Recommandé
Recommandé
Contenu connexe
Tendances
Tendances (20)
En vedette
En vedette (20)
Similaire à Προβιοτικά και υπερθερμιδικά σκευάσματα στην κλινική πράξη
Similaire à Προβιοτικά και υπερθερμιδικά σκευάσματα στην κλινική πράξη (20)
Plus de psaltakis
Plus de psaltakis (20)
Προβιοτικά και υπερθερμιδικά σκευάσματα στην κλινική πράξη
- 1. Γιώργος Χουλιάρας, Παιδογαστρεντερολόγος Προβιοτικά και υπερθερμιδικά σκευάσματα στην κλινική πράξη Πανεπιστημιακός Υπότροφος, 1η Παιδιατρική Κλινική Πανεπιστημίου Αθηνών
- 2. ΣύγκρουσηΣύγκρουσησυμφερόντωνσυμφερόντων Ο ομιλητής δεν έχει οικονομικές σχέσεις με εταιρείες και νομικάΟ ομιλητής δεν έχει οικονομικές σχέσεις με εταιρείες και νομικά πρόσωπα οι οποίες να οδηγούν σε σύγκρουση συμφερόντων
- 3. Ορισμούς Εμπλουτισμένα γάλατα βρεφικής ηλικίας Συχνές καταστάσεις στην καθημερινή παιδιατρική πράξη Οξεία γαστρεντερίτιδα ΔιάρθρωσηΔιάρθρωση--προβιοτικάπροβιοτικά Οξεία γαστρεντερίτιδα Κολικούς/ανησυχία Πρόληψη διάρροιας από αντιβιοτικά Νεκρωτική εντεροκολίτιδα Λειτουργικές διαταραχές
- 4. Δεδομένα που θα παρουσιαστούν: Κατευθυντήριες οδηγίες ΔιάρθρωσηΔιάρθρωση--προβιοτικάπροβιοτικά Κατευθυντήριες οδηγίες Μεταναλύσεις
- 13. ΠροβιοτικάΠροβιοτικά Πολλάδεδομένα!!Πολλάδεδομένα!! Πολλές μελέτες υποστηρίζουν την θεραπευτική ή προληπτική δράση των προβιοτικών
- 14. Ζωντανοί μικροοργανισμοί οι οποίοι ΠροβιοτικάΠροβιοτικά ΟρισμοίΟρισμοί Ζωντανοί μικροοργανισμοί οι οποίοι όταν χορηγούνται σε επαρκείς ποσότητες προσφέρουν οφέλη στην υγεία του ξενιστή Food and Agriculture Organization of the United Nations; World Health Organization. 2002 Hill et al, Expert consensus document. Nature Reviews Gastroenterology and Hepatology. 2014
- 15. ΟρισμοίΟρισμοί ΣημείαΣημεία--κλειδιάκλειδιά Ζωντανοί - συγκεκριμένο μικροβιακό στέλεχος Επαρκείς ποσότητες Αποδεδειγμένα οφέλη Food and Agriculture Organization of the United Nations; World Health Organization. 2002 Hill et al, Expert consensus document. Nature Reviews Gastroenterology and Hepatology. 2014
- 16. Προβιοτικό: Βακτήρια: Lactobacillus (π.χ rhamnosus GG, LGG) ΠαραδείγματαΠαραδείγματα Προβιοτικό: Βακτήρια: Lactobacillus (π.χ rhamnosus GG, LGG) Bifidobacterium (π.χ. B. lactis) Streptococcus (π.χ. S. thermophilus) Σακχαρομύκητες: Saccharomyces boulardii Food and Agriculture Organization of the United Nations; World Health Organization. 2002 Hill et al, Expert consensus document. Nature Reviews Gastroenterology and Hepatology. 2014
- 17. Οι έως τώρα μελέτες υποστηρίζουν την ασφάλεια των προβιοτικών Έχουν αναφερθεί περιστατικά λοιμώξεων σε ευπαθείς ομάδες ΠροβιοτικάΠροβιοτικά ΑσφάλειαΑσφάλεια Έχουν αναφερθεί περιστατικά λοιμώξεων σε ευπαθείς ομάδες (κυρίως ανοσοκατασταλμένους ασθενείς, κεντρικοί φλεβικοί καθετήρες) AAP, COMMITTEE ON NUTRITION; SECTION ON GASTROENTEROLOGY, HEPATOLOGY, AND NUTRITION Pediatrics 2010
