5. En natuurlijk
Klapeksters!
Heggenmus
Foto: Glenn Vermeersch
Winter-RAS Klapekster
6. De Klapekster als broedvogel
• Eerste helft 20e eeuw broedvogel op
talloze heidevelden en hoogvenen met
opslag
• Drastische afname vanaf jaren zestig
• Laatste zekere broedgeval in 1999 op
Hulshorsterzand (Noordwest-Veluwe)
• Oorzaken (Bijlsma et al. 2001):
– Ontginningen broedterreinen
– Intensieve recreatie
– Vergrassing
– Verbossing
– Drastische vermindering beschikbaarheid
voedsel Foto: Alfred Limbrunner
Winter-RAS Klapekster
7. De Klapekster als wintervogel
• Vogels arriveren in vaste
winterterritorium in oktober/november en
vertrekken medio maart/begin april
• Territoriaal met vaste jacht- en
slaapplaatsen
• Trend op basis van PTT (Sovon):
lichte toename sinds 1980
• In Nederland ca. 200 overwinteraars
Winter-RAS Klapekster
8. Doelstelling Klapekster-onderzoek: vrijwilligersproject Andrea van den
Berg, Peter van den Akker & Symen Deuzeman
• is gestart in 2002 en is langjarig
kleurringproject
• Relatie tussen
voedselbeschikbaarheid,
terreingebruik Klapeksters en
begrazing door schapen/Schotse
hooglanders/pony’s
• Bepalen territoriumgrootte
overwinterende Klapeksters
• Plaatstrouw aan het
winterterritorium van jaar op jaar? Foto: dhr. Vogt
• Jaarlijkse overleving
• Het is noodzakelijk om de Klapeksters
individueel te kunnen herkennen
(unieke kleurringcombinaties om de
poten)
• Uit (schaarse) ringterugmeldingen
blijkt dat Klapeksters minimaal 7 jaar
kan worden
Winter-RAS Klapekster
9. Onderzoeksgebieden
• Zuidoost-Veluwe (2002-2009)
• Centrale Veluwe-Kootwijk (2006-2013)
• Engbertsdijksvenen (2002-2013)
• Sallandse Heuvelrug en Borkeld (2010-2013)
• Foto Rob Buiter Engbertsdijksvenen
Winter-RAS Klapekster
25. Herkenning ‘1e winter vogels’
‘Buff’ randje uiteinde grote dekveren
‘1e winter’ Klapekster
3 maart 2006
Engbertsdijksvenen
Slijtage tertials Achterrand secundairies: niet scherp
begrensd en niet helder wit
2e kalenderjaar Klapekster, 3 maart 2006 Engbertsdijksvenen (Overijssel).
Let ook op vrij lichtbruine grondkleur van de arm- en handpennen
Winter-RAS Klapekster
26. Herkenning ‘1e winter vogels’
(in de zomer ervoor geboren)
Risico bij kenmerk ‘buff’ randje grote dekveren
(kenmerk ‘1e winter’ vogels)
• kan aan einde winterseizoen (februari, maart)
afgesleten zijn
• 1e winter vogel kan al enkele juveniele
grote dekveren hebben vervangen door
donkerder ‘adulttype’ dekveren (een
zogenaamde ‘ruigrens’)
• adulte vogels kunnen een grijs of
witachtig randje aan de grote dekveren
hebben: van afstand te verwarren met
‘buff’ randje
Winter-RAS Klapekster
27. Herkenning ‘1e winter vogels’
Bandering op de borst:
1e winter vogels hebben vrijwel altijd
een zekere mate van bandering op
de borst
Binnen adulte vogels is de mate
van bandering waarschijnlijk
afhankelijk van de ondersoort
en is de aan- of afwezigheid van
bandering geen betrouwbaar
kenmerk voor geslachtsbepaling
in het overwinteringsgebied! Een Klapekster met een sterke bandering op de borst.
