Dokumen ini memberikan panduan mengenai pemasangan paip dan injap. Ia menjelaskan prosedur pemotongan dan penyambungan paip serta alat-alat yang digunakan seperti gergaji, kikir dan pemotong beroda. Dokumen ini juga membincangkan jenis-jenis paip seperti PVC, GI dan HDPE beserta ciri-ciri dan kegunaannya. Ia juga menyentuh mengenai permit A1 dan A2 daripada SPAN.

1. SIJIL PENYELENGGARAAN
BANGUNAN
SPB 3402
PEMASANGAN PAIP DAN INJAP
KOLEJ KOMUNITI SEGAMAT l MOHD NORAZIZI BIN MD YUSOP

2. LnP04.02
LAKSANAKAN PENYAMBUNGAN
PAIP DAN INJAP
KOLEJ KOMUNITI SEGAMAT l MOHD NORAZIZI BIN MD YUSOP

3. SENARAI KANDUNGAN
KANDUNGAN LA
NOTA PERPAIPAN POLY
VINYL CHLORIDE (PVC)
HASIL PEMBELAJARAN
PENDAHULUAN
NOTA PERPAIPAN BESI
GALVANI (GI)
PEPASANG / “FITTINGS”
NOTA PERPAIPAN HIGH DENSITY
POLYETHYLENE (HDPE)
LATIHAN PRAKTIKAL KUIZ
KOLEJ KOMUNITI SEGAMAT l MOHD NORAZIZI BIN MD YUSOP

4. HASIL PEMBELAJARAN
Di dalam Aktiviti Pembelajaran dan Latihan (LnP) melaksanakan
pemotongan dan penyambungan paip, pelajar-pelajar atau
perantis-perantis perlu melakukan tindakan-tindakan berikut:-
• Menerangkan kerja-kerja pemasangan dan membaikpulih
paip dan injap dengan baik.
• Melaksanakan kerja pemotongan dengan menggunakan
peralatan dan kaedah yang betul.
• Melaksanakan kerja penyambungan paip dan injap dengan
menggunakan peralatan dan kaedah yang betul.
KOLEJ KOMUNITI SEGAMAT l MOHD NORAZIZI BIN MD YUSOP

5. KANDUNGAN LA
LnP HASIL
PEMBELAJARAN
PENILAIAN
LnP04.01
LAKSANAKAN
PEMOTONGAN PAIP
LnP04.02
LAKSANAKAN
PENYAMBUNGAN
PAIP DAN INJAP
CLO 2
CLO 1, CLO 3
TUGASAN, AMALI
KUIZ, UJIAN, AMALI
KOLEJ KOMUNITI SEGAMAT l MOHD NORAZIZI BIN MD YUSOP

6. PENDAHULUAN
 SPAN = Suruhanjaya Perkhidmatan Air Negara
 Akta IPA 2006 = Akta Industri Perkhidmatan
Air 2006 (Akta 655)
 CIDB = Construction Industry Development
Board @ Lembaga Pembangunan Industri
Pembinaan
KOLEJ KOMUNITI SEGAMAT l MOHD NORAZIZI BIN MD YUSOP

7. SPAN Akta IPA 2006 CIDB
• Mendedahkan semua
tukang paip kepada
kaedah-kaedah
pemasangan paip air
dalaman terkini
termasuk tebukan
(tapping), paip-paip
komunikasi serta
penggunaan bahan-bahan
untuk
digunapakai dan
mematuhi di bawah
Akta Industri
Perkhidmatan Air 2006
(Akta655)
• Akta SPAN 2006
dikuatkuasakan pada 1
Februari 2007
• Suatu akta untuk
peruntukan dan
mengawal selia
perkhidmatan bekalan
air dan perkhidmatan
pembentung.
• Matlamat : Untuk
memenuhi matlamat
dasar kebangsaan bagi
industri perkhidmatan
air dan perkhidmatan
pembentung.
• Akta IPA 2006
dikuatkuasakan pada 1
Januari 2008
• Terdapat 4 pejabat
mengikut wilayah :
• Wilayah tengah
(Selangor, Kuala
Lumpur, Putrajaya dan
Labuan).
• Wilayah Timur
(Kelantan, Terengganu
dan Pahang)
• Wilayah Utara (Kedah,
Perlis, Perak dan Pulau
Pinang)
• Wilayah Selatan (Johor,
Melaka dan Negeri
Sembilan)
• Mengeluarkan permit A1
dan permit A2.
KOLEJ KOMUNITI SEGAMAT l MOHD NORAZIZI BIN MD YUSOP

