Yeni Zamanlarda Genç Yurttaşların Katılımı Konferansı 9-10-11 Mayıs 2014 www.sebeke.org.tr www.twitter.com/sebekeprojesi www.facebook.com/sebekeprojesi www.sebeke.org.tr/ www.instagram.com/sebekeprojesi/ www.pinterest.com/sebekeprojesi/

1. BİR SOSYAL KÜLTÜR TEKNOLOJİSİ OLARAK
CEBRÎ KONTROL*
*Zarar görme algısı yaratarak psikolojik zorlama yoluyla davranışları şekillendirme.
N. Ekrem Düzen
İzmir Üniversitesi

2.  Mesele nedir?
 Model Nedir?
 Kuram Nedir?
 Vaat Nedir?
 Engel Nedir?
 Açmaz Nedir?
 Gerçek Nedir?
 Çözüm Nedir?
 Elde Ne Var?
 “Bu daha başlangıç” mı?

3. Mesele Nedir?
Bireylerin işlemleri (operation) topluluk tarafından
 izlenir (monitoring)
 değerlendirilir (evaluation)
 ve denetlenir (control).
 Her topluluğun hayatı, üyelerinin katkılarına dayanır.
 Bireysel katkıları sağlamak üzere her topluluk her bir üyesine belirli bir işlem serbestliği bırakır.
 Serbest işlemlerin büyüklük ve niteliği, topluluğun her bir üye için ayırabileceği maddi ve maddi-
olmayan kaynak miktarıyla belirlenir.
 Topluluğun üyeye ayırdığı kaynakla üyenin topluluğa katkısı orantılı olmalıdır.
 Bu orantının optimizasyonu, üyelerin işlemlerinin topluluk tarafından denetlenmesiyle sağlanır.
 Aksi halde
 bazı üyeler katkılarıyla orantısız kaynak kullanabilirler
 topluluk, üyenin potansiyel katkısıyla orantısız kaynak ayırabilir
 Üyelere kaynak ayırmak, topluluğun toplam kaynak miktarının artışıyla, dolayısıyla üyelere
ayırdığı kaynak miktarının artışıyla sonuçlanmalıdır.
 Topluluklar, toplam kaynaklarını arttırma olasılığı yüksek bireylere diğerlerinden daha fazla
kaynak ayırırlar.

4. Model Nedir?
 Üyelerin işlemleri
 Özerklik
 serbest, kendi hesabına, kendi bildiği gibi iş görme
 Topluluğun denetimi
 Kişiler-arası mesafe
 yakın ilişkiler ≡ aile, akraba, mahalle, memleket, devlet
 Üyenin “birey” oluşu
 Özerklik ve kişiler-arası mesafe tarafından belirlenen “benlik”
 Yakın ilişkilerin varlığı ve sürdürülmesi bireysel varoluş için
kaçınılmaz ve vazgeçilmezdir.

5. Özerklik
Otonomi
Autonomy
Bağımlılık
Heteronomi
Heteronomy
Yapışıklık
Düşük kişiler-arası mesafe
Yüksek ilişkililik
Low interpersonal distance
High relatedness
Ayrışıklık
Yüksek kişiler-arası mesafe
Düşük ilişkililik
High interpersonal distance
Low relatedness

6. Özerklik
Otonomi
Autonomy
Bağımlılık
Heteronomi
Heteronomy
Yapışıklık
Düşük kişiler-arası mesafe
Yüksek ilişkililik
Low interpersonal distance
High relatedness
Ayrışıklık
Yüksek kişiler-arası mesafe
Düşük ilişkililik
High interpersonal distance
Low relatedness
Türkiye
Batı
Avrupa
Orta
Doğu
Haydutistan

7. Kuram Nedir?
 Klasik yaklaşım
 Kişilerarası mesafe arttıkça özerk benlik gelişimi kolaylaşır.
 Kağıtçıbaşı revizyonu
 Özerk benlik gelişimi için kişilerarası mesafenin artması zorunlu
değildir, özerk ilişkisel benlik mümkündür, bazı hallerde daha insani
bir çözümdür.
 Veri
 Türkiye örnekleminde çocuğun değeri; gelir düzeyi, şehirleşme, ve
eğitim artışıyla birlikte ekonomik terimlerle belirlenmekten
uzaklaşmakta, psikolojik terimlerle belirlenmektedir. Yakın ilişkiler
bozulmadığı halde çocuklar kendi seçimleri doğrultusunda bireysel
işlemler yapabilmektedir.

