1. Algúns personaxes
das historias de medo
na cultura popular galega
Estes contos inventáronse pra contalos nas
noites de inverno, a carón do lume...
Inventar, inventáronse moitos, mais non todos.
Hainos que son verdade. Todos sabemos de
cousas que acontecen na vida, raras e sen
explicación, nin pola ciencia nin polo sentido
común.
Ánxel Fole. Terra Brava.
Traballo realizado polo EDLG do IES de Rodeira (Cangas)

2. A Santa Compaña
• Segundo a tradición vai recoller a alma
dalgún veciño que ha finar esa noite.
• Son ánimas en pena, en espera de entrar
no outro mundo; almas de xente que xa
non está neste mundo, pero que aínda
non entrou no outro. Están aí, no medio,
porque teñen algunha cousa pendente de
facer aquí.

4. • Segundo a tradición van recoller a alma
dalgún veciño que ha finar esta noite.
• Son son ánimas en pena, en espera de
entrar no outro mundo, non sei se no
purgatorio ou no ceo; almas de xente que
xa non está neste mundo, pero que aínda
non entrou no outro. Están aí, no medio,
porque teñen algunha cousa pendente de
facer aquí
O meu marido estaba enfermo, lixeiramente enfermo e eu
erguérame pola noite para darlle as pastillas que lle receitara o
médico. Oín ruído na rúa. Pola ventá vin dúas ringleiras de xente
cunha vela acesa na man. Alguén tocaba unha campaíña.
Detivéronse un anaquiño diante da nosa casa e logo seguiron.
Pensei que levaban o Viático a algún enfermo. Por iso, despois de
darlle as medicinas ao meu home, asomeime de novo a ventá para
ver regresar a comitiva e preguntar quen era o moribundo. Unha
hora máis tarde non volveran. Pasou pola rúa un veciño que
traballaba no café da Praza. Comentando o feito, aseguroume que
a igrexa permanecera pechada toda a noite.
Deducín que en realidade eu vira a Santa Compaña e que, polo
tanto, na miña casa habería axiña unha morte. Ó día seguinte, en
contra do prognóstico do médico, morreu o meu home.
Aparicións e Santa Compaña.
Historias recollidas por MARIÑO FERRO (etnógrafo)

5. O que vai a fronte da Santa Compaña é sempre unha persoa
viva... E non poderá morrer ata que ela, á súa vez, lle pase a
cruz a outra persoa viva, ou lla colgue do pescozo a un Urco,
que é o can fiel das ánimas. Pero isto último dáse moi
poucas veces e só cando as ánimas o consenten.
Para librarse
aconséllase facer un
círculo e meterse dentro
a poder ser cunha cruz
(cristianización do rito).
Ou un dobre círculo, ó
ceo e máis á terra
(correa de San Agustín).

6. • Segundo a tradición van recoller a alma
dalgún veciño que ha finar esta noite.
• Son son ánimas en pena, en espera de
entrar no outro mundo, non sei se no
purgatorio ou no ceo; almas de xente que
xa non está neste mundo, pero que aínda
non entrou no outro. Están aí, no medio,
porque teñen algunha cousa pendente de
facer aquí
Eu na Santa Compaña non creo nin deixo de crer. Eu nunca a vin.
Pero a meu pai levárono as ánimas tres días por eses camiños
adiante. Cando o atopamos estaba tan ensumido e esfameado
coma se levase vinte días sen probar bocado. Apareceu pálido,
fraco e case sen poder falar. Fora de noite botar auga ó prado de
herba verde, que era a nosa vez. De súpeto, viu unha especie de
esqueleto grande que andaba e que lle chamaban a Estadea, e
quedou paralizado, mirando. Cando máis pasmado estaba, un
home que ía na procesión das ánimas colocoulle unha cruz de
madeira nas mans, e arrea, Manuel! Tres días andou o pobre por
aí... Todo o mundo sabe por aquí que algúns tiveron que ir con ela
á forza. Ninguén libra ben dela cando te colle para levar a cruz.
Todos saen esbrancuxados e sen forzas... Porque as ánimas seica
poden voar ou ir a rentes o chan e percorrer grandes distancias nun
segundo.
A LEI DAS ÁNIMAS. A novela da Santa Compaña.
Carlos G.REIGOSA

