SlideShare une entreprise Scribd logo
1  sur  10
Télécharger pour lire hors ligne
mgr Aleksandra Flasz- Gębarowska




                    PSYCHOLOGICZNE ASPEKTY OCENIANIA

I.Wstęp

W każdej szkole, niemal w każdej sytuacji, tam gdzie spotykają się ludzie , występuje
zjawisko wartościowania i oceniania. Szczególnie lekcja w szkole jest sytuacją, w której
mimochodem lub celowo dokonuje się oceny. Na lekcji spotyka się nauczyciel – arbiter, który
wie i umie dużo, z uczniem – wchodzącym w życie młodym człowiekiem , który jeszcze nie
posiada tak dogłębnej wiedzy i nie nabył umiejętności wykorzystywania jej w życiu.
Oceniając zachowanie nauczyciel ujmuje wartości realizowane w szkole według jakiegoś
przyjętego z zewnątrz, przez szkołę, wzorca do którego się odnosi. Porównuje wtedy
zachowanie ucznia i określa według przyjętej skali. Ocenianie to niebezpieczna czynność,
błędna ocena może w większym lub mniejszym zakresie ograniczyć prawidłowe
funkcjonowanie ucznia. Przekonania na temat własnych - ograniczonych - możliwości, rodzą
się przy okazji komentarzy typu: "nie potrafisz", "nie umiesz", "jesteś do niczego", "jesteś
leniwy", "... mało inteligentny, ograniczony". Każdy taki komunikat blokuje rozwój; zresztą
zwykła ocena również dociera głębiej, niż się może wydawać. Uczeń szybko przyzwyczaja
się do wypracowanego w szkole poglądu, że jest "kiepski" z matematyki i bard zo często, już
jako dorosły, pielęgnuje w sobie ten obraz. Każdy pragnie potwierdzenia i wzmocnienia
swego poczucia własnej wartości, jest to ważny warunek poczucia bezpieczeństwa, ważny
budulec dla rozwoju; oceny innych to potężne źródło formowania własne go obrazu. W
środowisku wspierającym, zachęcającym - człowiek rozkwita, pokonuje trudności, wzrasta
jego kreatywność i otwartość na nowość. W środowisku permamentnie krytykującym,
nastawionym na przyłapywanie na błędach - człowiek traci wszelką motywację. Jedyną siłą
napędową, jaką ma w sobie to strach.

Psychologiczny aspekt oceniania jest równie ważny, jak i jego aspekt dydaktyczny. Im
młodsze dziecko, tym większa rozwaga powinna towarzyszyć ocenie jego wiedzy,
umiejętności i postaw. Aspekt psychologiczny szczególnego znaczenia nabiera w odniesieniu
do uczniów o specjalnych potrzebach edukacyjnych. Doświadczenie uczy, że zanim
uczniowie ci trafią na badanie do poradni psychologiczno-pedagogicznej, zwykle przechodzą
przez pasmo niepowodzeń szkolnych. Poczucie własnej "inności" ukształtowało w nich cały
szereg mechanizmów obronnych. Odbudowanie zaufania do samego siebie nie nastąpi z dnia
na dzień, dlatego tak wiele miejsca w wewnątrzszkolnych systemach oceniania poświęca się
tej grupie uczniów. Ocenie powinna towarzyszyć rzetelna wiedza na temat możliwości
rozwojowych każdego dziecka, w stosunku do którego zalecono dostosowanie wymagań
edukacyjnych.

II.Ocenianie- definicja, rola oceny

Termin ocenianie w najszerszym znaczeniu tego słowa oznacza czynność, w wyniku której
wydaje się sąd o przedmiocie, osobie lub zjawisku odwołując się do jednego lub wielu
kryteriów, niezależnie od tego jaki jest przedmiot oceny oraz te kryteria.

Ocenianie jest procesem i systemem, który ma wspomagać pracę nauczycieli i rodziców nad
sprawnym i mądrym wchodzeniem w życie młodego pokolenia. Ma również pomóc uczniowi,
a pomoc ta sprowadza się do pewnych aspektów:

a. poznawanie własnych możliwości – podając się ocenie uczeń dowiaduje się jaki jest jego
poziom wiedzy z danej dziedziny czy przedmiotu, jakie umiejętności musi jeszcze posiąść
oraz co powinien zrobić aby podnieść poziom swojej wiedzy,

b. rozwój psychospołeczny – ocena ma wpływać na określenie siebie w stosunku do innych
osób w tej samej grupie,

c. budowanie właściwiej motywacji – ponieważ rzadko spotyka się uczniów, którzy z własnej
woli chcieliby się regularnie i systematycznie uczyć dlatego jedyną szansą na zmotywowanie
uczniów do pracy jest właśnie ocenianie,

d. kształtowanie zainteresowań – odpowiednie ocenienie ucznia może mieć decydujący
wpływ na ukierunkowanie, rozwój i utwierdzenie zainteresowań związanych z przedmiotem,

e. nabywanie wiedzy – aby uczeń mógł podnosić poziom wiedzy z danej dziedziny należy co
jakiś czas sprawdzać i oceniać jego kwalifikacje.
Wyróżniono następujące cele oceniania:

- diagnoza – określenie indywidualnych potrzeb i przyczyn trudności każdego ucznia,

- informacja o efektywności procesu nauczania – opisywanie rozwoju i postępów uczniów,
- ewaluacja i modyfikowanie procesu nauczania,

- ocenianie dla stopnia – różnicowanie i klasyfikowanie uczniów,

- upowszechnienie osiągnięć ucznia – porównywanie osiągnięć szkół, określenie stopnia
opanowania standardów,

- ewaluacja programów nauczania – ocena efektywności różnych modeli kształcenia.

Można spotkać się także z podziałem na role i funkcje jakie pełni ocena szkolna. Uogólniając
można podać, iż ocenianie pełni role:

-dydaktyczną – ma być miernikiem wyników pracy ucznia, określać to co uczeń już umie a co
powinien jeszcze opanować,

-wychowawczą – poprzez ocenianie nauczyciel może wykształcić u uczniów pewne pożądane
postawy,

-społeczną – ukazuje miejsce ucznia w grupie społecznej.

       Ocena spełnia zasadnicze funkcje wtedy, gdy dokonywana jest zgodnie z jej
podstawowymi cechami, co oznacza, że ocena musi być obiektywna, trafna, rzetelna, jawna

i mobilizująca.

Obiektywność - to podstawowa cecha oceny. Według definicji z Encyklopedii
Pedagogicznej: “obiektywną jest taka ocena, która została wydana nie według mniemania
egzaminatora, a na podstawie z góry ustalonych kryteriów” [W.Pomykało, 1993]. Osiągnięcie
pełnego obiektywizmu jest niezmiernie trudne, można jednak do niego się zbliżyć. Oceną
obiektywną jest ocena wyrażająca rzeczywisty poziom wiadomości uczniów w takim
przybliżeniu, które nie wyrządzą szkody samemu uczniowi.

Trafność - inna cecha oceny, która wiąże się z obiektywnością. Ocena jest wtedy trafna, gdy
wyraża odpowiedni zakres osiągnięć ucznia, kiedy odzwierciedla rzeczywiście to, co
zamierzaliśmy stwierdzić. Przykładem narzędzia, którego najważniejszą właściwością jest
trafność może być test dydaktyczny. Ocena o dużym stopniu trafności wyróżnia się
zdolnością różnicowania poszczególnych uczniów w zależności od reprezentowanego przez
nich poziomu wiedzy i umiejętności, pozwala wyodrębnić w danej klasie uczniów lepiej i
gorzej przygotowanych.