8. Vaat Nedir?
 Gelir düzeyi, şehirleşme, ve eğitim arttıkça kişiler özerk ve
ilişkisel benliklere sahip (birbirleriyle yakın ilişkilerini
sürdüren) bireyler haline gelirler.
 Böylece, yakın ilişkileri de koruyarak bulundukları
topluluğa giderek artan oranda katkıda bulunurlar.
 Bu bireysel katkıların sonucunda topluluk bireylere daha
fazla özerklik alanı açar.

9. Engel Nedir?
 Geleneksel yaşam biçimlerinin ve kültür unsurlarının
zamana dirençli oluşu.
 Batılı “özerk-ayrışık birey” yaşam tarzının baskınlığı.

10. Açmaz Nedir? #1
 Az demokrasi.
 “Şehirli-eğitimli-yüksek gelirli” aileden başlayarak…
Özerk-ilişkisel benliğin kurulması ve sürdürülmesi için daha demokratik
bir aile ve ülke gerekmekte…
Oysa
 Yakın ilişki, doğası gereği demokratik değildir; hiyerarşiktir.
 Örneğin ebeveynlerin “ebeveynlik” rolleri/işlevleri “arkadaşlık”
rolüyle/işleviyle değiştirilemez.
 Ebeveyn “koruyucu-kollayıcı”, arkadaş ise “suç ortağı”dır.
 Şehirli-eğitimli-yüksek gelirli ebeveyn çocuğuyla arkadaşı olmaya
çalışmakta, bunu “demokrasi” sanmakta veya sanmak istemektedir.
 Gerçekte, bu ilişki kipi, çocuk üzerindeki geleneksel kontrol biçiminin
fena halde deforme bir bilimsellik marifetiyle yeniden kurulmasından
ibarettir.

11. Gerçek Nedir? #1
 “Coercive control shares general elements with other capture or course-of-conduct crimes
such as kidnapping, stalking, and harassment, including the facts that it is ongoing and its
perpetrators use various means to hurt, humiliate, intimidate, exploit, isolate, and dominate
their victims. Like hostages, victims of coercive control are frequently deprived of money,
food, access to communication or transportation, and other survival resources even as they
are cut off from family, friends, and other supports. But unlike other capture crimes, coercive
control is personalized, extends through social space as well as overtime, and is gendered in
that it relies for its impact on women’s vulnerability as women due to sexual inequality.
Another difference is its aim. Men deploy coercive control to secure privileges that involve the
use of time, control over material resources, access to sex, and personal service. Like assaults,
coercive control undermines a victim’s physical and psychological integrity. But the main
means used to establish control is the micro-regulation of everyday behaviors associated with
stereotypic female roles, such as how women dress, cook, clean, socialize, care for their
children, or perform sexually. This is accomplished by exploiting the benefits women derive
from their newfound equality - taking the money they earn, for instance - and the
disadvantages they suffer because of persistent sexual discrimination in the market and their
consignment to default domestic roles. These dynamics give coercive control a role in sexual
politics that distinguishes it from all other crimes.” (p.5)
 *Stark, E. (2007). Coercive Control: How Men Entrap Women in Personal Life. Oxford: Oxford University Press.

12. Gerçek Nedir? #2
 Cebri kontrol
 bir tutsak etme, tutsaklara davranır gibi davranma eylemidir
 insan kaçırma, takip etme, taciz etme suçlarıyla aynı incitme, aşağılama, tehdit etme,
yıldırma, gözdağı verme, kullanma, yalıtma, ve hakimiyet kurma davranışlarını içerir.
 cebri kontrole maruz kalanlar, tıpkı rehin alınmış kişiler gibi (aileleriyle, arkadaşlarıyla, ve
diğer sosyal destekleriyle bağı kesilmiş kişiler gibi) paradan, yiyecekten, giyecekten,
iletişimden, ulaşımdan, ve diğer hayati kaynaklardan mahrum bırakılırlar.
 fakat bilindik tutsak etme suçlarından farklı olarak cebri kontrol kişiye özeldir, kişinin sosyal
alanına ve zamana yayılmıştır.
 diğer bir fark, amacıdır; cebri kontrol uygulayan kişi kaynakları kendine ayırmakla
meşguldür; zamanı, maddi kaynakları, cinselliği, diğer kişisel hazları ve hizmetleri kendi
dilediğince kullanır.
 diğer bilindik doğrudan saldırı suçlarında olduğu gibi maruz kalanın fiziksel veya psikolojik
sağlığını ve bütünlüğünü küçümser.
 cebri kontrol kurmakta kullanılan esas unsur, gündelik davranışların mikro-yönetimidir;
maruz kalanın yediğiyle, içtiğiyle, giydiğiyle, gittiğiyle, geldiğiyle, görüştüğüyle, veya
cinselliğiyle ilgili sürekli bir gözetleme, takip, ve kendi lehine düzenleme söz konusudur.

