Holiday4All - Sanja Jankelić Vučinić - Presentation about senior traveling programs

1. HOLIDAY4ALL
SOCIJALNI TURIZAM ZA SENIORE
Sanja Jankelid Vučinid*
* Dipl. sociolog, Filozofski fakultet Univerziteta u Beogradu
Spec. gerontologije, Institut za gerontologiju Univerziteta na Malti
(E-mail: sanja.jankelic@beograd.gov.rs , jankelics@ikomline.net)

3. DEMOGRAFSKI TREND STARENJA
 Starenje stanovništva - globalna demografska tendencija - kontinuirani porast
broja (apsolutnog i relativnog) starih 65+ u ukupnom stanovništvu
 Procentualno učešde starih 65+g. u ukupnoj populaciji EU u periodu od 1991.
(EU27=13.9%) do 2011. (17.5%) značajno se povedalo - demografske
projekcije ukazuju da de se ovaj trend nastaviti
 Udeo starih (65+) u ukupnoj populaciji Srbije u 2011.g je 17 % - Srbija medju
zemljama sa demografski starim stanovništvom (Nemačka 20.6%, Bugarska
18.5%, Italija 20.3%, Hrvatska 17.2% itd.).
 Srbija – 42.2 godine prosečna starost stanovništva; EU27 – 41.2 godine v.s
Turska (29.3) , Irska (34.5)

4. DEMOGRAFSKI TREND STARENJA
 Duži životni vek - povedanje stanovništva visoke starosti (80+g) - demografski
trend starenja starih (porast učešda najstarijih u ukupnoj populaciji starih);
 Republika Srbija - 3.5% starih 80+ g. u ukupnoj populaciji (2011.)
 Projekcije stanovništva ukazuju na intenziviranje procesa starenja
stanovništva, kao i na dalji trend starenja starog stanovništva.
 Prema procenama Republickog zavoda za statistiku RS ukupan broj stanovnika
u Srbiji do 2030. godine nastavide da se smanjuje, dok ce broj starih znacajno
da poraste. Kao rezulat ovakvih kretanja očekuje se porast udela starih lica
(65+) na preko 21%, a udeo starih starih (80+) na 5%.

5. DEMOGRAFSKI TREND STARENJA - PROJEKCIJE EU27
15.6 15.5 14.7 14.2 14.3 14.2
66.9 64.3 61.7 59.0 57.0 56.2
12.7 14.4 16.6 18.0 17.6 17.5
4.8 5.8 7.0 8.9
11.0 12.0
0
25
50
75
100
2011 2020 2030 2040 2050 2060
0-14 years 15-64 years 65-79 years 80+ years
Izvor: http://epp.eurostat.ec.europa.eu/statistics_explained/index.php/Population_structure_and_ageing
1/3 evropske populacije bide starija od 65 godina 2060.g.

6. SENIORI U
TURIZMU U EU

7. UČEŠĆE STARIH 65+ U TURIZMU U EU (2006-2011)*
 2006.-2011. - zabeležen je pad broja turista u svim starosnim grupama osim u grupi
starih 65 i više godina.
 Broj starih 65+ koji su učestvovali u turizmu porastao je za 10% u 2011. g. u odnosu
na 2006.g.
 Broj putovanja starih 65+ povedao se za 29% u 2011.g. u odnosu na 2006.g
 Kod populacije starih zabeležen je porast broja nodenja za 23% u 2011.g u odnosu na
2006.g.
 Turistička potrošnja starijih ljudi porasla je za tredinu, odnosno za 33% u 2011.g. u
odnosu na 2006. g.
 U ukupnoj turističkoj potrošnji Evropljana stariji gradjani su učestvovali sa 20% u
2011. g., (15% u 2006.g.)
*Izvor: Christophe DEMUNTER, Ageing and tourism in the European Union, Eurostat- Statistics in fokus, 43/2012,
Dostupno na URL: http://epp.eurostat.ec.europa.eu/cache/ITY_OFFPUB/KS-SF-12-043/EN/KS-SF-12-043-EN.PDF