Rzetelność: - ocena jest rzetelna, gdy przy sprawdzaniu osiągnięć ucznia z tego samego
zakresu materiału, otrzymujemy ten sam lub zbliżony wynik – stopień. (zajęcia kontrolne i
powtórzeniowe ).

Jawność – jest w ocenie szkolnej warunkiem koniecznym. Każdy oceniany musi znać wynik
swojej pracy, dlatego nauczyciel powinien przekazywać tą informację możliwie jak
najszybciej. Ważnym elementem jest również to, aby nauczyciel uzasadnił swoją ocenę i
wskazał uczniowi kierunek dalszej pracy.

Mobilizacja ucznia do pracy - warunek ten jest spełniony, gdy nauczyciel potrafi ukazać
zarówno pozytywne jak i negatywne strony wyników pracy ucznia. Bezstronna, rzeczowa
analiza odpowiedzi dopinguje go do dalszej pracy nad sobą, podsyca wiarę we własne siły i
zachęca do uzyskiwania coraz lepszych wyników w nauce.

III. Funkcje oceniania.

Funkcje destrukcyjne:

         funkcja selekcyjna; służy w pierwszej kolejności do wyłonienia w klasie
           uczniów wybitnych i szczególnie uzdolnionych;
         funkcja dyscyplinująca; pomaga w utrzymaniu samodyscypliny i porządkuje
           pracę na lekcji;
         funkcja różnicująca; służy do przydzielania uczniów do grup o podobnym
           poziomie osiągnięć poznawczych, określenia pozycji danego ucznia w grupie
           w porównaniu z pozostałymi;


Funkcje konstruktywne :
    funkcja wychowawcza; związana jest ze wspomaganiem rozwoju postaw uczniów
       wobec uczenia się, wobec swoich obowiązków, ukierunkowania ku osiąganiu
       satysfakcji z osiągniętych sukcesów;
    funkcja       diagnostyczna; pozwala ona    na przewidywanie dalszego rozwoju
intelektualnego ucznia na podstawie przeprowadzonej analizy efektów kształcenia;
    funkcja informacyjna; dostarczenie informacji zwrotnej głównym podmiotom;
    funkcja kontrolna; powinna umożliwić ustalenie faktycznego stanu świadomości
       i umiejętności uczniów w stosunku do wymagań programowych;
    funkcja     metodyczna; dzięki niej możliwe staje się usprawnianie procesu
       edukacyjnego poprzez analizę i krytyczną samoocenę własnej działalności
       dydaktyczno – wychowawczej. Umożliwia ona również wdrażanie odpowiednich
       środków zaradczych, korygujących proces edukacyjny;
    funkcja motywacyjna; powinna zapewnić właściwy stosunek do pracy, uczenia się,
       jako podstawowych źródeł zaspokajania potrzeb edukacyjnych;
    funkcja      dydaktyczna;     polegająca     na   porządkowaniu    wiedzy    uczniów
       i wskazywaniu sposobów usuwania ewentualnych błędów.



Przedmiotem oceniania jest:

a. wiedza przedmiotowa, ogólnokształcąca i zawodowa, objęta ramowymi programami
nauczania, uwzględniająca podstawy programowe,

b. umiejętność praktycznego zastosowania zdobytej wiedzy,

c. umiejętność rozwiązywania zadań i problemów,

d. umiejętność uzasadniania, argumentowania, przekonywania,

e. umiejętność komunikowania przez uczniów swych sądów, rozwiązań, przekonań,

f. aktywność na lekcjach i innych zajęciach edukacyjnych,

g. przygotowanie do samokształcenia,

h. umiejętność pracy w zespole,

i. umiejętność rozwiązywania konfliktów, sytuacji trudnych i problemowych.

W ocenianiu ucznia bierze się pod uwagę następujące elementy: diagnozowanie jego
mocnych i słabych stron, które jest konieczne w dostosowywaniu metod nauczania;
motywowanie uczniów poprzez ukazywanie im celów tego, co osiągnęli; w przypadku
egzaminów państwowych selekcjonowanie do szkół wyższego szczebla i do pracy. Oceny
ucznia dostarczają rodzicom informacji o osiągnięciach ich dziecka oraz umożliwiają
porównanie z innymi uczniami w szkole, w kraju oraz w odniesieniu do kluczowych
elementów poszczególnych przedmiotów nauczania. Pomagają one w planowaniu dalszej
drogi szkolnej dziecka, informują o osiągnięciach szkoły i mogą być przyczyną zmiany
placówki na lepszą, wreszcie służą publicznemu rozliczeniu się szkoły. Nauczycielom oceny
uczniów dostarczają informacji o indywidualnych możliwościach uczniów oraz są podstawą
do organizowania następnego etapu kształcenia. Dzięki nim uzyskuje się informacje zwrotne
o skuteczności nauczania oraz o osiągnięciach klasy jako całości. Ocenianie ponadto
potrzebne jest do ewaluacji szkoły, a niekiedy nawet do określenia efektywności całego
systemu.

IV. Błędy w ocenianiu

W toku wystawiania stopni najważniejsze jest, by uczeń był w pełni świadomy tego: za co
będą wystawiane oceny, kto może spodziewać się oceny lepszej, a kto gorszej i dlaczego.
Niedopuszczalne są sytuacje, gdy uczeń nie wie, czy zaliczył pracę, czy też nie i dlaczego
zaliczył ją na określony, a nie na inny stopień. Uczeń musi wiedzieć, co konkretnie ma zrobić,
by przy następnej próbie poprawić uzyskaną ocenę.


Ocena wyników opiera się najczęściej na ustnych i pisemnych wypowiedziach uczniów,
a oceny tych wypowiedzi w dużej mierze uzależnione są od liczby i rodzajów błędów
popełnianych przez ucznia. Waga poszczególnych błędów jest jednak zawsze kwestią
subiektywną.


Wśród nauczycieli zdarza się negatywne zjawisko , jakim jest karanie ucznia oceną
niedostateczną za złe zachowanie. Zachowanie ucznia i jego umiejętności to dwie odrębne
sfery, toteż nie powinno się ich łączyć. Za złe zachowanie można ukarać ucznia naganą, złą
oceną z zachowania, dodatkową pracą.


Kolejnym       negatywnym     zjawiskiem      jest   niejednolitość    kryteriów    oceniania
i różnicowanie ich w zależności od ucznia. Częste jest wśród nauczycieli inne traktowanie
uczniów językowo dobrych, a inne o niewielkich umiejętnościach.
Sposób postrzegania uczniów przez nauczycieli ma kluczowy wpływ na ich ocenianie.
Niestety bardzo często nie jest on wolny od błędów. Całkowite ich wyeliminowanie nie jest
możliwe w praktyce, ale sama ich świadomość, że takie „pułapki” istnieją jest połową
sukcesu. Nauczycielskie próby unikania ich są niemalże całkowitym sukcesem.
  Pomyłki w ocenianiu są wynikiem m.in.:

   -     tendencji do pozytywnego oceniania znanych i lubianych osób,

   -     obawy przed ferowaniem skrajnych ocen (najwyższych i najniższych),

   -     sugerowania się tzw. wrażeniem początkowym (tzw. pierwsze wrażenie),

   -     ulegania wpływom wcześniej wystawianych ocen za inne sprawności,

   -       przypisywania ocenianym uczniom cech będących przeciwieństwem lub
       podobieństwem istoty charakteru osoby oceniającej.

