1. 1
NHẬN DIỆN GIAN LẬN BÁO CÁO TÀI CHÍNH
CÔNG TY CỔ PHẦN NIÊM YẾT
TRONG CÁC BÁO CÁO KIỂM TOÁN
Nguyễn Tuấn, Nguyễn Thành Cường, Ngô Xuân Ban - Bộ môn Kiểm toán.
Tóm tắt: Bài viết thực hiện tìm hiểu bản chất của gian lận trong Báo cáo tài chính,
đồng thời đưa ra một số dẫn chứng Báo cáo kiểm toán một số Công ty cổ phần niêm yết
để minh hoạ về khả năng xảy ra gian lận trong Báo cáo tài chính. Kết thúc bài viết tổng
hợp về những khả năng xảy ra gian lận trên Báo cáo tài chính và đưa ra một số khuyến
nghị gia tăng sự minh bạch hoá thông tin kế toán tài chính Công ty cổ phần, cũng như
những chú ý cho nhà đầu tư.
Đặt vấn đề
Gian lận trong công bố thông tin trên Báo cáo tài chính là một trong những chủ đề thời
sự hiện nay, đặc biệt sau sự kiện hàng loạt các công ty hàng đầu trên thế giới bị phá sản vào
đầu thế kỷ 21. Các công ty bị phá sản đã cho là có gian lận về Báo cáo tài chính có thể kể ra
rất nhiều như: Lucent, Xerox , Rite Aid, Waste Management, Micro Strategy, Raytheon,
Sunbeam, Enron, Worldcom, Global Crossing, Adelphia, Qwest. Nhà quản lý cao cấp gồm
cả giám đốc điều hành (CEO) và giám đốc tài chính (CFO) của những công ty này đều bị
cho rằng đã tham gia vào việc chế biến số liệu đưa đến Báo cáo tài chính gian lận. Tại Việt
Nam, Công ty Bông Bạch Tuyết (BBT), Công ty Cổ phần Dược Viễn Đông (DVD) có thể
không phải là những trường hợp duy nhất thiếu minh bạch dẫn đến thiệt hại cho nhà đầu tư.
Báo cáo tài chính sẽ cho biết tường tận về một công ty niêm yết, nhờ những con số
"biết nói". Ông Bùi Văn Mai, Tổng thư ký Hội kiểm toán viên hành nghề Việt Nam
(VACPA), nhận xét, Báo cáo tài chính ở nước ngoài ít khi sai sót, nhưng đã sai thì
thường là những vấn đề rất lớn. Ở Việt Nam thì khác, đọc Báo cáo tài chính, giới chuyên
môn có thể phát hiện rất nhiều chỗ sai nhỏ, và tổng hợp lại trong một Báo cáo tài chính,
thì có thể lại là lớn.
Việc phát sinh gian lận trên Báo cáo tài chính ở những công ty có tầm vóc lớn đã làm
phát sinh sự quan tâm ngày càng nhiều về tính trung thực, hợp lý của Báo cáo tài chính.
Nó cũng là thách thức lớn đối với người quản lý công ty cũng như đối với kiểm toán viên
trong việc phát hiện các gian lận trên Báo cáo tài chính. Do vậy, gian lận luôn là chủ đề
được nhiều nhà nghiên cứu quan tâm. Bài viết dưới đây đề cập đến gian lận trên Báo cáo
tài chính các Công ty cổ phần niêm yết trong mùa kiểm toán năm 2010. Đồng thời đưa ra
một số khuyến nghị gia tăng sự minh bạch hoá thông tin kế toán tài chính Công ty cổ
phần, cũng như những chú ý cho nhà đầu tư.
Nhận diện gian lận BCTC công ty cổ phần niêm yết trong các BC kiểm toán

2. 2
Định nghĩa về gian lận
Theo từ điển tiếng Việt, gian lận là hành vi thiếu trung thực, dối trá, mánh khoé nhằm lừa
gạt người khác.