7. • Segundo a tradición van recoller a alma
dalgún veciño que ha finar esta noite.
• Son son ánimas en pena, en espera de
entrar no outro mundo, non sei se no
purgatorio ou no ceo; almas de xente que
xa non está neste mundo, pero que aínda
non entrou no outro. Están aí, no medio,
porque teñen algunha cousa pendente de
facer aquí
De repente, un descoñecido con hábitos e capuchón brancos acercouse e
púxolle entre os dedos da man dereita unha cruz procesional, feita con
dúas madeiras planas con símbolos que non identificou gravados nelas...
Logrou poñerse de pé e ollou a miríade de luces que o rodeaba. No mesmo
intre soubo –e sentiu- que formaba parte dun cortexo de ánimas, todas con
túnicas e capuchas brancas. A primeira portaba un estandarte con
emblemas e divisas que tampouco puido descifrar, distintivos quizais dun
tempo remoto ou dun mundo aínda descoñecido. A segunda levaba un
caldeiro e un hisopo de auga bendita cunhas espirais buriladas no seu
metal amarelo; a terceira sostiña o peto de ánimas , que semellaba de
pedra, cun portelo de ferro e un buraco para meter as moedas. A cuarta
alumaba o camiño cun farol de acompañar o Viático na hora de ir
administrar o sacramento da eucaristía e os santos óleos os doentes en
perigo de morte. E a quinta mexía unha campaíña que soaba en todas as
encrucilladas e ante os cruceiros que recordaban algunha morte
accidentada. Detrás delas, a inconfundible procesión de ánimas, coas
candeas feitas de ósos de defuntos que nunca se apagaban nin oscilaban
co aire... Ánimas fronteirizas do trasmundo que el guiaba pola terra dos
mortais adiante...
A LEI DAS ÁNIMAS. A novela da Santa Compaña.
Carlos G.REIGOSA, escritor galego actual

9. -Corrín e corrín, fuxindo
daquela visión. Mais tiven
que parar ao chegar a unha
carrilleira... No medio e
medio dila, vin sentado un
can grandísimo, meirande
cun cabalo. Medio can e
medio boi; pois tiña cornos.
Non ladraba, nin sequera
boligaba; mais estaba vivo
porque lle vía o bafo roxo
que botaba pola boca. E
todiño il negro.
Ánxel Fole, Terra Brava
escritor galego que
comeza a publicar nos anos 50
e recolle nos
seus relatos as tradicións da
montaña lucense
O URCO

10. Un bramido animal, que parecía de vaca doente, soou cerca deles e fíxoos
estremecer. A brétema semellaba cada vez máis mesta e diante dos faros do
coche parecían xurdir figuras indecisas que se desfacían ao atravesalas. Un
enorme becerro negro avanzaba diante deles, pero só lle vían a parte
traseira. O becerro esvaeuse nun repente e comezaron a oír longos ouveos de
cans. A contorna era unha sinfonía entolecida de voces animais.
- Ventan a morte. Vainos pasar algo ...
Aquelas pistas cheas de desvíos e encrucilladas convertéranse nun labirinto e
parecían desorientados pola néboa, que xurdía a cachón ao seu paso. Ollaban
para todas partes con aglaio, ata que viron un can negro que corría diante do
coche e sobre o que voaba dous corvos e unha pega co ventre e as plumas
escapulares de cor branca. As aves desapareceron e o can comezou a medrar
e medrar, aumentando cada vez máis o seu tamaño.
- Que carallo é iso?
- É o Urco. Meu avó faloume del. É o can que leva as ánimas a Santo André
de Teixido e a outros santuarios. Non morre nunca, é inmortal, e vive entre
este mundo e o outro, nun sitio que non é mundo...
Acelerou e logrou poñer o coche á altura do enorme can, e os tres puideron
observar que tiña un corpo moi longo, unhas orellas desmesuradas e
dous cornos na fronte que parecían de boi novo.
A LEI DAS ÁNIMAS. A novela da Santa Compaña. (Carlos G.REIGOSA)

11. A ESTADEA
A Estadea é un esqueleto
xigante, que triplica en
altura ao home, cunha
túnica branca, case
transparente. Parecía ser
fume en movemento e tiña
uns límites imprecisos e
cambiantes.
A LEI DAS ÁNIMAS. A novela da
Santa Compaña. (Carlos
G.REIGOSA)
Ás veces, a Estadea dirixe
a Santa Compaña.