  Intensywne badania nad ocenianiem szkolnym wykazały, że istnieje ogromna rozbieżność
w ocenianiu tych samych prac uczniów przez różnych nauczycieli. Również zaobserwowano
rozbieżności w ocenach wystawianych przez różne komisje egzaminacyjne. Jeśliby przyjąć,
że do komisji trafiali podobni uczniowie, oznacza to, że na wynik egzaminu mają wpływ nie
tylko sami uczniowie, lecz również egzaminator. Wprawdzie zróżnicowanie ocen między
komisjami egzaminacyjnymi było niewielkie, ale oznacza to, że błędów w ocenianiu nie
udało się całkowicie uniknąć.
  Bycie ekspertem w określonej dziedzinie nauki nie gwarantuje posiadania umiejętności
wydawania trafnych ocen. Przyczyn takiego stanu rzeczy jest wiele. Do najpopular niejszych
błędów należą:
   -   niewykorzystanie krańcowych ocen na skali, co powoduje, że oceny przesunięte
       zostają w kierunku jej środka. W praktyce oznacza to, że dysponując skalą od 1 do 6
       unika się wystawiania jedynki i szóstki, a najczęściej wykorzystuje się trójkę
       i czwórkę. Błąd ten nazywamy błędem tendencji centralnej i świadczy on o bardzo
       dużej ostrożności oceniającego. Rezygnując z ocen skrajnych nauczyciel zabezpiecza
       się niejako przed popełnieniem zbyt dużego błędu. Aby wyeliminować w praktyce
       błąd tendencji centralnej próbowano poszerzać skale ocen. Jednak efekt tych działań
       nie był zadowalający, gdyż przeważyły tu utrwalone przez lata nawyki nauczycielskie.
   -     efekt kontrastu polega na sprawdzaniu specjalnie przygotowanych serii wypraco wań
       szkolnych w określonej sekwencji. Na przykład po serii bardzo dobrych wypracowań
       dawano do sprawdzenia przeciętną pracę ucznia. Innym razem po serii słabych
       następowała bardzo dobra praca. Wniosek wysnuty na podstawie ww. badań skłania
do stwierdzenia, że wypowiedzi / prace uczniów otrzymują zawyżone noty jeśli
        występują po pracach bardzo słabych, a zaniżone jeśli poprzedzają je prace bardzo
        dobre.
   -         efekt pierwszeństwa i świeżości oznacza, że błędy występujące na początku
        wypowiedzi ucznia lub jego pracy są surowiej oceniane niż te, które występują na
        końcu jego pracy. Jest to podyktowane większym zaangażowaniem nauczyciela w
        proces oceniania na początku niż na końcu wypowiedzi / pracy ucznia, gdy następuje
        znużenie i tym samym „stępienie” uwagi nauczyciela.
   -         efekt „aureoli” jest to zjawisko występujące w przypadku, gdy jedna z cech
        ocenianej osoby lub jej pracy została oceniona bardzo pozytywnie. Wtedy nauczyciel
        ma skłonność do przypisywania ocenianemu również innych cech pozytywnych. Na
        przykład uczniowi fizycznie atrakcyjnemu często przypisuje się znacznie bardziej
        pożądane cech niż osobie średnio lub mało atrakcyjnej. Podobnie uzyskana przez
        osobę opinia dobrego czy złego ucznia ma wpływ na jego kolejne oceny w szkole.
   -        wpływ uczuć na oceny; ludzie będący w dobrym nastroju lepiej oceniają innych niż
        osoby będące w złym nastroju, przygnębione, zdenerwowane. Zatem zaleca się, aby
        nauczyciele przeżywający takie stany psychiczne rezygnowali z dokonywania ocen
        uczniów w danym czasie. Z drugiej strony dobry nastrój i wspaniałe samopoczucie
        mogą również stanowić przyczynek do nadmiernego „szastania” ocenami z górnej
        granicy skali.
Wyniki badań przeprowadzonych w angielskich i amerykańskich szkołach wykazały istnienie
tzw. efektu samospełniających się proroctw. Można wyróżnić trzy fazy tego zjawiska:
       1.     wytworzenie się określonych oczekiwań u nauczyciela; nauczyciel określa
            wyjściowe oczekiwania wobec ucznia – pozytywne lub negatywne, to znaczy
            przypina mu etykietkę dobrego lub złego ucznia. Mają na to wpływ następujące
            czynniki: pochodzenie społeczne i etniczne, strój, wygląd zewnętrzny, płeć,
            nazwisko, rodzeństwo uczęszczające do tej samej szkoły, pierwsze wrażenie.
       2.    zróżnicowane traktowanie dobrego i słabego ucznia przez nauczyc iela; wytworzone
            przez nauczyciela oczekiwania prowadzą do tego, że zaczyna on traktować ucznia
            według sformułowanych wcześniej oczekiwań. W efekcie niepowodzenie ucznia
            dobrego tłumaczone jest niesprzyjającymi czynnikami zewnętrznymi: trudny
            materiał, sytuacja losowa, itp.. Natomiast niepowodzenie ucznia słabego często
            przypisywane jest jego cechom osobowym: lenistwo, brak zdolności, brak pilności,
            zainteresowania przedmiotem.
3.    wytworzenie się u uczniów określonych reakcji na zróżnicowane traktowanie;
          Uczniowie boją się bycia piętnowanymi i negatywnie ocenianymi. Zła ocena
          najczęściej wywołuje zobojętnienie i wrogość wobec szkolnego otoczenia. Jest
          często kojarzona jest z brakiem akceptacji i utratą sympatii nauczyciela. Doznawane
          niepowodzenia i trudności szkolne wywołują stany lękowe, bierność i apatię u
          uczniów.


V. Podsumowanie


Dziś trudno jest sobie wyobrazić nauczanie i wychowanie szkolne, nie tyle bez stopni, co bez
koniecznego     wartościowania    ludzkich   działań,   wyników    ich   pracy,   a   wreszcie
i samych ludzi. Z wielkim szacunkiem lecz i z odpowiednią rozwagą powinno się
podchodzić do wszelkiego rodzaju innowacji w sferze oceniania. Nie należy jednak
odczytywać tego, jako postulat zaprzestania poszukiwań nowych rozwiązań ewaluacyjnych,
gdyż i tak zawsze niosą one spore ryzyko niechęci ze strony środowiska szkolnego. Zawsze
istnieje jednak szansa na znalezienie choćby nieco lepszego rozwiązania systemu oceniania
uczniów. Trudno jest wyobrazić sobie szkoły i klasy bez ocen, gdyż powszechnie podkreś lana
jest nadrzędna rola motywacyjna oceny szkolnej, która wzmacnia motywację do dalszego
uczenia się i zaspokaja naturalną potrzebę sukcesu i osiągnięć człowieka.
Literatura wykorzystana:

Arends R. I, Uczymy się nauczać, Warszawa 1998.

Atszuler I, Badania nad funkcją oceny szkolnej, PZWS, Warszawa 1960

Grondas M, Psychologiczne aspekty oceniania, Poradnik nauczyciela, Wyd. RAABE,
Warszawa 2000

Hudańska I, Szkolny system oceniania, G&P, Poznań 2000

Kosińska E, Ocenianie w szkole, Rubikon, Kraków 2000

Niemierko B, Między oceną szkolną a dydaktyką. Bliżej dydaktyki, WSiP, Warszawa 1997

Puzynina J, Język wartości, PWN, Warszawa 1992

Taraszkiewicz M, Nowa szkoła... wspieranie kariery ucznia, CODN, Warszawa 1997

Contenu connexe

Tendances

Assessment and learning
Assessment and learningAssessment and learning
Assessment and learningSarat Rout
 
робоча програма з дисципліни_ фізична культура і спорт
робоча програма з дисципліни_ фізична культура і спортробоча програма з дисципліни_ фізична культура і спорт
робоча програма з дисципліни_ фізична культура і спортcdecit
 
techniki projekcyjne w diagnozowaniu sytuacji rodzinnej i szkolnej
techniki projekcyjne w diagnozowaniu sytuacji rodzinnej i szkolnejtechniki projekcyjne w diagnozowaniu sytuacji rodzinnej i szkolnej
techniki projekcyjne w diagnozowaniu sytuacji rodzinnej i szkolnejŻaneta Kozubek
 