Theo nghĩa rộng gian lận là việc xuyên tạc sự thật, thực hiện các hành vi không hợp
pháp nhằm lừa gạt, dối trá để thu được một lợi ích nào đó. Ba biểu hiện thường thấy của
gian lận là: chiếm đoạt, lừa đảo và ăn cắp.
Theo chuẩn mực kiểm toán Việt Nam số 240 (VSA 240), gian lận là những hành vi
cố ý làm sai lệch thông tin kinh tế, tài chính do một hay nhiều người trong Hội đồng quản
trị, Ban Giám đốc, các nhân viên hoặc bên thứ ba thực hiện, làm ảnh hưởng đến Báo cáo
tài chính.
Thông thường, gian lận phát sinh khi hội đủ các yếu tố sau:
- Một cá nhân hay tổ chức cố ý trình bày sai một yếu tố hay sự kiện quan trọng,
- Việc trình bày sai này sẽ làm cho người bị hại tin vào đó (người bị hại có thể là cá
nhân hay tổ chức),
- Người bị hại dựa vào và ra các quyết định trên cơ sở sự trình bày sai này,
- Người bị hại chịu các khoản lỗ về tiền, tài sản… do việc dựa trên sự trình bày sai này.
Gian lận có thể mang lại lợi ích cho cá nhân hay cho tổ chức. Khi cá nhân thực hiện
gian lận, lợi ích có thể là trực tiếp (như nhận tiền hay tài sản), hay gián tiếp (có ảnh
hưởng nào đó, tăng quyền lực, sự đền ơn, tiền thưởng…). Khi tổ chức (thường là nhân
viên hành động trên tư cách tổ chức) thực hiện gian lận thì lợi ích thu được thường là trực
tiếp dưới hình thức thu nhập của công ty tăng lên.
Công trình nghiên cứu gian lận của Hiệp hội các nhà điều tra gian lận Mỹ (The
Association of Certified Fraud Examiners-ACFE), tập trung vào phân tích cách thức tiến
hành gian lận từ đó giúp các nghề nghiệp đưa ra biện pháp ngăn ngừa và phát hiện gian
lận trên Báo cáo tài chính. Một trong những con số thống kê đưa ra rất ấn tượng là: Gian
lận gây ra thiệt hại cho nền kinh tế Mỹ là khoảng 6% trên tổng thu nhập quốc nội vào
năm 2004 (tương đương với 10,000 tỷ USD), tức là mỗi năm nền kinh tế bị thiệt hại trên
600 tỷ USD do gian lận. Đây là con số rất lớn vì nó gần gấp đôi số ngân sách mà Chính
phủ Mỹ dành cho các hoạt động quân sự trong năm 2003. Và tất nhiên là nhiều hơn cả
Nhận diện gian lận BCTC công ty cổ phần niêm yết trong các BC kiểm toán
Đọc báo cáo tài chính là phần bắt buộc
với nhiều người khi quyết định đầu tư.

3. 3
nguồn tiền Chính phủ đầu tư cho xây dựng cơ sở hạ tầng và giáo dục, vượt quá 28 lần số
ngân sách Chính phủ ưu tiên dùng để phòng chống tội phạm năm 2003.
Dù công trình nghiên cứu về gian lận ACFE đã đưa ra những số liệu thống kê về
những thiệt hại của việc gian lận trên Báo cáo tài chính bị phát hiện, tuy nhiên, nhiều nhà
nghiên cứu cho rằng khó mà xác định được thiệt hại thực sự bởi lẽ không phải tất cả
những gian lận đều bị phát hiện và không phải tất cả các gian lận được phát hiện đều
được báo cáo và không phải tất cả gian lận đã báo cáo đều bị khởi tố theo đúng pháp luật.
Bên cạnh đó, những công trình nghiên cứu trên chỉ thống kê thiệt hại về kinh tế trực tiếp
do gian lận trên Báo cáo tài chính, trong khi còn rất nhiều thiệt hại vô hình không thể
biểu hiện bằng con số cụ thể ví dụ như chi phí kiện tụng, phí bảo hiểm, sự sụt giảm niềm
tin và tác động xấu đến thị trường chứng khoán.