- 18. Δεν προτείνεται η συστηματική χρήση γαλάτων εμπλουτισμένων ΠροβιοτικάΠροβιοτικά ΕμπλουτισμέναγάλαταΕμπλουτισμέναγάλατα ESPGHAN, Supplementation of Infant Formula With Probiotics and/or Prebiotics: A Systematic Review and Comment by the ESPGHAN Committee on Nutrition, JPGN, 2011 AAP, Committee On Nutrition; Section On Gastroenterology, Hepatology, And Nutrition, Pediatrics 2010 Δεν προτείνεται η συστηματική χρήση γαλάτων εμπλουτισμένων με προβιοτικά ή πρεβιοτικά στα βρέφη
- 19. ΠροβιοτικάΠροβιοτικά ΟξείαγαστρεντερίτιδαΟξείαγαστρεντερίτιδα European Society for Pediatric Gastroenterology, Hepatology, and Nutrition. Use of probiotics for management of acute gastroenteritis: a position paper by the ESPGHAN Working Group for Probiotics and Prebiotics. J Pediatr Gastroenterol Nutr. 2014
- 20. Lactobacillus rhamnosus GG (≥1010 CFU/ημέρα, 5–7 ημέρες) ΠροβιοτικάΠροβιοτικά ΟξείαγαστρεντερίτιδαΟξείαγαστρεντερίτιδα European Society for Pediatric Gastroenterology, Hepatology, and Nutrition. Use of probiotics for management of acute gastroenteritis: a position paper by the ESPGHAN Working Group for Probiotics and Prebiotics. J Pediatr Gastroenterol Nutr. 2014 Lactobacillus rhamnosus GG (≥10 CFU/ημέρα, 5–7 ημέρες) Saccharomyces boulardii (250–750 mg/ημέρα, 5–7 ημέρες) μπορεί να χορηγηθεί συμπληρωματικά στην από του στόματος ενυδάτωση καθώς μειώνει τη διάρκεια του διαρροϊκού συνδρόμου
- 21. Lactobacillus rhamnosus GG (≥1010 CFU/ημέρα, 5–7 ημέρες) ΠροβιοτικάΠροβιοτικά ΟξείαγαστρεντερίτιδαΟξείαγαστρεντερίτιδα Lactobacillus rhamnosus GG (≥10 CFU/ημέρα, 5–7 ημέρες) Saccharomyces boulardii (250–750 mg/ημέρα, 5–7 ημέρες) Ισχυρή σύσταση - χαμηλή ποιότητα δεδομένων European Society for Pediatric Gastroenterology, Hepatology, and Nutrition. Use of probiotics for management of acute gastroenteritis: a position paper by the ESPGHAN Working Group for Probiotics and Prebiotics. J Pediatr Gastroenterol Nutr. 2014
- 22. Lactobacillus rhamnosus GG Saccharomyces boulardii ΠροβιοτικάΠροβιοτικά ΟξείαγαστρεντερίτιδαΟξείαγαστρεντερίτιδα Μείωση διάρκειας διάρροιας ~ 1 ημέρα Μείωση διάρκεια νοσηλείας ~ 0.8 ημέρες European Society for Pediatric Gastroenterology, Hepatology, and Nutrition. Use of probiotics for management of acute gastroenteritis: a position paper by the ESPGHAN Working Group for Probiotics and Prebiotics. J Pediatr Gastroenterol Nutr. 2014
- 23. Lactobacillus reuteri Strain DSM 17938 & Strain ATCC ΠροβιοτικάΠροβιοτικά ΟξείαγαστρεντερίτιδαΟξείαγαστρεντερίτιδα Lactobacillus reuteri Strain DSM 17938 & Strain ATCC 55730 Lactobacillus acidophilus LB Ασθενείς συστάσεις, πολύ χαμηλής ποιότητας δεδομένα European Society for Pediatric Gastroenterology, Hepatology, and Nutrition. Use of probiotics for management of acute gastroenteritis: a position paper by the ESPGHAN Working Group for Probiotics and Prebiotics. J Pediatr Gastroenterol Nutr. 2014