Сучасний урок
Сучасний урокСучасний урок
Сучасний урокTummenscool
 
Ocenianie Kształtujące - prezentacja. Definicja, elementy, opinie nauczycieli.
Ocenianie Kształtujące - prezentacja. Definicja, elementy, opinie nauczycieli.Ocenianie Kształtujące - prezentacja. Definicja, elementy, opinie nauczycieli.
Ocenianie Kształtujące - prezentacja. Definicja, elementy, opinie nauczycieli.DominikPytlak
 
Top 10 air traffic controller interview questions and answers
Top 10 air traffic controller interview questions and answersTop 10 air traffic controller interview questions and answers
Top 10 air traffic controller interview questions and answersGreenHornet345
 
CCE- CBSE Continuous and Comprehensive Evaluation of students
CCE- CBSE Continuous and Comprehensive Evaluation of studentsCCE- CBSE Continuous and Comprehensive Evaluation of students
CCE- CBSE Continuous and Comprehensive Evaluation of studentsBabu Appat
 
Tabloidyzacja
TabloidyzacjaTabloidyzacja
Tabloidyzacja52zbigi
 
основні принципи виховання. тема 2
основні принципи виховання. тема 2основні принципи виховання. тема 2
основні принципи виховання. тема 2mad psychologist
 
Prezentacja- Motywacja uczniów do nauki
Prezentacja- Motywacja uczniów do nauki Prezentacja- Motywacja uczniów do nauki
Prezentacja- Motywacja uczniów do nauki Agnieszka Pie
 
Osobowościowe kompetencje nauczyciela
Osobowościowe kompetencje nauczycielaOsobowościowe kompetencje nauczyciela
Osobowościowe kompetencje nauczycielaSabina Zalewska
 
положення про моніторинг якості освіти
положення про моніторинг якості освіти положення про моніторинг якості освіти
положення про моніторинг якості освіти ssuser58a979
 
Metoda ścisła
Metoda ścisłaMetoda ścisła
Metoda ścisłakassia-89
 

Tendances (20)

Assessment and learning
Assessment and learningAssessment and learning
Assessment and learning
 
робоча програма з дисципліни_ фізична культура і спорт
робоча програма з дисципліни_ фізична культура і спортробоча програма з дисципліни_ фізична культура і спорт
робоча програма з дисципліни_ фізична культура і спорт
 
techniki projekcyjne w diagnozowaniu sytuacji rodzinnej i szkolnej
techniki projekcyjne w diagnozowaniu sytuacji rodzinnej i szkolnejtechniki projekcyjne w diagnozowaniu sytuacji rodzinnej i szkolnej
techniki projekcyjne w diagnozowaniu sytuacji rodzinnej i szkolnej
 
Сучасний урок
Сучасний урокСучасний урок
Сучасний урок
 
Ocenianie Kształtujące - prezentacja. Definicja, elementy, opinie nauczycieli.
Ocenianie Kształtujące - prezentacja. Definicja, elementy, opinie nauczycieli.Ocenianie Kształtujące - prezentacja. Definicja, elementy, opinie nauczycieli.
Ocenianie Kształtujące - prezentacja. Definicja, elementy, opinie nauczycieli.
 
Top 10 air traffic controller interview questions and answers
Top 10 air traffic controller interview questions and answersTop 10 air traffic controller interview questions and answers
Top 10 air traffic controller interview questions and answers
 
CCE- CBSE Continuous and Comprehensive Evaluation of students
CCE- CBSE Continuous and Comprehensive Evaluation of studentsCCE- CBSE Continuous and Comprehensive Evaluation of students
CCE- CBSE Continuous and Comprehensive Evaluation of students
 
Performance appraisal
Performance appraisalPerformance appraisal
Performance appraisal
 
Музейна педагогіка
Музейна педагогікаМузейна педагогіка
Музейна педагогіка
 
Tabloidyzacja
TabloidyzacjaTabloidyzacja
Tabloidyzacja
 
основні принципи виховання. тема 2
основні принципи виховання. тема 2основні принципи виховання. тема 2
основні принципи виховання. тема 2
 
Andragogika
AndragogikaAndragogika
Andragogika
 
Prezentacja- Motywacja uczniów do nauki
Prezentacja- Motywacja uczniów do nauki Prezentacja- Motywacja uczniów do nauki
Prezentacja- Motywacja uczniów do nauki
 
Osobowościowe kompetencje nauczyciela
Osobowościowe kompetencje nauczycielaOsobowościowe kompetencje nauczyciela
Osobowościowe kompetencje nauczyciela
 
Самоосвіта сучасного вчителя
Самоосвіта сучасного вчителяСамоосвіта сучасного вчителя
Самоосвіта сучасного вчителя
 
положення про моніторинг якості освіти
положення про моніторинг якості освіти положення про моніторинг якості освіти
положення про моніторинг якості освіти
 
9.методичні принципи і методи навчання фізич¬них вправ.
9.методичні   принципи   і методи навчання фізич¬них вправ.9.методичні   принципи   і методи навчання фізич¬них вправ.
9.методичні принципи і методи навчання фізич¬них вправ.
 
Staffing
StaffingStaffing
Staffing
 
Metoda ścisła
Metoda ścisłaMetoda ścisła
Metoda ścisła
 
самопідготовка
самопідготовкасамопідготовка
самопідготовка
 

En vedette

Redesign Amica.pl Studium przypadku - WUD 2009 - Iga Mościchowska
Redesign Amica.pl Studium przypadku - WUD 2009 - Iga MościchowskaRedesign Amica.pl Studium przypadku - WUD 2009 - Iga Mościchowska
Redesign Amica.pl Studium przypadku - WUD 2009 - Iga MościchowskaIga Mościchowska
 
Islam co to wogóle jest
Islam co to wogóle jestIslam co to wogóle jest
Islam co to wogóle jestRafal Kusz
 
Problematyka bezpieczenstwa (2)
Problematyka bezpieczenstwa (2)Problematyka bezpieczenstwa (2)
Problematyka bezpieczenstwa (2)p_andora
 
Komunikacja interpersonalna w bibliotece
Komunikacja interpersonalna w biblioteceKomunikacja interpersonalna w bibliotece
Komunikacja interpersonalna w biblioteceMarcin Malinowski
 
Resocjalizacja dorosłych, nieletnich w Polsce i zagranicą
Resocjalizacja dorosłych, nieletnich w Polsce i zagranicąResocjalizacja dorosłych, nieletnich w Polsce i zagranicą
Resocjalizacja dorosłych, nieletnich w Polsce i zagranicąpaulinakaa113
 
Rewalidacja 1 & (2)
Rewalidacja 1 & (2)Rewalidacja 1 & (2)
Rewalidacja 1 & (2)Aga Szajda
 

En vedette (7)

Redesign Amica.pl Studium przypadku - WUD 2009 - Iga Mościchowska
Redesign Amica.pl Studium przypadku - WUD 2009 - Iga MościchowskaRedesign Amica.pl Studium przypadku - WUD 2009 - Iga Mościchowska
Redesign Amica.pl Studium przypadku - WUD 2009 - Iga Mościchowska
 
15
1515
15
 
Islam co to wogóle jest
Islam co to wogóle jestIslam co to wogóle jest
Islam co to wogóle jest
 
Problematyka bezpieczenstwa (2)
Problematyka bezpieczenstwa (2)Problematyka bezpieczenstwa (2)
Problematyka bezpieczenstwa (2)
 