Kết quả nghiên cứu về gian lận theo công trình nghiên cứu của ACFE
Có ba loại gian lận như sau:
- Biển thủ tài sản: Xảy ra khi nhân viên biển thủ tài sản của tổ chức (ví dụ điển hình
là biển thủ tiền, đánh cắp hàng tồn kho, gian lận về tiền lương).
- Tham ô: Xảy ra khi người quản lý lợi dụng trách nhiệm và quyền hạn của họ tham
ô tài sản của công ty hay hành động trái ngược với các nghĩa vụ họ đã cam kết với tổ
chức để làm lợi cho bản thân hay một bên thứ ba.
- Gian lận trên Báo cáo tài chính: Là trường hợp các thông tin trên Báo cáo tài chính
bị bóp méo, phản ảnh không trung thực tình hình tài chính một cách cố ý nhằm lừa gạt
người sử dụng thông tin. (Ví dụ khai khống doanh thu, khai giảm nợ phải trả hay chi phí).
Bảng kết quả cuộc nghiên cứu của ACFE cho thấy
Loại gian lận
Năm 2004 Năm 2006 Năm 2008
%
Thiệt hại
(USD)
%
Thiệt hại
(USD)
%
Thiệt hại
(USD)
Biển thủ 92.7% 93.000 91,5% 150.000 88,7
%
150.000
Tham ô 30,1% 250.000 30,8% 538.000 27,4
%
375.000
Gian lận trên BCTC 7,9% 1.000.000 10,6% 2.000.000 10,3
%
2.000.000
Kết quả nghiên cứu của ACFE cho thấy, trong các trường hợp khảo sát, gian lận liên
quan đến tài sản tuy chiếm khoảng 90% trường hợp nhưng mức thiệt hại cho nền kinh tế
là thấp nhất. Trong khi đó, các gian lận trên Báo cáo tài chính, tuy chiếm tỷ lệ thấp nhất
nhưng hậu quả gây ra cho nền kinh tế là lớn nhất.
Những phương pháp phổ biến thực hiện gian lận trên báo cáo tài chính
Một trong những đóng góp rất lớn của ACFE là việc thống kê các phương pháp gian
lận phổ biến trên Báo cáo tài chính. Theo số liệu thống kê, dù gian lận trên Báo cáo tài
chính xảy ra ít thường xuyên hơn nhưng tác động của chúng đối với báo cáo tài chính lớn
Nhận diện gian lận BCTC công ty cổ phần niêm yết trong các BC kiểm toán

4. 4
hơn nhiều lần so với hành vi tham ô, biển thủ. Dưới đây là thống kê các loại gian lận phổ
biến trên BCTC.
Loại gian lận Trường hợp báo cáo % (trường hợp)
Che dấu công nợ 54 45%
Ghi nhận doanh thu không có thật 52 43.3%
Định giá sai tài sản 45 37.5%
Ghi nhận sai niên độ 34 28,3%
Không công bố đầy đủ thông tin 56 48%
Thực trạng Báo cáo tài chính các Công ty cổ phần niêm yết trong mùa kiểm toán năm 2010
Cuối tháng 3, đầu tháng 4 hàng năm thường là mùa công bố Báo cáo tài chính của các
doanh nghiệp. Còn đối với cổ đông, đây là mùa để họ thi tài tìm gian lận trong các báo cáo này.
Trong mùa công bố Báo cáo kiểm toán năm 2010, nhà đầu tư liên tiếp nhận được
những thông tin “giật gân” khi doanh nghiệp họ đang “hùn vốn” công bố những con số
khác với những gì họ nắm bắt trước đó. Dưới đây minh hoạ những gian lận trong Báo cáo
tài chính năm 2010 của các Công ty cổ phần niêm yết được liệt kê theo các loại gian lận
phổ biến trên Báo cáo tài chính của ACFE.