8. KATEGORI PERMIT A1
 Tukang paip permit A1
hanya dibenarkan untuk
menjalankan kerja
pemasangan paip-paip baru
dan kerja-kerja baikpulih
bermula daripada paip
perkhidmatan sehingga
paip agihan termasuk
pemasangan “fittings”,
tangki dan sebagainya
untuk pemasangan sistem
paip dalaman.
KOLEJ KOMUNITI SEGAMAT l MOHD NORAZIZI BIN MD YUSOP

9. KATEGORI PERMIT A2
 Tukang paip permit A2
adalah merujuk kepada
pembinaan,
penyambungan,
pengubahsuaian atau
pembaikan sistem bekalan
air sebagaimananyang
dinyatakan di bawah A1 dan
kerja penebukan paip
(tapping).
Kursus A2
SELEPAS 3 TAHUN
MILIKI PERMIT A1 &
MILIKI TAPPING
MACHINE< REKOD
KERJA YANG BAIK
PERMIT A2 (SPAN)
KOLEJ KOMUNITI SEGAMAT l MOHD NORAZIZI BIN MD YUSOP

10. SISTEM PERPAIPAN LUARAN DAN DALAMAN
PERMIT
A1
PERMIT
A2
KOLEJ KOMUNITI SEGAMAT l MOHD NORAZIZI BIN MD YUSOP

11. PAIP POLY VINYL CHLORIDE (PVC)
JENIS PAIP PVC
 Mempunyai permukaan dalam yang licin, ringan dan mudah
untuk dikerjakan.
 Terdapat dalam pelbagai warna, biasanya berwarna kelabu.
 Kegunaannya :-
i) untuk paip perkhidmatan
ii) untuk paip agihan air sejuk
iii) untuk air saluran utama
iv) untuk sistem paip penyaliran air buangan
 Paip ini tidak sesuai digunakan dengan paip air panas, tetapi
boleh digunakan sebentar untuk pembuangan sisa air panas.
KOLEJ KOMUNITI SEGAMAT l MOHD NORAZIZI BIN MD YUSOP

12. SAIZ PAIP PVC
KOLEJ KOMUNITI SEGAMAT l MOHD NORAZIZI BIN MD YUSOP

13. Gred dan kegunaannya :-
1. Gred OA/AW
 Penyaluran air sejuk dan kerja-kerja am.
2. Gred C
 Pembuluh pada pendawaian elektrik.
3. Gred D
 Paip sisa, pengalihudaraan dan saliran.
4. Gred E
 Seperti pada gred OA di atas.
KOLEJ KOMUNITI SEGAMAT l MOHD NORAZIZI BIN MD YUSOP

14. ALAT-ALAT TANGAN
a) GERGAJI BESI
 Saiz yang biasa digunakan ialah 250 mm dan 300 mm.
 Saiznya ditentukan oleh panjang mata dan bilangan gigi dalam
seinci.
 Kegunaannya :-
i) Untuk tujuan serba guna
ii) Untuk memotong paip besi bergalvani
iii) Untuk memotong paip plastik
KOLEJ KOMUNITI SEGAMAT l MOHD NORAZIZI BIN MD YUSOP

15. b) KIKIR BULAT
1. Saiz yang biasa digunakan ialah daripada 100 mm hingga 350 mm.
2. Saiz kikir ditentukan oleh jarak di antara hujung dengan pangkalnya.
3. Kegunaan :-
 Untuk mengikir dan membesarkan lubang, kawasan bulat dan
melengkung.
 Untuk membuang gerigis dan tepi tajam pada lubang paip selepas
batang paip dipotong dengan gergaji besi atau pemotong beroda.
4. Rajah (a) menunjukkan kaedah menggunakan kikir bulat dengan
betul.
Rajah (a)Kaedah menggunakan kikir bulat dengan betul
KOLEJ KOMUNITI SEGAMAT l MOHD NORAZIZI BIN MD YUSOP