Komunikacja interpersonalna w bibliotece
Komunikacja interpersonalna w biblioteceKomunikacja interpersonalna w bibliotece
Komunikacja interpersonalna w bibliotece
 
Resocjalizacja dorosłych, nieletnich w Polsce i zagranicą
Resocjalizacja dorosłych, nieletnich w Polsce i zagranicąResocjalizacja dorosłych, nieletnich w Polsce i zagranicą
Resocjalizacja dorosłych, nieletnich w Polsce i zagranicą
 
Rewalidacja 1 & (2)
Rewalidacja 1 & (2)Rewalidacja 1 & (2)
Rewalidacja 1 & (2)
 

Similaire à Psychol aspekty oceniania

Emilia kobiela dydaktyka
Emilia kobiela dydaktykaEmilia kobiela dydaktyka
Emilia kobiela dydaktykaemila088
 
Elementy dydaktyki (1)
Elementy dydaktyki (1)Elementy dydaktyki (1)
Elementy dydaktyki (1)szczypek96
 
diagnoza funkcjonowania dziecka w szkole
diagnoza funkcjonowania dziecka w szkolediagnoza funkcjonowania dziecka w szkole
diagnoza funkcjonowania dziecka w szkoleŻaneta Kozubek
 
2. samoocena i czynniki
2. samoocena i czynniki2. samoocena i czynniki
2. samoocena i czynnikiAgnieszkaBaska
 
Prezentacja na Kongres Obywatelski
Prezentacja na Kongres ObywatelskiPrezentacja na Kongres Obywatelski
Prezentacja na Kongres ObywatelskiFundacjaCEO
 
Model pracy z uczniem o specjalnych potzrebach
Model pracy z uczniem o specjalnych potzrebachModel pracy z uczniem o specjalnych potzrebach
Model pracy z uczniem o specjalnych potzrebachdorotakolinska
 
"Edukacja skoncentrowana na uczeniu się uczniów" Jacek Strzemieczny, Centrum ...
"Edukacja skoncentrowana na uczeniu się uczniów" Jacek Strzemieczny, Centrum ..."Edukacja skoncentrowana na uczeniu się uczniów" Jacek Strzemieczny, Centrum ...
"Edukacja skoncentrowana na uczeniu się uczniów" Jacek Strzemieczny, Centrum ...DominikPytlak
 
Ocenianie osiagniec uczniow
Ocenianie osiagniec uczniowOcenianie osiagniec uczniow
Ocenianie osiagniec uczniowPatrycja
 
Ocenianie Kształtujące w Zespole Szkolno Przedszkolnym w Słowiku
Ocenianie Kształtujące w Zespole Szkolno Przedszkolnym w SłowikuOcenianie Kształtujące w Zespole Szkolno Przedszkolnym w Słowiku
Ocenianie Kształtujące w Zespole Szkolno Przedszkolnym w SłowikuSylwia Kaniewska
 
Plan nadzoru pedagogicznego
Plan nadzoru pedagogicznegoPlan nadzoru pedagogicznego
Plan nadzoru pedagogicznegojacnowicki
 
Prezentacja refleksje....
Prezentacja refleksje....Prezentacja refleksje....
Prezentacja refleksje....Angelika Skiba
 

Similaire à Psychol aspekty oceniania (20)

Uczeń zdolny
Uczeń zdolnyUczeń zdolny
Uczeń zdolny
 
Emilia kobiela dydaktyka
Emilia kobiela dydaktykaEmilia kobiela dydaktyka
Emilia kobiela dydaktyka
 
Prezentacja
PrezentacjaPrezentacja
Prezentacja
 
Elementy dydaktyki (1)
Elementy dydaktyki (1)Elementy dydaktyki (1)
Elementy dydaktyki (1)
 
diagnoza funkcjonowania dziecka w szkole
diagnoza funkcjonowania dziecka w szkolediagnoza funkcjonowania dziecka w szkole
diagnoza funkcjonowania dziecka w szkole
 
Rada szkoleniowa 09.10.2018
Rada szkoleniowa 09.10.2018Rada szkoleniowa 09.10.2018
Rada szkoleniowa 09.10.2018
 
Krajowe ramy kwalifikacji
Krajowe ramy kwalifikacjiKrajowe ramy kwalifikacji
Krajowe ramy kwalifikacji
 
Arcs i target
Arcs i targetArcs i target
Arcs i target
 
2. samoocena i czynniki
2. samoocena i czynniki2. samoocena i czynniki
2. samoocena i czynniki
 
Uczeń zdolny
Uczeń zdolnyUczeń zdolny
Uczeń zdolny
 
Prezentacja na Kongres Obywatelski
Prezentacja na Kongres ObywatelskiPrezentacja na Kongres Obywatelski
Prezentacja na Kongres Obywatelski
 
ZMIANY W KSZTAŁCENIU SPECJALNYM TEORIA I PRAKTYKA
ZMIANY W KSZTAŁCENIU SPECJALNYM TEORIA I PRAKTYKAZMIANY W KSZTAŁCENIU SPECJALNYM TEORIA I PRAKTYKA
ZMIANY W KSZTAŁCENIU SPECJALNYM TEORIA I PRAKTYKA
 
Model pracy z uczniem o specjalnych potzrebach
Model pracy z uczniem o specjalnych potzrebachModel pracy z uczniem o specjalnych potzrebach
Model pracy z uczniem o specjalnych potzrebach
 
"Edukacja skoncentrowana na uczeniu się uczniów" Jacek Strzemieczny, Centrum ...
"Edukacja skoncentrowana na uczeniu się uczniów" Jacek Strzemieczny, Centrum ..."Edukacja skoncentrowana na uczeniu się uczniów" Jacek Strzemieczny, Centrum ...
"Edukacja skoncentrowana na uczeniu się uczniów" Jacek Strzemieczny, Centrum ...
 
Ocenianie osiagniec uczniow
Ocenianie osiagniec uczniowOcenianie osiagniec uczniow
Ocenianie osiagniec uczniow
 
Ocenianie Kształtujące w Zespole Szkolno Przedszkolnym w Słowiku
Ocenianie Kształtujące w Zespole Szkolno Przedszkolnym w SłowikuOcenianie Kształtujące w Zespole Szkolno Przedszkolnym w Słowiku
Ocenianie Kształtujące w Zespole Szkolno Przedszkolnym w Słowiku
 
Profilaktyka elab
Profilaktyka elabProfilaktyka elab
Profilaktyka elab
 
Plan nadzoru pedagogicznego
Plan nadzoru pedagogicznegoPlan nadzoru pedagogicznego
Plan nadzoru pedagogicznego
 
Prezentacja refleksje....
Prezentacja refleksje....Prezentacja refleksje....
Prezentacja refleksje....
 
