1. TÜRK TIP ÖĞRENCİLERİ ULUSLARARASI KOMİTESİ (TURKMSIC)
İNSAN HAKLARI VE BARIŞ ALT KOMİTESİ (SCORP)
DÜNYA İNSAN HAKLARI GÜNÜ
LORP EL KİTABI
Hazırlayan:
Semih KÜÇÜKCANKURTARAN
NORP ’08-‘10
2. İÇİNDEKİLER
İnsan Hakları Arka Plan Bilgisi
İnsan Hakları Nedir?
İnsan Haklarının Tarihi Gelişimi
Stant Aktiviteleri
Stant Aktivitelerinden Fotoğraflar
Film Gösterimleri
Örnek Film İsimleri
İnsan Hakları Eğitimi
İnsan Hakları Eğitimi Nedir?
Tanışma Oyunları
Dikkat Toplama Oyunları
İnsan Hakları Eğitimi Etkinlikleri
İnsan Hakları Evrensel Bildirgesi
Tam Metin
Özet Metin
3. BÖLÜM: 1
İNSAN HAKLARI ARKA PLAN BİLGİSİ
Belki de, hepimiz haklarımızın olduğunu bilerek doğarız; sadece hatırlatılması gerekir.
Romanyalı İnsan Hakları Eğitimi Eğitimcisi
İnsan Hakları Nedir?
Bir bilmece…
İnsan Hakları tıpkı bir zırh gibidir: Bizi korur; aynı kurallara benzer, çünkü nasıl davranmamız
gerektiğini anlatır bize ve tıpkı yargıçlara benzer, zor durumda onlara başvurabildiğimiz için. İnsan
hakları soyuttur hisler gibi ve tıpkı hisler gibi herkese aittir ve ne olursa olsun var olmaya devam
ederler.
İnsan Hakları aynı doğa gibi saldırıya uğrayabilir ve aynı ruha benzer, çünkü ona asla zarar
verilemez. İnsan hakları tıpkı zaman gibidir, hepimize eşit muamele eder – zengin ve yoksul, yaşlı ve
genç, beyaz ve siyah, iri ve küçük. Bize saygıyla muamele eder ve bizimde başkalarına saygıyla
yaklaşmamızı ister. İyilik, doğruluk ve adalet kavramlarında olduğu gibi, insan haklarını da
tanımlarken anlaşmazlığa düşeriz, fakat karşı karşıya kaldığımızda onun farkına varırız.
İnsan Haklarının Tarihi Gelişimi
İnsanların haklara doğuştan sahip olması düşüncesinin kökeni birçok kadim kültür ve
gelenekte yatar. Sevilip sayılan birçok lider ve tarihteki hukuki uygulama örneklerinden anlaşılacağı
üzere insan hakları ne bir “Batı icadı” ne de bir yirminci yüzyıl geleneğidir.
Antik Tarih
- Babil’in (yaklaşık M.Ö. 2000, Irak) Hammurabi Kanunu, Babil Kralı tarafından oluşturulmuş
yazılı ilk kanunnamedir. Bu kanun “krallıkta adaletin hüküm sürmesi, kötülük ve şiddetin yok edilmesi,
güçlü olanın zayıf üzerinde baskı kurmasının engellenmesi, … ülkenin aydınlanması ve insanların
içindeki iyinin geliştirilmesini taahhüt etmiştir.
- Antik Mısır’dan Firavun’u (yaklaşık M.Ö. 2000) kurmaylarına” Aşağı ya da Yukarı Mısır’dan
bir kişi bir taleple gelirse, … her şeyin kanuna uygun yapıldığından, kuralların izlendiğinden ve her
kişinin hakkına saygı gösterildiğinden emin olun” emri verilmişti.
- Pers Kralı’nın halk için tasarladığı Kyros Kanunu (İran, yaklaşık M.Ö. 570) halka özgürlük,
güvenlik, hareket özgürlüğü ve çeşitli sosyal ve ekonomik haklar tanımıştı.
Magna Carta ve Haklar Yasası
1215’te İngiliz asilleri ve papazlar güçlerini birleştirerek Kral I. John’un gücünü kötüye
kullanmasına karşı çıktı. Büyük Özgürlük Fermanı’nı (Magna Carta) hazırladı ve kralın bu kanuna itaat
etmesini sağladı. Kral, Magna Carta’yı tanımasa da bu kanun özgürlüklerin korunmasında yaygın
olarak örnek alınan bir belge oldu. Magna Carta, tüm özgür yurttaşların malvarlığına sahip olması,
veraset hakkı ve aşırı vergilerden muaf olunması gibi bir dizi haklar içeriyordu. Kanun ayrıca hukuki
uygulama ve kanun önünde eşitlik ilkelerini getiriyordu. Kral II. James ‘in kanunu kötüye kullanması,
1688’de halkı tarafından devrilmesine sebep oldu. 1689’da parlamento, bir yasa ile parlamentonun
4. işleyişinde kraliyet müdahalesini artık hoş görmeyeceği kararı aldı. Haklar yasası olarak da bilinen bu
haklar manzumesi parlamentonun rızası olmadan monarşinin kanunu askıya almasını yasakladı.
Ayrıca parlamento üyeleri için serbest seçimler öngörüldü ve parlamentoda mevcut ifade
özgürlüğünün mahkemeler ve başka ortamlarda sorgulanmayacağı duyuruldu.
Tabii Hakların Doğuşu
Avrupa’da 17. ve 18. Yüzyıllarda bazı felsefeciler “tabii haklar” kavramını öne sürdüler. Bunlar
bir kişinin belirli bir ülkenin yurttaşı olması ya da bir dine veya etnik gruba mensup olmasından
kaynaklanan haklar değil, daha ziyade bir “insan” olmakla ilişkili haklardı. Tabii hakların insanlara
belirli yasal hakları sağlaması düşüncesi yaygın olarak kabul görmeye ve bazı ülkelerin anayasalarında
yer almaya başladı.
Fransız İnsan ve Yurttaşlık Hakları Beyannamesi (1789)
Fransızlar 1789 yılında monarşi sistemini devirerek birinci Fransız Cumhuriyeti’ni kurdular.
Devrimden sonra ortaya çıkan beyanname, papazlar, soylular ve halk tarafından, aydınlanmanın
önemli kişilikleri olan Voltaire, Montesquieu, Ansiklopedistler ve Rousseau’nun fikirleriyle şekil
bularak hazırlandı. Beyanname, monarşinin siyasi ve hukuki yapısını eleştiriyor ve bir insanın sahip
olduğu tabii hakları “özgürlük, mülkiyet, güvenlik ve baskıya karşı direnme hakkı” olarak tanımlıyordu.
Beyanname ile monarşi dönemindeki aristokratik ayrıcalıkların yerini hukuk karşısında eşitlik prensibi
aldı.
Amerika Birleşik Devletleri Bağımsızlık Beyannamesi, Anayasa
ve Temel Haklar Bildirgesi (1791)
Kuzey Amerika’da yerleşik Britanya kolonilerinin birçoğu 1776 yılında Amerika Birleşik
Devletleri Bağımsızlık Beyannamesi ile Britanya İmparatorluğu’ndan bağımsızlığını ilan etti. Bu belge
Locke ve Montesquieu’nun “tabii haklar” teorisini esas aldı ve Fransız Devrimi ve Güney Amerika’daki
İspanyol sömürgesine karşı girişilen isyana ilham verdi. Ardından, Amerika Birleşik Devletleri
Anayasası kaleme alınarak hükümet merkezileştirildi. Ancak hükümetin gücü bireysel özgürlükleri
güvence altına alacak şekilde sınırlandırıldı. Anayasa üzerinde yapılan on değişiklik Amerikan Haklar
Bildirgesi’ni (American Bill of Rights) oluşturuldu.
İlk Uluslar Arası Antlaşmalar
19 ve 20. Yüzyıllarda, bir dizi insan hakları konusu gündeme geldi ve konular uluslar arası
düzeyde sorgulanmaya başlandı. Bu konular arasında kölelik, serflik, kötü çalışma koşulları ve çocuk
işçiliği vardı. İnsan haklarıyla ilgili ilk uluslar arası sözleşmeler 19. yüzyılda kabul edilmeye başlandı.
- 19. yüzyıla girerken kölelik, İngiltere ve Fransa’da kanuna aykırı bir uygulama olarak kabul
edildi. 1814’te Britanya ve Fransa hükümetleri köle ticaretinin engellenmesinde işbirliğine girmek
üzere Paris Antlaşması’nı imzaladı. 1890 yılında düzenlenen Brüksel Konferansı’nda kölelik karşıtı yasa
imzalandı. Aynı yasa daha sonra on sekiz devlet tarafından da onaylandı.
- Savaş kurallarını belirleyin Birinci Cenevre Konvansiyonu (1864 ve 1929) bu alanda ulusların
birbirleriyle işbirliğine girmesinin diğer bir örneğidir. Konvansiyon özellikle hasta ve yaralı askerlerin
bakımıyla ilgili standartları ortaya koymaktı.
Yirminci Yüzyıl
Bu yüzyılda, insanların haklarını koruma fikri daha geniş kabul görmeye başladı. Bu hakların
yazılı olarak yasalaştırılmasının önemi bazı devletler tarafından fark edildi ve bu şekilde yukarıda
bahsi geçen belgeler günümüzde geçerli birçok insan hakları sözleşmesinin müjdecisi oldu. Bununla
birlikte, ikinci dünya savaşında yaşanan olaylar, insan haklarını uluslar arası arenaya taşınmasını
zorunlu hale getirdi.
5. Uluslararası Milletler cemiyeti temel insan hakları standartlarını korumak için 1. Dünya
Savaşından sonra hükümetler arası bir örgüt olarak kuruldu. Uluslar arası bir hukuk yapısı ise ancak 2.
Dünya savaşı sırasında insanlık dışı işlenen suçlar sonrasında ortaya çıktı. Bu olaylar, uluslar arası fikir
birliği çerçevesinde insan haklarını koruyacak ve tanımlayacak uluslar arası bir yasayı hem mümkün
kıldı hem de zorunlu hale getirdi.
26 Haziran 1945’te imzalanan Birleşmiş Milletler Şartı bu inancı yansıtır. Şart, Birleşmiş
Milletlerin temel amacının “gelecek kuşakları savaş felaketinden korumak” ve “ temel insan haklarına,
insan kişiliğinin onur değerine, erkelerle kadınların hak eşitliğine olan inancı yeniden ilan etmek”
olduğunu açıklar.
İnsan hakları evrensel bildirgesi Birleşmiş Milletler organlarından biri olan insan hakları
komisyonu tarafından geliştirildi. Beyanname 10 Aralık 1948 tarihinde Birleşmiş Milletler genel kurulu
tarafından kabul edildi. Bu tarihten beri beyanname ilkelerini koruma altına almak için bir dizi aygıt
meydana getirildi ve uluslar arası toplum tarafından kabul edildi.