13. Gerçek Nedir? #3
Ben sana demiyorum ki Ben sana diyorum ki
 Dışarı çıkma
 Etek giyme
 Şunlarla arkadaş olma
 Şu bölümde okuma
 Araba kullanma
 Geziye gitme
 Tiyatro, sinema, müzik yapma
 Yeme
 Sevişme
 Saat 6’dan sonrası tehlikeli
 Laf atarlar
 Ailesi belli değil
 İş bulamazsın, aç kalırsın
 Kaza yaparsan sen ödersin
 Kardeşinin okul parası o
 Notların düşük
 Yine kilo mu aldın sen?
 O kızlardan mı olacaksın?

14. Çözüm Nedir?
 Çocuğu [genci] aileden uzaklaştırmak!
 Koparmak değil, mesafesini arttırmak!
 Hiyerarşik olmayan ve sosyal fayda üreten yeni bir yakın
ilişkiler çerçevesi edinmesine zemin hazırlamak ve zaman
tanımak.
 Cebri kontrol döngüsünün, hem bireyin hem topluluğun
yararına, kırılabileceğini kişisel olarak deneyimlemesini
sağlamak.

15. Elde Ne Var? #2
 744 TOGlu’ya sorduk:
 Burada ne işin var? Niye geldin? Niye duruyorsun? Durdun da ne oldu?
 444 Yancı, 158 Çaylak, 162 Usta cevap verdi:
 Yancı: Aradan 6 ay geçtiği halde aktif olarak henüz bir faaliyette
bulunmamış, fakat TOG ortamında sürekli ve düzenli takılanlar.
 Çaylak: Ortalama iki yıldır çeşitli faaliyetlerde bulunan, bir yandan iş
çıkartıp diğer yandan yenilerini öğrenmeye devam eden iş bitiriciler.
 Usta: İki yıldan daha uzun bir zamandır pek çok faaliyette bulunmuş,
TOG aracılığıyla şehirlerarası etkinliklere katılmış, etkinlik
sorumluluğu, eğitmenlik gibi roller üstlenmeye başlamış, merkez
ofisle yakın ilişkiler kurmuş kurtlar.

16. Elde Ne Var? #1
 Niye geldin? (Yancı) Yoğun şüpheleri var, kafa komplo teorisi dolu.
 Sosyal çevre edinmeye geldim.
 Topluma yararlı işler yapmaya geldim.
 Niye duruyorsun? (Çaylak) Şüpheler azalmış, ama bütün sorular cevaplanmamış.
 Beceri kazandım.
 Kendime güvenim arttı.
 Kendimi keşfettim.
 Durdun da ne oldu? (Usta) Şüphelerin ve cevapların yerini sorgulama ve açıkça ifade almış.
 Sorumluluk üstlenebiliyormuşum.
 İstersem yapabiliyormuşum.
 Hayatta karşılığı olan somut sonuçlar üretebiliyormuşum.
 Değerler önemliymiş, yargılama temelsizmiş.
 Sosyal fayda ve artı değer, söylemle değil eylemle politika yapılınca
gerçekleşiyormuş.
 Farklılıklarla yaşamak mümkünmüş, hatta güzelmiş.

17. “Bu daha başlangıç” mı?
 Gençler “kontrol altına alınması gereken unsurlar” olarak görüldüğü sürece sosyal
fayda sağlayamazlar, burada bir fayda varsa o da kontrol edenin sağladığı faydadır.
 “Kendine güven” başka hiçbir kazanç olmasa da her kazanımı elde etmenin
anahtarıdır.
 Kendine güvenen insanlardan oluşan bir toplum yaratmanın sihirli formülü gençlere
güvenmektir.
 Gençlerin bireysel varoluşlarının sosyal faydayı arttırdığı henüz yeterince
denenmemiş ve deneyimlenmemiştir. Bu fiili kıtlık, cebri kontrol kültürünü
beslemeye devam etmektedir.
 Bireysel katkıların sosyal faydayı arttırdığı anlayışının cebri kontrol kültürünün yerini
alabilmesi için sosyal fayda sağlayan bireysel katkı miktarının kritik kütleyi
oluşturacak miktara yükseltilmesi zorunludur.
 Aksi halde hiçbir şey başlamamış demektir…