12. - Unha néboa branca viña cara min. A néboa colleu a
figuración dunha muller. Era unha muller alta, altísima,
coma dous choplos, posto un enriba do outro... Víñase
achegando, achegando. Xa lle vía os ollos... Era toda
branca. Tiña que erguer a testa, para vela toda.
Chantaba os ollos en min e era coma se me zugase a
alma.
- E ti sabes o que é a Estadea?
- Eu, non, señor.
Preguntáralles a outros labregos do Incio pola Estadea
e ningún sabía o que era. Outras veces falaban da
Santa Compaña. Chocábame abondo que o Breixo a
estivese describindo, segundo din que se ve nas
antigas lendas.
Ánxel Fole, Terra Brava

14. Dous mozos que volvían da tuna ben entrada a
noite, na revolta dun camiño atopáronse de
súpeto cunha luz moi brillante que medraba e
subía altísima. Un deles, máis valente, marcou
un circo no aire e riscou outro na terra,
poñéndolle a cruz no medio. O segundo rapaz,
entalado polo medo, non soubo reaccionar.
Botouse a correr, tropezou e caeu ó chan. De
contado sentiu unha dor intensa no pelo, coma
se alguén llo estarricara con forza. Non tardou
en comprender que o levaban colgado polos
cabelos. Pasárono por riba das silveiras e dos
toxos, e batérono en canta pedra había nos
valados e nos camiños. Por fin, cando o pobre
rapaz, coidando morrer, rezaba as letanías,
guindárono desde o alto, preto da súa casa.
Estaba rabuñado por todo o corpo. Máis tarde
soubo que ao seu compañeiro non lle pasar
nada.
Aparicións e Santa Compaña.
Historias recollidas por MARIÑO FERRO

15. A MORTE Un esqueleto con gadaña
que vén buscar aos vivos.
Temida pero xusta xa que
fai a todos iguais.
A Morte sempre avisa da
súa chegada (Avisos da
Morte).
Vai de branco (Morte
Branca) para dar o tempo
que os homes precisan
para axustar contas e
despedírense. Pero anda
enloitada (Morte Negra)
cando vai facer o seu
traballo verdadeiro.

16. Un rapaz encontrouse coa Morte e fixéronse moi amigos. E en nome
desa amizade pediulle un gran favor: que, para poder divertirse con
maior tranquilidade, lle avisase con tempo a hora final. A Morte
prometeulle que así o faría.
Pasaron moitos anos. O rapaz fíxose vello sen que recibise ningún
aviso. Pero un día a Morte presentouse de súpeto, dicíndolle que viña
por el. O home, todo asustado, protestou, porque iso non era o que
tiñan acordado.
-Branquexouche o pelo? – preguntoulle a Morte.
- Branquexou – respondeu o home
- Caéronche os dentes?
- Caeron.
- Cansáronche as pernas?
- Cansaron.
- Perdiches as forzas?
- Perdín.
- E logo –
dixo a Morte- que máis avisos querías?
Aparicións e Santa Compaña. Historias recollidas por MARIÑO FERRO

17. OS LOBOS Sabedes cando se atreven os
lobos cos homes? Cando teñen
moita fame ou cando se decatan
de que lles teñen medo... Cando
se atopan un home só pola serra,
póñense a traballalo... De
primeiro, acompáñano; despois,
póñenselle diante; máis tarde
chegan a zorregarlle as pernas
cos rabos... Así, pouquiño a
pouquiño... Vén un intre en que o
home xa non pode máis. O medo
alporízalle os cabelos. Parécelle
que lle cravaran arames na testa.
Váiselle a voz, perde o sentido. Xa
está perdido. Bótanse os lobos
enriba del e esnaquízano...
Ánxel Fole. Á lus do candil.