İnsan Hakları Evrensel Bildirgesi’nin ilanı - 1948
6. BÖLÜM: 2
STANT AKTİVİTELERİ
TurkMSIC’taki neredeyse bütün aktivitelerde çalışmalarınızı fakültenizle, üniversite
öğrencileriyle ya da halkla paylaşmak için yapabileceğiniz en uygun araç bir stant açmaktır.
Stantlarınızı fakültenizin kantininde, üniversitenizin hastanesinde, üniversite kampüsü
içerisinde öğrencilerin sık uğradığı bir yerde, şehrin en uğrak caddesinde (meydanında) ya da alışveriş
merkezleri gibi pek çok şekilde çoğaltabileceğimiz yerlerde kurabilirsiniz. Stant kurmak için standı
kuracağınız yerin sorumlularından izin almalısınız, fakülteniz için fakülte yönetiminden, hastaneler
için başhekimliklerden ve şehrin bir yerinde kuracağınız stant için ise valiliklerden izin almanız
gerekebilir.
Stant kurduğunuzda standınıza posterler asarak onu daha ilgi çekici hale getirebilirsiniz.
Broşürler dağıtmak da stant ziyaretçilerinizin ilgisini çekmek ve onlara istediğiniz bilgileri aktarmak
için güzel bir yoldur. Standınızda katılımcılara basit sorulardan oluşmuş ufak sorular sorabilirsiniz ve
sorularınızı bilenlere şeker, çikolata vb ikramlarda bulunabilirsiniz.
Stantlarınızda çeşitli promosyenel materyaller dağıtabilir ya da satabilirsiniz. Genellikle
ücretsiz dağıtılan materyallere daha çok ilgi olacağını da belirtmek isterim. Fakat bir amaç ya da
yardım amaçlı para topluyorsanız bir şeyler satmak daha uygun olabilir. Stickerlar, kartpostallar ya da
anahtarlıklar vb stantta dağıtabileceğiniz veya satabileceğiniz materyallerden bazılarıdır.
Stantlarda yapılabilecek bir diğer aktivite ise Açık Duvar (Open Wall) kurmaktır. Büyükçe bir
kartonu bir panoya da duvara sabitleyerek, insanların önüne post-it’ler koyabilirsiniz ve insanlar
Dünya İnsan Hakları Günü ile ilgili duygu ve düşüncelerini post-it’lere yazıp, yapıştırabilirler. İlginç
sonuçlar alabileceğinizi şimdiden söyleyebilirim.
Stantlara küçük yaş grubundaki çocukları çekmek daha kolaydır. Bunun için de renkli karton
süslemeler ve çocukların hayallerini çizebilecekleri alanlar ya da el baskısı yapabilecekleri bir beyaz
kumaş parçası etkili olabilir. Bunun için boyalara ihtiyaç duyacaksınız. Özellikle çarşafa el baskısı
farkındalık çalışmalarında etkili olabiliyor ve bunun için parmak boya denen boyalardan alabilirsiniz.
Katılımcıların ellerini boyadıktan sonra kumaşa el basmalarını önerebilirsiniz. Eğer böyle bir etkinlik
yapıyorsanız etrafta el yıkanabilecek bir yer olduğundan da emin olun.
Stantlarınızda edindiğiniz çeşitli materyallerle sergiler ve kolaj çalışmaları yapabilirsiniz.
Gazetelerden insan hakları ihlalleri ile ilgili haberleri keserek bir kartona ya da panoya yapıştırıp bir
kolaj yapabilirsiniz. İnsan Hakları ile ilgili karikatürler bulup, bir sergi yapabilirsiniz. İnternetten ve
çeşitli kaynaklardan yaptığınız araştırmalarla insan hakları ile ilgili yazılar bulup bunları derleyip
sergileyebilirsiniz.
7. Stant Aktivitelerinden Fotoğraflar:
Alışveriş merkezinde açılmış, iyi hazırlanmış bir stant
(Hacettepe YK – 2008)
Dünya Kadınlar Günü akvititeleri için hazırlanmış
olsa da Dünya İnsan Hakları Günü aktivitelerinde
de kullanılabilecek çarşafa el baskısı
(Hacettepe YK – 2007)
İyi hazırlanmış bir stant örneği ve bir kişi zincire vurularak
ilgi çekici bir ortam yaratılmış
(Cerrahpaşa YK – 2008)
Açık Duvar çalışması yaratıcı bir şekilde Açık
Ağaç’a dönüştürülmüş
(Cerrahpaşa YK – 2008)
Çocukları çekebilecek ve fikirlerini resimlerle ifade
edebilecekleri bir ortam. Şeker kutusunu da görebilirsiniz.
(Hacattepe YK – 2008)
8. BÖLÜM: 3
FİLM GÖSTERİMLERİ
10 Aralık İnsan Hakları Günü’nde okulunuzda bir film gösterimi yapabilirsiniz. Bu etkinlikle
katılımcıların filmler sayesinde konu üzerinde yoğunlaşmasını sağlayabilirsiniz. Etkinliğe başlamadan
önce kantin, amfi önü gibi yerlere afiş asmanız ya da buralarda el ilanları dağıtmanız etkinliğinizin
yüksek katılımlı olmasına etki sağlayacaktır. İnsan Hakları Günü için açacağınız stantlarda bu etkinlikle
ilgili duyurularınızı da yapabilirsiniz. Filmin başlangıcında insanların ne amaçla filme geldiklerini
anlamaları için insan hakları günü hakkında bir bilgilendirme yapabilir ve filmle ilgili kısa bilgiler (ne
zaman çekildi, kimler oynuyor, ödülleri var mı, konusu hakkında kısa bir bilgi) içeren bir slayt gösterisi
hazırlayabilirsiniz.
Filmler sonunda yapabileceğiniz bir tartışma ile katılımcıların filmlerden daha fazla
faydalanması sağlayabilirsiniz. Film sonunda:
- Filmde insan haklarının hangi maddesi işleniyordu (bunun için film öncesi katılımcılara insan
hakları beyannamesinin özetini içeren broşürler verebilirsiniz)?
- İzlerken sizi en çok üzen/sevindiren şeyler nelerdi?
- Filmde bir insan hakkı ihlali var mıydı? Varsa nelerdi bunlar?
- Sizce filmdeki gibi hak ihlallerinin düzelmesi için neler yapılmalı? Bunun için bir çözüm var
mıdır?
- Ülkemizde de buna benzer durumlar var mı?
benzeri sorular sorarak katılımcıların İnsan Hakları konusunda düşünmesine katkı
sağlayabilirsiniz.
Önemli Not: Film gösterimi yapacak kişi mutlaka filmi daha önce izlemiş olmalıdır!
Öneri: Eğer film tartışmasını yönetme konusunda kendinizden emin değilseniz, bir öğretim
üyesinden rica edip, tartışma bölümünü yönettirebilirsiniz.
ÖRNEK FİLM İSİMLERİ
Amistad
Türkçesi: Aynı adla
Yapım Yılı: 1997
IMDB Puanı: 7.1/10
Açıklama:
İspanyol köle nakliye gemisi La Amistad (İspanyolca'da Arkadaşlık anlamına gelir) Afrika'dan
aldığı köleleri Amerika'ya götürürken yolda köleler isyan edip gemiyi ele geçirirler ve mürettebatın
çoğunu öldürürler. Geminin İspanyol seyir memuru onlara oyun oynar ve tek istekleri anavatanları
olan Afrika'ya gitmek olan zorla köle edilmiş zencileri Amerika'ya doğru götürürler ve
karşılaştıkları Amerikan Bahriyesi gemisi tarafından tekrar ele geçirilip esir alınarak Amerika'da gemi
mürettebatını öldürmekten mahkemeye çıkarılırlar. Amerika'da köle düzenini savunan ve buna karşı
çıkan eyaletler arası tartışmaların yoğunlaştığı o günlerde bu mahkemenin kamu oyunda duyulması,
halk arasında büyük ilgi uyandırır ve mahkeme birden en önemli konulardan biri haline gelir.
Köylerinden silah zoruyla kaçırılıp köle halinde satılmak üzere Amerika'ya getirilmekte olan gençlerin
hikayeleri hem mahkemede hem de halk arasında tartışmaları yoğunlaştırmıştır.
9. Something the Lord Made
Türkçesi: Tanrıyı Oynayanlar
Yapım Yılı: 2004
IMDB Puanı: 8.2/10
Açıklama:
Tanrıyı Oynayanlar"' da içinde bulundukları zamanın kurallarına karşı gelerek, sağlık alanında
devrim yapmak isteyen iki adamın dokunaklı ve gerçek hikayesi anlatılıyor. 1940'ların Baltimore'unda,
bu güne kadar denenmemiş tekniklerle kalp ameliyatı yapmaya çalışan Dr. Alfred Blalock (Alan
Rickman, Harry Potter and the Prisoner of Azkaban) ve labaratuvar teknisyeni Vivien Thomas (Mos
Def, The Italian Job) kesinlikle etkileyici bir takım oluşturuyorlar.
Hotel Rwanda
Türkçesi: Otel Ruanda
Yapım Yılı: 2004
IMDB Puanı: 8.3/10
Açıklama:
Bir Hutu olan Paul Rusesabagina, Hôtel des Mille Collines'in müdürüdür ve Tutsi bir kadınla
evlidir. Katliam başladığında öncelikle kendi ailesini kurtarmaya çalışsa da durumun farkına varınca
kendi ailesinin yanı sıra kurtarabildiği tüm Tutsi ve Hutu mültecileri kurtarmaya çalışır. Komşularıyla
birlikte ailesini otele götürmesinden sonra birçok Tutsi ve Hutu mülteciyi de otele alır. Otel neredeyse
bir mülteci kampına dönerken, daha önceleri kurduğu ilişkilerini kullanarak oteldeki insanları
korumaya çalışır ve sonuç olarak 1268 mültecinin hayatını kurtarır. Film oteldeki mülteciler ile birlikte
Rusesabagina'nın ailesinin Tutsi isyancılarının hakim olduğu taraftaki bir mülteci kampına kaçması ve
buradan Tanzanya'ya doğru hareket etmeleri ile son bulur.
Blood Diamond
Türkçesi: Kanlı Elmas
Yapım Yılı: 2006
IMDB Puanı: 8.0/10
Açıklama:
1990’larda Sierra Leone’de gelişmekte olan kaos ve iç savaşın fon oluşturduğu “Blood
Diamond/Kanlı Elmas” Güney Afrikalı paralı asker Danny Archer ile Mendeli balıkçı Solomon
Vandy’nin hikayesi. Her iki adam da Afrikalıdır, ama geçmişleri ve şartları olabildiğince farklıdır. Ne
var ki, hayatlarını değiştirebilecek pembe bir elması bulmak için çıktıkları serüvende yazgıları
kesişir. Kaçakçılık suçundan hapiste olan Archer, ailesinden koparılıp elmas madenlerinde çalışmaya
zorlanan Solomon’un olağanüstü bir elmas bulup sakladığını öğrenir. İki adam, Archer’la gittikçe artan
bağı yüzünden gazetecilik idealleri değişime uğrayan Amerikalı gazeteci Maddy Bowen’ın yardımıyla,
asilerin hakimiyetindeki topraklara bir yolculuğa çıkarlar. Bu yolculuk değerli bir elması ele
geçirmekten de öte Solomon’un ailesini kurtarmasını, Archer’ın da bir daha asla sahip olamayacağını
düşündüğü ikinci bir şans elde etmesini sağlayabilecek niteliktedir.