- 24. ΠροβιοτικάΠροβιοτικά ΔιάρροιαεξαντιβιοτικώνΔιάρροιαεξαντιβιοτικών Cochrane Database Syst Rev. 2011 Lynne V McFarland and Shan Goh. World J Meta-Anal. 2013
- 25. Αθροίζοντας όλες τις μελέτες (ανεξαρτήτως είδους, γένους και στελέχους προβιοτικού) ΠροβιοτικάΠροβιοτικά ΔιάρροιαεξαντιβιοτικώνΔιάρροιαεξαντιβιοτικών Cochrane Database Syst Rev. 2011 Lynne V McFarland and Shan Goh. World J Meta-Anal. 2013 (ανεξαρτήτως είδους, γένους και στελέχους προβιοτικού) 60% μικρότερη επίπτωση της διάρροιας στους ασθενείς που έλαβαν κάποιο προβιοτικό ως προφύλαξη (δόση ≥ 5x109 CFU/ημέρα, ποιότητα δεδομένων: χαμηλή)
- 26. Lactobacillus rhamnosus GG ΠροβιοτικάΠροβιοτικά ΔιάρροιαεξαντιβιοτικώνΔιάρροιαεξαντιβιοτικών Cochrane Database Syst Rev. 2011 Lynne V McFarland and Shan Goh. World J Meta-Anal. 2013 Lactobacillus rhamnosus GG 65% μικρότερη επίπτωση της διάρροιας Saccharomyces boulardii 57% μικρότερη επίπτωση της διάρροιας
- 27. Μείωση διάρκειας διάρροιας ~ 0.6 ημέρες Μείωση αριθμού κενώσεων ~ 0.3 ΠροβιοτικάΠροβιοτικά ΔιάρροιαεξαντιβιοτικώνΔιάρροιαεξαντιβιοτικών Cochrane Database Syst Rev. 2011 Lynne V McFarland and Shan Goh. World J Meta-Anal. 2013
- 28. ΠροβιοτικάΠροβιοτικά ΝεκρωτικήεντεροκολίτιδαΝεκρωτικήεντεροκολίτιδα Probiotics for prevention of necrotizing enterocolitis in preterm infants. Al-Faleh K, Anabrees J. Cochrane Data Base, 2014
- 29. ΠροβιοτικάΠροβιοτικά ΝεκρωτικήεντεροκολίτιδαΝεκρωτικήεντεροκολίτιδα Lactobacillus species: Μείωση του κινδύνου ΝΕΚ κατά 55% Μίγμα προβιοτικών: Μείωση του κινδύνου ΝΕΚ κατά 63%
- 30. Παραμένουν ακόμα αρκετά ερωτηματικά ως προς ΠροβιοτικάΠροβιοτικά ΝεκρωτικήεντεροκολίτιδαΝεκρωτικήεντεροκολίτιδα Παραμένουν ακόμα αρκετά ερωτηματικά ως προς Ποια στελέχη? Πότε? Πόσο? Ποια νεογνά? Ασφάλεια στα EVLBW?
- 31. ΠροβιοτικάΠροβιοτικά ΛειτουργικέςδιαταραχέςΛειτουργικέςδιαταραχές Korterink JJ et al: Probiotics for childhood functional gastrointestinal disorders: a systematic review and meta-analysis. Acta Paediatr. 2014
- 32. Λειτουργικές διαταραχές σχετιζόμενες με κοιλιακό άλγος: ΠροβιοτικάΠροβιοτικά ΛειτουργικέςδιαταραχέςΛειτουργικέςδιαταραχές Korterink et al. Acta Paediatr. 2014 Λειτουργικές διαταραχές σχετιζόμενες με κοιλιακό άλγος: • λειτουργική δυσπεψία (FD) • ευερέθιστο έντερο (IBS) • λειτουργικό κοιλιακό άλγος (FAP)
- 33. Αθροίζοντας όλες τις μελέτες (ανεξαρτήτως είδους, γένους και στελέχους προβιοτικού) ΠροβιοτικάΠροβιοτικά ΛειτουργικέςδιαταραχέςΛειτουργικέςδιαταραχές (ανεξαρτήτως είδους, γένους και στελέχους προβιοτικού) & Αθροίζοντας τους τρεις τύπους FGID-σχετιζόμενων με πόνο 1.5 φορές μεγαλύτερη πιθανότητα βελτίωσης στους ασθενείς που έλαβαν κάποιο προβιοτικό Korterink et al. Acta Paediatr. 2014
