Bài giảng Giải phẫu bệnh - Y Hà Nội Chia sẻ tại chiaseykhoa.com và chiaseykhoa.blogspot.com

1. viªm d¹ dµy
Môc tiªu:
1. M« t¶ ®­îc c¸c h×nh th¸i tæn th­¬ng cña bÖnh viªm d¹ dµy.
2.Tr×nh bµy ®­îc nh÷ng nÐt c¬ b¶n bÖnh nguyªn bÖnh sinh cña viªm d¹ dµy.

6. Viªm d¹ dµy cÊp
F Viªm d¹ dµy cÊp lµ mét viªm niªm m¹c cÊp tÝnh, khëi ph¸t bÊt ngê, diÔn biÕn
nhanh.
F Viªm cã thÓ dÉn ®Õn xuÊt huyÕt, long trãc biÓu m« bÒ mÆt vµ cã thÓ dÉn tíi
xuÊt huyÕt tiªu ho¸.

7. BÖnh nguyªn bÖnh sinh
Sinh bÖnh häc : ch­a râ rµng
Viªm d¹ dµy cÊp th­êng kÕt hîp víi:
F Dïng nhiÒu thuèc kh¸ng viªm kh«ng steroid, ®Æc biÖt lµ aspirin.
F Uèng qu¸ nhiÒu r­îu, hót thuèc l¸ nhiÒu.
F ¨n chÊt nãng, l¹nh, cay, r¾n khã tiªu
F C¸c strees m¹nh (chÊn th­¬ng, báng...)
F T¨ng urª huyÕt
F §iÒu trÞ ung th­ b»ng c¸c thuèc ho¸ trÞ liÖu.
F NhiÔm khuÈn toµn th©n (cóm, sëi, viªm phæi, th­¬ng hµn...)
F Sau c¾t ®o¹n d¹ dµy
F Tù tö b»ng acid, kiÒm.

8. viªm trît, Viªm long, viªm mñ víi
nhiÒu b¹ch cÇu ®a nh©n.
Cã nh­ ng vÕt trît nhá,
chay m¸u, nhiÒu chÊt
nhµy, dÞch mñ, sîi huyÕt.
Møc ®é nÆng
viªm thanh dÞch, viªm t¬ huyÕt :
biÓu m« bÒ mÆt cßn nguyªn vÑn, tÕ
bµo tang chÕ nhÇy, cã tho¸i ho¸
lo¹n d­ìng hoÆc mÊt mµng ®Ønh. Ýt
b¹ch cÇu ®a nh©n trung tÝnh.
Niªm m¹c d¹ dµy, phï nÒ,
xung huyÕt, bÒ mÆt cã
phñ líp chÊt nhÇy hoÆc
t¬ huyÕt
Møc ®é nhÑ
vi thÓ®¹i thÓMøc ®é

12. Viªm d¹ dµy m¹n tÝnh
F Viªm d¹ dµy m¹n lµ mét chÈn ®o¸n m« häc hoÆc néi soi, kh«ng ph¶i lµ mét
thùc thÓ l©m sµng .
F Viªm d¹ dµy m¹n lµ mét bÖnh tiÕn triÓn xen kÏ víi c¸c ®ît t¸i ph¸t nèi tiÕp
nhau dÉn ®Õn sù biÕn ®æi biÓu m« víi viÖc mÊt dÇn c¸c tuyÕn cña niªm m¹c ë
th©n vÞ, hang vÞ.
F Sù biÕn ®æi biÓu m« cã thÓ dÉn tíi dÞ s¶n, lo¹n s¶n.