Che dấu công nợ và chi phí
Che dấu công nợ đưa đến giảm chi phí là một trong những kỹ thuật gian lận phổ biến
trên BCTC nhằm mục đích khai khống lợi nhuận. Khi đó, lợi nhuận trước thuế sẽ tăng
tương ứng với số chi phí hay công nợ bị che dấu. Đây là phương pháp dễ thực hiện và
khó bị phát hiện vì thường không để lại dấu vết.
Công ty cổ phần Tập đoàn Thép Tiến Lên (TLH) mở màn cho hoang mang của nhiều
nhà đầu tư với việc công bố lợi nhuận ròng sau kiểm toán giảm gần 30%. So với kết quả
trước kiểm toán, chi phí tài chính của TLH tăng thêm 30,3 tỷ đồng do phải trích thêm dự
phòng giảm giá đầu tư chứng khoán dẫn đến lợi nhuận trước thuế giảm một lượng tương
ứng. Dự phòng giảm giá đầu tư chứng khoán ban đầu là 27,74 tỷ đồng đã tăng lên thành
hơn 58 tỷ đồng. Lợi nhuận sau thuế của cổ đông công ty mẹ đạt 55,97 tỷ đồng, giảm 22,8
tỷ (-29%) so với kết quả ban đầu là 78,8 tỷ đồng.
Công ty Cổ phần Vận tải Xăng dầu Đường thủy Petrolimex (PJT) thông báo báo cáo
tài chính năm 2010 đã kiểm toán với lợi nhuận sau thuế của công ty mẹ PJT đạt 10,58 tỷ
đồng, giảm 22,74% so với con số 13,7 tỷ đồng đã công bố trước đó. Nguyên nhân điều
chỉnh giảm lợi nhuận là do phải trích lập thêm 4,15 tỷ đồng dự phòng đầu tư bị lỗ ở công
ty con năm 2010.
Báo cáo tài chính năm 2010 của Công ty cổ phần Basa có mã chứng khoán BAS,
công ty đã vốn hóa chi phí đi vay số tiền 1,04 tỷ đồng vào giá trị công trình xây dựng cơ
bản, trong khi công trình này đã ngừng xây dựng trong năm 2010. Nếu áp dụng đúng như
VSA 16, thì chi phí đi vay này phải tạm ngừng vốn hóa và tính vào chi phí kinh doanh
Nhận diện gian lận BCTC công ty cổ phần niêm yết trong các BC kiểm toán

5. 5
trong kỳ. Nếu thực hiện đúng như VSA 16, công ty sẽ gia tăng thêm khoản lỗ với số tiền
tương ứng 1,04 tỷ đồng.
Ghi nhận doanh thu không có thật hay khai cao doanh thu
Công ty Cổ phần Kinh doanh Khí hóa lỏng Miền Bắc (PVG) công bố Báo cáo tài
chính hợp nhất đã kiểm toán năm 2010. Lợi nhuận ròng trên báo cáo hợp nhất sau kiểm
toán của PVG đạt 35,83 tỷ đồng, giảm 1,2 tỷ đồng so với báo cáo trước kiểm toán. Đáng
chú ý là đơn vị kiểm toán có ý kiến ngoại trừ việc ghi nhận cổ tức từ lợi nhuận năm 2010
của Công ty cổ phần Phân phối khí thấp áp (PGD), PVG tạm ghi nhận khoản cổ tức 9,28
tỷ đồng của PGD vào doanh thu hoạt động tài chính năm 2010. Tại ngày 31/12/2010,
việc phân phối cổ tức nói trên chưa được đại hội cổ đông của PGD phê duyệt. Theo
chuẩn mực kế toán Việt Nam số 14 (VAS 14)-Doanh thu và thu nhập khác, cổ tức và lợi
nhuận được chia được ghi nhận khi cổ đông có quyền nhận cổ tức. Nếu công ty áp dụng
VAS 14, doanh thu từ hoạt động tài chính và lợi nhuận trước thuế cho năm 2010 sẽ giảm
một khoản tương ứng là 9,28 tỷ đồng.