18. O certo é que o lobo é cousa de temer.
Ningunha outra fera arrepía aos homes
coma o lobo. El algo ten... O lobo ten
ollar magnético; os seus ollos reluman
coma brasas de noite: na noite pecha
son estrelas, pode ter un a carón seu o
sinistro paseante nocturno, e non verlle o
vulto, mais as dúas flamiñas acesas dos
seus ollos anuncian que alí está. É un
ollar que traspasa a un coma unha
espada, e detén o sangue nas veas e
deixa a un como a neve... Non cómpre
tan sequera velo: abonda sentilo ouvear
medoñento para que lle pase a un por
todo o corpo o arreguizo astral, igual ao
que se sente cando un atopa un ánima
en pena, ou cando lle dan unha labazada
no medio da noite silandeira unhas mans
invisibles...
Ánxel Fole. Á lus do candil.

19. O LOBISHOME (O LOBO DA XENTE)
E aínda pasaron máis cousas, e dicían que
unha das veces viran as pisadas do lobo,
mais dun lobo moi grandísimo... Por fin a
moita xente xa non lle collía dúbida pois por
dúas veces a homes que ían de viaxe
atacounos un lobo tremendo, que non sei
como puideron fuxir. Dunha das veces, un
disparoulle e o lobo coma se nada...
O medo correu por toda aquela terra, e a
xente non quería saír fóra despois de
empardecer... A sona do lobo da xente collía
ata Maceda por unha banda, e ata Quiroga
por outra... Había quen xuraba que lle
entrara na casa; outros que o atoparan indo
para tal sitio ou tal outro. Uns que era
abrancazado e vello. Outros que era mouro.
Que se tiña os dentes de tal xeito ou de tal
outro, nunha ringleira ou en tres... o que se
apalpaba era o medo...

20. Principiaba a topenear o Ánxel cando lle pareceu que sentía así coma se
andasen rañando na porta... Púxose a espreitar...
E anque cheo de medo, ergueuse caladiñamente e apañou a machada...
A cousa ía de veras: agora trequeneaban na porta, e con forza... Con
forza que estralaban as táboas. O Ánxel meteuse atrás do lume...
De súpeto, o arreguizo astral correulle desde as unllas dos pés ao coiro
da testa, e tódolos pelos se lle puxeron de punta: na porta había unha
fendedela, e por ela pasaba a pata dianteira dun lobo grandísimo. Unha
pouta negra, grande, con unllas afiadas que relucían...
Pola porta apareceu un fuciño longo, con dentes brancos que en poucos
instantes fixeron saltar as táboas, e polo burato coouse o lobo da xente.
O Ánxel vira o lobo moitas veces... Mais lobo como aquel, tan negro, tan
peludo, tan espantosamente grandísimo, con aqueles ollos sanguiñentos
e relucentes, que escintilaban máis que o lume da lareira, con aqueles
dentes brancos e afiados como navallas, aquel fuciño mouro, lixado de
sangue fresco, aquelas poutas grandes como as dun oso, coma aquel
nunca, endexamais outro vira na súa vida. O Ánxel, acochado, tremía
como unha vara verde...
VICENTE RISCO. O lobo da xente

21. OS APARECIDOS
Todo o mundo tiña medo de pasar de noite pola Agra Grande dos Xastre. A iso
das doce oíase na beira do camiño unha voz queixosa que repetía unha e outra
vez: Onde a poño? Onde a poño?...
Nin a auga bendita nin as palabras que leu nun libro o señor cura lograron nada.
O aparecido, cando chegou ó extremo da agra, perdeuse nas sombras.
- Non é cousa deste mundo e non cabe senón rezar pola súa alma.
- Eu sei moi ben quen é –dixo o zapateiro- pero fai falta ser moi valente para falar
con el sen asustarse. Se cando te achegas ao defunto sentes medo, pode
metérseche no corpo e veste obrigado a facer o que el facía ata que alguén te
libre.
A xente sabía que o zapateiro era un charlatán pero tamén sabía que non era
ningún covarde. E por iso lle pediron que fixese algo...
Dito e feito. Ás doce da noite estaba o zapateiro no sitio en que aparecía o
defunto.
- Onde a poño? Onde a poño? –dixo a voz queixosa do defunto
- Onde a quitaches –berroulle, de súpeto, o zapateiro.
O defunto parouse, mirou ao zapateiro e pousou no chan a pedra que levaba ás
costas.
- Moitas grazas, meu amigo! E desapareceu para sempre.
Aparicións e Santa Compaña. Historias recollidas por MARIÑO FERRO