- 34. ΠροβιοτικάΠροβιοτικά ΛειτουργικέςδιαταραχέςΛειτουργικέςδιαταραχές Σοβαρά μεθοδολογικά ερωτήματα • Ομαδοποίηση διαφορετικών νοσημάτων («κοινό» σημείο ο πόνος) • Ομαδοποίηση διαφορετικών ειδών, γενών και στελεχών προβιοτικών Korterink et al. Acta Paediatr. 2014
- 35. Ευερέθιστο έντερο ΠροβιοτικάΠροβιοτικά ΛειτουργικέςδιαταραχέςΛειτουργικέςδιαταραχές Ευερέθιστο έντερο 1.6 φορές μεγαλύτερη πιθανότητα βελτίωσης στους ασθενείς που έλαβαν κάποιο προβιοτικό (ομαδοποιώντας όλα τα προβιοτικά) Korterink et al. Acta Paediatr. 2014
- 36. ΠροβιοτικάΠροβιοτικά ΛειτουργικέςδιαταραχέςΛειτουργικέςδιαταραχές Δυσκοιλιότητα Δε διαπιστώθηκε υπεροχή των προβιοτικών έναντι του placebo. Korterink et al. Acta Paediatr. 2014
- 37. ΠροβιοτικάΠροβιοτικά ΚολικοίΚολικοί Sung et al: Probiotics to prevent or treat excessive infant crying: systematic review and meta-analysis. JAMA Pediatr. 2013 Anabrees J et al: Probiotics for infantile colic: a systematic review. BMC Pediatr. 2013
- 38. ΠροβιοτικάΠροβιοτικά ΚολικοίΚολικοί Sung et al:. JAMA Pediatr. 2013 Anabrees J et al: BMC Pediatr. 2013 Lactobacillus reuteri (Strains 55730 or DSM 17 938) σε αποκλειστικώς θηλάζοντα βρέφη • 21η μέρα: 67.7 λεπτά λιγότερο κλάμα ημερησίως • 28η μέρα: 59.8 λεπτά λιγότερο κλάμα ημερησίως
- 39. Μεθοδολογικά ζητήματα ΠροβιοτικάΠροβιοτικά ΚολικοίΚολικοί Μεθοδολογικά ζητήματα • Ομαδοποίηση διαφορετικών στελεχών L. reuteri • Ανόμοια placebo (simethicone/real placebo) • Crying or fussing? Sung et al:. JAMA Pediatr. 2013 Anabrees J et al: BMC Pediatr. 2013
- 42. • Πρόληψη: Μήπως απλώς τα προβιοτικά διορθώνουν μια ανισορροπία του μοντέρνου τρόπου ζωής? ΠροβιοτικάΠροβιοτικά Αναπάντητα ερωτήματαΑναπάντητα ερωτήματα • Θεραπεία: • Κόστος - όφελος: Ορισμένες ενδείξεις είναι αυτοπεριοριζόμενες, καλοήθεις καταστάσεις Εξαιρετικά συχνές καταστάσεις, μη-αποδεδειγμένη σχέση κόστους-ωφέλειας
- 44. Intestinal Antibiotics Delivery (Caesarean section) Hygiene Nutrition ΠροβιοτικάΠροβιοτικά ΠρόληψηΠρόληψη Intestinal microbiota Dysbiosis Chronic diseases Probiotics x Hawrelak et al, 2004, Altern Med Rev.
- 45. Μήπως απλώς τα προβιοτικά διορθώνουν συνέπειες του σύγχρονου τρόπου ζωής? ΠροβιοτικάΠροβιοτικά ΠρόληψηΠρόληψη Καλύτερα να προλαμβάνουμε τη δυσβίωση αντί να την αντιμετωπίζουμε με προβιοτικά ?
- 46. Υπάρχουν δεδομένα που υποστηρίζουν την θετική επίδραση των προβιοτικών στη οξεία γαστρεντερίτιδα, τους κολικούς στα θηλάζοντα βρέφη και την πρόληψη της διάρροιας από αντιβιοτικά ΠροβιοτικάΠροβιοτικά ΣυμπεράσματαΣυμπεράσματα Ορισμένες από αυτές τις καταστάσεις είναι καλοήθεις, αυτοπεριοριζόμενες και ειδικά για τους κολικούς δεν αποτελούν «παθολογική κατάσταση» Το όφελος από τη γενικευμένη χρήση προβιοτικών σε αυτές τις καταστάσεις μένει να αποδειχθεί
- 47. Τύποι συμπληρωμάτων διατροφής Σε ποια παιδιά? Τι χορηγούμε? ΔιάρθρωσηΔιάρθρωση--υπερθερμιδικάσκευάσματαυπερθερμιδικάσκευάσματα Τι χορηγούμε? Πως το χορηγούμε? Κίνδυνοι?