16. c) KIKIR RATA
1) Saiz yang biasa digunakan ialah daripada 100 mm hingga 350 mm.
2) Saiz kikir ditentukan oleh jarak di antara hujung dengan pangkalnya.
3) Kegunaan :-
 Untuk kerja-kerja menggegas.
 Untuk membuang tepi-tepi tajam pada bahagian luar batang paip
selepas dipotong.
4) Rajah (b) menunjukkan kaedah menggunakan kikir rata dengan betul.
Rajah (b) Kaedah menggunakan kikir rata dengan betul
KOLEJ KOMUNITI SEGAMAT l MOHD NORAZIZI BIN MD YUSOP

17. d) RAGUM PAIP YOKE
1. Kegunaan :-
 Untuk memegang dan mengapit paip supaya tidak berpusing semasa
kerja-kerja membenang luar.
 Untuk mengapit paip semasa menyambung dan memasang paip
dengan bahan-bahan pemasangan.
2. Rajah (c) menunjukkan kaedah menggunakan ragum paip yoke dengan
betul.
Rajah (c) Menunjukkan kaedah menggunakan ragum paip yoke
dengan betul.
KOLEJ KOMUNITI SEGAMAT l MOHD NORAZIZI BIN MD YUSOP

18. CARA PEMASANGAN PAIP PVC
 Pemasangan paip PVC memerlukan peralatan penyambungan
seperti pita pengukur, paip PVC, gergaji, kikir, pensil untuk membuat
penanda dan gam paip. Berikut adalah cara-cara pemasangan paip
PVC.
 LANGKAH 1
Mengukur paip PVC
dengan menggunakan
pita pengukur.
KOLEJ KOMUNITI SEGAMAT l MOHD NORAZIZI BIN MD YUSOP

19.  LANGKAH 2
 LANGKAH 3
Potong bahagian yang telah
ditanda dengan
menggunakan gergaji.
Bersihkan bahagian dalam paip PVC
yang telah dipotong dengan
menggunakan kikir supaya tidak
berlaku kebocoran semasa membuat
penyambungan paip.
KOLEJ KOMUNITI SEGAMAT l MOHD NORAZIZI BIN MD YUSOP

20.  LANGKAH 4
 LANGKAH 5
Membuat penandaan
menggunakan pensil untuk
tujuan penyambungan.
Sapukan gam PVC pada
bahagian yang ingin
disambung serta
ratakan penyapuan
gam.
KOLEJ KOMUNITI SEGAMAT l MOHD NORAZIZI BIN MD YUSOP

21.  LANGKAH 6
 LANGKAH 7
Sambungkan paip yang telah
digam mengikut penandaan yang
telah dibuat. Tekan
penyambungan selama tiga minit
supaya penyambungan kemas
dan cantik.
Lakukan langkah yang
sama untuk
penyambungan
seterusnya.
KOLEJ KOMUNITI SEGAMAT l MOHD NORAZIZI BIN MD YUSOP

22. PAIP BESI BERGALVANI (GI/BG)
 Merupakan satu bahan yang diperbuat daripada
besi yang disadurkan dengan bahan yang tidak
berkarat seperti zink.
 Saiznya ditentu oleh ukuran “diameter”, saiz
biasa yang didapati ialah 13 mm, 20 mm, 25 mm,
32 mm, 38 mm dan 50 mm diameter.
 Ukuran diameter ini dikenali sebagai “saiz paip
nominal” yang bermakna “berhampiran kepada
saiz yang dikehendaki”.
 Panjang piawai sebatang paip besi bergalvani
ialah 6 meter.
KOLEJ KOMUNITI SEGAMAT l MOHD NORAZIZI BIN MD YUSOP

23.  Paip ini agak murah dan mempunyai kekuatan yang
tinggi, membolehkannya digunakan untuk tekanan
tinggi.
 Berupaya menahan kerosakan mekanik luaran yang
lebih baik jika dibandingkan dengan paip-paip lain.
 Mempunyai permukaan dalaman yang kasar
berbanding dengan paip-paip lain.
 Mempunyai rintangan yang tinggi terhadap aliran
bendalir.
 Paip ini mudah dibengkokkan oleh mesin bengkokan
hidraulik dan disambung dengan mudah
menggunakan kaedah membenang (Thread).
KOLEJ KOMUNITI SEGAMAT l MOHD NORAZIZI BIN MD YUSOP