22. Fora na feira de Rubián... Eu e outros tratantes xantaramos en cas do
Tumbaron. Eramos catro... Esquecinme de dicirlles que xogabamos nun
cuarto do piso... Pechamos a porta tras nós; e xa comprenderán por
que. Onde hai cartos hai que ter moito procuro... Alí había un home...
Non sei que cousa de raro lle atopaba ao seu vestido. Dende logo non
era xa do noso tempo. Levaba unha chaqueta de pana moura...E unha
camisa almidonada... Déixenme acordare. Un chaleque color tabaco. E
antiparras. Era un home que tería uns sesenta anos pouco máis ou
menos. E parecía home de carreira. Coma todos nós estaba coas
cartas na man. Non daba fala. Dábame medo... E moito máis me deu.
Ía un tute... Non sei quen gañaba... Eu erguía a testa para mirar aquel
home... Xa non estaba alí. Ollei para un lado e para outro. Nada. Nin
que o levara o demo. Abofé que non me sentía ben...
- Non víchedes un home xa vello, de chaqueta moura, que estaba
xogando cara a min? Con quen de vós veu? Fai un intre que
desapareceu e eu non sentín abrir a porta. Quen o viu marchar?
Ninguén o vira ou ninguén reparara nel... Erguinme. A xanela e a

23. porta estaban pechadas. Non entendía aquilo. Mais cando din a
volta para me volver sentar, ollei un gran retrato de marco
dourado... Era igualiño! Ó fixarme nel sentín unha friaxe no
carreguizo... Aquel home era o do cuadro!...
- Non creas que toleei. Vino todo polos meus ollos como te estou
vendo agora a ti. O home do cadro e o home que xogaba
connosco eran a mesma persoa... Todo era igualiño: as fazulas
afundidas, os ollos cansos. E non era unha pantasma porque lle
sentía o folgo. Ninguén o viu saír... Mellor dito, eu fun o único que
o vin alí... Que che parece?
- O home do cadro morreu hai máis de vinte anos...
Un estraño desacougo facíame ir calado... Sentín que unha
ollada se me chantaba na caluga. Non puiden resistir máis. Virei
a testa. Nunha revolta do camiño había un home vestido de
negro. Acenábame coa man dereita. Tiña algo nela. Non era un
pano; mais ben unha carteira... Endexamais volvín coller as
cartas.
Ánxel Fole. Á lus do candil

24. MEIGAS Foramos o Ricardo e eu vela
meiga de Torgán...Tiña moita sona
entre os feirantes daquelas terras.
E cobraba polas consultas máis
que un avogado...A fe que
adiviñaba o porvir. E sabía o que
facían as persoas que vivían en
América, ou onde fose. Ata viñan
falar con ela os defuntos. Tamén
botaba as cartas. Non se vira
cousa igual. Ninguén sabía de
onde viñera... Nunca ollaba de
fronte. A fe que non me gustaba
nada. Eu coido que fixera algunha
morte.

25. A meiga daba as consultas
despois dos arroutos.
Mentres lle duraban os
arroutos ladraba e ouveaba
como un can, metida no
leito. Despois viña ao
cuarto da consulta e
vendábase os ollos. Nunca
vin unha muller tan fea.
Tiña o pelo cano e a
dentamia moura.
Botábanlle os dentes para
diante. Falaba con voz
grosa... Sempre consultaba
despois das doce da noite
e con moito misterio.
Ánxel Fole. Á lus do candil

26. MEIGALLO
Bruxedo ou feitizo que botan
as meigas. Persoas e
animais enferman, non
medran e acumulan toda
sorte de desgrazas.
O meigallo entra no corpo
de varios xeitos. Unhas
veces de xeito material, co
alimento ou achegándolle
pelos da bruxa . obxectos
previamente enmeigados.
Tamén recibe este nome
unha especie de demo
pequeniño que se mete no
corpo das persoas e que lle
causa enfermidades.