13. BÖnh nguyªn bÖnh sinh
VÒ nguyªn nh©n cña viªm d¹ dµy m¹n ®­îc ®Ò cËp ®Õn c¸c thuyÕt chÝnh sau:
F Do nguyªn nh©n miÔn dÞch, kÕt hîp víi thiÕu m¸u ¸c tÝnh
F NhiÔm khuÈn m¹n tÝnh ®Æc biÖt lµ Helicobacter Pylori
F NhiÔm ®éc nh­ ®èi víi ng­êi nghiÖn r­îu, thuèc l¸
F Sau phÉu thuËt nèi d¹ dµy ruét víi sù trµo ng­îc cña dich mËt
F C¸c tr¹ng th¸i kh¸c: gi¶m tr­¬ng lùc d¹ dµy, thiÓu n¨ng tuÇn hoµn, gi¶m
oxy, urª cao, rèi lo¹n néi tiÕt tè...

14. §¹i thÓ :
N¨m 1990 t¹i Sydney ®· ®­a ra c¸c tiªu chuÈn chia viªm d¹ d¹y m¹n tÝnh thµnh
7 týp chÝnh:
1. Viªm phï nÒ, xung huyÕt :
2. Viªm trît ph¼ng : niªm m¹c d¹y dµy cã nhiÒu ®iÓm trît n«ng trªn cã gi¶ m¹c
b¸m
3. Viªm trît låi: cã nh÷ng m¶ng / nèt næi gå lªn trªn bÒ mÆt niªm m¹c
4. Viªm ch¶y m¸u :
5. Ph× ®¹i nÕp niªm m¹c : Niªm m¹c d¹ dµy mÊt tÝnh nh½n bãng, næi gå lªn
6. Teo niªm m¹c : c¸c nÕp niªm m¹c teo vµ máng, nh×n thÊy c¸c m¹ch m¸u ë niªm
m¹c.
7. Viªm trµo ng­îc dÞch mËt : niªm m¹c phï nÒ, xung huyÕt cã nhiÒu dÞch mËt
trong d¹ dµy.

16. Nh÷ng tæn th­¬ng c¬ b¶n
F BiÓu m« bÒ mÆt:
viªm trît, viªm long.
T¨ng sinh t¹o nhó vµ cã thÓ h×nh thµnh c¸c polyp t¨ng s¶n.
F C¸c khe tuyÕn:
TÕ bµo khe tuyÕn t¨ng sinh
BiÕn ®æi h×nh th¸i tÕ bµo: kiÒm tÝnh, kÐm chÕ tiÕt, tÕ bµo tõ trô trë thµnh
vu«ng... lµm khe tuyÕn bÞ kÐo dµi, khóc khuûu h×nh “xo¾n nót chai”.
TÕ bµo khe cã thÓ bÞ dÞ s¶n
F TuyÕn:
Tæn th­¬ng c¬ b¶n ë vïng th©n vÞ vµ hang vÞ kh«ng gièng nhau.
* Niªm m¹c th©n vÞ:
- tÕ bµo thµnh vµ c¸c tÕ bµo chÝnh gi¶m, thÕ vµo ®ã lµ nh÷ng tÕ bµo kÐm biÖt
ho¸, tÕ bµo vu«ng, tÕ bµo thÊp dÑt cã thÓ h×nh thµnh nh÷ng nang nhá
- dÞ s¶n hang vÞ vµ nh­ vËy vïng hang vÞ ®­îc më réng h¬n.
* Niªm m¹c hang vÞ:
- tÕ bµo hang vÞ gi¶m vÒ sè l­îng
- tÕ bµo tuyÕn dÞ s¶n ruét.
F Líp ®Öm:
- X¬ hãa lan táa
- X©m nhËp viªm: ®¬n nh©n, ®a nh©n

17. ...
m« ®Öm
C¸c tuyÕn
c¸c
khe tuyÕn
BiÓu m« phñ
teo nÆngteo võateo nhÑ
viªm m¹n teoviªm m¹n
n«ng
tæn th­¬ng
( tiªu chÝ )
Ph©n lo¹i viªm d¹ dµy m¹n Whitehead R (1985)