24.  Terbahagi kepada 3 gred iaitu :-
Gred A
 Dinding paip yang nipis.
 Kod warna - coklat.
 Digunakan untuk paip sisa, paip pengudaraan dan paip limpah.
Gred B
 Dinding paip yang sederhana tebalnya.
 Kod warna - Biru
 Digunakan untuk agihan air panas dan air sejuk.
Gred C
 Mempunyai dinding paip yang tebal.
 Kod warna – merah
 Digunakan untuk paip perhubungan dan paip perkhidmatan yang
ditanam di dalam tanah.
KOLEJ KOMUNITI SEGAMAT l MOHD NORAZIZI BIN MD YUSOP

25. ALAT-ALAT TANGAN
a) PERENGKUH PAIP
1) Saiz yang biasa digunakan ialah 25 cm.
2) Saiznya ditentukan mengikut panjang keseluruhannya.
3) Kegunaan :-
 Untuk memegang dan memutar batang paip semasa kerja-kerja
penyambungan dan pemasangan.
 Untuk memegang objek-objek bulat.
Rajah (b) Kaedah menggunakan perengkuh paip dengan betul
KOLEJ KOMUNITI SEGAMAT l MOHD NORAZIZI BIN MD YUSOP

26. b) PEMOTONG PAIP BERODA
1. Pemotong paip beroda ini mempunyai tiga bahagian utama iaitu :-
 Bingkai
 Roda pandu atau penggolek
 Mata pemotong
2. Kegunaan :-
 Untuk memotong paip-paip besi bergalvani dengan tepat dan cepat.
 Untuk memotong objek-objek bulat dengan tepat dan cepat.
 Untuk memotong paip plastik dengan tepat dan cepat.
KOLEJ KOMUNITI SEGAMAT l MOHD NORAZIZI BIN MD YUSOP

27. c) ROUND SOLID RATCHET DIES
i) Mempunyai pasong (stock), handel dan gear sehala (ratched).
ii) Simpai (collet) yang terdapat acuan pemotong boleh diasingkan dari
pasong.
iii) Sebiji pesong untuk satu saiz diameter paip.
iv) Kerja yang telah siap digunakan hendaklah dibersihkan daripada
kotoran minyak dengan menggunakan kain atau tisu.
KOLEJ KOMUNITI SEGAMAT l MOHD NORAZIZI BIN MD YUSOP

28. d) RAGUM PAIP YOKE
1. Kegunaan :-
 Untuk memegang dan mengapit paip supaya tidak berpusing semasa
kerja-kerja membenang luar.
 Untuk mengapit paip semasa menyambung dan memasang paip
dengan bahan-bahan pemasangan.
2. Rajah (c) menunjukkan kaedah menggunakan ragum paip yoke dengan
betul.
Rajah (c) Menunjukkan kaedah menggunakan ragum paip yoke
dengan betul.
KOLEJ KOMUNITI SEGAMAT l MOHD NORAZIZI BIN MD YUSOP

29. CARA PEMASANGAN PAIP GI/BG
 Pemasangan paip GI/BG memerlukan peralatan penyambungan
seperti pita pengukur, paip GI/BG, pemotong paip beroda, kikir,
pensil untuk membuat penanda, minyak, perengkuh paip, round
solid ratchet dies dan pita PTFE. Berikut adalah cara-cara
pemasangan paip GI/BG.
 LANGKAH 1
Mengukur paip GI/BG
dengan menggunakan
pita pengukur.
KOLEJ KOMUNITI SEGAMAT l MOHD NORAZIZI BIN MD YUSOP

30.  LANGKAH 2
 LANGKAH 3
Memotong paip GI yang
telah diukur dengan
menggunakan pemotong
paip beroda.
Membersihkan tatal logam yang
telah dipotong dengan
menggunakan kikir ataupun
reamer.
KOLEJ KOMUNITI SEGAMAT l MOHD NORAZIZI BIN MD YUSOP

