1. Мэргэжлийн зэргийн сургалт
Бизнесийн болон ШУТ-ийн
төсөл
боловсруулах, хэрэгжүүлэх
арга зүйн үндэс
доктор (Sc.D), профессор
Л.Дамдинсүрэн
2010.12.03

2. Лекцийн агуулга
• Төслийн мөн чанар
• Төсөл боловсруулах
арга зүй
• Төслийн судалгааны
арга зүй
• Санхүүжилтийн
төсвийн тооцоо
• Хөрөнгө оруулалтын
шинжилгээ
• Төслийн удирдлага

3. Төсөл гэж юу вэ
• Төсөл- “санаа буюу projectum-
projicere” латин үгнээс үүсэлтэй
• Өөрчлөлт, дэвшилт хүрэх арга
зам, төлөвлөлтийн нэг хэлбэр,
ийм учраас төслийг “бичих” бус,
боловсруулах ѐстой
• Тодорхой зорилгоор, тогтсон
хугацаанд, төлөвлөсөн нөөцөд
үндэслэн зориуд сонгосон арга
барилаар хэрэгжүүлэх багийн
хамт олны үйл ажиллагаа
Төсөл яагаад хэрэгтэй вэ:
 Шинэ орчин, нөхцөлд зохицох
 Хүч, нөөцийг зөв зарцуулах
 Бизнесийн амжилт олох,
өрсөлдөөнд ялах

4. Төслийн ангилал, хэрэглээ
Олон улсын бизнес, банк, санхүүгийн Дэлхийн банкны судалгаагаар Олон
практикт төслийг улсын хэмжээнд
бүлэг, төрөл, хэлбэр, хугацаагаар нь дагнасан, технологи, инновацийн төсөл
ангилна давамгайлж байна

5. Өөрчлөлт, шинэчлэлийн загварууд

6. Загваруудын онцлог

7. Төсөл боловсруулах үе шат
1. Санаа төрөх-оновчтой, шинэ
санааг
илрүүлэх, хөгжүүлэх, оролцогчдын
идэвхийг өрнүүлэх үе
2. Зорилго тодорхойлох –шинэ
санааг байгууллага, нэгж, хэсгийн
зорилготой уялдуулан төслийн
зорилгыг тодорхойлно. Төслийн
зорилго нь:
 Хүн бүрт ойлгомжтой
 Хэмжигдэх тодорхой
үзүүлэлт, нөхцөлтэй
 Биелэгдэх боломжтой
 Байгууллагын эрхэм зорилготой
нийцсэн, түүнд хүрэхэд тодорхой
хувь нэмэр болохуйц
Дараа нь зорилгод хүрэхийн тулд
ямар асуудлуудыг, яаж
шийдвэрлэх арга зам буюу
зорилтуудыг тодорхолно

8. Төсөл боловсруулах үе шат (үргэлжлэл )
3. Судлах-төсөл хэрэгжүүлэх гадаад
орчин, нөхцөл байдлыг
судлах, хэрэгжүүлэх
нөөц, боломж, арга замыг
тодруулна. Судалгааны арга
зүй, хөтөлбөр, төлөвлөгөөг
боловсруулан хэрэгжүүлнэ
4. Шинжилгээ хийх – судалгааны
анхдагч болон хоѐрдогч
мэдээллүүдэд чанар, тоон
шинжилгээ хийж, хүчин зүйлс
хоорондын уялдаа, хамаарлыг
тодорхойлж, төсөл хэрэгжүүлэх арга
замуудыг үнэлнэ
5. Судалгаа, шинжилгээний үндсэн дээр
төслийн зорилго, зорилт, үйл
ажиллагааг нарийвчилж, нөөц
бүрдүүлэх үе шат. Зарим тохиолдолд
3,4-р шатны ажлыг нэмж хийх
шаардлага ч гарна