8. UČEŠĆE STARIH 65+ U TURIZMU U EU (2006-2011)*
*Izvor: Christophe DEMUNTER, Ageing and tourism in the European Union, Eurostat- Statistics in fokus, 43/2012,
Dostupno na URL: http://epp.eurostat.ec.europa.eu/cache/ITY_OFFPUB/KS-SF-12-043/EN/KS-SF-12-043-EN.PDF
 Penzioneri više troše od ostalih na putovanja. Prosečan turista od 65+g., na duža
truristička putovanja u 2011.g., potrošio je 1.344 evra ili za 11% više od proseka za
ukupnu populaciju. Ipak starije osobe troše manje po putovanju
 Evropske statistike ukazuju da se stariji ljudi pre odlučuju za duža (4 nodenja i više),
nego krada putovanja (do četiri dana).
 Kada je reč o organizaciji putovanja, stariji se pre i više opredeljuju za paket
aranžmane, ukazuju statistike EU.
 Generalno, turisti starosti 65+g. : više i češde su putovali; više se opredeljivali za duža
putovanja sa vedim brojem nodenja; više trošili na putovanja od ostalih starosnih
grupacijau2011.g.

9. SENIORSKI
TURIZAM

10. SENIORSKI TURIZAM
Izveštaj Evropske komisije "Evropa, turistička destinacija br.1 u svetu - nova politička
okosnica za turizam u Evropi" – turističko tržište mora da se prilagodi demografskim
promenama (trendovima) ukoliko želi da ostane konkurentno.
Seniorski turizam ima perspektivu da postane jedan od najvažnijih segmenata
turističke industrije u nastupajudim decenijama usled starenja stanovništva i iz razloga
starenja „baby boom“ generacija.
SENIORSKI TURIZAM - nedovoljno teorijski istražen segment turističke industrije – u
teorijama turizma postoje različite definicije i različite koncepcije “seniorskog
turizma”.

11. SENIORSKI TURIZAM
 Polemike se vode oko kriterijuma koji determinišu seniore : da li to treba da budu
hronološke godine starosti ili godine penzionisanja, ili lični doživljaj korisnika.
 Različite turističke kompanije kreiraju seniorske turističke programe za stanovništvo staro
55+g., 60+g, ili 65+g. (Ne postoji koncenzus!!!)
 Mnogobrojne rasprave o potrošačkom ponašanju seniora na turističkom tržištu
 Opšti koncenzus postignut u pogledu činjenice da razlike izmedju seniorskih i neseniorskih
potrošača postoje: stariji ljudi su definitivno više korisnici vansezonskih turističkih
aktivnosti, ne vole ekstremne klimatske prilike, pre se odlučuju za duža putovanja, više se
opredeljuju za zdravstveni turizam itd)*
* Izvor: Elisa Alén, Trinidad Domínguez and Nieves Losada (2012). New Opportunities for the Tourism Market: Senior Tourism and Accessible Tourism, Visions for Global Tourism Industry
- Creating and Sustaining Competitive Strategies, Dr. Murat Kasimoglu (Ed.) InTech, Dostupno na URL : http://www.intechopen.com/books/visions-for-global-tourism-industry-
creating-and-sustaining-competitivestrategies/

12. SENIORSKI TURIZAM
KONCENZUS OKO DVE BITNE ČINJENICE:
 Ova populaciona grupa predstavlja značajno potencijalno tržište za industriju
turizma jer je broj starih svaki dan veci i njihova kupovna tj potrošačka snaga je
u porastu .
 Iz tih razloga Evropska Komisija sugeriše turističkim entitetima, bilo da su to
kreatori politike turističkog razvoja, ili turistički operatori, da se na tržištu
turističkih usluga vedi akcenat stavi na promociju vansezonskih aktivnosti, kako
bi se odgovorilo na potrebe sve vedeg broja starijih osoba medju potrošačima
turističkih usluga, i na taj način ujedno stimulisao ekonomski rast i održivost
zaposlenja u Evropi.