31.  LANGKAH 4
 LANGKAH 5
Ikat batang paip yang
telah dipotong dengan
ragum paip Yorke.
Gunakan round solid
ratchet dies bagi proses
membuat benang dan
letakkan sedikit minyak
untuk menjaga mata
pengasah round solid
ratchet dies.
KOLEJ KOMUNITI SEGAMAT l MOHD NORAZIZI BIN MD YUSOP

32.  LANGKAH 6
 LANGKAH 7
Lilitkan paip GI/BG yang
telah dibuat benang dengan
menggunakan pita PTFE.
Setelah dililitkan pita PTFE,
gunakan perengkuh paip bagi
proses mengikat paip dengan
soket penyambung.
KOLEJ KOMUNITI SEGAMAT l MOHD NORAZIZI BIN MD YUSOP

33. PAIP POLY HIGH DENSITY POLYETHYLENE
 Boleh dilentur dan tahan cuaca panas dan hujan.
 Berwarna hitam, lebih kuat daripada PVC, tidak berkarat,
ringan dan boleh digulung.
 Ketebalan dalam satu saiz tetapi mempunyai diameter
pelbagai.
 Lebih mahal dan tidak boleh ditegakan.
 Apabila penyambungan dibuka, hujung paip perlu dipotong
kerana terdapat kesan pencengkam pada hujung paip itu.
 Boleh dipotong menggunakan pemotong paip PVC atau
gergaji.
 Penyambungan tidak memerlukan glu kerana terdapat
sleeve dalam penutup untuk mencengkam paip poli.
 Di dalam sleeve terdapat gelang getah.
KOLEJ KOMUNITI SEGAMAT l MOHD NORAZIZI BIN MD YUSOP

34. KEBAIKAN PAIP HDPE
 Ringan dan mudah disambung.
 Dinding luar dan dalam yang licin.
 Tahan kalis air / Resapan air.
 Mudah / Cepat dipasang dan kos buruh yang
murah.
 Jangkahayat penggunaan yang panjang.
 Saiz paip dari 20 mm hingga 630 mm.
KOLEJ KOMUNITI SEGAMAT l MOHD NORAZIZI BIN MD YUSOP

35. CARA PENYAMBUNGAN PAIP HDPE
1. Masukkan bahan ‘A’ ke dalam paip poli.
2. Masukkan bahan ‘C’ ke dalam paip poli.
3. Masukkan bahan ‘D’ ke dalam paip poli.
4. Masukkan bahan ‘E’ ke dalam paip poli.
5. Akhir sekali, ikat bahan ‘A’ dan ‘F’ hinggga ketat.
KOLEJ KOMUNITI SEGAMAT l MOHD NORAZIZI BIN MD YUSOP

36. PEPASANG / “FITTINGS”
KOLEJ KOMUNITI SEGAMAT l MOHD NORAZIZI BIN MD YUSOP

37. KOLEJ KOMUNITI SEGAMAT l MOHD NORAZIZI BIN MD YUSOP

38. KOLEJ KOMUNITI SEGAMAT l MOHD NORAZIZI BIN MD YUSOP

39. KOLEJ KOMUNITI SEGAMAT l MOHD NORAZIZI BIN MD YUSOP

40. LATIHAN PRAKTIKAL
1.1 Anda dikehendaki melaksanakan projek seperti gambarajah
dibawah.
KOLEJ KOMUNITI SEGAMAT l MOHD NORAZIZI BIN MD YUSOP

41. 1.2 Anda dikehendaki melaksanakan projek seperti gambarajah
dibawah.
KOLEJ KOMUNITI SEGAMAT l MOHD NORAZIZI BIN MD YUSOP

42. KUIZ
1. Terangkan dua bahagian sistem bekalan air
di rumah.
2. Lukiskan sistem bekalan air tidak terus di
rumah.
3. Nyatakan TIGA (3) kegunaan paip PVC.
4. Terangkan perbezaan antara paip PVC dan
paip GI.
KOLEJ KOMUNITI SEGAMAT l MOHD NORAZIZI BIN MD YUSOP

43. 5. Lengkapkan petak kosong di bawah untuk
paip GI.
Gred Ketebalan Kod warna Kegunaan
A Perang
B Sederhana
C
Paip perhubungan dan
paip perkhidmatan
KOLEJ KOMUNITI SEGAMAT l MOHD NORAZIZI BIN MD YUSOP