Winter-RAS Klapekster
29. Resultaten Prooionderzoek
Evenen Veluwe
Gewichtaandeel van prooigroepen in dieet per maand
100%
100%
insecten
80% 80%
reptielen
Insecten 60% amfibieen
60%
Reptielen
Amfibien vogels
Vogels
40%
40%
ware muizen
woelmuizen
ware muizen
spitsmuizen
20% woelmuizen
20%
spitsmuizen
0%
okt nov dec jan feb mrt apr
0%
okt nov dec jan feb mrt apr
Winter-RAS Klapekster
31. Gebruik slaapbomen Engbertsdijksvenen
Slaapbomen N = 21 Gebruik op basis
gevonden
braakballen
Wilg 6 18%
Grove den 9 74%
Krent 6 8%
Winter-RAS Klapekster
34. Resultaten kleurringonderzoek
•Sinds de start van het onderzoek zijn 53 Klapeksters gekleurringd;
•Op de Veluwe en in de Engbertsdijksvenen overwinteren met name 1 e
winter Klapeksters (meer dan de helft is ‘jong’);
•Ca. 40% van de 53 gekleurringde vogels wordt in latere winters teruggezien
op hetzelfde heideveld;
•4 vogels zijn 3 winters op rij aanwezig geweest in hetzelfde
winterterritorium; De territoriumgrootte van de Klapekster ligt globaal
tussen de 30 en 120 hectare. Variatie in het terrein is belangrijk i.v.m.
prooiaanbod;
•Hypothese: Begrazing heef positief effect (hoger aanbod mestkevers!)
Winter-RAS Klapekster
35. Resultaten kleurringonderzoek
• Soms vliegen de vogels wel meer dan een kilometer in hun territorium
(kans dus op dubbeltellingen als de vogels geen kleurring dragen!)
• Er is één waarneming bekend van een terugmelding ver buiten de
ringlocatie: In 2006/2007 jaar werd een gekleurringde Klapekster
gemeld in het Fochtelooërveen. De Klapekster is op 3 maart 2006
geringd in de Engbertsdijksvenen. Afstand tussen de gebieden: ruim 60
kilometer. De Klapekster was daar ook in het winterseizoen 2007/2008
aanwezig.
Winter-RAS Klapekster
36. Plaatstrouw aan winterterritorium
Aantal winters Aantal vogels Opmerkingen
met territorium (N = 15)
Onvoldoende 4 Mogelijk
waarnemingen doortrekkers
1 5 Plaatstrouw in
Evenen
2 4 Plaatstrouw in
Evenen
3 1 Plaatstrouw in
Evenen
3 1 Waarvan 2
winters in
Fochteloerveen
Winter-RAS Klapekster
38. Waarneming van een gekleurringde Klapekster?
•Doorgeven via www.Sovon.nl of
www.cr-birding.be of
www.jaarvandeklauwier.nl
•Ook als de kleurringcombinatie niet
volledig kan worden afgelezen!
Winter-RAS Klapekster
39. Terugkoppeling
Artikel Limosa: resultaten landelijke Klapekstertelingen en analyse
kleurringgegevens
Bijdrage vakblad Natuur Bos en Landschap: gericht op terreinbeheerders
Winter-RAS Klapekster
40. Dank voor uw
aandacht
Zijn er nog vragen?
Winter-RAS Klapekster
41. Doe daarom mee aan klapekstertelling 2012-2013!
22 & 23 december 2012
26 & 27 januari 2013
Claim je gebied op
Waarneming.nl
Foto: Raymond Fluitman 2012 Jaar van de Klauwieren
42. Waarneming van een gekleurringde Klapekster?
•Doorgeven via www.Sovon.nl of
www.cr-birding.be of
www.jaarvandeklauwier.nl
•Ook als de kleurringcombinatie niet
volledig kan worden afgelezen!
Winter-RAS Klapekster
43. Vraagtekens bij Klapekster
•Hoeveel Klapeksters overwinteren in Nederland en wat is hun
habitatvoorkeur?
• Methode: Landelijke klapekstertelling.
•Sluit aan bij eerdere tellingen van Waarneming.nl
•Twee simultane telweekenden?
Foto: Rik Winters
2012 Jaar van de Klauwieren