Crash
Türkçesi: Çarpışma
Yapım Yılı: 2004
IMDB Puanı: 8.0/10
Açıklama:
Bir ev kadını ve uyuşturucu bağımlısı kocası… Birbirine aşık iki polis dedektifi… Afrika-
Amerikalı bir yönetmen ve karısı… Meksikalı bir çilingir… İki araba hırsızı… Orta yaşlı Koreli bir çift ve
çaylak bir polis… Los Angeles’ın günlük monotonluğunda birbirinden habersiz yaşayan sıradan
insanlar… 36 saat içinde birbirleriyle tanışırlar. Bu birbirinden farklı hayatları nasıl bir öykü bir araya
getirir?Irk farklılıklarının ne kadar önemsiz olduğunu, suçlu ve saldırganın, siyahla beyaz kadar yakın,
10. bir o kadar da uzak, olduğunu savunan, doğruyla yanlışın görecesinde kaybolan bir film.
Eleştirmenlerin büyük beğenisini toplayan filmde, insanlığın gölgesinde kalan gerçekler gün ışığına
çıkıyor.
West Beirut
Türkçesi: Batı Beyrut
Yapım Yılı: 1998
IMDB Puanı: 7.4/10
Açıklama:
1975'te Lübnan'da savaş ortamında iki çocuğun yaşamının eksen alındığı filmde insanların
yaşamının değişik yönleri ele alınmaktadır. İnsanlar savaşa karşın mutlu olmaya çalışırken, şiddetini
giderek artıran savaş, mutluluk çabalarının uzun sürmesine izin vermez. Yer yer komik öğelerle de
dolu bu ödüllü savaş bir dramı...
The Constant Gardner
Türkçesi: Arka Bahçe
Yapım Yılı: 2005
IMDB Puanı: 7.6/10
Açıklama:
Kuzey Kenya'nın sapa bir bölgesinde, kararlı, zeki ve tutkulu Tessa Quayle (Rachel
Weisz) canice öldürülmüş olarak bulunur. Tessa'nın yol arkadaşı olan yerli doktor olay yerinden
kaçmıştır ve tüm kanıtlar bunun bir aşk cinayeti olduğunu göstermektedir. Sandy Woodrow (Danny
Huston), Sör Bernard Pellegrin (Bill Nighy) ve İngiliz Yüksek Komiserliğinin diğer üyeleri, Tessa'nın eşi
olan meslektaşları Justin Quayle'dan, bu olayın takibini kendilerine bırakmalarını ister. Diplomat olan
Justin'in dengesi, çok sevdiği kadının ölümüyle tepetaklak olur. Zıt karakterli olmalarına rağmen,
aralarında oluşan çekim sonucu evlenen ikili, Kenya'ya, Justin'in görevi nedeniyle gelmiştir. Justin'in
karısına duyduğu sevgi onu hayatında ilk kez ipleri eline almaya yönlendirir. Karısının sadakatsizliğiyle
ilgili söylentilerin de etkisiyle Justin kendisini tehlikeli bir maceranın içinde bulur. Karısının adını
temizlemeye ve onun başladığı işi bitirmeye kararlı olan Justin, karısının ortaya çıkarmaya çok
yaklaştığı ilaç sanayinin kirli çamaşırlarını araştırmaya başlar ve gerçeğin peşinde iki kıta arasında
yolculuklar gerçekleştirir. Kısa süre içinde araştırmaları sonucu büyük ve ölümcül bir komplonun
izlerini bulur. Bu çok sayıda masum insanın canına mal olan ve kendi hayatını da tehlikeye atabilecek
bir komploydu.
Shooting Dogs
Türkçesi: Yok
Yapım Yılı: 2005
IMDB Puanı: 7.7/10
Açıklama:
İdealist ve heyecanlı genç bir öğretmen olan Joe Connor, tatilini gerçek bir macera ile
geçirmek istiyordur. Önünde Hindistan ya da Tayland gibi seçenekler vardır. Oysa, Connor
döndüğünde anlatacağı gerçek bir hikayenin peşindedir. Duygularıyla hareket eden Connor,
Ruanda'ya gitmeye karar verir. Connor Ruanda'ya vardığında ülkenin kaderini tayin edecek olaylar
başlamıştır. Ruanda Devlet Başkanı'nın öldürülmesi üzerine askeri birlikler Tutsi halkı üzerinde kanlı
bir operasyona başlar.Tarihe Ruanda katliamı olarak geçecek bu olaylar esnasında Joe, kendisi gibi
idealist bir rahiple karşılaşır. Christopher isimli rahiple birlik olab Joe ya ülkeyi terk edecek ya da
buradaki halka yardım edecektir.
Life of the David Gale
Türkçesi: Ölümle Yaşam Arasında
Yapım Yılı: 2003
11. IMDB Puanı: 7.3/10
Açıklama:
Kevin Spacey filmde, Teksas'ta idam karşıtı bir üniversite profesörünü canlandırıyor. Ancak
adam önce tecavüz, sonra da adam öldürme suçundan hapse düşüyor. Hakimler de, kanunlardan yola
çıkarak adamın kalemini kırıyorlar. Kate Winslet ise adamın son üç gününde röportaj yapmak üzere
görevlendiriliyor. Röportaj esnasında geri dönüşlerle, flu olan olay aydınlanacaktır. İdam karşıtı
yapım, yönetmen Alan Parker'ın son yıllarda yaptığı en etkileyici film olarak değerlendiriliyor.
The Secret Life of Words
Türkçesi: Kelimelerin Gizli Dünyası
Yapım Yılı: 2005
IMDB Puanı: 7.5/10
Açıklama:
Isabel Coixet, Kelimelerin Gizli Dünyası’nda savaşın acımasızlığını görüntülere ihtiyaç
hissettirmeksizin, sadece kelimelerle gözümüzün önüne seriyor. Aslında acımasız olan savaş değil
insan, hatta belki savaş esaret altında yaşamamak için bir şans. The Secret Life Of Words, Balkan
Savaşı’nda tüm hayatı değişmiş, kısmen işitme engelli Hanna’nın şahsında, savaşta hayatı değişmiş
tüm insanların içlerinde gizledikleri kelimelerin bir kısmını ekrana taşıyor. Hanna, hayatta kalmanın
utancıyla robot misali yaşamaya başlamış bir kadın. Kendini garip, kırılgan ve bomboş hisseden…
Hanna’nın kelimeleri, sessizliğin içinde dolaşıp duruyor film boyunca, ama bir an geliyor kelimeler
dışarı dökülmeye başlıyor ve buna başladıklarında hiçbir şey onları durduramıyor. İşte o an gelip de
Hanna kelimelerini dökmeye başladığında O’na kulak vermelisiniz. Çünkü bunlar bir filmin replikleri
değil, Coixet’in de söylediği gibi bir savaşta tüm hayatı değişmiş kadınların sessizliğin içinde uzun bir
süre dolaşıp durmuş o kaybolmuş kelimeleri.
Diğer Filmler:
- 8th Wonderland (8. Harikalar Diyarı)
- Sonbahar (Türk Yapımı)
- Opium War (Afyon Savaşı)
- Ultima Parada 174 (Son Durak 174)
- La Terra Degli Uomini Rossi (Kırmızı Adamların Toprağı - Birdwatchers)
- Firaaq
- Asbe Du-Pa (İki Bacaklı At)
- Heaven On Earth (Yeryüzü Cenneti)
- Buick Riviera
- Johnny Mad Dog (Kuduz Köpek Johnny)
- Küçük Çırak
- Hadisa İçin Savaş
- Çözülme
- Saklı Yüzler
- Kör Dağ
- Misafir
- Kabil’in İşareti
- Gece Otobüsü
- Talih Yolları
- PVC-1
- Hiçbir Yerde
- Berdel
- Sır Çocukları
- Salkım Hanım’ın Taneleri
- Condor: Şer Ekseni Bir film gösterimi (Celal Bayar YK – 2008)
12. BÖLÜM: 4
İNSAN HAKLARI EĞİTİMİ
Her şeyin kaynağı diğer insanların sahip olduğu haklar ve benim bu haklara saygı göstermek
için sahip olduğum sonsuz görevdir.
Emmanuel Lévinas
İnsan Hakları Eğitimi Nedir?
İnsan Hakları eğitimi insan hakları hakkındadır, fakat aynı zamanda insan hakları içindir.
Örneğin, İnsan hakları eğitimi:
- İnsanları işkence gibi insan hakları ihlalleri hakkında veya yasalar hakkında eğitir, bu insan
hakları hakkındaki eğitimdir.
- İnsanlara, haklara nasıl saygı duyulacağını ve nasıl koruyacaklarını öğretir. Bu bağlamda
siz insan hakları için eğitim vermektesinizdir.
İnsan Hakları Eğitimi, kişilerin insan haklarını anladıkları ve önemli olduklarını, saygı görmeleri
ve korunmaları gerektiğini hissettikleri noktaya kadar gelişmelerine yardım etmektir.
Aktiviteler gençlere insan hakları ihlallerinin olmadığı bir dünya için çalışırken ihtiyaçları
olacak BECERİ, BİLGİ ve TAVIRI kazandırır.
BECERİLER: Başkalarını dinleme, vicdani analizler yapma, işbirliği, iletişim, problem çözümü ve
statükoyu sorgulama gibi. Bu beceriler katılımcıların aşağıdakileri yapmasına yardım eder:
- Etraflarındaki dünyayı çözümlemelerine
- İnsan haklarının, hayatlarını ve diğerlerinin hayatlarını iyileştireceğini anlamalarına
- İnsan haklarını korumak için harekete geçmelerine
BİLGİ: İnsan hakları belgelerinin olduğunu ve bunların hangi hakları kapsadığını ve bu hakların
tüm insanlara her yerde uygulanacağını ve devredilemez olduğunu bilmek gibi. İnsan hakları
ihlallerinin sonuçlarını bilmek genç insanların kendilerinin ve başkalarının haklarını korumalarına
yardım eder.
YÖNTEMBİLİM: Katılımcı, etkileşimli yöntemler genç insanları tamamıyla öğrenime katar. Bu
sayede, başkaları tarafından üretilen bilginin pasif alıcısı olmak yerine, dünyanın aktif kaşifleri haline
gelirler. Bu yöntembilim, insan hakları konuları gibi tek bir “doğru” yanıt yerine, bir mesele hakkında
birçok değişik bakış açısının olduğu konular ele alınırken özellikle uygundur.
Eğitime Başlarken: Tanışma Oyunları
Tanışma Oyunu 1: İsim ve ...
