d ugo nikt tego nie widzia – le a o
to w ziemi – i teraz to, co przedtem istnia o ukazuje si .
Archeolog.
* Obrazek no 90: Z’m (konserwatorka muzealna).
To równie wi e si z rzeczami kiedy stworzonymi. Na
obrazie poprzednim eksponujemy przedmiot. Tutaj jest
dobrze wyczyszczony. („Co ona robi?”) Ona wystawia.
5-ta grupa: Oni robi co dla publiczno ci i powinni si dla
niej wysila .
* Obrazek 20: Zs (artystka cyrkowa).
Ona musi bardzo si koncentrowa i opanowa si aby
nie spa , lecz je li jej si uda do wiadcza wspania ego
uczucia.
* Obrazek 78: Z’z (modelka).
Ona powinna równie uwa a na to, co robi.
35

37. Zawodów BBT
XIII. Przyk ady
Obrazkowy Test
36
6-ta grupa: Zajmuj si kim , komu szczególnie nie idzie dobrze
(chorzy ludzie).
* Obrazek 22: Gs (piel gniarka psychiatryczna).
* Obrazek 51: Sm (pomoc dla osób w podesz ym wieku).
7-ma grupa: Wszyscy zajmuj si dzieckiem.
* Obrazek 17: Ws (piel gniarka w pediatrii).
Lubi ma e dzieci, mam 7 bratanków i siostrzenic.
* Obrazek 69: S’k (nauczyciel wychowania zycznego).
Ona pokazuje dziecku jak powinno co zrobi , jak mo e
do tego doj .
* Obrazek 8: Ow (matka z dzieckiem).
Lubi dzieci.
* Obrazek 68: G’w (psycholog dzieci cy).
Psycholog – ona d y do wykrycia, co jest nie w porz dku
u tego dziecka.
* Obrazek 3: Sw (przedszkolanka).
Bawi si z nim.
8-ma grupa: Zajmowa si lud mi.
Zdj cia 95, 40, 89.
9-ta grupa: Wszystkie maj cechy nauki: 83, 38, 45.
10-ta grupa: Co pasjonuj cego i niebezpiecznego.
11-ta grupa: Zajmowa si osobami doros ymi.
Sprzeda , porada, us ugi.
Zdj cia 57, 77, 87, 58, 63, 60, 93.
12-ta grupa: Rzemios o artystyczne.
Zdj cia 70, 52, 16.
Decyzja: Decyduje si na dziennikarstwo. Przekaza em jej
literatur dotycz c tego zawodu. Chce skontaktowa si z redakcj dziennika w swoim miejscu zamieszkania.
Realizacja: Otrzyma a zamówienie do pisania. Po dwóch
miesi cach przekaza a mi swój pierwszy p atny artyku do gazety i napisa a: „Musia am pisa o niedawno otwartym sklepie
do majsterkowania.
Problemem by o to, e nie mo na si by o zadowoli opisaniem przedmiotów które zosta y sprzedane...
S dz jednak e, e zawód dziennikarza mi odpowiada. Jestem bardzo szcz liwa, e wiem wreszcie, czego chc i e sama
mog zrobi co w tym kierunku. To mi bardo przeszkadza o, e