Nowa metoda LdL
Nowa metoda LdLNowa metoda LdL
Nowa metoda LdL
 

Plus de przybyslawice

Informacja o wynikach egzaminu gimnazjalnego
Informacja o wynikach egzaminu gimnazjalnegoInformacja o wynikach egzaminu gimnazjalnego
Informacja o wynikach egzaminu gimnazjalnegoprzybyslawice
 
Plan dobry 2012.2013
Plan dobry 2012.2013Plan dobry 2012.2013
Plan dobry 2012.2013przybyslawice
 
Karta zgłoszenia do przedszkola
Karta zgłoszenia do przedszkolaKarta zgłoszenia do przedszkola
Karta zgłoszenia do przedszkolaprzybyslawice
 
Podanie do podstawowej
Podanie do podstawowejPodanie do podstawowej
Podanie do podstawowejprzybyslawice
 
PODRĘCZNIKI 2012/2013
PODRĘCZNIKI 2012/2013PODRĘCZNIKI 2012/2013
PODRĘCZNIKI 2012/2013przybyslawice
 

Plus de przybyslawice (8)

Informacja o wynikach egzaminu gimnazjalnego
Informacja o wynikach egzaminu gimnazjalnegoInformacja o wynikach egzaminu gimnazjalnego
Informacja o wynikach egzaminu gimnazjalnego
 
Plan dobry 2012.2013
Plan dobry 2012.2013Plan dobry 2012.2013
Plan dobry 2012.2013
 
Karta zgłoszenia do przedszkola
Karta zgłoszenia do przedszkolaKarta zgłoszenia do przedszkola
Karta zgłoszenia do przedszkola
 
Przybysławice
PrzybysławicePrzybysławice
Przybysławice
 
Kalendarz 2012 2013
Kalendarz 2012 2013Kalendarz 2012 2013
Kalendarz 2012 2013
 
Podst.prog
Podst.progPodst.prog
Podst.prog
 
Podanie do podstawowej
Podanie do podstawowejPodanie do podstawowej
Podanie do podstawowej
 