Định giá sai tài sản
Công ty Cổ phần Thủy điện Nậm Mu (HJS) thông báo Báo cáo tài chính đã kiểm
toán năm 2010. Theo báo cáo sau kiểm toán, lợi nhuận sau thuế của HJS đạt 4,78 tỷ đồng
trong đó lợi nhuận ròng thuộc cổ đông công ty mẹ đạt 4,54 tỷ đồng. So với mức 6,48 tỷ
đồng trước kiểm toán, lợi nhuận ròng sau kiểm toán giảm 30%.
Điều đáng lưu ý trong Báo cáo kiểm toán đó là nguyên giá tài sản cố định và chi phí
khấu hao của nhà máy Thủy điện Nậm Ngần có thể thay đổi khi quyết toán vốn đầu tư
xây dựng cơ bản được duyệt. Trong bảng thuyết minh Báo cáo tài chính hợp nhất: Dự án
công trình Thủy điện Nậm Ngần được đầu tư theo Quyết định số 28ACT/HĐQT ngày
01/12/2004 của Hội đồng quản trị Công ty Cổ phần Thủy điện Nậm Mu đã hoàn thành,
bàn giao đưa vào sử dụng nhưng chưa được duyệt quyết toán vốn đầu tư. Công ty căn cứ
vào chi phí đầu tư xây dựng cơ bản thực tế, tạm tính nguyên giá để hạch toán tăng tài sản
cố định.
Ghi nhận sai niên độ
Trong mùa kiểm toán năm 2010, Đơn vị kiểm toán có ý kiến ngoại trừ việc Công ty
Cổ phần Địa ốc Đà Lạt (DLR) ghi nhận 31,15 tỷ đồng doanh thu với giá vốn 27,98 tỷ
đồng từ Dự án xây dựng Cụm dân cư - Khu chung cư Yersin thành phố Đà Lạt. Theo ký
kết, công ty sẽ bàn giao từng phần hạng mục công ty của dự án sau khi hoàn thành và đủ
điều kiện để bố trí tái định cư. UBND sẽ thanh toán cho công ty khi quyết toán dự án và
đã được cơ quan độc lập kiểm toán. Tuy nhiên, tại Báo cáo tài chính năm 2010, công ty
đã ước tính và ghi nhận doanh thu, giá vốn như trên theo số liệu hoàn thành giữa công ty
và đội thi công của công ty trong khi UBND tỉnh Lâm Đồng chưa có văn bản chỉ định
UBND thành phố Đà Lạt nghiệm thu. Đơn vị kiểm toán cho biết, ngày 22/2/2011, UBND
tỉnh Lâm Đồng đã có công văn thống nhất giao cho UBND thành phố Đà Lạt là đơn vị
Nhận diện gian lận BCTC công ty cổ phần niêm yết trong các BC kiểm toán

6. 6
tiếp nhận từng hạng mục công trình theo từng giai đoạn giá trị công trình hoàn thành để
DLR ghi nhận doanh thu.
Qua đây cho thấy DRL đã ghi nhận doanh thu và giá vốn Dự án xây dựng Cụm dân cư
- Khu chung cư Yersin thành phố Đà Lạt sai niên độ, doanh thu và giá vốn này phải được
ghi nhận ở niên độ năm 2011, nhưng đã được doanh nghiệp ghi nhận vào năm 2010.
Không khai báo đầy đủ thông tin
Trong báo cáo kiểm toán về báo cáo tài chính năm 2010 của Công ty Cổ phần
Container Phía Nam (VSG), kiểm toán viên lưu ý người sử dụng đến khoản lỗ chênh lệch
tỷ giá chưa thực hiện do đánh giá lại số dư có gốc ngoại tệ cuối năm của khoản vay dài
hạn với số tiền 33,16 tỷ đồng đang được ghi nhận trên chỉ tiêu “chênh lệch tỷ giá hối
đoái”. Điều này giúp cho người sử dụng hiểu được, việc áp dụng TT 201/2009 giúp cho
công ty giảm lỗ 33,16 tỷ đồng. Nếu áp dụng VSA 10 thì chỉ tiêu lợi nhuận sau thuế trên
báo cáo tài chính của công ty năm 2010 không phải con số lỗ 40,66 tỷ đồng mà là con số
lỗ 73,82 tỷ đồng. Qua đó cho người sử dụng thấy một phần lợi nhuận được tạo ra (hoặc
một phần giảm lỗ) là do sự thay đổi cách hạch toán mà có chứ không phải do bản thân
hoạt động sản xuất kinh doanh của công ty tạo ra.