Amaç: Tanışma ve isimleri hatırlama
Sayı: Herhangi
Süre: 10-30 dakika (grubun büyüklüğüne göre)
Tüm katılımcılar halka seklinde dururlar. Sırayla herkes adını söyler ve ardından bir hareket,
sekil ya da mimik yapar
Katılımcıların hepsi isimlerini ve hareketlerini bitirdikten sonra sırayla herkesin adi söylenir ve
hareketi yapılır. İsimler hareketin haricinde aşağıdakilerle birleştirilebilir:
13. İsim ve mimik: Katılımcılar isimlerini söylerler ve ardından kendilerine özgün bir mimik
yaparlar.
İsim ve hareket: Katılımcılar isimlerini söylerler ve ardından o an içinde bulundukları ruh
halini belirten (örneğin: el çırpma, başla selamlamak...) veya ne iş yaptıklarını ya da nereden
geldiklerini belirten bir hareket yaparlar.
İsim ve hayvan: Katılımcılar isimlerini söylerler ve ardından isimlerinin bas harfiyle başlayan
bir hayvan söylerler. Önemli olan bir hayvanın birden fazla söylenmemesidir. (örneğin: Ayşe – Arı;
Ceyda – Ceylan...)
NOT: Hayvan yerine yemek ismi de söylenebilir.
Varyasyonlar: Her bir katılımcının ardından tüm grup bir eko gibi “isim ve...” yı tekrarlar.
Tanışma Oyunu 2: Battaniye
Amaç: Tanışma, isim öğrenme ve hatırlama.
Sayı: Herhangi
Süre: 20-30 dakika
Grup ikiye bölünerek iki takım oluşturulur ve iki liderin elinde tuttuğu battaniye çarşaf ve
benzeri bir malzemeyle iki tarafa ayrılırlar.
Her gruptan birer kişi battaniyenin önüne yaklaşır. Liderler battaniyeyi aşağıya indirirler ve
battaniyenin önündeki kişiler karşısındakinin ismini söylemeye çalışır. Karşısındakinin ismini ilk olarak
söyleyen kazanır ve kaybedeni kendi grubuna dahil eder. Amaç bir grubun diğer grubun tamamını
kendi tarafına geçirmesidir ancak grup kalabalık ise belli bir zaman sonunda lider tarafından da
sonlananabilir.
Tanışma Oyunu 3: İnsan Tombalası
Amaç: Tanışma, kaynaşma
Sayı: Herhangi bir grup
Süre: 30 dakika
Malzemeler: Katılımcı sayısı kadar A4 kağıt ve kalem
Her katılımcıya birer A4 kağıt ve kalem dağıtılır. Daha sonra katılımcılardan kağıtlarını 3 dikey
çizgi ve 2 yatay çizgi ile bölerek 12 dikdörtgen oluşturmaları istenir. Daha sonra bütün katılımcılara
her karenin başına ismini sordukları kişinin adını yazacaklarını ve o kişiye 3 tane kendisi hakkında
istedikleri soruyu sorabilecekleri bilgisini iletin. Fakat birine sordukları soruyu başkasına soramazlar
ve birine bir soru daha önce sorulduysa bir daha sorulamaz. Herkes ayakta birbiriyle konuşarak
sorularını sorar ve 12 kareyi ilk dolduran oyunu kazanır.
Eğitim Aralarında: Dikkat Toplama Oyunları
Dikkat Toplama Oyunu 1: At Yarışı
Amaç: Katılımcıların dikkatinin toparlanması ve grup i.i dinamiklerin pekistirilmesi.
Sayı: Herhangi bir grup
Süre: 5 dakika
Katılımcılar birbirlerine yakın bir şekilde daire seklinde ayakta dururlar. Oyunu yöneten kişi at
yarışının belli bazı hareketlerini katılımcılara göstererek anlatır:
Hareketler:
1- Dizlere vurmak
2- Solundaki/sağındaki kişinin dizlerine vurmak
3- Zıplamak!
4- Zıpla ve suyun üstünden atla!
5- Solda/Sağda Kız/Erkek var
14. 6- Solda/Sağda fotoğrafçı var
7- Fotofiniş
Daha sonra, oyunu yöneten kişinin yönetiminde bütün hareketler katılımcılarla birlikte karışık
olarak ve hızlı bir biçimde yapılır ve at yarışı başlar:
- At yarışındayız ve başlangıç çizgisine doğru ilerliyoruz.
- Başlangıç çizgisi tam önümüzde.
- Başla! (Dizlere vurarak). Atlar koşmaya başlıyor.
- Atlar sola/sağa dönüyor (solundaki/sağındaki kişinin dizlerine vurarak).
- Önümüze bir engel çıktı. Zıpla!
- Önümüze bir engel ve su birikintisi çıktı. Zıpla ve suyun üstünden atla.
- Sağda/Solda bir Kız/Erkek var (herkes sağına/soluna dönerek el sallar).
- Sağda/Solda bir fotoğrafçı var (herkes sağına/soluna dönerek gülümseyerek poz verir).
- Yarışın son saniyeleri… İşte fotofiniş! (herkes komik bir biçimde durur ve gülümser)
Dikkat Toplama Oyunu 2: Atom
Amaç: Katılımcıların dikkatinin toparlanması, küçük gruplara ayırma
Sayı: Herhangi bir grup
Süre: 10 dakika
Katılımcılar rahat hareket edebilecekleri bir alanda ayakta dururlar. Eğitmen katılımcılara
herbirinin boslukta gezinen birer atom olduklarını söyler. Atomlar bilindiği üzere boşlukta serbestçe
hareket ederler. Hareketlerinin hızını belirleyen tek faktör ortamın sıcaklığıdır. Sıcaklık yükseldikçe
atomların hareket etme hızı artar, sıcaklık düştükçe hızları düşer. Ayrıca bir diğer bilimsel gerçek ise
uygun ortam sağlandığında atomların baska atomlarla birleşerek moleküller oluşturma eğiliminde
olmasıdır. Bu bilimsel açıklamalar katılımcılara verildikten sonra oyunun kuralları açıklanır.
Katılımcıların odada aynen bir atom gibi serbestçe hareket etmeleri istenecektir. Hareketlerinin hızını
ise eğitmenin bildireceği sıcaklık belirleyecektir. Eğitmen sıcaklığı yükselttiginde katılımcılardan hızlı
hareket etmeleri, düsürdükçe yavaş hareket etmeleri istenir. Örnegin 50 derecede yürüyen
katılımcıların, sıcaklık 150 dereceye çıktığında koşmaları gerekecektir. Ayrıca eğitmen katlımcılardan
molekül oluşturmalarını isteğinde kaç atomlu bir molekül oluşturmalarını istedigini de belirtecektir.
Molekül oluşturma komutu alan atomlar en yakınlarındaki atomlarla birleşerek istenilen atom
sayısında moleküller oluştururlar.
Not: Grubu hareketlendirmek için oldukça eğlenceli bir oyun olan atom, aynı zamanda küçük
gruplar oluşturmak istendiğinde de kullanılabilir. Bunun için oyunun sonunda kaçar kişilik gruplar
oluşturmak isteniyorsa katılımcılardan o sayıda atom içeren molekül oluşturmaları istenebilir.
Dikkat Toplama Oyunu 3: En Küçük Gazete
Amaç: Katılımcıların dikkatinin toparlanması, takım halinde çalışma, farklı bakış açıları,
iletişim kurma ve grup içi dinamiklerin pekiştirilmesi.
Sayı: Herhangi bir grup
Süre: 15 dakika
Malzemeler: Her grup için yeterli sayıda Gazete, poster veya afiş…
Katılımcılar 6-7 kişilik küçük gruplara bölünür. Burada dikkat edilmesi gereken nokta her
grupta yaklaşık aynı sayıda insanın bulunmasıdır. Her gruba bir gazete verilir. Oyunda amaç, gruptaki
katılımcıların birbirlerine dokunup verilen gazeteye de dokunarak bir ayaklarını havada tutmalarıdır.
En küçük gazete parçasıyla bunu başarabilen grup oyunu kazanacaktır. Bu haliyle gayet basit gözüken
oyunda eğitmen bazı iletişim hileleri kullanarak oyuna tartışmaya açık bir boyut kazandırıp, grubu
hareketlendirirken bazı temaların da işlenmesini sağlayabilir. Bu sebeple oyun aşağıda verilen şekilde
oynatılmalıdır:
Gazete kağıtları her grubun ortasında yere konur ve kurallar kısa ve net cümlelerle
katılımcılara verilir, fazla açıklama yapılmaz:
Örnek açıklama:
15. - Bütün grup üyeleri birbiriyle temas etmeli
- Bütün grup üyeleri gazete ile temas etmeli
- Bütün grup üyelerinin en az bir ayağı havada olmalı
- Daha sonra gazeteyi küçültün
- En küçük gazete kazanır…(“gazete parçası” olarak adlandırılmaz)
Egitmenler birbirlerine dokunup yerdeki gazeteye de basarak örnek verebilirler. Açıklama
yapıldıktan sonra sorulara cevap verilmemeye dikkat edilir. Eğer soru sorulursa kurallar aynı şekilde
tekrar edilir.
Not: Oyunda önemli olan nokta, kurallar verildikten sonra katılımcıların kuralları ne şekilde
algıladıklarının gözlenmesidir. Genellikle, katılımcılar kuralları düşünmek yerine, oyunu örnekte
verilen şekilde oynamayı tercih ederler. Gazetenin yerde durmasının zorunlu olduğunu belirten yada
gazeteye sadece ayakla basılmasını gerektiğini söyleyen bir kural olmamasına rağmen gruplar
genellikle bu yola yönelmektedirler. Ayrıca özellikle verilen “gazeteyi küçültün” açıklaması katlama
olarak algılanır. Oyunun sonunda katılımcıların bunları görebilmeleri için oyunu yöneten kişi/ler “çok
daha küçük bir parçayla üstelik iki ayakları havada” yapabileceklerini iddia ederler ve birbirlerine
sarılarak, gazeteden küçük bir parça koparıp ellerinde tutarak zıplarlar. Böylece kurallar dahilinde çok
daha küçük bir parçayla da istenilene ulaşılabileceği gösterilmis olur.
At Yarışı oyunundan bir görüntü (Uludağ YK – 2008)
16. İnsan Hakları Eğitimi Aktiviteleri
Eğitim 1: İleriye Doğru Bir Adım At
Grup Büyüklüğü: 10-30 Kişilik
Süre: 60 dakika
Genel Bakış: Hepimiz eşitiz, fakat bazıları diğerlerinden daha eşit. Bu etkinlik sayesinde
katılımcılar toplumda başka biri olmanın neye benzediğini deneyimleyecekler. Ele alınan konular
şunlardır:
- Çoğunlukla ayrımcılık ve dışlanmanın sonucu olarak ortaya çıkan sosyal eşitsizlik
- Empati ve sınırları
İlgili Haklar: Ayrımcılığa maruz kalmama hakkı
Saygınlık bakımından eşitlik hakkı
Sosyal haklara erişimde eşitlik
Amaçlar: Farklı olanlara karşı empati geliştirmek
Toplumdaki fırsat eşitsizliği üzerine bilinç düzeyini artırmak
Belirli sosyal gruplara ya da kültürel gruplara dahil olmanın getireceği kişisel
sonuçlar üzerine anlayış geliştirmek
Materyal: Rol kartları
Geniş bir alan (bir koridor, geniş bir oda ya da açık hava)
Kaset ya da CD çalar ve yumuşak/rahatlatıcı bir müzik
Hazırlık: Etkinliği dikkatlice okuyun. “Durum ve olaylar” listesini gözden geçirerek birlikte
çalıştığınız grup için uyarlamaya öalışın
Rol kartlarını her katılımcıya bir tane düşecek şekilde hazırlayın. Uyarladığınız rol kartı
sayfasının ya elle ya da fotokopi makinesiyle kopyasını çıkarın, kağıtları kesin ve katlayın.