38. pocz tkowo chodzi am do
szko y bez celu i e my lano o mnie, e jestem jeszcze zbyt m oda, zbyt g upia
i niedo wiadczona, by móc
si zdecydowa ...”.
Rok pó niej przys a a
mi wiele artyku ów i oto,
co mi napisa a: „Okropnie
dobrze zda am w szkole!
Przy apuj si cz sto na
zadawaniu sobie pytania,
co jest wart ten sukces.
W ka dym razie wszystko sprawia mi przyjemno , zarówno
szko a, jak i pisanie. S dz , e wesz am na w a ciw drog i to
mi sprawia wielk przyjemno ”
Wybra jedynie 8 zdj pozytywnych. Oto seria: K3 V3 V’1 SE1
Pozwalam mu u o y zdj cia w serii i kojarzy :
1-sza fotogra a: no 13: Vk (tokarz metali).
T maszyn metal mo e by dok adnie obrabiany.
37: Vv (mechanik).
Kszta towanie metalu, r cznie.
34: Kv ( lusarz)
R czna obróbka zgrubna metalu.
2: Kw (stolarz).
To równie zawód r czny, lecz wol metal ni drewno.
11: SEk (kierowca ci arówki).
Samochód mnie interesuje, lecz bardziej jego dzia anie, ni
jego prowadzenie. Wol je dzi rowerem ni motocyklem.
45: Vg (elektronik TV)
Elektronik radiowy jest równie zawodem r cznym. Lubi
co naprawia .
83: V’v (technik)
Interesuje mnie aparatura techniczna.
50: Km (hydraulik)
Lubi dokonywa napraw. Lubi prace r czne.
XIII. Przyk ady
P y
y
Karol, ucze szko y podstawowej, 15 lat
37

39. XIII. Przyk ady
Bez w tpienia to praca r czna jest u Karola na pierwszym planie. Materia jest równie jednoznaczny: elazo,
metal. Lubi wykonywa prace naprawcze.
Proponuj mu równie
obrazek V’g no 87 (krelarz
przemys owy);
on je umie ci mi dzy
zdj ciami oboj tnymi.
Oto co mi powiedzia :
„Jest to kre larz przemys owy, lecz nie lubi
by w biurze”.
Jego czynniki koresponduj ze struktur
sk onno ci lusarzy. Mia em okazje bada 10 praktykantów
mechaników i 20 kre larzy maszynowych w zak adzie mechanicznym. Tabela poni ej pokazuje, e lusarz wybiera najpierw czynnik K, podczas gdy kre larz maszynowy akcentuje
czynnik V
.
K56
Struktura sk onno ci praktykantów lusarzy (razem: 10):
S47
V44
34E + 13 H
%
15,5
13
V’37
S31
G27
Z25
O21
M20
Z’20
G’20
W13
= 361
7
5,9
5,5
5,5
5,5
3,6
100%
22E + 9 H
12,2 10,3
7,6
7,4
Oto co oznacza ta seria dla lusarza:
K Przyjemno z wykonywania czynno ci zycznej
SE Zainteresowanie dla dynamicznego, energetycznego nast pstwa w czasie
V Dok adno , staranno
38

40. Struktura sk onno ci uczni kre larzy maszynowych
(razem 20):
V92
V’74
S74
Z10
53 E + 21 H
%
12,9
10,4
10,4
G’63
S’61
K61
G56
O53
W41
M33
Z’31
= 709
8,6
7,9
7,5
5,8
4,7
4,4
100
43 E + 18 H
9,9
8,9
8,6
XIII. Przyk ady
Oto co oznacza ta seria dla kre larza maszynowego:
V Dok adno , staranno , dzia alno w pracowni konstrukcyjnej
SE Zainteresowanie dla dynamicznego, energetycznego nast pstwa w czasie
Z Przedstawianie gra czne V – Z = rysunek techniczny
G Idee konstruktywne (V – G)
Dla porównania; oto wybory 52 fachowców elektrotechniki
(radio, TV, elektronika):
Struktura sk onno ci elektroników (razem: 52):
G
%
G’
V’
V
SE
S’E
Z
O
Z’
K
M
W
11,3
10,9
10,1
10,1
9,9
9,3
8,6
7,6
7,5
6,3
4,9
3,4
100
Gdzie:
G Zainteresowania dla poszukiwania nowych kombinacji
V Dok adno i staranno dla pomiarów i kontroli
Artystka cyrkowa i akrobatka (razem 15)
Z’
%
SE
K
S’E
Z
G’
W
G
V
M
V’
O
11,2
11,2
10,2
9,9
9,3
9,1
7,6
7,4
8,8
6
5,8
5,5
100
39