PODRĘCZNIKI 2012/2013
PODRĘCZNIKI 2012/2013PODRĘCZNIKI 2012/2013
PODRĘCZNIKI 2012/2013
 

Psychol aspekty oceniania

  • 1. mgr Aleksandra Flasz- Gębarowska PSYCHOLOGICZNE ASPEKTY OCENIANIA I.Wstęp W każdej szkole, niemal w każdej sytuacji, tam gdzie spotykają się ludzie , występuje zjawisko wartościowania i oceniania. Szczególnie lekcja w szkole jest sytuacją, w której mimochodem lub celowo dokonuje się oceny. Na lekcji spotyka się nauczyciel – arbiter, który wie i umie dużo, z uczniem – wchodzącym w życie młodym człowiekiem , który jeszcze nie posiada tak dogłębnej wiedzy i nie nabył umiejętności wykorzystywania jej w życiu. Oceniając zachowanie nauczyciel ujmuje wartości realizowane w szkole według jakiegoś przyjętego z zewnątrz, przez szkołę, wzorca do którego się odnosi. Porównuje wtedy zachowanie ucznia i określa według przyjętej skali. Ocenianie to niebezpieczna czynność, błędna ocena może w większym lub mniejszym zakresie ograniczyć prawidłowe funkcjonowanie ucznia. Przekonania na temat własnych - ograniczonych - możliwości, rodzą się przy okazji komentarzy typu: "nie potrafisz", "nie umiesz", "jesteś do niczego", "jesteś leniwy", "... mało inteligentny, ograniczony". Każdy taki komunikat blokuje rozwój; zresztą zwykła ocena również dociera głębiej, niż się może wydawać. Uczeń szybko przyzwyczaja się do wypracowanego w szkole poglądu, że jest "kiepski" z matematyki i bard zo często, już jako dorosły, pielęgnuje w sobie ten obraz. Każdy pragnie potwierdzenia i wzmocnienia swego poczucia własnej wartości, jest to ważny warunek poczucia bezpieczeństwa, ważny budulec dla rozwoju; oceny innych to potężne źródło formowania własne go obrazu. W środowisku wspierającym, zachęcającym - człowiek rozkwita, pokonuje trudności, wzrasta jego kreatywność i otwartość na nowość. W środowisku permamentnie krytykującym, nastawionym na przyłapywanie na błędach - człowiek traci wszelką motywację. Jedyną siłą napędową, jaką ma w sobie to strach. Psychologiczny aspekt oceniania jest równie ważny, jak i jego aspekt dydaktyczny. Im młodsze dziecko, tym większa rozwaga powinna towarzyszyć ocenie jego wiedzy, umiejętności i postaw. Aspekt psychologiczny szczególnego znaczenia nabiera w odniesieniu do uczniów o specjalnych potrzebach edukacyjnych. Doświadczenie uczy, że zanim uczniowie ci trafią na badanie do poradni psychologiczno-pedagogicznej, zwykle przechodzą przez pasmo niepowodzeń szkolnych. Poczucie własnej "inności" ukształtowało w nich cały
  • 2. szereg mechanizmów obronnych. Odbudowanie zaufania do samego siebie nie nastąpi z dnia na dzień, dlatego tak wiele miejsca w wewnątrzszkolnych systemach oceniania poświęca się tej grupie uczniów. Ocenie powinna towarzyszyć rzetelna wiedza na temat możliwości rozwojowych każdego dziecka, w stosunku do którego zalecono dostosowanie wymagań edukacyjnych. II.Ocenianie- definicja, rola oceny Termin ocenianie w najszerszym znaczeniu tego słowa oznacza czynność, w wyniku której wydaje się sąd o przedmiocie, osobie lub zjawisku odwołując się do jednego lub wielu kryteriów, niezależnie od tego jaki jest przedmiot oceny oraz te kryteria. Ocenianie jest procesem i systemem, który ma wspomagać pracę nauczycieli i rodziców nad sprawnym i mądrym wchodzeniem w życie młodego pokolenia. Ma również pomóc uczniowi, a pomoc ta sprowadza się do pewnych aspektów: a. poznawanie własnych możliwości – podając się ocenie uczeń dowiaduje się jaki jest jego poziom wiedzy z danej dziedziny czy przedmiotu, jakie umiejętności musi jeszcze posiąść oraz co powinien zrobić aby podnieść poziom swojej wiedzy, b. rozwój psychospołeczny – ocena ma wpływać na określenie siebie w stosunku do innych osób w tej samej grupie, c. budowanie właściwiej motywacji – ponieważ rzadko spotyka się uczniów, którzy z własnej woli chcieliby się regularnie i systematycznie uczyć dlatego jedyną szansą na zmotywowanie uczniów do pracy jest właśnie ocenianie, d. kształtowanie zainteresowań – odpowiednie ocenienie ucznia może mieć decydujący wpływ na ukierunkowanie, rozwój i utwierdzenie zainteresowań związanych z przedmiotem, e. nabywanie wiedzy – aby uczeń mógł podnosić poziom wiedzy z danej dziedziny należy co jakiś czas sprawdzać i oceniać jego kwalifikacje.
  • 3. Wyróżniono następujące cele oceniania: - diagnoza – określenie indywidualnych potrzeb i przyczyn trudności każdego ucznia, - informacja o efektywności procesu nauczania – opisywanie rozwoju i postępów uczniów, - ewaluacja i modyfikowanie procesu nauczania, - ocenianie dla stopnia – różnicowanie i klasyfikowanie uczniów, - upowszechnienie osiągnięć ucznia – porównywanie osiągnięć szkół, określenie stopnia opanowania standardów, - ewaluacja programów nauczania – ocena efektywności różnych modeli kształcenia. Można spotkać się także z podziałem na role i funkcje jakie pełni ocena szkolna. Uogólniając można podać, iż ocenianie pełni role: -dydaktyczną – ma być miernikiem wyników pracy ucznia, określać to co uczeń już umie a co powinien jeszcze opanować, -wychowawczą – poprzez ocenianie nauczyciel może wykształcić u uczniów pewne pożądane postawy, -społeczną – ukazuje miejsce ucznia w grupie społecznej. Ocena spełnia zasadnicze funkcje wtedy, gdy dokonywana jest zgodnie z jej podstawowymi cechami, co oznacza, że ocena musi być obiektywna, trafna, rzetelna, jawna i mobilizująca. Obiektywność - to podstawowa cecha oceny. Według definicji z Encyklopedii Pedagogicznej: “obiektywną jest taka ocena, która została wydana nie według mniemania egzaminatora, a na podstawie z góry ustalonych kryteriów” [W.Pomykało, 1993]. Osiągnięcie pełnego obiektywizmu jest niezmiernie trudne, można jednak do niego się zbliżyć. Oceną obiektywną jest ocena wyrażająca rzeczywisty poziom wiadomości uczniów w takim przybliżeniu, które nie wyrządzą szkody samemu uczniowi. Trafność - inna cecha oceny, która wiąże się z obiektywnością. Ocena jest wtedy trafna, gdy wyraża odpowiedni zakres osiągnięć ucznia, kiedy odzwierciedla rzeczywiście to, co zamierzaliśmy stwierdzić. Przykładem narzędzia, którego najważniejszą właściwością jest
  • 4. trafność może być test dydaktyczny. Ocena o dużym stopniu trafności wyróżnia się zdolnością różnicowania poszczególnych uczniów w zależności od reprezentowanego przez nich poziomu wiedzy i umiejętności, pozwala wyodrębnić w danej klasie uczniów lepiej i gorzej przygotowanych. Rzetelność: - ocena jest rzetelna, gdy przy sprawdzaniu osiągnięć ucznia z tego samego zakresu materiału, otrzymujemy ten sam lub zbliżony wynik – stopień. (zajęcia kontrolne i powtórzeniowe ). Jawność – jest w ocenie szkolnej warunkiem koniecznym. Każdy oceniany musi znać wynik swojej pracy, dlatego nauczyciel powinien przekazywać tą informację możliwie jak najszybciej. Ważnym elementem jest również to, aby nauczyciel uzasadnił swoją ocenę i wskazał uczniowi kierunek dalszej pracy. Mobilizacja ucznia do pracy - warunek ten jest spełniony, gdy nauczyciel potrafi ukazać zarówno pozytywne jak i negatywne strony wyników pracy ucznia. Bezstronna, rzeczowa analiza odpowiedzi dopinguje go do dalszej pracy nad sobą, podsyca wiarę we własne siły i zachęca do uzyskiwania coraz lepszych wyników w nauce. III. Funkcje oceniania. Funkcje destrukcyjne:  funkcja selekcyjna; służy w pierwszej kolejności do wyłonienia w klasie uczniów wybitnych i szczególnie uzdolnionych;  funkcja dyscyplinująca; pomaga w utrzymaniu samodyscypliny i porządkuje pracę na lekcji;  funkcja różnicująca; służy do przydzielania uczniów do grup o podobnym poziomie osiągnięć poznawczych, określenia pozycji danego ucznia w grupie w porównaniu z pozostałymi; Funkcje konstruktywne :  funkcja wychowawcza; związana jest ze wspomaganiem rozwoju postaw uczniów wobec uczenia się, wobec swoich obowiązków, ukierunkowania ku osiąganiu satysfakcji z osiągniętych sukcesów;  funkcja diagnostyczna; pozwala ona na przewidywanie dalszego rozwoju
  • 5. intelektualnego ucznia na podstawie przeprowadzonej analizy efektów kształcenia;  funkcja informacyjna; dostarczenie informacji zwrotnej głównym podmiotom;  funkcja kontrolna; powinna umożliwić ustalenie faktycznego stanu świadomości i umiejętności uczniów w stosunku do wymagań programowych;  funkcja metodyczna; dzięki niej możliwe staje się usprawnianie procesu edukacyjnego poprzez analizę i krytyczną samoocenę własnej działalności dydaktyczno – wychowawczej. Umożliwia ona również wdrażanie odpowiednich środków zaradczych, korygujących proces edukacyjny;  funkcja motywacyjna; powinna zapewnić właściwy stosunek do pracy, uczenia się, jako podstawowych źródeł zaspokajania potrzeb edukacyjnych;  funkcja dydaktyczna; polegająca na porządkowaniu wiedzy uczniów i wskazywaniu sposobów usuwania ewentualnych błędów. Przedmiotem oceniania jest: a. wiedza przedmiotowa, ogólnokształcąca i zawodowa, objęta ramowymi programami nauczania, uwzględniająca podstawy programowe, b. umiejętność praktycznego zastosowania zdobytej wiedzy, c. umiejętność rozwiązywania zadań i problemów, d. umiejętność uzasadniania, argumentowania, przekonywania, e. umiejętność komunikowania przez uczniów swych sądów, rozwiązań, przekonań, f. aktywność na lekcjach i innych zajęciach edukacyjnych, g. przygotowanie do samokształcenia, h. umiejętność pracy w zespole, i. umiejętność rozwiązywania konfliktów, sytuacji trudnych i problemowych. W ocenianiu ucznia bierze się pod uwagę następujące elementy: diagnozowanie jego mocnych i słabych stron, które jest konieczne w dostosowywaniu metod nauczania; motywowanie uczniów poprzez ukazywanie im celów tego, co osiągnęli; w przypadku egzaminów państwowych selekcjonowanie do szkół wyższego szczebla i do pracy. Oceny