Yönerge:
- Arka planda dinlendirici bir müziğin çaldığı rahat bir ortam yaratın. Ya da katılımcılardan
sessizce oturmalarını isteyin.
- Rol kartlarını rastlantısal olarak dağıtın, her katılımcıya bir tane verin. Kartları kendilerine
saklamalarını ve başka kimseye göstermemelerini söyleyin.
- Tercihen yere oturarak rol kartlarını içlerinden okumalarını rica edin.
- Şimdi rollerine girmeye başlasınlar. Yardımcı olması için aşağıdaki sorulardan bir kaçını
yöneltin. Katılımcıların düşünmeleri, kendilerini ve yaşantılarını gözlerinden canlandırmaları için her
sorudan sonra kısa bir ara verin: o Çocukluğunuz nasıldı? Yaşadığınız ev nasıldı? Ne tür oyunlar
oynardınız? Anne babanız ne iş yapardı?
o Şu anda günlük yaşantınız nasıl? Sosyalleşme ortamlarınız hangileridir? Sabah,
öğleden sonra ve akşam neler yaparsınız?
o Ne tür bir yaşam tarzınız var? Nerede yaşıyorsunuz? Aylık ne kadar
kazanıyorsunuz? Boş vakitlerinizde neler yapıyorsunuz? Tatillerde neler yapıyorsunuz?
o Sizi heyecanlandıran şeyler nelerdir? Sizi korkutan şeyler nelerdir?
- Şimdi katılımcılardan atletizmdeki başlama çizgisinde olduğu gibi mutlak bir sessizlik içinde
yan yana dizilmelerini isteyin.
- Katılımcılara durum ve olaylardan oluşan bir liste okuyacağınızı söyleyin. “Evet” diye
yanıtladıkları her ifade için ileri doğru bir adım atmalılar. Aksi takdirde oldukları yerde kalmalı,
kıpırdamamalılar.
- “Durumları” sırayla okuyun. Her ifadeden sonra, ileri doğru adım atmaları ve diğerlerine
kıyasla nerede olduklarını anlamaları için kısa bir süre bekleyin.
- Etkinliğin sonunda, katılımcılar nerede bulunduklarına bakmalılar. Rolden sıyrılmaları için
birkaç dakika süre tanıyın. Ardından genel oturuma geçip bilgilendirme bölümüne başlayın.
17. Bilgilendirme ve Değerlendirme
Katılımcılara ne olup bittiğini, etkinlik hakkında ne düşündüklerini sorarak bu bölüme
başlayın. Gündeme gelen konular ve katılımcıların etkinlik aracılığıyla neler öğrendiğini konuşun.
- İleri doğru adım atarken –ya da dururken - neler hissetiler?
- İleri doğru daha sık adım atan kişiler, diğerlerinin kendileri kadar hızlı ilerlemediğini ne
zaman fark ettiler?
- Temel insan haklarının görmezden gelindiğini anlar olduğunu düşünenler var mı?
- Katılımcılar birbirinin rollerini tahmin edebiliyor mu? (Bu aşamada herkesin rolünü
açıklamasını isteyin)
- Farklı bir rolü canlandırmak ne ölçüde kolay ya da zordu? Rolünü oynadıkları kişiyi
kafalarında nasıl canlandırdılar?
- Bu alıştırma toplumsal gerçekleri bir anlamda yansıtıyor mu? Nasıl?
- Oynanan değişik roller için hangi insan hakları geçerli? Herhangi bir kişi, insan haklarına
saygı duyulmadığını ya da bu haklara erişimi olmadığını söyleyebilir mi?
- Toplumdaki eşitsizliklerle mücadele için atılması gereken öncelikli adımlar hangileridir?
Kolaylaştırıcılar için İpuçları
Etkinliği açık alanda yaptığınız takdirde, katılımcıların sizi duyabildiğinden emin olun, özellikle
büyük bir grup ile çalışıyorsanız! Yardımcı kolaylaştırıcılar, okuduğunuz “durum ve olayları” gruba
tekrar ileterek size yardım edebilirler.
Baştaki hayal etme aşamasında, bazı katılımcılar rolünü canlandıracakları kişinin yaşamı
hakkında çok az bilgiye sahip olduklarını söyleyebilirler. Bunun çok da önemli olmadığını, hayal
güçlerini kullanmalarını ve ellerinden geldiğince iyi bir iş çıkarmaya çalışmalarını söyleyin.
Etkinliğin gücü katılımcılar arasında büyümekte olan mesafenin grup üzerinde yarattığı etkide
biter. Özellikle etkinliğin sonunda ileri doğru çok sık adım atanlarla hiç adım atmamışlar arasında
büyük bir mesafe olacaktır. Etkiyi artırmak için, rolleri katılımcıların kendi yaşantılarıyla ilgili
gerçeklerle uyumlu hale getirin. Bu durumda en az sayıda insanın ileriye doğru adım atmasını (“evet”
demesini) sağlamış olduğunuzdan emin olun. Grubunuz çok büyük olduğu için yeni roller üretmeniz
gerekiyorsa aynı durum yine geçerlidir.
Bilgilendirme ve değerlendirme bölümünde, katılımcıların canlandırdıkları karakter hakkında
neler bildiklerini ele almak gerekir. Bu bilgiler kişisel deneyim yoluyla mı yoksa farklı bilgi
kaynaklarından (haberler, kitaplar ya da fıkralar) mı edinilmiş? Karakterle ilgili zihinlerine yerleşmiş
bilgi ve görüntülerin doğruluğundan ne kadar eminler? Bu yöntemle kalıp yargıların ve önyargıların
nasıl ortaya çıktığını göstermiş olursunuz.
Bu etkinlik, katılımcıların farklı kuşak haklar (kişisel, siyasal ve sosyal, ekonomik ve kültürel
haklar) arasındaki ilişkiyi algılamalarını, ayrıca bu haklara erişim konusunda fikir yürütmelerini sağlar.
Yoksulluk ve sosyal dışlanma –örneğin sosyal dışlanma, mülteci ve sığınmacılar için de geçerli
olmasına rağmen- sadece resmi haklarla ilişkili sorunlar değildir. Sorun, çoğunlukla bu haklara etkin
erişim olmamasından kaynaklanır.
Çeşitlemeler
Birçok sorunu gündeme getirmenin ve katılımcıların konularla ilgili kavrayışını geliştirmenin
bir yolu, ilk önce küçük gruplarda çalışma yapılması ardından fikirlerin genel oturumda
paylaşılmasıdır. Bu durumda yardımcı kolaylaştırıcılarla çalışmak neredeyse bir zorunluluk halini alır.
Bu yöntemi roller açıklandıktan sonra bilgi edinme bölümünün ikinci kısmında küçük grup çalışması
olarak uygulayın. Katılımcılardan, yaşadıkları toplumda kimlerin daha az veya daha çok şansa ya da
fırsata sahip olduklarını araştırmalarını isteyin. Bu tür eşitsizlikleri ortadan kaldırmak için ne tür
önlemler alınabileceğini ve alınması gerektiğini sorun. Bir diğer alternatif, katılımcıların rollerinden
birini ala alıp ne yapılabileceğini sormak olabilir, örneğin katılımcılara, toplumun ve hükümetin bu
kişiye ilişkin ne gibi ödev ve sorumlulukları olduğunu sorabilirsiniz.
18. Rol Kartları
İşsiz ve bekâr bir annesin. Bağlı olduğu parti şu anda hükümette olan
siyasi bir partinin gençlik örgütü başkanısın.
Yerel banka şubesi müdürünün kızısın.
Üniversitede ekonomi okuyorsun.
Fast food sektöründe işletmecilik yapan
başarılı bir Çinli göçmenin oğlusun.
Dini bütün anne-babasıyla yaşayan
Müslüman bir Arap kızısın.
Şu anda yaşadığın ülkenin Amerikan
büyükelçisinin kızısın/oğlusun
Orduda askersin ve zorunlu askerlik
hizmetini yapıyorsun.
Başarılı bir ithalat ihracat şirketinin
sahibisin.
Tekerlekli sandalye ile hareket edebilen
engelli bir adamsın.
Ayakkabı üreten bir fabrikadan emekli
olmuş bir işçisin.
İlkokulu bitirmemiş 17 yaşında bir Roman
(çingene) kızısın.
Eroin bağımlılığı olan genç bir sanatçının
kız/erkek arkadaşısın.
HIV pozitif olan, orta yaşlı bir fahişesin. 22 yaşında bir homoseksüelsin.
Yeni resmi dilini akıcı konuşamadığın bir
ülkede işsiz öğretmensin
Afrika kökenli bir fotomodelsin.
24 yaşında Afganistan’dan gelen bir
mültecisin.
27 yaşında evsiz bir adamsın.
Irak’tan gelen kaçak bir göçmensin. Dağların arasında çok uzak bir köyde
yaşayan çiftçinin 19 yaşındaki oğlusun.
19. Durum ve Olaylar
Aşağıdaki durumları sesli bir şekilde okuyun. Okuduğunuz her durumdan sonra, ileriye doğru
adım atmaları ve diğerlerine kıyasla nerede durduklarını anlamaları için katılımcılara kısa bir süre
tanıyın.
- Hiçbir zaman ciddi bir maddi sıkıntı ile karşı karşıya kalmadın.
- Telefon hattı ve televizyonu olan nezih bir evin var.
- İçinde yaşadığın toplumda, dil, din ve kültürüne saygı gösterildiğini hissediyorsun.
- Toplumsal ve politik olaylarla ilgili fikrinin dikkate alındığını, görüşlerinin dinlendiğini
hissediyorsun.
- İnsanlar çeşitli konularda sana danışıyorlar.
- Polis tarafından engellenme korkun yok.
- İhtiyacın olduğunda tavsiye ve yardım için kime başvuracağını biliyorsun.
- Kökeninden dolayı ayrımcılığa uğradığını hiçbir zaman hissetmedin.
- İhtiyaçların için yeterli düzeyde sosyal ve tıbbi güvenceye sahipsin.
- Yılda bir kez tatile çıkabiliyorsun
- Arkadaşlarını evine akşam yemeği için davet edebiliyorsun.
- İlginç bir yaşantın var geleceğin için olumlu düşünceler içindesin.
- Kendi tercih ettiğin bir dalda öğrenim görüp bu konuda ilerleyebileceğini düşünüyorsun.
- Tacize uğramaktan, sokakta ya da medya tarafından saldırıya uğramaktan korkmuyorsun.
- Genel ve yerel seçimlerde oy kullanabiliyorsun.