41. XIII. Przyk ady
Gdzie:
Z Zawód widowiskowy
SE Dynamizm, ryzyko, potrzeba ruchu
K Si a zyczna
G Bogactwo natchnie (inspiracji), twórczo .
Pani R., ksi garka, lat 44
Przebywa a w szpitalu Z diagnoz zaburze psychosomatycznych. By a skierowana przez lekarzy, aby wyja ni jej
sytuacj zawodow .
Seria czynników prymarnych:
S’7
S7
G’7
G6
Z’6
K5
W5
Z5
M5
O4
V3
V’3
Seria czynników sekundalnych:
w10
g9
k8
m8
v7
z5
o5
Grupowanie zdj :
Zawodów BBT
Obrazkowy Test
s11
40
1-sza grupa: Co maj cego rys sztuki i pi kno ci (Z – G)
2-ga grupa: Dzieci, lecz preferencja m odych, od 15–16 lat
(S – W)
3-ga grupa: Prace domowe, natura
4-ga grupa: Prace r czne
5-ta grupa: Ruch
6-ta grupa: Zawody opieku cze
7-ma grupa: Nauki (biologia)
8-ma grupa: Podró

42. XIII. Przyk ady
X
y
y
W drugiej grupie pierwsze wybrane obrazek to obrazek
no 8 Ow (matka z dzieckiem); a oto co powiedzia a: „Matka.
Je li mam by uczciwa, to chcia abym mie dziecko, poniewa moja aktualna praca w ksi garni nie by aby wa na. Mam mi niaka, który mi uniemo liwia posiadanie
dziecka – i jestem zbyt stara – nie mam te partnera. Tego
mi niaka mam od dwóch lat, od czasu kon iktu z moj
siostr . Chciano mi w tym czasie usun macic , lecz si
wybroni am. Kiedy mia am powody, aby nie mie dziecka. S dzi am, e by am zbyt znerwicowana. My la am, e
najpierw powinnam by zdrowa (bóle psychosomatyczne
cewki moczowej i brzucha, z ogi kamienne w nerkach), by
móc mie dziecko. Gdy rodzice s znerwicowani, to przekazuje si to dziecku. Nie chcia am tego zrobi mojemu
dziecku. My la am, e b d oczekiwa od dziecka wszystkiego czego sama nie otrzyma am. Siedem lat temu myla am, e jestem w ci y; mia am ogromne pragnienie
dziecka, lecz racjonalnie wszystko by o przeciwko temu
i to przesz o. Faktycznie – jeszcze nie zrezygnowa am
z tego pragnienia”.
Ten przyk ad ilustruje g boko skojarze , z uwagi na
które ta kobieta otwiera si przed doradc . Ca a jej problematyka osobista i jej kryzys zawodowy staj si zrozumia e:
ona nie jest – w tej chwili – gotowa dokona wyboru zawodu,
gdy jej najg bsze pragnienie posiadanie dziecka nie jest,
lub nie mo e ju by zrealizowane. Jest te oczywiste, e jej
obecna praca w ksi garni nie odpowiada jej bardzo silnej
potrzebie SH i e narzuca jej si zmiana zawodu.
Decyzja: Poddaje pod rozwag zmian pracy i my l o zaj ciu si dzie mi w gospodarstwie rolnym.
41