9. Төсөл боловсруулах үе шат (үргэлжлэл )
6. Төлөвлөх-3,4,5-р шатны ажлын үр дүнг
хэрэгжүүлэх ерөнхий болон дэд
хэсгүүдийн төлөвлөгөө хийнэ. Үүнд
технологи, техник, хүн
хүч, мэдлэг, удирдлага, санхүү, эдийн
засгийн бүх ажил хамаарна
7. Илэрхийлэх-Төслийн агуулгыг
ойлгомжтой, хэрэгжих нь
итгэл, үнэмшилтэй байхаар бичгийн
соѐлын өндөр түвшинд гаргана
8. Хэрэгжүүлэх-төслийг хэрэгжүүлэх үйл
ажиллагааны төлөвлөгөө, процессын
загварыг нарийвчлан
гаргаж, хэн, юуг, хэзээ, яаж
хэрэгжүүлэн ямар үр дүнд хүрэхийг
заана. Зорилгод хүрэхийн тулд
төслийн багийн гишүүдийг
сонгож, ажлыг үр дүнгээр удирдана
9. Дүгнэх-Төслийн үнэлэх шалгуур
үзүүлэлтүүдийг тогтоож, түүний дагуу
явцын дунд болон эцэст үнэлнэ. Бас
хөндлөнгийн шинжээчээр үнэлгээ
хийлгэж болно

11. Төслийн санаа-бодит жишээ
“Сүү, чацаргана боловсруулах үйлдвэрлэл”
санхүүжилтийн төсөл, “dairy production
and sea buckthorn processing
manufacturing facility” project
Төслийн бүтэц:
 аймгийн төвийн хүнсний зах зээлийн
судалгаа, SWOT шинжилгээ
 Компанийн үйлдвэрлэлийн
барилга, байгууламж, тоног
төхөөрөмж, инженерийн шугам сүлжээний
техникийн дүгнэлт
 Сүү, чацаргана боловсруулах
үйлдвэрлэлийн технологийн
бүдүүвч, тоног төхөөрөмжийн
сонголт, хөрөнгө оруулалтын тооцоо
 Сүү, чацарганын бүтээгдэхүүний
үйлдвэрлэлт, борлуулалт, үйл
ажиллагааны эдийн засгийн үр ашгийн
тооцоо, үнэлгээ
 Хөрөнгө оруулалтын нэгдсэн
тооцоо, санхүүжүүлэлтийн
хуваарилалт, зээлийн хэрэгцээ, зээлийг
төлөх график

12. Зрилго, зорилтууд-бодит жишээ
Төслийн зорилго: ...ХК-ийн сүү боловсруулах үйлдвэрлэлийн
байр, талбай, инженерийн шугам сүлжээг ашиглан тоног төхөөрөмжийг
шинэчлэх замаар ундны сүү үйлдвэрлэх
Төслийн зорилтууд:
 Сүү боловсруулах үйлдвэрлэлийг шинэчилж, хоногт 3-5 т сүү боловсруулан
ундны сүү, тараг (йогурт), цөцгий зэрэг бүтээгдэхүүн үйлдвэрлэх, сүүний
улирлын бус ажиллагааны үед жимс, жимсгэнийн шүүс савлах;
 Аймгийн төвөөс 50 км-ийн радиуст орших ... сумдын малчдаас сүү худалдан
авч, цэвэрлэн хөргөж, үйлдвэрлэлийн зориулалтаар сүү бэлтгэх анхан шатны
нэгжүүд байгуулах;
 Зуны улиралд (6 дугаар сарын 15-наас 9 дүгээр сарын 15) сүү
өтгөрүүлэх, хатаах болон цөцгийн тос, уургийн бэлдмэл үйлдвэрлэх зэргээр
сүүний нөөцийг зохистой ашиглах технологийн арга замыг хэрэгжүүлэх;
 Сүү цуглуулах, анхан шатны боловсруулалт хийх болон үндсэн үйлдвэрлэлийн
технологийн хүний нөөцийг сурган бэлтгэх;
 ...сумын хэрэглэгчид, үүний дотор сургуулийн хүүхдүүдийг үйлдвэрлэлийн
аргаар боловсруулж, савласан, эрүүл ахуйн баталгаатай ундны сүү, тараг
(йогурт), цөцгийгээр хангах, өтгөрүүлсэн болон хатаасан сүү, цөцгийн тосыг
аймаг, Улаанбаатарын зах зээлд, уургийн бэлдмэлийг экспортод нийлүүлэх
маркетингийн хөтөлбөр хэрэгжүүлэх;