Báo cáo kiểm toán về báo cáo tài chính năm 2010 của Công ty cổ phần nhựa tân Hoá
có mã chứng khoán VKP, kiểm toán viên phát hành ý kiến kiểm toán ngoại trừ, đồng thời
kiểm toán viên chỉ ra rằng một khoản hàng tồn kho thiếu với giá trị 5,36 tỷ đồng xảy ra ở
năm 2009, công ty trình bày số tiền này trên khoản mục phải thu khác của báo cáo tài
chính năm 2010 và đang nhờ cơ quan pháp luật làm rõ. Nếu công ty không thể tìm ra
nguyên nhân cho số hàng mất này (vì hơn 1 năm), thì điều này sẽ làm cho khoản lỗ trên
khoản mục lợi nhuận chưa phân phối cột đầu năm và cuối năm sẽ gia tăng tương ứng.
Các khuyến nghị phòng chống gian lận trên Báo cáo tài chính
Gian lận nói chung và gian lận trên Báo cáo tài chính nói riêng phát triển cùng với sự
phát triển của xã hội và ngày càng biểu hiện tinh vi, là hành vi không thể triệt tiêu. Gian lận
có ảnh hưởng tiêu cực đến sự phát triển của xả hội. Tại Việt Nam cũng như các quốc gia
trên thế giới, nguy cơ xuất hiện gian lận trên Báo cáo tài chính doanh nghiệp ở rất cao.
Đối với Công ty cổ phần
Để hạn chế và phát hiện gian lận, trước hết cần xây dựng Hệ thống kiểm soát nội bộ hữu
hiệu. Các doanh nghiệp Việt Nam cần có nhận thức đúng đắn và đầy đủ về tầm quan trọng
và lợi ích của việc xây dựng hệ thống kiểm soát nội bộ vững mạnh. Ngoài ra, để phát hiện
gian lận, doanh nghiệp cần sử dụng các biện pháp khác như là: thành lập bộ phận kiểm toán
nội bộ, hay thiết lập đường dây nóng để thu nhận các thông tin nhanh chóng nhất.
Đối với Kiểm toán viên
Cần tăng cường trách nhiệm của kiểm toán đối với gian lận trong kiểm toán Báo cáo
tài chính và đây cũng là xu hướng chung của các quốc gia trên thế giới. Bởi lẽ xét cho đến
Nhận diện gian lận BCTC công ty cổ phần niêm yết trong các BC kiểm toán

7. 7
cùng, một trong những mục tiêu quan trọng của kết quả kiểm toán Báo cáo tài chính là phải
nhằm góp phần ổn định thị trường chứng khoán, thông qua việc xác nhận là các Báo cáo tài
chính có trung thực và hợp lý hay không. Nếu mục tiêu này không đạt, sự tồn tại của nghề
nghiệp kiểm toán sẽ không còn cần thiết.
Để giúp kiểm toán phát hiện gian lận, cần có các hướng dẫn chi tiết cho kiểm toán viên
về các nhân tố đưa đến gian lận và các phương pháp thực hiện gian lận. Muốn vậy, cần
hiệu đính chuẩn mực kiểm toán VSA 240 về gian lận. Có thể dựa trên các công trình
nghiên cứu để hiệu đính chuẩn mực kiểm toán VAS 240. Ba nhân tố chính cần được nêu ra
trong chuẩn mực VSA 240 là: áp lực, cơ hội và thái độ.