43. Zawodów BBT
Obrazkowy Test
XIII. Przyk ady
Piotr, 19-letni licealista
42
To jego profesor, który wiele lat temu przyszed na konsultacj , da mu nasz adres. Ma bardzo dobre oceny w j zykach,
lecz s abe w matematyce i zyce. Wybra jedynie siedem zdj
pozytywnych. Oto seria czynników:
Z2 Z’1 G’1 G1 V’1 V1
Pozwalamy mu u o y te 7 zdj w szeregu:
1-sza fotogra a 80 G’z (artysta).
Zawód artysty: sposób w którym mo na tworzy , zajmowa
si tematem i jego przetwarzaniem w swojej pracy. Mam
u siebie reprodukcj obrazu Giacometti’ego, który przedstawia to, co jest namalowane na tym zdj ciu. Jest to pewna
niezale no , lecz pozostaje w czno ci z czasem.
2-ga fotogra a 79 V’z (krytyk artystyczny).
Krytyk artystyczny, lub kto kto pracuje w muzeum. Zajmuje si sztuk , lecz z teoretycznego punktu widzenia. Niebezpiecze stwo: mo e zaj si badaniem sztuki i zamkn si
w swoim w asnym wiecie.
3-ia fotogra a 30 Gz (dekorator).
W istocie jest to ta sama sprawa, co z fotogra artysty. Jest
to równie artysta, lecz osobi cie wole pierwsza fotogra , ni
to, co robi ten artysta. Ten nie jest wyra ny. To jest bardziej
element ozdobny, który wykonuje dla ratusza. Posiada z pewno ci drugi zawód. Jego praca ma znaczenie regionalne.
4-ta fotogra a 29 Vz (sk adacz drukarski).
Jest to rysownik artystyczny. Robi co pe nego sensu. Zajmuje si tworzeniem dla innych. Próbuje projektowa co :
a sz. Lecz jest bardziej zale ny od innych, ani eli artysta.
Powinien wykona reklam znaku towarowego czekolady.
Mo e popu ci wodze swojej fantazji i stworzy co .
5-ta fotogra a 20 Zs (kamerzysta).
Fotogra a podobna. Kr ci lm, dzie o sztuki. Dobrze si rozumie ze swoja ekip , d y do wykonania z nimi dobrego lmu. Jest twórczy.
6-ta fotogra a 10 Z’k (fotoreporter)
Jest to dziennikarz pracuj cy dla gazety i przekazuj cy to, co
warto ciowe i w co si anga uje. U ywa mowy. Aparat fotograczny jest mu równie pomocny dla szybkiego wykonania zdj .

44. 7-ma fotogra a 36 Zv (z otnik).
Mo e równie tworzy co i poszukiwa pi kna. Otrzymuje wyrób,
który stworzy i w który si zaanga owa . D y do zrobienia czego
we wspó pracy z klientami; zaczyna od klientów, w taki sposób, aby
to im si podoba o, wnosz c swój
w asny wk ad. Chodzi o sprawienie przyjemno ci innym.
Po tej wypowiedzi pozwalam mu na wyra enie swoich idei na pi mie:
„... e mam idea y bardzo wznios e i e jestem bardzo wyra nowany. Nie
potra jeszcze wyobrazi sobie zawodu w tym sensie, jaki niesie ten
termin1. Dok adniej – b d mia sk onno ci do zaniedbywania w yciu zawodu. Gdy robi co zastanawiam si zawsze nad konsekwencjami. Nie
mog zrobi czego (w co wierz ) nie b d c odpowiedzialnym za wyniki.
A takich mo liwo ci zawodowych w naszych czasach nie ma zbyt wiele”.
Doradca: „Dlaczego jest to idea
zbyt wygórowany?”
„Szukam zawodu, który mi pozostawi wolno . Czynno ci, która nie
jest systematyczna. Nie móg bym
pracowa w banku, poniewa organizacja banku mi si nie podoba (niezale nie od czynno ci jako takich).
Moim idea em jest wesprze co pozytywnego, a nie bank. Mój idea jest
zbyt wygórowany: z pewno ci powinno si podporz dkowa w pewnej
chwili, dokona kompromisów”.
Wychodz z szeregu czynników i ich skojarze . Spraw zasadnicz
dla niego by oby zaj si pi knem. Oto, co o tym my li: „Tak, lecz
ludzie s równie dla mnie wa ni, to nie ukaza o si wystarczaj co poprzez zdj cia. Nie mog y sam, ludzie równie mnie interesuj : jak
i dlaczego reaguj tak, a nie inaczej, to, co na nich oddzia uje i jak, itd.”
1
S owo „proffesion” oznacza tyle, co otwarte wyznawanie czego obwarowanego regu ami.
W tym sensie „profesjonalnie” jest przeciwie stwem „spontanicznie”.
43