- En önemli dini bayramları akrabaların ve arkadaşlarınla kutlayabiliyorsun.
- Yurtdışında bir seminere katılabiliyorsun.
- Haftada en az bir kez sinema ya da tiyatroya gidebiliyorsun.
- Çocuklarının geleceğinden endişe duymuyorsun.
- Ayda en az bir kez yeni giysiler alabiliyorsun.
- Tercih ettiğin birine aşık olabiliyorsun.
- Yaşadığın toplum içinde beceri ve yeteneklerinin takdir edildiğini ve saygı gördüğünü
düşünüyorsun.
- İnterneti kullanabiliyor ve internetten faydalanabiliyorsun.
20. Eğitim 2: Haberlerde Haklar
Amaç: Bu etkinlik, insan hakları hakkında bilgisi olan kişilere uygun bir tanıtımdır.Haklarını
fark etmelerine ve günlük durumları insan hakları çerçevesine oturtmalarına yardım eder.
Öğrenme noktaları:
• Kağıt üzerindeki haklar günlük durumlarla ilişkilendirilir.
İhtiyacınız olan şeyler:
• Küçük grupların her birine en az bir tane düşecek kadar her tür eski gazete ve dergi
• Yazı tahtası veya büyük boy kağıt ve tükenmez kalemler
• El kitabında yer alan İnsan Hakları Evrensel Bildirgesi ve İnsan Hakları Evrensel
Bildirgesi’nin özet versiyonu
Zaman: 1 saat.
Yöntem:
• Aşağıdaki yazıyı gruba okuyun:
Modern dünyamızda eskisinden çok daha fazla bilgiye erişim olanağına sahibiz.
Birçoğumuz bu bilgiye medya ve özellikle haberler yoluyla ulaşmaktayız. Her gün, TV
ekranları ve gazeteler umutlu, trajik, mutlu, üzüntülü, basit veya karmaşık olaylar ve
hikayelerle doludur. Genellikle kötü haberleri okuruz ve kendimizi çaresiz hissederiz.
Buna rağmen, tekrar bakarak, insan hakları hakkındaki düşünceleri kullanarak başarının
yollarını, hakların korunduğu ve uygulandığı yerleri, problemlerin örneklerini ve hakların
yok varsayıldığı yerleri bulabiliriz.
• Dört kişilik küçük gruplar kurun
• Gazete ve dergileri rasgele dağıtın
• Yazı tahtasının / kağıdın tamamını kullanarak büyük bir daire çizin. Dairenin çevresine
mümkün olduğu kadar birbirinden aynı uzaklıkta aşağıdaki üç deyimi yazın. (Bu, daha
sonra yapılacak gazete kesimine yer bırakır.)
• Üç terim
o Yadsınan haklar
o Korunan haklar
o Kullanılan haklar
• Gruba bu üç terimi içeren haberleri bulmaları için gazete ve dergilere bakmalarını
söyleyin. Katılımcıları reklamlar, ilanlar ve diğerleri de dahil olmak üzere gazetenin
tümünü taramaları için teşvik edin.
• Katılımcılara aşağıdaki örnekleri verin.
Yadsınan haklar
Orada yaşayan insanlara sormadan kapatılan belediyeye ait bir sağlık kliniği olabilir. Bu sağlık
hatta yaşam hakkını yok varsaymayı anlatacaktır.
Korunan haklar
Kendilerine kötü muamele eden kişilerden kurtarılan çocuklar hakkındaki bir haber olabilir.
Kullanılan haklar
Bu gol atan bir futbolcunun fotoğrafı(eğer uluslararası bir maçsa), boş zaman geçirme hakkı,
sağlık hakkı, örgütlenme özgürlüğü hatta seyahat hakkını ifade eden bir resim olabilir.
İş tamamlandıktan sonra (genellikle 10 dakika kadar sonra) katılımcılara İnsan Hakları
Evrensel Bildirgesi ve İnsan Hakları Evrensel Bildirgesin basitleştirilmiş versiyonuna bakmalarını ve
gazete veya dergiden buldukları hikaye veya resimle ilgili maddeyi bulmalarını isteyin. Etkinliğin bu
bölümü için 10 dakika verin.
21. Bulduklarını sırayla yazı tahtasına / büyük kağıda asmalarını isteyin. Bunu yaparlarken, bu
örneği neden seçtiklerini ve İnsan Hakları Evrensel Bildirgesinin hangi maddesinin bununla ilişkili
olduğunu açıklamalılar.
Seçilen örneklerden bazıları tümüyle eş zamanlı bir şekilde eylem içindeki, yadsınan, korunan
aynı hak ya da hakların durumlarını içerecektir! Grubun inceleme yapmasına yardım etmek için
aşağıdaki soruları sorun.
Sorular:
• Yadsınan haklar, korunan haklar ve kullanılan haklar hakkında örnek bulmak kolay oldu
mu?
• Deyimlerden birini resimle ifade etmek daha mı zordu? Neden?
• Her üç deyimin de ilgili olduğu ve hepsinin birden yer aldığı herhangi bir gazete makalesi
veya diğer örnekler var mıydı? Hangisiydi? Neden?
• Bir kişinin ya da bir grubun haklarının korunduğu ve bunun sonucu olarak bir diğerinin
haklarının ihlal edildiği herhangi bir örnek var mı? Böyle bir olayda sizin haklarınızın
başladığı yerde benimkinin bittiği ve tersi bir anlayış yardımcı olabildi mi? Bu kavramı
kullanmak tüm ilgili durumlarda daha iyi bir sonuç verir mi? Neden?
Seçenekler:
Proje olarak akran grup üyeleri çatışmaların olduğu bölgelerde sivillerin haklarını korumak
için yapılan uluslararası çalışmaları veya yerel alanda saldırıya uğrayan grupların haklarının
korunmasını inceleyebilir. (Not: Gençlerin hakların genelde ihlal edildiğini bilmesi gerekse de, eğer
insan haklarının korunmasının mümkün olduğunu düşünüyorlarsa nasıl korunduğuna ilişkin bir bilgi
oluşturmaları da kendileri için önemlidir.)
22. Eğitim 3: Kamp Yapmak
Amaç: Bu oyun gençlerin, toplumların kendi insanlarının haklarını korumak için kuralları ve
yasaları nasıl geliştirdiklerini anlamalarını sağlar.
Öğrenme noktaları:
• Yönetim kuralları karışıklığı önler ve hakları korur
• Bu tür kurallar en iyi demokratik koşullarla yapılır.
İhtiyacınız olan şeyler:
• İlerideki birkaç sayfada bulunan “durumlar” dan her gruba bir kopya.
Zaman: yaklaşık 1 saat 30 dakika.
Yöntem:
• Beş altı kişilik küçük gruplara ayrılın
• Aşağıdaki metni gruba anlatın:
“Bir grup arkadaşınızla kamp yapmaya gittiğinizi hayal edin. Birileri size kamp yapmak için
çok güzel bir yerden, medeniyetten uzakta, göl kenarında ağaçlar arasında bir alandan
bahsetti. Birkaç haftadır birlikte gitmek için planlar yapıyorsunuz ve nihayet hafta sonu
geldi. Uzun bir yolculuktan sonra meydanlığa geldiniz. Tatil için herkesin birlikte
uyuyacağı büyük bir çadırda dahil olmak üzere gerekli her şeyi getirdiniz. Yakınınızda iyi
suyu olan bir kuyu bulunmakta ve odun kesmek ve ateş yakmak için izniniz var. Bunun
dışında başka bir hizmet yok, kural yok ve ne bir yetişkin ne de bir kamp yöneticisi var.
Kampı kuruyor, yüzüyor ve bir haftalık bir eğlenceye hazırlanıyorsunuz.
Fakat, kamptaki ilk günün sonunda kampın nasıl olması gerektiğine dair anlaşmazlıklar
çıktı bile. Hepiniz tatilinizin daha kolay olması için bazı şeylerde anlaşmanız gerektiğini
fark ettiniz. Bir toplantı düzenlediniz.”
• Katılımcılardan gruplarında karşılaşabilecekleri dört veya beş problemi sıralamalarını
isteyin. Her problemin nasıl çözülebileceğine karar vermelerini isteyin.
• Katılımcılardan aşağıdaki soruları göz önüne almalarını isteyin
o Kararlarını nasıl verdiler?
o Kabul etmeyen kimse oldu mu?
o Herkesin buna karşılık söyleyebileceği bir şey var mı? Neden?
o Kabul edilen en zor karar neydi? Neden?
• Şimdi gruba aşağıdaki parçayı okuyun:
• Katılımcılara aşağıdaki metni okuyun:
“Toplantıdan sonra her şey daha iyi gider ve daha iyi olur. Fakat, birkaç gün sonra bir
daha olmasını engellemek için birlikte düzenlemeniz gereken birçok problem ortaya
çıkar.”
• Eğer “durumlar”ı kopyalayabildiyseniz, her gruba bir set halinde verin. Gruplarda
katılımcılar “durumlar”ın hepsini ters yüz şekilde masaya koymalı ve tek tek almalıdır. Her
“durum” için ne yapılması gerektiğine karar vermeye çalışmalılardır. Eğer mümkünse,
anlaşmaya çalışmalılardır. ( Eğer “durumlar”ın fotokopi veya kopyasını alamadıysanız, her
ne kadar daha zor olacaksa da, hepsini tek tek okuyup grup olarak karar vermeye çalışın.)
• Eğer bazı gruplar oyunu diğerlerinden daha önce bitirirse, onlardan aşağıdaki tartışma
soruları hakkında düşünmelerini isteyin.
• Tüm gruplar oyunu bitirdiğinde, tüm gruba ne kararlar aldıklarını sorarak “durumlar”ın
üzerinden geçin. Her gruptan her “durum” hakkında yorum yapmalarını istemeyin, bu çok
uzun sürer.
• Etkinliki aşağıdaki soruları kullanarak yapacağınız tartışma ile devam edin.
Sorular:
• Bu etkinlikte kamptaki herkesin haklarını korumak için kurallar koydunuz. Eğer kurallarda
anlaşamasaydınız ya da kimse kurallara uymasaydı ne olurdu?
23. • Kuralı uygun yapan ve yapmayan şey nedir?
• Yasalar hakkında ne düşünüyorsunuz? Adaletsiz veya kötü olsalar dahi yasalara her
zaman uymalı mıyız?
• Bazı kurallar ve yasalar yazılı değildir. Örneğin, “ahlaki” veya dini yasalar. İnsanlar uymak
zorunda olmasalar dahi neden bu kurallara/yasalara uyarlar?
• Kural ve yasalara insanların uyması genellikle cezalarla yada yaptırımlarla sağlanır. Siz
muhtemelen kampta kurallara uymayanlara yaptırım uygulamaya karar verdiniz.
Yaptırımın amacı nedir? Ne tür yaptırımlar daha etkilidir? Yaptırımlar karşıtlarını üretir
mi?
Seçenekler:
• Bu etkinlik, akran grup üyeleri ve akran grup liderinin katılımcı bir şekilde anlaşmaya
vardıkları bir grup kuralı yapmak için bir başlangıç noktası olabilir.