- 48. ΤύποιΤύποισκευασμάτωνσκευασμάτωνδιατροφήςδιατροφής Θερμιδικά συμπληρώματα Υδατάνθρακες ΛίποςΛίπος Συνδυασμοί Έτοιμα σκευάσματα διατροφής Πλήρης ισορροπημένη διατροφή ή όχι
- 49. ΘερμιδικάσυμπληρώματαΘερμιδικάσυμπληρώματα Υδατάνθρακες Συνήθως πολυμερή γλυκόζης (πχ: μαλτοδεξτρίνη) ΤύποισκευασμάτωνδιατροφήςΤύποισκευασμάτωνδιατροφής Λίπος Τριγλυκερίδια μακράς ή μέσης αλύσου Συνδυασμοί
- 50. Κατά κανόνα σε σκόνη και μπορούν να αναμιχθούν με τις τροφές ΘερμιδικάσυμπληρώματαΘερμιδικάσυμπληρώματα ΤύποισκευασμάτωνδιατροφήςΤύποισκευασμάτωνδιατροφής Κατά κανόνα σε σκόνη και μπορούν να αναμιχθούν με τις τροφές σε δόση ανάλογη με τις ανάγκες του παιδιού
- 51. ΈτοιμασκευάσματαΈτοιμασκευάσματα Έτοιμα προς κατανάλωση σε υγρή μορφή ή σκόνη προς παρασκευή Κατά κανόνα πλήρης διατροφή ΤύποισκευασμάτωνδιατροφήςΤύποισκευασμάτωνδιατροφής Βασικά χαρακτηριστικά Θερμιδικό περιεχόμενο (1-2.5 Kcal/ml) Στοιχειακά-Εκτενώς υδρολυμένη πρωτεϊνη-Πλήρης πρωτεϊνη Τύπος λίπους (LCT, MCT) Ωσμωτικότητα Νεφρικό φορτίο Φυτικές ίνες Γεύση
- 52. Αυξημένες ανάγκες λόγω καταβολισμού Κακοήθειες Καρδιακή ανεπάρκεια Αναπνευστική ανεπάρκεια ... Κακή θρέψη για οποιονδήποτε λόγο Σεποια παιδιά?Σεποια παιδιά? Κακή θρέψη για οποιονδήποτε λόγο Μειωμένος όγκος τροφής από το στόμα Feeding difficulties Ορισμένα νευρολογικά νοσήματα ... Όταν παρακάμπεται η σίτιση από το στόμα Ρινογαστρικός Γαστροστομία Νηστιδοστομία
- 53. Θερμιδικές ανάγκες Kcal/Kgr Σίτιση από το στόμα ή όχι? Ακέραιοι μηχανισμοί πέψης ? Εντεροπάθεια? Τιχορηγούμε?Τιχορηγούμε? Θερμιδικό περιεχόμενο Τύπος πρωτεϊνης Τύπος λίπους (LCT, MCT) ΩσμωτικότηταΕντεροπάθεια? Χολόσταση? Παγκρεατική ανεπάρκεια? Βραχύ έντερο? Νεφρική λειτουργία? Περιορισμός όγκου? Ειδικές μεταβολικές ανάγκες? Ωσμωτικότητα Νεφρικό φορτίο Φυτικές ίνες Γεύση Μορφή
- 54. ΠαραδείγματαΠαραδείγματα Θερμιδικές ανάγκες Σίτιση από το στόμα ή όχι? Θερμιδικό περιεχόμενο Τύπος πρωτεϊνης Δυστροφικό βρέφος/παιδί χωρίς οργανικό πρόβλημα Λόγω μειωμένης θερμιδικής πρόσληψης (feeding difficulties) Σίτιση από το στόμα ή όχι? Ακέραιοι μηχανισμοί πέψης ? Εντεροπάθεια? Χολόσταση? Παγκρεατική ανεπάρκεια? Βραχύ έντερο? Νεφρική λειτουργία? Περιορισμός όγκου? Ειδικές μεταβολικές ανάγκες? Τύπος πρωτεϊνης Τύπος λίπους (LCT, MCT) Ωσμωτικότητα Νεφρικό φορτίο Φυτικές ίνες Γεύση? Μορφή