45. Zawodów BBT
Obrazkowy Test
XIII. Przyk ady
Przechodzimy teraz do wyboru (O) i pozwalam mu uformowa grupy z tych fotogra i.
44
1-sza grupa:
Wszyscy s zaj ci w sposób twórczy.
Podgrupy:
a). Ms no 20(ogrodnik): zajmuje si tym, co ywe, ro lin
Mg no 47 (garncarz): zajmuje si garncarstwem – robi co
sam; chodzi tu o pi kno Jest on zwi zany z ziemia, z glin .
b) Ci zajmuj si muzyk : wiolonczelista, kompozytor.
„Przez 7 lat gra em na pianinie, a teraz od wiosny na perkusji. To powoduje, e szalej z przyjemno ci. „Dlaczego
nie po o y e tych zdj na (+)?”
Gdy ma si taki zawód musi si nieprzyjemnie obna y .
Gra na perkusji interesuje mnie bardziej jako hobby.
(„Obna y si ?”) Tak, nale y bez przerwy od nowa si
przekracza .
c) Z’s (aktor): Z’z no 78 (mim)
Aktor teatralny ma ycie zbyt nerwowe i powinien bez
przerwy przechodzi samego siebie. Gdy mia em gra na
pianinie w mojej grupie – dla rodziców, nauczycieli i pi dziesi ciu osób: p aka em dzie wcze niej i my la em, e
tego nie prze yj . Po tym za – by em najszcz liwszym
cz owiekiem! W zesz ym roku grali my sztuk teatraln
i my la em, e tego nie prze yj i po tym, gdy to si sko czy o dozna em przyjemnego uczucia i rozlu nienia.
My l , e jestem zbyt nonszalancki, aby to znosi , zbyt nonszalancki, aby przechodzi za ka dym razem przez to brzemi . Lecz z kolegami pisz periodyk. Tu mog wyst pi
z jednym z moich wierszy, poniewa nie mam przed sob
publiczno ci, która mo e mnie widzie . W ko ciele, w ma ej
wspólnocie, wykonuj niedzielne czytania. To bardzo dobrze
wychodzi, lecz tam, nie wk adam w to, co robi niczego od
siebie. Czytam ewangeli , lecz nie jest to to, co ja zrobi em.
(„Co chcia by robi , gdyby nie mia tego zaniepokojenia?
Czy ten niepokój gra jaka rol w twoim wyborze zawodu?”)
Wybra bym wtedy zdj cia 74, 78 w pierwszej grupie pozytywnej. Jest oczywiste, e poszukuj ekspresji artystycznej.

46. Interesuj mnie ludzie.
Chcia bym mie kontakty, lecz na tych zdj ciach nie widz
idealnego kontaktu.
Obrazek 93 (logopeda) i 43 (misjonarz)
Powinni przekazywa co , powinni ci gle przynosi co dla
innych
(„Jak móg by mie idealny kontakt?”) Jako psycholog,
pomóc innemu zobaczy siebie w sposób bardziej jasny,
aby ten drugi móg si urzeczywistni . Nie, e jeden powinien co przynosi drugiemu i ten nie mia by wiele do
powiedzenia, jak w tradycyjnej szkole, gdzie ucze nie ma
wiele do powiedzenia i relacja nie rozwija si w stron pog bienia.
Obrazek reportera Og 48 jest równie zbyt jednostronna:
stawia tylko pytania i wi kszo czasu pyta o rzeczy jedynie
powierzchowne.
XIII. Przyk ady
2-ga grupa:
3-ga grupa:
Zaj cie si s owem.
G’g no 88 (pisarz):
G’o no 96 ( lozof, mówca)
V’m no 91 (bibliotekarz).
J zyk jest dla mnie niezwykle
wa ny – i to jako komunikowanie czego od siebie samego. Chodzi równie o relacje
z lud mi. I lubi bardzo ksi ki. Ten (91) bierze co dla siebie z ksi ki, co zwraca nast pnie – pisze lub mówi. Lecz te
ksi ki s dla mnie zbyt stare.
To bardzo interesuj ce stwierdzenie, e te oboj tne zdj cia (0) powoduj odpowied „tak, lecz...” i prowadz w ten
sposób do g bszego i bardziej zró nicowanego os du.
Nast pnie wypracowujemy razem kierunek rozwoju
sk onno ci.
45