27. MAL DE OLLO
Mal que se causa coa vista ás persoas, animais,
plantas, froitos, colleitas ou calquera cousa material.
Pódeno causar as bruxas. Pero hai quen pensa que
calquera persoa pode ser axente casual do mal de ollo,
sinxelamente polo feito de mirar as cousas e as
persoas con envexa ou mala
intención.
Contra o mal de ollo e os
meigallo úsanse
amuletos como a Figa.

28. MEIGACHUCHONA
Meiga nocturna que entra nas casas para zugar o sangue
dos nenos ou dos maiores. Os nenos van mirrando e
enfraquecendo ata morrer esmirriados, esbrancuxados.
CHUPASANGUES
Home que agarda nas noites de
inverno os nenos que saen do
colexio e volven andando á casa
e se entreteñen polo camiño.
Mátaos e chúchalle o sangue
todo.

29. O DEMO
Viña tal e como el é:
ispido e peludo, con
cornos e rabo, con
pezuña fendida nos pés
e poutas nas mans, con
cara de coello e
cheirando a xofre, e
quizais unha miga a
corno queimado e sola
de zapatilla, e aínda coa
forquita de dúas gallas e
o cu recachado beixado
polas bruxas…
V.RISCO: O porco de pé

30. ESQUELETOS
Un mozo que ía casar invitou aos seus amigos a unha festa na que
correu o viño e houbo bromas a eito. Ben entrada a noite, volvía para
casa ledo polo futuro acontecemento e pola bebida. Ó pasar por diante
do camposanto deu unha cotenada contra algo que non vira.
- Me cago en...! –exclamou-. A pouco máis mancoume dun pé.
Á luz da lúa viu que o tropezón fora contra unha caveira, que o miraba a
fito coas cuncas dos ollos e que parecía rirse del regañando os dentes.
Entón, sen pensar ben o que facía, deulle un couce e chimpouna lonxe.
- Iso para que te monees de min – dixo rindo
Logo, cambiando de ton, pediulle perdón.
- Disimula se che fixen mal.
Pero veulle de novo os dentes e imaxinou que seguía a moquearse del. -
Vexo que aínda te estás rindo, que che relocen os dentes. E abofé que
tes unha boa dentamia. Podías ir xantar con nós o día do meu
casamento.

31. Despois da voda, cando estaban empezando a
comer, petaron á porta...
Tódolos presentes quedaron horrorizados: a
través da porta, sen abrila, entrou un esqueleto
ó que lle chinguileaban os ósos a cada paso
que daba.
- Ben ves que asisto ó teu convite –díxolle á
caveira ó mozo.
- Pois séntate e come –respondeulle, a pesar
do medo, o noivo, que estaba lívido e suaba a
fío.
- Vin porque son cumprido, mais no outro
mundo xa non podemos comer. Non obstante,
para corresponder á túa invitación, espero que
mañá a medianoite vaias verte comigo ao
camposanto, onde onte nos atopamos. Quero
que tamén asistas a unha festa miña.
Logo ergueuse e como viñera marchou. (...)

32. - Vaia vostede! –aconselloulle o vello- Non pode deixar de ir,
porque senón viralle unha desgraza. Pero teña coidado de
levar unha poliña de oliveira e mais un pau de carballo. En
chegando ó adro, faga no chan cun pau de carballo, arredor de
vostede, un círculo e entón, coa oliveira na man, dirá: “Veño
onda ti, quen queira que sexas, para preguntarche se podo
facer algo pola túa alma, e prométoche facelo. Pero pídoche
tamén que, se algún mal che fixen, me perdoes e me deixes ir
en paz”. Xa verá como non lle pasa mal ningún e pode voltar á
casa sen problema.
Pola noite foi ó cemiterio e seguiu as indicacións do vello. O
esqueleto presentouse ó instante.
-Salvouche o que fixeches. Vaite mais acórdate sempre do que
che pasou.
Aparicións e Santa Compaña. Historias recollidas por MARIÑO FERRO