13. Судалгааны мэдээлэл
Анхдагч эх үүсвэр:
- барилга, төхөөрөмж, шугам
сүлжээний бодит байдал
- барилга, технологийн зураг
төсөл
- хэрэглэгч, борлуулагч, аймгийн
захиргааны төлөөлөлтэй
ярилцлага
Хоёрдогч эх үүсвэр:
- сүү, цагаан идээний
борлуулалтын суваг, үнэ, зах
зээлийн багтаамжийн тоо баримт
- мал сүргийн бүтэц, сүүний
хэмжээ, өсөлт, бууралтын
статистик мэдээ
- хүн ам зүй, мөнгөн
орлого, хэрэглэгчдийн зан төлөв
зэргийн мэдээ....

14. Сүүний нөөц, хэрэглээ
Монгол улс
Сүү, цагаан идээний хэрэглээ
Боловсруулалт

15. Сүүний зах зээл
Сүү борлуулалтын суваг Түүхий сүүний үнийн зарим судалгаа
Сүүний борлуулалтын бодит Сүү цуглуулалт, хүлээн авалт
байдал

16. Монгол улсын сүүний зах зээлийн шинжилгээ нь тухайн бизнес
төслийн үндэслэлийг улам батжуулсны зэрэгцээ төрөөс
санхүү, зээлийн болон бусад чиглэлээр дэмжлэг авах боломж байгааг
илрүүлэв

17. Архангайн сүүний нөөц, борлуулалт
Аймгийн төвийн сүүний бүс, нийлүүлэлтийн хэмжээ
сүү үйлдвэрлэлтийн өртгийн сүлжээ

18. Хүн ам зүй, хэрэглэгч
Аймгийн төвийн хүн амын бүлэглэл

19. Компанийн удирдлагын шинэ бүтэц
Үүнд үндэслэн бизнес-
процессын загвар гаргах

24. Төслийн багийн удирдлага
Төсөл боловсруулах эхний үе шатанд маркетингийн мэргэжилтнүүд орчныг
судлах, зах зээлийн шаардлагыг тодорхойлох зэргээр илүү ачаалалтай, харин
техникийн мэргэжилтнүүд бага ачаалалтай байдаг. Туршлагатай компаниуд
төслийн мөчлөгийн II шатанд маркетингийн мэргэжилтнүүдийг бүтээгдэхүүнийг
зах зээлд нэвтрүүлэх ажиллуулдаг. Инноваци хэрэгжүүлэгч компаниуд шинэ
бүтээгдэхүүн боловсруулах үйл явцыг тасралтгүй үргэлжлэх процесс гэж үзэн
шинэ суурийн “хүрээний зай завсар”-ыг чигжиж, зах зээлийн шинэ сегментэд
бүтээгдэхүүнээ санал болгох зарчмаар ажилладаг, энэ нь
инноваци, маркетингийн чухал хандлага юм.

25. ШУТ, инновацийн төсөл
Засгийн газрын 2010 оны 36 дугаар тогтоолоор журмыг баталсан

26. Зорилго, зорилтууд, үндэслэл

27. 5.Төслийнүр дүн, ач холбогдол.

30. Судалгаа, шинжилгээний арга зүй
Технологийн туршилтын арга зүй

31. Зарим ном, гарын авлага