As sociedades igualitarias en Antropoloxía: bandas, tribos e Xefaturas.

1. As sociedades igualitarias
Unidade 4

2. As sociedades igualitarias
• As sociedades
igualitarias: As bandas
• As sociedades
estratificadas: as tribos
• As xerarquías sociais: as
xefaturas.

3. As sociedades igualitarias: as bandas
Esquimais
• O grupo sociopolítico máis elemental
que se coñece é a banda, que
constitúe o agregado propio das
sociedades máis simples das que se
ten constancia, que son as de
cazadores-recolectores, as cales
chegaron ao noso tempo formando
illas, cada vez máis escasas, no seo
dalgúns Estados actuais, abocadas a
unha desaparición inminente polo
simple contacto con outros grupos
completamente organizados. A
banda, como agregado rudimentario,
atópase, entón, naquelas sociedades
que aínda non alcanzaran o umbral
da domesticación das plantas e dos
animais, de maneira que se
corresponde co grupo económico e
político por excelencia das
sociedades paleolíticas europeas.

4. As sociedades igualitarias: as bandas
Pigmeos
• A banda, cando as sociedades
de cazadores existen,
constitúe un agregado social
de tamaño moi variable, que
oscila por termo medio entre
os vinte e cinco e os cento
cincuenta individuos, e aínda
pode estar composta por un
número maior de membros
esporadicamente, formado
pola unión de familias
nucleares. O rasgo
determinante é o seu forte
carácter igualitario, en tódalas
ordes da vida, ben sexa no
económico ou no político.

5. As sociedades igualitarias: as bandas
Bosquimanos
• Nas sociedades organizadas en
bandas e aldeas mantense a orde
sen ningún aparato organizativo
polas relacións de parentesco, a
reciprocidade, o pequeno tamaño
e o acceso igualitario aos recursos
vitais. O perigo para esta orde
non é a propiedade individual
(posto que maiormente non
existe) senón os conflitos que se
crean entre as familias. Estes
conflitos resólvense de múltiples
maneiras, duelos de cancións, a
través do chamán e das
acusacións de bruxería, etc.

6. As sociedades igualitarias: as bandas
Pigmeos
• Mobilización de la opinión
pública: duelo de cancións.
• Para que unha disputa poda ser
resolta nunha aldea ou banda, o
mellor é deixar illados por un
tempo aos litigantes, de tal xeito
que se vexan desprotexidos do
grupo de parentesco e forzados a
chegar a unha solución. O
importante para estes será mover
a opinión colectiva ao seu favor.
• No duelo de cancións o ditame
ofréceno a comunidade coas súas
risas, pero o que perde pode
tomar represalias pola súa conta.

7. As sociedades igualitarias: as bandas
Pigmeos
• A intervención dos chamán
• Os chamáns desempeñan a
miúdo a función de
mobilizar a opinión pública.
Se lles ocorren desgrazas,
enseguida o atribúen á
bruxería polo que a tarefa
do chamán consistirá en
averiguar quen é o culpable.
• Os bruxos aos que se atopa
culpables probablemente
nin sequera sexan bruxos,
pero de todas formas son
asasinados.

8. As sociedades igualitarias: as bandas
Pigmeos
• As vinganzas de sangue
• A familia soe apoiar ao
membro que sofre a
agresión, de tal forma
que se orixina a disputa e
pode chegar a ter
repercusións a grande
escala. O peor é o
homicidio, que termina
en la vinganza de sangre.

9. As sociedades igualitarias: as bandas
Pigmeos
• EL LIDERAZGO
• Diferenzas entre líderes e
especialistas no eido estatal: o
líder non pode dar ordes
porque non pode esperar que
ninguén os cumpra, o mellor
para el, por tanto, é dar as
menos ordes posibles e
sempre indirectas. Un rei (caso
de especialista en poder
estatal) ten acceso e control
sobre os recursos que
permiten matar e polo tanto
se pode dar ordes directas.