Nhận diện gian lận BCTC công ty cổ phần niêm yết trong các BC kiểm toán

8. 8
Đối với nhà đầu tư
Theo ông Bùi Văn Mai, Bông Bạch Tuyết có thể không phải là trường hợp cuối cùng
về thiếu minh bạch tài chính, mà sẽ thể hiện ở những hình thức khác nhau. Để giảm thiểu
rủi ro, nhà đầu tư nào cũng cần có thêm hiểu biết về kinh tế, tài chính và cả kế toán. Báo
cáo của doanh nghiệp cũng cần được theo dõi trong nhiều thời kỳ và xâu chuỗi, thì mới
nhìn thấy được sức khoẻ thực sự của doanh nghiệp.
Nhà đầu tư Trần Tiến Dũng tại Công ty Cổ phần Chứng khoán Ngân hàng Sài Gòn
Thương Tín (SBS) cho biết, sau nhiều năm đầu tư, ông đã quen với việc thường xuyên
đọc và xâu chuỗi báo cáo tài chính của những mã ông quan tâm. "Báo cáo một quý hoặc
1 năm chưa nói lên nhiều điều, mà chỉ khi liên hệ với những kỳ trước, mới có thể hình
dung về sức khỏe thực sự của doanh nghiệp".
Hãy thận trọng với những giải trình về chênh lệch kết quả kinh doanh trước và sau
soát xét cũng như công bố Báo cáo tài chính đã được kiểm toán. Điều thú vị là các doanh
nghiệp có rất nhiều cách để lý giải về sự chênh lệch này, đây là những nguy cơ ẩn chứa
gia lận rất cao nên nhà đầu tư hết sức thận trọng, cụ thể nhữ chênh lệch như: chênh lệch
tỷ giá, chênh lệch về trích lập dự phòng, chênh lệch ghi nhận doanh thu, chênh lệch chi
phí trích trước, chi phí trả trước và một số chênh lệch khác.
Hãy thận trọn với những “chiêu” làm đẹp sổ sách của các công ty mẹ, công ty con.
Đó là hiện tượng chuyển vốn lòng vòng từ các công ty họ hàng, công ty mẹ, công ty
con... Những thủ thuật để làm đẹp báo cáo tài chính cuối năm của những doanh nghiệp
này gồm: Đẩy nợ cho “con” và “con” nuôi “mẹ”.
Hãy cẩn thận với những doanh nghiệp công bố Báo cáo tài chính không đúng thời
hạn. Đây là dấu hiệu đầu tiên cho thấy doanh nghiệp thiếu minh bạch, bởi nếu tình hình
kinh doanh diễn ra như thế nào đều được phản ánh vào sổ sách kế toán và trong báo cáo
tài chính, thì việc hoàn thành và công bố sẽ rất nhanh.
Đối với quản lý nhà nước
Cần tăng cường xử phạt gian lận Báo cáo tài chính. Bộ Tài chính đã lường trước tất
cả các hành vi vi phạm trong việc lập BCTC có thể xảy ra trong thực tế và đều quy định
mức phạt cụ thể, nhưng tính răn đe không cao. Bộ Tài chính dự kiến trình Chính phủ
nâng mức phạt tối đa đối với vi phạm hành chính trong lĩnh vực kế toán lên 30 triệu
đồng. “Mức phạt này không thấp, nhưng chưa có tính răn đe nếu không truy tố trước
pháp luật đối với hành vi gian lận nhằm trục lợi, gây thiệt hại nghiêm trọng đến nhà đầu
tư”, Chủ tịch Hội Kế toán - Kiểm toán Việt Nam Đặng Văn Thanh bình luận.
Bộ tài chính nên tăng cường nhiệm vụ thực hiện kiểm soát chất lượng hoạt động
kiểm toán độc lập cho Hội Kiểm toán viên hành nghề Việt Nam (VACPA). Nâng cao tính
hiệu lực của quy chế kiểm soát chất lượng từ bên ngoài đối với hoạt động kiểm toán độc
Nhận diện gian lận BCTC công ty cổ phần niêm yết trong các BC kiểm toán

9. 9
lập. Nâng cao hiệu lực của các quy định đạo đức nghề nghiệp cho kiểm toán viên độc lập,
đồng thời nâng cao tính thực thi của luật Kiểm toán độc lập.