• Birçok ülkede, adam öldürmeden karaborsada ticaret yapmaya kadar tüm “suçlar” için
ceza idamdır. Bu etkinlik idamın caydırıcı bir ceza olup olmadığını tartışmak için başlangıç
noktası olabilir.
24. Durum Kartları
Durum Bir
Bir kişi tam olarak kapanmayan çadır kapısının yanında uyumak zorunda. Sabahleyin, bu kişinin
eşyaları dışarıya ıslak çimlerin üzerine saçılmış oluyor. Kişi eşyalarının zarar göreceği konusunda
şikayet ediyor. Ne yaparsınız?
Durum İki
Toplantıda kampın nasıl işleyeceğine karar verdiniz. Şimdi, bir kişi alınan kararlardan habersizmiş gibi
davranıyor. Kurallara uyulmasını nasıl sağlayabilirsiniz?
Durum Üç
Bir kişi çaydanlığı ateşe koydu ve sonra yüzmeye gitti. Çaydanlık ateşin üzerine düştü ve alevler
çadırın bir köşesinin tutuşmasına neden oldu. Hepiniz güvenlik sorununuz olduğunu fark ettiniz.
Başka şeyler de olabilir. Ne yaparsınız?
Durum Dört
Kuyudan su almak çok sıkıcı bir iş. Herkes su getirmektense yüzmeye gitmeyi tercih eder. Fakat
biriniz yüzerken kasını zorladı ve artık su taşıyamaz durumda. Bu herkesin su taşımak için daha fazla
zaman harcaması demek. Ne yaparsınız?
Durum Beş
İki kişi sigara içiyor, diğerleri içmiyor. İçmeyenler çadırda sigara kokusuna karşı çıkarken içenler
dinlenirken sigara içebilmeleri gerektiğini söylüyorlar. Ne yaparsınız?
Durum Altı
Bir kişi radyo getirmiş ve sabah erken saatte yüksek sesle dinliyor. Bu herkesi çok kızdırıyor. Ne
yaparsınız?
Durum Yedi
Hepiniz bir çadırı kullanmak zorundasınız fakat onu düzgün tutmakta anlaşamıyorsunuz. Bazıları
çadırın her zaman düzenli olmasından hoşlanıyorken diğerleri istemiyor. Tartışmalar kampın
ortamını etkiliyor. Ne yaparsınız?
Durum Sekiz
Bir kişi başkasına ait olan pahalı bir gitara zarar verir. Zararı veren kişi tamir için para vermek
istemez. Ne yaparsınız?
Durum Dokuz
Bir arkadaşınız birkaç günlüğüne size katılır. Kendi çadırını getirmiştir fakat herkesin anlaştığı
kurallara uymayı reddeder. Ne yaparsınız?
Durum On
İki kişi kampta alkol ve içimi konusunda kurallar olması gerektiğini düşünüyor. Sorunu görüşmek için
bir toplantı istediniz. Çoğunuz tümüyle yasaklanmasına karşı. Ne yaparsınız?
25. Etkinlik 4: Hırsız?
Amaç: Bu vaka çalışması gençlere topluma karşı sorumluluk fikrini vermek için ahlaki ikilemi
kullanır. Vaka çalışmasındaki kişiye kazara çok miktarda para verilmesine rağmen, birçok gence
alışverişte yanlış para üstü verilecek ve benzer bir seçim yapmak zorunda kalacaklardır.
Öğrenme noktaları:
• Her hakka karşılık gelen bir sorumluluk vardır. Örneğin, yasalar tarafından eşit yargılanma
hakkına karşılık yasalara karşı saygılı olma sorumluluğu vardır.
İhtiyacınız olan şeyler:
• İnsan Hakları Evrensel Bildirgesinin basitleştirilmiş versiyonu
Zaman: En az 1 saat
Yöntem:
• Beş altı kişilik küçük gruplara ayrılın
• Aşağıdaki metni gruba okuyun:
“Ahmet her ay maaşının küçük bir bölümünü yerel bir bankaya yatırmaktadır. Çok
değildir ama çocuklarıyla tatile gidebilmesi için tek şansı budur. Her ay banka kendisine
hesabında ne kadar olduğunu bildiren hesap özeti göndermektedir. Bu ay Ahmet
düşündüğünden daha fazla parası olduğunu görür. Bir yanlışlık olmalıdır. Bankaya
hesabında olması gerekenden 2000 TL daha fazla paranın olduğunu bildiren bir mektup
yazar. Banka ‘hayır bir yanlışlık yok, para sizin’ der.
Ahmet tekrar yazar. Banka ‘iki kere kontrol ettik, bir yanlışlık yapmadık’ diye cevap
verir. Ahmet hala memnun değildir. Üçüncü kere tekrar yazar ve banka kendisine tekrar
paranın onun olduğunu söyler.
Bundan sonra Ahmet kaybedeceği bir şey olmadığını düşünür. Parayı ailesinin ve
kendisinin ihtiyacı olan şeylere harcamaya başlar. Yeni mobilyalar alır, evini dekore ettirir
ve ailesiyle bir haftalık tatile gider.
Bir zaman sonra, bankadakiler bir yanlışlık yaptıklarını fark ederler. Ahmet’e verdikleri
2000 TL aynı adlı bir başkasına aittir. Banka Ahmet’ten parayı geri ödemesini ister. Ahmet
kalanı geri verir fakat 1 milyar TL’den fazlasını harcamıştır. Ahmet hırsızlıkla suçlanır.
Ahmet eğer hırsızlıktan suçlu bulunursa mahkemede aşağıdakiler ispatlanmalıdır:
o sahtekarlık yaptığı
o başkasına ait bir şeyi aldığı ve sakladığını
o aldığı şeyi sürekli elinde tutmak istediğini
• Katılımcılardan grup halinde Ahmet’in suçlu olup olmadığına karar vermelerini isteyin.
Bunu cevaplamak için üç soru sormaları gerekmektedir:
o Ahmet sahtekarlık yaptı mı?
o Ahmet bir başkasından bir şey aldı mı?
o Ahmet bunu elinde tutmaya niyetlendi mi?
• Her üç soruya da cevap evet ise, Ahmet yasa önünde suçludur.
• Eğer katılımcılar bir veya birkaçına hayır diye cevap verdilerse o zaman suçlu değildir.
• Katılımcılar eğer hırsızlık yasasına göre Ahmet’i suçlu bulurlarsa ne tür bir ceza verilmesi
gerektiğini düşünürler?
Örneğin, İngiltere’de bu türden bir suça hakim 10 yıla kadar hapis veya 3000 TL ‘ye kadar
para cezası verebilir. (siz kendi ülkenizde verilecek cezayı bulabilir ve gruba
söyleyebilirsiniz.)
Eğer katılımcılar Ahmet’in suçlu olmadığına karar verirlerse ailesine ve evine harcadığı
parayı geri ödemesini isterler mi?
• Şimdi gruba Ahmet’e gerçekte ne olduğunu açıklayın.
“Üç günlük bir mahkemeden sonra mahkeme heyeti Ahmet’i hırsızlıktan suçlu bulmadı.
Mahkeme heyetinin verdiği karar için neden göstermesi gerekmiyor fakat Ahmet’in hata
26. yapıldığına dair bankanın dikkatini çekme çabaları mahkeme heyetini sahtekarlık
yapmadığına ikna etti. Ahmet hırsızlıktan suçlu bulunmadıysa da hala harcadığı parayı
geri ödemesi gerekip gerekmediği sorusu cevapsız duruyor. Bu konuyla ilgilenmek
mahkemenin yetkisinde değildi ve bankanın parayı geri istemek için yeni bir dava açması
gerekti.”
Sorular:
• Ahmet olsaydınız ne yapardınız? Neden?
• Bankanın hatasını düzeltmek kimin görevi – Ahmet’in mi yoksa bankanın mı? Neden?
• Paranın miktarının az veya çok olması vereceğiniz kararı değiştirir mi?
• Ya diğer vakalar? Örneğin, arabasını kilitlemek araba sahibinin mi görevi yoksa açık olsa
dahi arabayı çalmamak herkesin sorumluluğu mu?
• Ahmet’in bir arkadaşı olduğunuzu düşünün. Onu polise bildirir miydiniz?
• Yasayı uygulamak kimin görevi?
• İnsan Hakları Evrensel Bildirgesinin basitleştirilmiş versiyonuna (dördüncü bölüm) bakın.
Bu olay hangi hakları kapsamaktadır?
Seçenekler:
Proje olarak, grubunuz ülkenizdeki hukuk sistemi hakkında bir şeyler öğrenebilirler. Birçok
mahkeme salonu ziyaretçi kabul etmektedir. Proje hak ve sorumlulukların olduğu durumun taklit
mahkemesi ile bitebilir.
27. BÖLÜM: 5
İNSAN HAKLARI EVRENSEL BİLDİRGESİ
Tam Metin
İnsanlık topluluğunun bütün bireyleriyle kuruluşlarının bu Bildirgeyi her zaman göz önünde
tutarak eğitim ve öğretim yoluyla bu hak ve özgürlüklere saygıyı geliştirmeye, giderek artan ulusal
veuluslararası önlemlerle gerek üye devletlerin halkları ve gerekse bu devletlerin yönetimi altındaki
ülkeler halkları arasında bu hakların dünyaca etkin olarak tanınmasını ve uygulanmasını sağlamaya
çaba göstermeleri amacıyla tüm halklar ve uluslar için ortak ideal ölçüleri belirleyen bu İnsan Hakları
Evrensel Bildirgesini ilan eder.
Madde 1
Bütün insanlar özgür, onur ve haklar bakımından eşit doğarlar. Akıl ve vicdana sahiptirler,
birbirlerine karşı kardeşlik anlayışıyla davranmalıdırlar.
Madde 2
Herkes, ırk, renk, cinsiyet, dil, din, siyasal veya başka bir görüş, ulusal veya sosyal köken,
mülkiyet, doğuş veya herhangi başka bir ayrım gözetmeksizin bu Bildirge ile ilan olunan bütün
haklardan ve bütün özgürlüklerden yararlanabilir. Ayrıca, ister bağımsız olsun, ister vesayet altında
veya özerk olmayan ya da başka bir egemenlik kısıtlamasına bağlı ülke yurttaşı olsun, bir kimse
hakkında, uyruğunda bulunduğu devlet veya ülkenin siyasal, hukuksal veya uluslararası statüsü
bakımından hiçbir ayrım gözetilmeyecektir.
Madde 3
Yaşamak, özgürlük ve kişi güvenliği herkesin hakkıdır.
Madde 4
Hiç kimse kölelik veya kulluk altında bulundurulamaz, kölelik ve köle ticareti her türlü biçimde
yasaktır.
Madde 5
Hiç kimseye işkence yapılamaz, zalimce, insanlık dışı veya onur kırıcı davranışlarda
bulunulamaz ve ceza verilemez.
Madde 6
Herkesin, her nerede olursa olsun, hukuksal kişiliğinin tanınması hakkı vardır.