- 55. ΠαραδείγματαΠαραδείγματα Θερμιδικές ανάγκες Σίτιση από το στόμα ή όχι? Θερμιδικό περιεχόμενο Τύπος πρωτεϊνης Δυστροφικό βρέφος/παιδί χωρίς οργανικό πρόβλημα Λόγω μειωμένης θερμιδικής πρόσληψης (feeding difficulties) Σίτιση από το στόμα ή όχι? Ακέραιοι μηχανισμοί πέψης ? Εντεροπάθεια? Χολόσταση? Παγκρεατική ανεπάρκεια? Βραχύ έντερο? Νεφρική λειτουργία? Περιορισμός όγκου? Ειδικές μεταβολικές ανάγκες? Τύπος πρωτεϊνης Τύπος λίπους (LCT, MCT) Ωσμωτικότητα Νεφρικό φορτίο Φυτικές ίνες Γεύση? Μορφή
- 56. ΠαραδείγματαΠαραδείγματα Δυστροφικό βρέφος/παιδί χωρίς οργανικό πρόβλημα Λόγω μειωμένης θερμιδικής πρόσληψης (feeding difficulties) Προσθήκη σκευάσματος υδατανθράκων ή/και λίπους στα γεύματα ή Αντικατάσταση κάποιων γευμάτων από υπερθερμιδικό έτοιμο σκεύασμα
- 57. ΠροσοχήΠροσοχή Τα υπερθερμιδικά έτοιμα σκευάσματα είναι πλήρης ισορροπημένη διατροφή Όμως.... Η προσθήκη σκευάσματος υδατανθράκων ή/και λίπους στα γεύματα αλλάζει την αναλογία πρωτεϊνικού / μη-πρωτεϊνικού περιεχομένου εις βάρος της πρωτεϊνης
- 58. ΠαραδείγματαΠαραδείγματα Θερμιδικές ανάγκες Σίτιση από το στόμα ή όχι? Δυστροφικό παιδί λόγω κοιλιοκάκης Σίτιση από το στόμα ή όχι? Ακέραιοι μηχανισμοί πέψης ? Εντεροπάθεια? Χολόσταση? Παγκρεατική ανεπάρκεια? Βραχύ έντερο? Νεφρική λειτουργία? Περιορισμός όγκου? Ειδικές μεταβολικές ανάγκες?
- 59. ΠαραδείγματαΠαραδείγματα Θερμιδικές ανάγκες Σίτιση από το στόμα ή όχι? Θερμιδικό περιεχόμενο Τύπος πρωτεϊνης Δυστροφικό παιδί λόγω κοιλιοκάκης Σίτιση από το στόμα ή όχι? Ακέραιοι μηχανισμοί πέψης ? Εντεροπάθεια? Χολόσταση? Παγκρεατική ανεπάρκεια? Βραχύ έντερο? Νεφρική λειτουργία? Περιορισμός όγκου? Ειδικές μεταβολικές ανάγκες? Τύπος πρωτεϊνης Τύπος λίπους (LCT, MCT) Ωσμωτικότητα Νεφρικό φορτίο Φυτικές ίνες Γεύση Μορφή
- 60. ΠαραδείγματαΠαραδείγματα Δυστροφικό παιδί λόγω κοιλιοκάκης Χαμηλή ωσμωτικότητα Υδρολυμένη πρωτεϊνη Υψηλή θερμιδική αξία Χωρίς λακτόζη Χωρίς γλουτένη Χωρίς φυτικές ίνες Να περιέχει MCT υπερθερμιδικό έτοιμο σκεύασμα
- 61. Πολλά διαθέσιμα προϊόντα στην αγορά Απαιτείται συνολική εκτίμηση του ασθενούς για την επιλογή ΥπερθερμιδικάσκευάσματαΥπερθερμιδικάσκευάσματα ΣυμπεράσματαΣυμπεράσματα Απαιτείται συνολική εκτίμηση του ασθενούς για την επιλογή της κατάλληλης λύσης Απαραίτητη η συμβουλή ενός κλινικού διαιτολόγου