47. XIII. Przyk ady
46
Oto jego w asne sformu owania:
* abym móg by twórczy, to dla mnie bardzo wa ne;
* abym móg równie bada ekspresj twórcz innych ludzi, innych artystów;
* ja sam nie rysuj , nigdy nie rysowa em w wolnym czasie i w konsekwencji chodzenie do szko y artystycznej
nie wchodzi w gr . Nie zda bym egzaminu wst pnego.
Wol robi inne rzeczy ni rysowa . Na przyk ad: czyta lub ogl da grawerunek. W wolnym czasie nie jestem twórczy; wol porz dkowa i czyta .
Na koniec dwu i pó godzinnej rozmowy powiedzia mi:
„W istocie nie wiem naprawd , co b d robi ”.
Poda em mu adres Centrum Informacji Zawodowej. Jest
to instytucja, która jest zwi zana z Publiczn Orientacj
Zawodow . Tam mo e znale informacj na temat nauk teatralnych i dramaturgii.
W czasie nast pnej rozmowy przyniós mi gazet studenck , której jest redaktorem. Periodyk jest pisany bardzo dowcipnie i jest pe en pomys ów. Powiedzia mi, e posiada wiele
reprodukcji dzie sztuki i e du o przeczyta o sztuce.
W czasie rozmowy o poznaniu zawodów on my li, e organizacja wystawy, koncepcja prospektów prezentacji i redakcja tekstów o artystach mog aby go równie zainteresowa .
Zamówili my telefonicznie prospekty dwóch
zagranicznych uniwersytetów, „szko y dla pedagogów sztuki” i „szko y
dla kszta cenia muzykologicznego i edukacji
po redniej”. Przekazali my mu adres fachowców w nast puj cych
dziedzinach: historia
sztuki, krytyka sztuki,
muzeum sztuki, muzeum folkloru.

48. Wniosek:
Osoba zasi gaj ca porady powiedzia a mi: „Te fotogra e
to jak lustro, w którym si przegl damy i które pozwala powiedzie rzeczy, które ju znali my, lecz których nigdy nie
sformu owali my”.
W wietle powy szych przyk adów staje si jasne, e BBT
stawia pytanie o zawód w sposób ca o ciowy i e osoba zasi gaj ca porady mo e wyrazi swoj sytuacj psychiczn i zawodow w sposób projektywny. To staje si mo liwe jedynie
wtedy, gdy doradca ma czas i daje czas osobie zasi gaj cej
opinii. Test faworyzuje kontakt ludzki zdolny do „uniesienia”
osoby zasi gaj cej opinii – nie ograniczaj cy si do doradzenia, lecz asystuj cy przez pewien czas na jej w asnej drodze,
aby mog a znale zawód, w którym mog aby si zrealizowa
i by usatysfakcjonowan .
XIII. Przyk ady
Nast pne spotkanie b dzie mia o miejsce po jego rozmowie z nimi. W chwili przed po egnaniem powiedzia mi: Widz
jednak teraz, e istniej i dla mnie mo liwo ci zawodowe”.
47