Kết luận
Công trình nghiên cứu trên, đặc biệt là công trình nghiên cứu của ACFE, nhằm cố
gắng xác lập các biểu hiện gian lận nhằm giúp doanh nghiệp, kiểm toán viên, nhà đầu tư,
cổ đông… tìm được biện pháp hữu hiệu nhất trong việc giảm thiểu gian lận và phát hiện
gian lận trên Báo cáo tài chính. Hiểu rõ các cách thức thực hiện gian lận, điều kiện làm
phát sinh gian lận… sẽ giúp nhiều nghề nghiệp khác nhau trong việc thiết lập những biện
pháp nhằm ngăn ngừa và phát hiện gian lận nhằm giảm thiểu các tổn thất cho xã hội, giúp
nâng cao chất lượng thông tin trên Báo cáo tài chính.
Tài liệu tham khảo
1. Bộ môn Kiểm toán, Khoa Kế toán-Kiểm toán, ĐH Kinh tế Tp. Hồ Chí Minh,
Kiểm Soát Nội Bộ, Nhà xuất bản Phương Đông, 2010.
2. The Association of Certified Fraud Examiners (2004), Report to the nation
occupation fraud and abuse.
3. The Association of Certified Fraud Examiners (2006), Report to the nation
occupation fraud and abuse
4. The Association of Certified Fraud Examiners (2008), Report to the nation
occupation fraud and abuse
5. Bộ Tài chính, Chuẩn mực kiểm toán VN 240.
6. Một số trang web:
www.acfe.com; www.cophieu68.cm;
www.vietbao.vn; www.cafef.vn;
www.vacpa.org.vn; www.stox.vn;
www.luattaichinh.wordpress.com;
Nhận diện gian lận BCTC công ty cổ phần niêm yết trong các BC kiểm toán

10. 9
lập. Nâng cao hiệu lực của các quy định đạo đức nghề nghiệp cho kiểm toán viên độc lập,
đồng thời nâng cao tính thực thi của luật Kiểm toán độc lập.
Kết luận
Công trình nghiên cứu trên, đặc biệt là công trình nghiên cứu của ACFE, nhằm cố
gắng xác lập các biểu hiện gian lận nhằm giúp doanh nghiệp, kiểm toán viên, nhà đầu tư,
cổ đông… tìm được biện pháp hữu hiệu nhất trong việc giảm thiểu gian lận và phát hiện
gian lận trên Báo cáo tài chính. Hiểu rõ các cách thức thực hiện gian lận, điều kiện làm
phát sinh gian lận… sẽ giúp nhiều nghề nghiệp khác nhau trong việc thiết lập những biện
pháp nhằm ngăn ngừa và phát hiện gian lận nhằm giảm thiểu các tổn thất cho xã hội, giúp
nâng cao chất lượng thông tin trên Báo cáo tài chính.
Tài liệu tham khảo
1. Bộ môn Kiểm toán, Khoa Kế toán-Kiểm toán, ĐH Kinh tế Tp. Hồ Chí Minh,
Kiểm Soát Nội Bộ, Nhà xuất bản Phương Đông, 2010.
2. The Association of Certified Fraud Examiners (2004), Report to the nation
occupation fraud and abuse.
3. The Association of Certified Fraud Examiners (2006), Report to the nation
occupation fraud and abuse
4. The Association of Certified Fraud Examiners (2008), Report to the nation
occupation fraud and abuse
5. Bộ Tài chính, Chuẩn mực kiểm toán VN 240.
6. Một số trang web:
www.acfe.com; www.cophieu68.cm;
www.vietbao.vn; www.cafef.vn;
www.vacpa.org.vn; www.stox.vn;
www.luattaichinh.wordpress.com;
Nhận diện gian lận BCTC công ty cổ phần niêm yết trong các BC kiểm toán