  • 6. ucznia dostarczają rodzicom informacji o osiągnięciach ich dziecka oraz umożliwiają porównanie z innymi uczniami w szkole, w kraju oraz w odniesieniu do kluczowych elementów poszczególnych przedmiotów nauczania. Pomagają one w planowaniu dalszej drogi szkolnej dziecka, informują o osiągnięciach szkoły i mogą być przyczyną zmiany placówki na lepszą, wreszcie służą publicznemu rozliczeniu się szkoły. Nauczycielom oceny uczniów dostarczają informacji o indywidualnych możliwościach uczniów oraz są podstawą do organizowania następnego etapu kształcenia. Dzięki nim uzyskuje się informacje zwrotne o skuteczności nauczania oraz o osiągnięciach klasy jako całości. Ocenianie ponadto potrzebne jest do ewaluacji szkoły, a niekiedy nawet do określenia efektywności całego systemu. IV. Błędy w ocenianiu W toku wystawiania stopni najważniejsze jest, by uczeń był w pełni świadomy tego: za co będą wystawiane oceny, kto może spodziewać się oceny lepszej, a kto gorszej i dlaczego. Niedopuszczalne są sytuacje, gdy uczeń nie wie, czy zaliczył pracę, czy też nie i dlaczego zaliczył ją na określony, a nie na inny stopień. Uczeń musi wiedzieć, co konkretnie ma zrobić, by przy następnej próbie poprawić uzyskaną ocenę. Ocena wyników opiera się najczęściej na ustnych i pisemnych wypowiedziach uczniów, a oceny tych wypowiedzi w dużej mierze uzależnione są od liczby i rodzajów błędów popełnianych przez ucznia. Waga poszczególnych błędów jest jednak zawsze kwestią subiektywną. Wśród nauczycieli zdarza się negatywne zjawisko , jakim jest karanie ucznia oceną niedostateczną za złe zachowanie. Zachowanie ucznia i jego umiejętności to dwie odrębne sfery, toteż nie powinno się ich łączyć. Za złe zachowanie można ukarać ucznia naganą, złą oceną z zachowania, dodatkową pracą. Kolejnym negatywnym zjawiskiem jest niejednolitość kryteriów oceniania i różnicowanie ich w zależności od ucznia. Częste jest wśród nauczycieli inne traktowanie uczniów językowo dobrych, a inne o niewielkich umiejętnościach. Sposób postrzegania uczniów przez nauczycieli ma kluczowy wpływ na ich ocenianie. Niestety bardzo często nie jest on wolny od błędów. Całkowite ich wyeliminowanie nie jest
  • 7. możliwe w praktyce, ale sama ich świadomość, że takie „pułapki” istnieją jest połową sukcesu. Nauczycielskie próby unikania ich są niemalże całkowitym sukcesem. Pomyłki w ocenianiu są wynikiem m.in.: - tendencji do pozytywnego oceniania znanych i lubianych osób, - obawy przed ferowaniem skrajnych ocen (najwyższych i najniższych), - sugerowania się tzw. wrażeniem początkowym (tzw. pierwsze wrażenie), - ulegania wpływom wcześniej wystawianych ocen za inne sprawności, - przypisywania ocenianym uczniom cech będących przeciwieństwem lub podobieństwem istoty charakteru osoby oceniającej. Intensywne badania nad ocenianiem szkolnym wykazały, że istnieje ogromna rozbieżność w ocenianiu tych samych prac uczniów przez różnych nauczycieli. Również zaobserwowano rozbieżności w ocenach wystawianych przez różne komisje egzaminacyjne. Jeśliby przyjąć, że do komisji trafiali podobni uczniowie, oznacza to, że na wynik egzaminu mają wpływ nie tylko sami uczniowie, lecz również egzaminator. Wprawdzie zróżnicowanie ocen między komisjami egzaminacyjnymi było niewielkie, ale oznacza to, że błędów w ocenianiu nie udało się całkowicie uniknąć. Bycie ekspertem w określonej dziedzinie nauki nie gwarantuje posiadania umiejętności wydawania trafnych ocen. Przyczyn takiego stanu rzeczy jest wiele. Do najpopular niejszych błędów należą: - niewykorzystanie krańcowych ocen na skali, co powoduje, że oceny przesunięte zostają w kierunku jej środka. W praktyce oznacza to, że dysponując skalą od 1 do 6 unika się wystawiania jedynki i szóstki, a najczęściej wykorzystuje się trójkę i czwórkę. Błąd ten nazywamy błędem tendencji centralnej i świadczy on o bardzo dużej ostrożności oceniającego. Rezygnując z ocen skrajnych nauczyciel zabezpiecza się niejako przed popełnieniem zbyt dużego błędu. Aby wyeliminować w praktyce błąd tendencji centralnej próbowano poszerzać skale ocen. Jednak efekt tych działań nie był zadowalający, gdyż przeważyły tu utrwalone przez lata nawyki nauczycielskie. - efekt kontrastu polega na sprawdzaniu specjalnie przygotowanych serii wypraco wań szkolnych w określonej sekwencji. Na przykład po serii bardzo dobrych wypracowań dawano do sprawdzenia przeciętną pracę ucznia. Innym razem po serii słabych następowała bardzo dobra praca. Wniosek wysnuty na podstawie ww. badań skłania
  • 8. do stwierdzenia, że wypowiedzi / prace uczniów otrzymują zawyżone noty jeśli występują po pracach bardzo słabych, a zaniżone jeśli poprzedzają je prace bardzo dobre. - efekt pierwszeństwa i świeżości oznacza, że błędy występujące na początku wypowiedzi ucznia lub jego pracy są surowiej oceniane niż te, które występują na końcu jego pracy. Jest to podyktowane większym zaangażowaniem nauczyciela w proces oceniania na początku niż na końcu wypowiedzi / pracy ucznia, gdy następuje znużenie i tym samym „stępienie” uwagi nauczyciela. - efekt „aureoli” jest to zjawisko występujące w przypadku, gdy jedna z cech ocenianej osoby lub jej pracy została oceniona bardzo pozytywnie. Wtedy nauczyciel ma skłonność do przypisywania ocenianemu również innych cech pozytywnych. Na przykład uczniowi fizycznie atrakcyjnemu często przypisuje się znacznie bardziej pożądane cech niż osobie średnio lub mało atrakcyjnej. Podobnie uzyskana przez osobę opinia dobrego czy złego ucznia ma wpływ na jego kolejne oceny w szkole. - wpływ uczuć na oceny; ludzie będący w dobrym nastroju lepiej oceniają innych niż osoby będące w złym nastroju, przygnębione, zdenerwowane. Zatem zaleca się, aby nauczyciele przeżywający takie stany psychiczne rezygnowali z dokonywania ocen uczniów w danym czasie. Z drugiej strony dobry nastrój i wspaniałe samopoczucie mogą również stanowić przyczynek do nadmiernego „szastania” ocenami z górnej granicy skali. Wyniki badań przeprowadzonych w angielskich i amerykańskich szkołach wykazały istnienie tzw. efektu samospełniających się proroctw. Można wyróżnić trzy fazy tego zjawiska: 1. wytworzenie się określonych oczekiwań u nauczyciela; nauczyciel określa wyjściowe oczekiwania wobec ucznia – pozytywne lub negatywne, to znaczy przypina mu etykietkę dobrego lub złego ucznia. Mają na to wpływ następujące czynniki: pochodzenie społeczne i etniczne, strój, wygląd zewnętrzny, płeć, nazwisko, rodzeństwo uczęszczające do tej samej szkoły, pierwsze wrażenie. 2. zróżnicowane traktowanie dobrego i słabego ucznia przez nauczyc iela; wytworzone przez nauczyciela oczekiwania prowadzą do tego, że zaczyna on traktować ucznia według sformułowanych wcześniej oczekiwań. W efekcie niepowodzenie ucznia dobrego tłumaczone jest niesprzyjającymi czynnikami zewnętrznymi: trudny materiał, sytuacja losowa, itp.. Natomiast niepowodzenie ucznia słabego często przypisywane jest jego cechom osobowym: lenistwo, brak zdolności, brak pilności, zainteresowania przedmiotem.
  • 9. 3. wytworzenie się u uczniów określonych reakcji na zróżnicowane traktowanie; Uczniowie boją się bycia piętnowanymi i negatywnie ocenianymi. Zła ocena najczęściej wywołuje zobojętnienie i wrogość wobec szkolnego otoczenia. Jest często kojarzona jest z brakiem akceptacji i utratą sympatii nauczyciela. Doznawane niepowodzenia i trudności szkolne wywołują stany lękowe, bierność i apatię u uczniów. V. Podsumowanie Dziś trudno jest sobie wyobrazić nauczanie i wychowanie szkolne, nie tyle bez stopni, co bez koniecznego wartościowania ludzkich działań, wyników ich pracy, a wreszcie i samych ludzi. Z wielkim szacunkiem lecz i z odpowiednią rozwagą powinno się podchodzić do wszelkiego rodzaju innowacji w sferze oceniania. Nie należy jednak odczytywać tego, jako postulat zaprzestania poszukiwań nowych rozwiązań ewaluacyjnych, gdyż i tak zawsze niosą one spore ryzyko niechęci ze strony środowiska szkolnego. Zawsze istnieje jednak szansa na znalezienie choćby nieco lepszego rozwiązania systemu oceniania uczniów. Trudno jest wyobrazić sobie szkoły i klasy bez ocen, gdyż powszechnie podkreś lana jest nadrzędna rola motywacyjna oceny szkolnej, która wzmacnia motywację do dalszego uczenia się i zaspokaja naturalną potrzebę sukcesu i osiągnięć człowieka.
  • 10. Literatura wykorzystana: Arends R. I, Uczymy się nauczać, Warszawa 1998. Atszuler I, Badania nad funkcją oceny szkolnej, PZWS, Warszawa 1960 Grondas M, Psychologiczne aspekty oceniania, Poradnik nauczyciela, Wyd. RAABE, Warszawa 2000 Hudańska I, Szkolny system oceniania, G&P, Poznań 2000 Kosińska E, Ocenianie w szkole, Rubikon, Kraków 2000 Niemierko B, Między oceną szkolną a dydaktyką. Bliżej dydaktyki, WSiP, Warszawa 1997 Puzynina J, Język wartości, PWN, Warszawa 1992 Taraszkiewicz M, Nowa szkoła... wspieranie kariery ucznia, CODN, Warszawa 1997