49. Zawodów BBT
Obrazkowy Test
XIV Literatura
.
48
Achtnich M. (1979). Der Berufsbildertest. Projektives Verfahren zur Abklarung der Berufsneigugng. Bern-Stuttgart-Wien: Verlag Hans Huber.
Achtnich M. (1987). Der Berufsbilder-Test. Seine Anwendung In der Berufs- und Laufbahnberatung – eine Einf hrung. Bern Stuttgart Toronto: Verlag Hans Huber.
Achtnich M. (2010). BBT Obrazkowy Test Zawodów. Projekcyjna metoda wyja niania sk onno ci zawodowych, Wroc aw: Nowe ycie.
Achtnich M., Filho J.F., (1994). Vocational Pictures Test, The
Career Development Quarterly, March 1994, Vol. 42, s. 262
i nn.
Achtnich M., (2013). Vocational Picture Test VPT (BBT).
A Projective Method for the Clari cation of Vocational
Preferences. Its Application in Vocational and Career
Counseling, w: (red.) H. Jarosiewicz Qualitative methods
in the professional diagnosis, Wroc aw: O cyna Wydawnicza ATUT – Wroc awskie Wydawnictwo O wiatowe,
s. 103–129.
Jarosiewicz, H. (2001). Trafno decyzji zawodowych oceniana za pomoc BBT: „Obrazkowy Test Zawodów” Martina
Achtnicha. w: Podejmowanie decyzji zawodowych przez
m odzie i osoby doros e w nowej rzeczywisto ci spo eczno-politycznej. Wroc aw: Instytut Technologii i Eksploatacji, s. 147–160.
Jarosiewicz H. (2012). Psychologia d e i sk onno ci zawodowych. Wroc aw: Wydawnictwo Uniwersytetu Wroc awskiego.

50. Projekt „15 plus“
Naukowcy wskazuj , e rozwój w okresie dojrzewania i w pocz tkach doros o ci, tj.
w tzw. wieku m odzie czym (lata 15 do 25–30), to „osi gni cie dojrza o ci, które obejmuje zarówno sfer
,
,
,
, jak i
. W okresie doros o ci zaznaczaja si nast puj ce trendy rozwojowe: (1) stabilizacja w asnej
, (2) nawi zywanie g bszych
, co
zwi zane jest z uwolnieniem si od samego siebie, a wyczuleniem na potrzeby innych,
(3) pog bienie dziedzin aktywno ci:
, (4) wyra niejsze
dostrzeganie
, (5) wzrost znaczenia troski nie tylko
o najbli szych, ale równie o wszystkich potrzebuj cych i cierpi cych. Zdaniem Havighursta jest to okres najbardziej indywidualny i samotny” (Maria Kielar-Turska „Rozwój cz owieka w pe nym cyklu ycia”).
Osi ganie dojrza o ci nie jest atwe! Projekt „15 plus” jest realizowany przez doradców zawodowych, skupionych w Dolno l skim Forum Doradztwa Kariery, którzy
pragn poda r k m odym ludziom w tym zadaniu przej cia na rynek pracy. Stowarzyszenie NFDK jest organizacj pozarz dow , która skupia specjalistów ca o yciowego
doradztwa kariery.
Celem projektu jest specjalistyczna pomoc psychologiczno-pedagogiczna m odziey w radzeniu sobie z problemami kariery zawodowej na wspó czesnym rynku pracy.
Za po rednio – pro laktyka zaburze psychicznych, jakie pojawiaj si w tym okresie.
Oferujemy dwa rodzaje wsparcie: (1) diagnozujemy sk onno ci do wyboru kierunku
kszta cenia i zawodu, (2) wspieramy w podejmowaniu dojrza ych decyzji edukacyjnych
i zawodowych.
Grup docelow naszego projektu jest m odzie w okresie doros o ci. Wspieramy
ich w rozwoju zawodowym. Ale nie tylko. Zwracamy si równie do pedagogów i doradców zawodowych w szko ach rednich, do dyrektorów placówek o wiatowych i do
rodziców.
Wi cej informacji: www.doradcazawodu.pl
ISBN 978-83-938730-0-5
9 788393 873005