33. Sentimos todos aquel arrepiante berro. Un berro coma nunca sentín
na miña vida. Como se chegase do alén... Todos nos erguemos e nos
puxemos a escoitar. A voz era a mesmo do Furelo mais coma se
estivese de volta de outro mundo...“Encarnación!... Eu te matei e
enterrei no monte da xesteira...” Despois, catapum!... O peso dun
corpo que se derruba... Todos nos botamos cara á escaleira do piso...
Sen saber como, atopeime no cuarto de Furelo. A bombilla estaba
acesa. O Furelo, estalicado no chan tan longo era... As roupas da
cama estaban refucidas, colcha, mantas e saba. E no leito... Un
esquelete! Contábanselle todos os ósos da caixa do peito. A calivera
inda conservaba o cabelo, de muller, que lle chegaba ás costelas.
Ánxel Fole. Historias que ninguén cre.

34. HOME DO SACO
Home alto, forte, desastrado, cun saco ao lombo
no que leva aos nenos para facerlles quen sabe
que maldades.
SACAÚNTOS
Rouba os nenos coa intención de sacarlles o
unto que logo vende. Relaciónase cos
boticarios que usan o unto para fabricar
medicinas.

35. LUCES NA NOITE
As FACHAS son estrelas fugaces que causan unha morte no sitio onde caen.
Os FOTOS FATUOS son lapas, faíscas ou muxicas que saen dos camposantos,
da descomposición de cadáveres e que se elevan no aire.
A LEI DAS ÁNIMAS. (Carlos G.REIGOSA)

36. Era unha noite de inverno polo camiño do monte. Ó chegar ás Laxiñas Fracas,
vin que se aproximaban dúas luces e que se pousaban nos meus ombreiros, sen
causarme molestia algunha. Eran como dous fachicos, pero en lugar de dar calor
producían un frío intenso.
Collín medo, moito medo. Intentei desfacerme das luces restregando os
ombreiros contra unha árbores. Entón pousáronseme nos xeonllos, co que me
asustei máis aínda. Boteime a correr polo medio do monte coma un tolo. Durante
a carreira as luces pasaron dos xeonllos aos zapatos, dos zapatos ás orellas,
das orellas aos cóbados e dos cóbados ás mans.
Por fin cheguei á igrexa da parroquia que, a pesar da hora que era, estaba
aberta. Metinme dentro esperando atopar refuxio. Nada máis entrar, as luces
estouparon orixinando un resplandor vivísimo no que puiden distinguir o rostro de
Sabelo, o meu amigo Sabelo, que aquela noite non fora pescar porque non se
encontraba ben.
Ós poucos días, Sabelo morría afogado no mar.
Aparicións e Santa Compaña.
Historias recollidas por MARIÑO FERRO

37. AS PANTASMAS
O Uxío de Teixiz era un mozo ben
plantado. Ía por dous anos que lle
facía as beiras á Rola de
Trascastro...A Rola era unha
rapaza de moi bo ver, xeitosiña e
moi goberneira... Mais tivo o
desgracia de que lle saíse outro
pretendente. Chamábanlle de mal
nome o Falcón, pola súa valentía e
coraxe nas liortas das romarías...
Toda a súa vida fora un perdidiño,
bebedor e xogantín... Andaba coa
zunia de que a Rola había de ser
para il (...)

38. Sentiuse estourar un tiro, e resoou por todo o val. Logo, outro tiro...
- Alguén que atopou o lobo...
Eu fitaba para o Uxío ; il fitaba para a ventá. Estaba branco como o papel. E
vin que se lle puñan os pelos dereitos. Unha man de muller, grande e branca,
acenando cun pano tamén branco, entrara pola ventá... Subía e baixaba,
vagariño, vagariño, e desfíxose no aire. O Uxío quixo erguer e non puido. E
berrou cunha voz que parecía a voz de outro.
- E vós, vistes algo...?
- Eu vin... como unha néboa branca que se me pousou nos ollos como din que
ven os que ven a Estadea
-Que me leve Diós, como a matou...
Despediuse de min.
Ánxel Fole. Terra Brava.

39. OS CORPOS ABERTOS
Un corpo aberto é unha persoa á que lle entra un
espírito no corpo, aproveitando a súa debilidade ou
aproveitando que abre a boca, por exemplo, ó levar un
susto.