10. As sociedades igualitarias: as bandas
Pigmeos
• EL LIDERAZGO
• Exemplos de liderazgo:
• Esquimais: o mellor cazador
será escoitado polos outros en
materia de caza pero nos demais
terreos a súa opinión é igual á de
tódolos homes.
• !kung-san: Hai líderes pero que
só poden intentar persuadir, non
dar ordes
• Semai: Malaya. O líder é unha
figura máis prestixiosa no grupo
de iguais, gáñao mediante o
respecto.
• Mehinacu:( Brasil) Debe ser bo
en oratoria, xeneroso etc.

11. As sociedades estratificadas: as tribos
• Se as bandas constitúen
os grupos socio-
políticos das sociedades
forraxeiras, os das
sociedades de
horticultores e de
pastores primitivos son
as asociacións tribais,
edificadas así mesmo
sobre a base do
parentesco.

12. As sociedades estratificadas: as tribos
• Se parte da base de
que o concepto de tribo
é teórico.
• Un exemplo actual o
encontramos entre os
Kpelle do África
Occidental e os
Yanomami da
Amazonia.

13. As sociedades estratificadas: as tribos
• Nas sociedades con organización
tribal, que poden ser moi grandes
numericamente (como a dos
Kpelle), as tribos propiamente
ditas son unidades de pequeno
tamaño.
• As sociedades tribais constitúen
sistemas de propensión
igualitaria, nas que a convivencia
vén determinada polo exercicio
dunha reciprocidade que se ve
cruzada por unha división
elemental do traballo social, pero
que ao ser máis marcada que nas
sociedades de bandas dá lugar a
divisións asimétricas dos recursos
no eido da idade e do xénero.

14. As sociedades estratificadas: as tribos
• Sen embargo, a división
asimétrica dos recursos non
é tan virulenta como para
que faga perder a estas
sociedades esa apreciable
tendencia igualitaria. Mais é
frecuente que apareza certa
estratificación nas tribos
que teñen por base da súa
economía a gandería, onde
as diferenzas no número de
cabezas de gando poden ser
notables.

15. As xerarquías sociais: as xefaturas
• Un agregado sociopolítico
máis complexo que a tribo é
a Xefatura.
• Trátase dun tipo de
agregado que, sen alcanzar
o grao de desenvolvemento
que supón o Estado,
constitúe como este un
sistema centralizado, no cal
a autoridade e o poder
coercitivo que levan
aparrelados a centralidade
descansan sobre una persoa
ou grupo de persoas.

16. As xerarquías sociais: as xefaturas
• Para levar a cabo esta
regulación requírese unha
estrutura piramidal, que
ten na cúspide ao Xefe.
• O Xefe agora ten poder, e
consecuentemente ten
acceso á coerción, que lle
concede unha autoridade
que ten a súa forza do
beneficio do
encauzamento do sistema
económico máis que do
castigo.

17. As xerarquías sociais: as xefaturas
• Xefes son os líderes de
grupos de bandas e aldeas,
aliados máis ou menos
permanentemente,
chamados xefaturas. A
xefatura consta de varias
comunidades e
asentamentos. A diferenza
dos líderes de bandas,
herdan o seu cargo e non
teñen que revalidar o seu
cargo continuamente
doando festíns e comida.

18. As xerarquías sociais: as xefaturas
• Alí onde floreceu a Xefatura
está presente como rasgo
distintivo a existencia dunha
embrionaria estratificación
social, resultante dunha
estrutura económica que
libera excedentes, polo que
se precisa dunha certa
especialización política, a
que conleva unha aínda
rudimentaria e básica
burocracia.

19. As xerarquías sociais: as xefaturas
• Os Trobiand
• As xefaturas herdábanse no
seo dos subclans máis ricos, e
os trobriandeses atribuían
estas desigualdades a guerras
de conquista libradas nun
pasado remoto. Só os xefes
podían portar certos
ornamentos de cunchas como
insignias do seu alto rango, e
aos plebeos lles estaba
prohibido permanecer de pé
ou estar sentados nunha
posición que colocase a cabeza
do xefe a unha altura inferior á
súa.

20. As xerarquías sociais: as xefaturas
• Xefe da guerra e xefes da
paz cherokees
• Algúns grupos de indios
americanos teñen xefes
da paz e xefes da guerra,
separando así en dúas
clases de papeis o
traballo político da
manter a harmonía
interna e a tarefa de
protexer ao grupo de
merodeadores externos.