23. BiÕn chøng viªm d¹ dµy m¹n:
F ThiÕu m¸u: trong viªm d¹ dµy tù miÔn, nh÷ng tr­êng hîp tÕ bµo thµnh gi¶m
nhiÒu vµ teo tuyÕn sÏ g©y nªn gi¶m hoÆc thiÓu toan dÞch vÞ, t¨ng gastrin huyÕt.
BÖnh th­êng cã tÝnh chÊt gia ®×nh.
F LoÐt d¹ dµy t¸ trµng:
F Ung th­ d¹ dµy

24. C©u hái :
1. viªm d¹ dµy cÊp: nguyªn nh©n th­êng gÆp, h×nh th¸i häc ®¹i thÓ vµ vi thÓ ?
2. viªm d¹ dµy m¹n tÝnh: bÖnh nguyªn, bÖnh sinh; ®¹i thÓ, C¸c tæn th­¬ng c¬
b¶n viªm d¹ dµy m¹n tÝnh.
3. Ph©n lo¹i m« bÖnh häc viªm d¹ dµy m¹n tÝnh [ Whitehead R (1985)].
4. C¸c biÕn chøng cña viªm d¹ dµy m¹n tÝnh?

25. LoÐt d¹ dµy
Môc tiªu :
1. Tr×nh bµy ®­îc c¬ chÕ bÖnh sinh , biÕn chøng cña loÐt d¹ dµy
2. M« t¶ ®­îc h×nh th¸i häc c¸c lo¹i loÐt d¹ dµy.

26. §Þnh nghÜa
LoÐt d¹ dµy lµ tæn th­¬ng mÊt chÊt, cÊp hay m¹n, t¹o nªn lç khuyÕt ë niªm m¹c
¨n qua c¬ niªm.
BÖnh nguyªn - bÖnh sinh
F Vai trß cña acid, pepsin
F Vai trß cña H.Pylori
F YÕu tè tinh thÇn
F YÕu tè di truyÒn
F YÕu tè ¨n uèng
F C¸c thuèc
F Hót thuèc l¸

27. LoÐt cÊp
§¹i thÓ
F KT ≤ 1 cm, h×nh trßn, mÒm m¹i, cã thÓ cã ë mäi vÞ trÝ vµ cã tõ 1 ®Õn nhiÒu æ.
F §¸y æ loÐt :mµu n©u x¸m do ch¶y m¸u + sù gi¸ng ho¸ cña hång cÇu.
Vi thÓ:
F §¸y loÐt th­êng phñ chÊt ho¹i tö cã m¸u lÉn chÊt nhÇy , cã thÓ h×nh thµnh mét m«
h¹t máng manh.
F Niªm m¹c bê æ loÐt: phï vµ xung huyÕt. TÕ bµo biÓu m« phñ vµ tuyÕn cã thÓ t¨ng
chÕ tiÕt, nh­ng kh«ng cã hiÖn t­îng qu¸ s¶n hay teo ®Ðt.

32. LoÐt m¹n
§¹i thÓ:
- VÞ trÝ:
F Nh÷ng loÐt m¹n tÝnh th­êng gÆp ë t¸ trµng h¬n ë d¹ dµy, tû lÖ kho¶ng 3/1.
F c¸c loÐt hµnh t¸ trµng x¶y ra ë ®o¹n ®Çu, thµnh tr­íc.
F LoÐt d¹ dµy th­êng gÆp ë bê cong nhá, ë chÝnh gi÷a hoÆc xung quanh vïng ranh
giíi gi÷a niªm m¹c th©n vÞ vµ hang vÞ.
- Sè l­îng:
Th«ng th­êng chØ cã mét æ loÐt ®¬n ®éc. Nh­ng cã tíi 10 - 20% sè bÖnh nh©n loÐt d¹
dµy ®ång thêi víi loÐt t¸ trµng.
- KÝch th­íc:
F tõ 1 ®Õn vµi cm.
> 50% c¸c æ loÐt d¹ dµy t¸ trµng cã ®­êng kÝnh < 2cm
75% lµ < 3cm, nh­ng còng cã kho¶ng
10% c¸c æ loÐt lµnh tÝnh h¬n > 4cm. Tuy nhiªn, cã nh÷ng loÐt ung th­ cã thÓ
< 4cm v× vËy vÒ mÆt kÝch th­íc khã ph©n biÖt ®­îc gi÷a mét loÐt lµnh tÝnh víi mét æ
loÐt ¸c tÝnh.
- H×nh th¸i:

36. Vi thÓ:
NÒn loÐt: gåm 4 líp nh­ sau:
F Líp ho¹i tö: gåm c¸c m¶nh vôn tÕ bµo bÞ tho¸i ho¸, ho¹i tö lÉn víi t¬ huyÕt,
b¹ch cÇu.
F Líp phï d¹ng t¬ huyÕt: ®­îc coi lµ mét tæn th­¬ng ®Æc tr­ng. Do t¸c dông cña
acid HCl.
F Líp m« h¹t:
F Líp x¬ ho¸:

40. LoÐt sÑo
C¸c loÐt d¹ dµy t¸ trµng biÕn chuyÓn tèt dÉn ®Õn khái vµ sÑo ho¸ (kho¶ng 50%)
§¹i thÓ:
F æ loÐt cã h×nh trßn hay mÐo, mã víi nhiÒu gãc c¹nh , mµu tr¾ng nh¹t.
F §¸y æ loÐt: s¹ch, nh½n bãng kh«ng sÇn sïi v× kh«ng cã m« ho¹i tö.
F Xung quanh æ loÐt sÑo cã thÓ gÆp nh÷ng r·nh h­íng t©m lµm cho d¹ dµy biÕn d¹ng
F Vïng loÐt sÑo mËt ®é r¾n ch¾c h¬n vïng lµnh.

41. Vi thÓ:
F LoÐt ®· sÑo ho¸ còng cã mét líp biÓu m« phñ bÒ mÆt, nh­ng máng, tÕ bµo
kh«ng b×nh th­êng mµ teo ®Ðt, nhá thÊp.
F C¬ niªm, h¹ niªm m¹c, thiÕu h¼n hay biÕn thµnh mét m« x¬, vµ rÊt khã ph©n
biÖt víi c¸c líp ¸o kh¸c cña d¹ dµy.
F TuyÕn kh«ng gÆp hay gÆp rÊt Ýt. C¸c tÕ bµo viªm còng rÊt Ýt. HuyÕt qu¶n v¸ch
x¬ dµy, lßng hÑp kh«ng cßn tr¹ng th¸i xung huyÕt.

42. LoÐt Zollinger - Ellison
F Lµ mét lo¹i loÐt ®Æc biÖt kh«ng gièng lo¹i loÐt th«ng th­êng.
F LoÐt gåm nhiÒu æ tiÕn triÓn cÊp tÝnh, gÆp ë nhiÒu vÞ trÝ.
F t¨ng gastrin (hay gÆp trong u ®¶o Langerhans tÕ bµo alpha).

44. BiÕn chøng loÐt d¹ dµy:
F Ch¶y m¸u
F Thñng:
F ChÝt hÑp:
F Ung th­ ho¸:

45. C©u hái:
F §Þnh nghÜa loÐt d¹ dµy, bÖnh nguyªn, bÖnh sinh?
F M« t¶ h×nh ¶nh ®¹i thÓ vµ vi thÓ loÐt d¹ dµy cÊp?
F M« t¶ h×nh ¶nh ®¹i thÓ vµ vi thÓ loÐt d¹ dµy m¹n tÝnh ?
F Liªn hÖ l©m sµng: triÖu chøng, biÕn chøng, chÈn ®o¸n, ®iÒu trÞ?