40. AS FADAS
OU SEREAS
Era verdade, inda que non o pareza... Estaba namorado dunha muller
e ía cabo dela. Mais esta muller non era unha muller de carne e óso,
senón unha muller ideal... Era a fada do relanzo...Ten os ollos claros
e a cabeleira loira; xorde no relanzo no medio dun feixe de escumas...
peitéase na orela e mírase nun pequeno espello...
Alí estaba o corpo de don Francisco coa cara xa algo comesta polos
peixes. Os petos da levita do afogado facían moito balume... Que
diaño levaba neles?... Pois... as pesas do reloxo do seu cuarto...
Sabería nadar, e tivo medo que o seu instinto de vivir fose máis forte
que a súa teima de morrer, e lle traizoase no intre de lle dar unha
aperta a súa fada... Estou seguro de que se viu morrer nos seus
brazos.

41. Aquel sitio chámase desde
entón o Relanzo da Fada.
Ninguén se atrevía a
bañarse, nin tan siquer a
pasar a noite por alí, pois
tiña fama de estar
enfeitizado.
Os campesiños dicían que
as noites de lúa chea
sentíase cantar a serea.
Cantaba mellor que o
reiseñor i engadaba aos
mozos que ían de camiño
pola orela... Houbo algún
rapaz que chegou de noite á
casa berrando: “Valédeme,
que vén a fada correndo tras
de min!...
Ánxel Fole. Terra Brava.

42. OS AGOIROS
Do CAN e dos LOBOS o significativo son os
soes ouveos, porque lembran os choros dos
parentes no velorio e no enterro. Tamén a voz
lúgubre da CURUXA convértea en paxaro da
morte.
O CHEIRO A CERA anuncia a morte porque, en
efecto, durante o velorio a casa enchíase de olor
das velas que ardían xunto ao cadáver.
Por negro e por carroñeiro é polo que O
CORVO anuncia a morte. A crenza xa está
rexistrada na Antigüidade. Plinio comenta
que anuncian o peor porque berran como se
os estrangulasen.
A LEI DAS ÁNIMAS. A novela da Santa Compaña. (Carlos G.REIGOSA)

43. O VALOR DESTAS CRENZAS
• Son unha creación cultural de enorme
valor para atallar un dos problemas máis
serios do ser humano: a angustia ante a
morte.
• Teñen un importante valor social porque
reforzan o vínculo entre os vivos e son un
importante mecanismo para afastar nenos
e mozos de comportamentos negativos
que impiden o repouso máis alá da morte.

44. AS CABAZAS DO SAMAÍN
O SAMAÍN era a festa de fin de ano celta, a noite en que se
abrían as portas que separaban o mundo dos vivos e dos
mortos.
En Galicia sobreviviu este nome que ten case tres mil anos e o
costume de baleirar as cabazas, acendenlas e poñelas polos
camiños para asustar á xente a noite do 31 de novembro.
Tamén en Irlanda que o exportou a EEUU desde onde volveu
chegar a nós como Halloween.
O cristianismo non conseguiu erradicar estas festas pagás e
adaptounas como Día de Todos os Santos e Día dos Defuntos
no ano 840.

45. COMO FACELO?
- Recollendo tradicións que nos conten os maiores e inventando nós
mesmos novas historias.
- Lendo e contando oralmente historias de terror, ambientadas con
música e efectos especiais.
- Disfrazándonos, fotografando e dramatizando escenas ou historias.
- Realizando un mural na aula cos personaxes da tradición galega e
universal ao que teredes que poñer algo de texto (como mínimo un título
en galego).
- Tamén podedes preparar a vosa cabaza e adornala como máis vos
guste.
EN GALEGO
CONTAMOS
HISTORIAS DE
TERROR
ACTIVIDADE DE DINAMIZACIÓN LINGÜÍSTICAEstades tod@s invitad@s a participar na celebración do Samaín no instituto
Recuperamos a tradición como fonte de inspiración para que expresedes a vosa
creatividade

46. CANDO?
Tedes que comezar xa.
- A semana do 18 de outubro o
xurado pasará polas aulas para
valorar o voso traballo.
- A semana do 25 de outubro
utilizaremos todo o que se
achegue desde as aulas para
ambientar a entrada do instituto e
teremos sesións de lectura e de
historias contadas.