Madde 7
Herkes yasa önünde eşittir ve ayrım gözetilmeksizin yasanın korunmasından eşit olarak
yararlanma hakkına sahiptir. Herkesin bu Bildirgeye aykırı her türlü ayrım gözetici işleme karşı ve
böyle işlemler için yapılacak her türlü kışkırtmaya karşı eşit korunma hakkı vardır.
Madde 8
Herkesin anayasa yada yasayla tanınmış temel haklarını çiğneyen eylemlere karşı yetkili ulusal
mahkemeler eliyle etkin bir yargı yoluna başvurma hakkı vardır.
28. Madde 9
Hiç kimse keyfi olarak yakalanamaz, tutuklanamaz ve sürgün edilemez.
Madde 10
Herkesin, hak ve yükümlülükleri belirlenirken ve kendisine bir suç yüklenirken, tam bir şekilde
davasının bağımsız ve tarafsız bir mahkeme tarafından hakça ve açık olarak görülmesini istemeye
hakkı vardır.
Madde 11
1. Kendisine bir suç yüklenen herkes, savunması için gerekli olan tüm güvencelerin tanındığı
açık bir yargılama sonunda, yasaya göre suçlu olduğu saptanmadıkça, suçsuz sayılır.
2. Hiç kimse işlendiği sırada ulusal yada uluslararası hukuka göre bir suç oluşturmayan
herhangi bir eylem veya ihmalden dolayı suçlu sayılamaz. Kimseye suçun işlendiği sırada
uygulanabilecek olan cezadan daha ağır bir ceza verilemez.
Madde 12
Kimsenin özel yaşamına, ailesine konutuna ya da haberleşmesine keyfi olarak karışılamaz,
şeref ve adına saldırılamaz.
Herkesin bu gibi karışma ve saldırılara karşı yasa tarafından korunmaya hakkı vardır.
Madde 13
1. Herkesin bir devletin toprakları üzerinde serbestçe dolaşma ve oturma hakkı vardır.
2. Herkes, kendi ülkesi de dahil olmak üzere, herhangi bir ülkeden ayrılmak ve ülkesine
yeniden dönmek hakkına sahiptir.
Madde 14
1. Herkesin zulüm altında başka ülkelere sığınma ve sığınma olanaklarından yararlanma hakkı
vardır.
2. Gerçekten siyasal nitelik taşımayan suçlardan veya Birleşmiş Milletlerin amaç ve ülkelerine
aykırı eylemlerden doğan kovuşturma durumunda bu haktan yararlanılamaz.
Madde 15
1. Herkesin bir yurttaşlığa hakkı vardır.
2. Hiç kimse keyfi olarak yurttaşlığından veya yurttaşlığını değiştirme hakkından yoksun
bırakılamaz.
Madde 16
1. Yetişkin her erkeğin ve kadının, ırk, yurttaşlık veya din bakımlarından herhangi bir
kısıtlamaya uğramaksızın evlenme ve aile kurmaya hakkı vardır.
2. Evlenme sözleşmesi, ancak evleneceklerin özgür ve tam iradeleriyle yapılır.
3. Aile, toplumun, doğal ve temel unsurudur, toplum ve devlet tarafından korunur.
Madde 17
1. Herkesin tek başına veya başkalarıyla ortaklaşa mülkiyet hakkı vardır.
2. Hiç kimse keyfi olarak mülkiyetinden yoksun bırakılamaz.
Madde 18
Herkesin düşünce, vicdan ve din özgürlüğüne hakkı vardır.
Bu hak, din veya topluca, açık olarak ya da özel biçimde öğrenim, uygulama, ibadet ve dinsel
törenlerle açığa vurma özgürlüğünü içerir.
29. Madde 19
Herkesin düşünce ve anlatım özgürlüğüne hakkı vardır. Bu hak düşüncelerinden dolayı
rahatsız edilmemek, ülke sınırları söz konusu olmaksızın, bilgi ve düşünceleri her yoldan araştırmak,
elde etmek ve yaymak hakkını gerekli kılar.
Madde 20
1. Herkesin silahsız ve saldırısız toplanma, dernek kurma ve derneğe katılma özgürlüğü vardır.
2. Hiç kimse bir derneğe girmeye zorlanamaz.
Madde 21
1. Herkes, doğrudan veya serbestçe seçilmiş temsilciler aracılığı ile ülkesinin yönetimine
katılma hakkına sahiptir.
2. Herkesin ülkesinin kamu hizmetlerinden eşit olarak yararlanma hakkı vardır.
3. Halkın iradesi hükümet otoritesinin temelidir. Bu irade, gizli veya serbestliği sağlayacak
benzeri bir yöntemle genel ve eşit oy verme yoluyla yapılacak ve belirli aralıklarla tekrarlanacak
dürüst seçimlerle belirlenir.
Madde 22
Herkesin, toplumun bir üyesi olarak, sosyal güvenliğe hakkı vardır. Ulusal çabalarla ve
uluslararası işbirliği yoluyla ve her devletin örgütlenmesine ve kaynaklarına göre, herkes onur ve
kişiliğinin serbestçe gelişim için gerekli olan ekonomik, sosyal ve kültürel haklarının gerçekleştirilmesi
hakkına sahiptir.
Madde 23
1. Herkesin çalışma, işini serbestçe seçme, adaletli ve elverişli koşullarda çalışma ve işsizliğe
karşı korunma hakkı vardır.
2. Herkesin, herhangi bir ayrım gözetmeksizin, eşit iş için eşit ücrete hakkı vardır.+
3. Herkesin kendisi ve ailesi için insan onuruna yaraşır ve gerekirse her türlü sosyal koruma
önlemleriyle desteklenmiş bir yaşam sağlayacak adil ve elverişli bir ücrete hakkı vardır.
4. Herkesin çıkarını korumak için sendika kurma veya sendikaya üye olma hakkı vardır.
Madde 24
Herkesin dinlenmeye, eğlenmeye, özellikle çalışma süresinin makul ölçüde sınırlandırılmasına
ve belirli dönemlerde ücretli izne çıkmaya hakkı vardır.
Madde 25
1. Herkesin kendisinin ve ailesinin sağlık ve refahı için beslenme, giyim, konut ve tıbbi bakım
hakkı vardır. Herkes, işsizlik, hastalık, sakatlık, dulluk, yaşlılık ve kendi iradesi dışındaki koşullardan
doğan geçim sıkıntısı durumunda güvenlik hakkına sahiptir.
2. Anaların ve çocukların özel bakım ve yardım görme hakları vardır. Bütün çocuklar, evlilik içi
veya evlilik dışı doğmuş olsunlar, aynı sosyal güvenceden yararlanırlar.
Madde 26
1. Herkes eğitim hakkına sahiptir. Eğitim, en azından ilk ve temel eğitim aşamasında
parasızdır. İlköğretim zorunludur. Teknik ve mesleksel eğitim herkese açıktır. Yüksek öğretim,
yeteneklerine göre herkese tam bir eşitlikle açık olmalıdır.
2. Eğitim insan kişiliğini tam geliştirmeye ve insan haklarıyla temel özgürlüklere saygıyı
güçlendirmeye yönelik olmalıdır. Eğitim, bütün uluslar, ırklar ve dinsel topluluklar arasında anlayış,
hoşgörü ve dostluğu özendirmeli ve Birleşmiş Milletlerin barışı koruma yolundaki çalışmalarını
geliştirmelidir.
3. Çocuklara verilecek eğitimin türünü seçmek, öncelikle ana ve babanın hakkıdır.
30. Madde 27
1. Herkes toplumun kültürel yaşamına serbestçe katılma, güzel sanatlardan yararlanma,
bilimsel gelişmeye katılma ve bundan yararlanma hakkına sahiptir.
2. Herkesin yaratıcısı olduğu bilim, edebiyat ve sanat ürünlerinden doğan maddi ve manevi
çıkarlarının korunmasına hakkı vardır.
Madde 28
Herkesin bu Bildirgede öngörülen hak ve özgürlüklerin gerçekleşeceği bir toplumsal ve
uluslararası düzene hakkı vardır.
Madde29
1. Herkesin, kişiliğinin serbestçe ve tam gelişmesine olanak veren topluma karşı ödevleri
vardır.
2. Herkes haklarını kullanırken ve özgürlüklerinden yararlanırken, başkalarının hak ve
özgürlüklerinin tanınması ve bunlara saygı gösterilmesinin sağlanması ve demokratik bir toplumda
genel ahlak ve kamu düzeniyle genel refahın gereklerinin karşılanması amacıyla yalnız yasayla
belirlenmiş sınırlamalara bağlı olur.
3. Bu hak ve özgürlükler hiçbir koşulda Birleşmiş Milletlerin amaç ve ilkelerine aykırı olarak
kullanılamaz.
Madde 30
Bu bildirgenin hiçbir kuralı, herhangi bir devlet, topluluk veya kişiye, burada açıklanan hak ve
özgürlüklerden herhangi birinin yok edilmesini amaçlayan bir girişimde veya eylemde bulunma
hakkını verir biçimde yorumlanamaz.
31. Özet Metin
Madde 1: Eşitlik hakkı
Madde 2: Ayrımcılık yasağı
Madde 3: Yaşama, özgürlük, kişi güvenliği hakkı
Madde 4: Kölelik yasağı
Madde 5: İşkence ve aşağılayıcı muamele yasağı
Madde 6: Hukuk önünde bir kişi olarak tanınma hakkı
Madde 7: Hukuk önünde eşitlik hakkı
Madde 8: Yetkili mahkeme aracılığıyla hukuk yollarına başvurma hakkı
Madde 9: Keyfi gözaltına alma ve sürgün yasağı
Madde 10: Adil ve açık yargılanma hakkı
Madde 11: Suçluluk kanıtlanana dek masum sayılma hakkı
Madde 12: Özel yaşama, aile yaşamına, konuta ve haberleşmeye müdahale yasağı
Madde 13: Ülke içinde ve dışında seyahat etme hakkı
Madde 14: Zulümden kurtulmak için başka ülkelere sığınma hakkı
Madde 15: Uyrukluğa sahip olma hakkı ve uyrukluğu değiştirme özgürlüğü
Madde 16: Evlenme ve aile kurma hakkı
Madde 17: Mülkiyet hakkı
Madde 18: İnanç ve din özgürlüğü
Madde 19: Görüş sahibi olma ve bilgi özgürlüğü
Madde 20: Barışçıl toplanma ve örgütlenme özgürlüğü
Madde 21: Ülke yönetimine ve serbest seçimlere katılma hakkı
Madde 22: Sosyal güvenlik hakkı
Madde 23: İstediği işte çalışma ve sendikalara katılma hakkı
Madde 24: Dinlenme ve boş zaman hakkı
Madde 25: Elverişli yaşama standartları hakkı
Madde 26: Eğitim hakkı
Madde 27: Topluluğun kültürel yaşamına katılma hakkı
Madde 28: Bu belgenin tanımladığı sosyal düzene sahip olma hakkı
Madde 29: Özgür ve tam gelişme için topluma karşı ödevler
Madde 30: Yukarıdaki haklara devlet ya da kişiler tarafından müdahale yasağı