13. SOCIJALANI
TURIZAM ZA
SENIORE

14. SOCIJALNI TURIZAM ZA SENIORE
 Seniorski turizam ne bi trebalo poistovedivati sa socijalnim turizmom
„Socijalni turizam“ - usmeren na povedanje dostupnosti turističkih usluga posebno
osetljivim grupacijama stanovništva, koje to sebi ne mogu u vedoj meri da
obezbede, istovremeno doprinosedi unapređenju sveukupnog kvaliteta života korisnika, ali
i ekonomski održivom razvoju zajednice.
 Razvoj i promocija širokog spektra turističkih usluga populaciji starih ima više benefita:
1) socijalne - pozitivni efekti na fizičko, mentalno i socijalno blagostanje starijih turista...
2) ekonomske - pozitivni efekti na smanjenje javne potrošnje u sistemima zaštite;
ekonomski razvoj lokalnih zajednica, zapošljavanje...

15. SOCIJALNI TURIZAM ZA SENIORE
 U zemljama Evropske unije postoji svest o ekonomskim, socijalnim i političkim
benefitima socijalnog turizma i postoji čitav niz primera dobre prakse, odnosno
razvijenih programa socijalnog turizma namenjenih seniorima.
 Programi su usmereni na podršku starijim sugradjanima da putuju unutar zemlje
ili u inostranstvo. Ovakvi programi podržani su od strane države, tj vladinih i javnih
organizacija. U implementaciji programa učestvuju privatne kompanije, javne
institucije.
 Programi socijalnog turizma za stare najuspešnije se mogu realizovati u okviru
javno privatnog partnerstva, a koristi imaju svi: država, lokalne sredine, privatni
turistički operateri, korisnici.

16. SOCIJALNI TURIZAM ZA SENIORE - PRIMERI DOBRE PRAKSE:
EVROPSKI SENIORSKI TURIZAM (European Senior Tourism) transnacionalni turistički program za seniore -
Nosilac programa - Vlada Španija - Ministarstvo industrije i turizma
Ciljna grupa: osobe 55+ g. iz zemalja EU, da mogu da brinu same o sebi i da ne postoji poremedaj ponašanja
Destinacija: Španija ;
Vreme putovanja: oktobar - april
Sadržaj programa: transport, smeštaj u hotelima sa 4*, polupansion, zdravstveno i putno osiguranje
Operacionalizacija programa: nacionalne turističke agencije izabrane na javnom tenderu u saradnji sa
nadležnim javnim organizacijama, u drugim zemljama privatne turističke kompanije
Subvencionisani program- Ministarstvo industrije i turizma i lokalni autoriteti pokrivaju 20-30% troškova za
8-dnevni boravak (od 150 do 100 Eura po turisti - zavisno od zemlje porekla)

17. SOCIJALNI TURIZAM ZA SENIORE - PRIMERI DOBRE PRAKSE :
SENIORI NA ODMORU (Seniors en Vacances) - nacionalni turistički program za seniore sa niskim primanjima
Nosilac programa : Nacionalna turistička organizacija Francuske - ANCV (Inicijativu pokrenula Nacionalna
unija turističkih asocijacija 2005. godine)
Ciljna grupa: penzioneri 60+ g. koji žive u Francuskoj čiji prihod nije oporezovan (mogu da učestvuju osobe
sa invaliditetom 55+g)
Destinacija: Francuska;
Vreme putovanja: van sezone - juli i avgust isključeni iz programa
Sadržaj programa: 5-dnevni ili 8-dnevni paket aranžman (all-inclusive) u turističkim selima i hotelima.
Putovanje u grupama od 10 do 30 osoba
Operacionalizacija programa: Nacionalna turistička Agencija u saradnji sa partnerima (lokalnim
autoritetima, klubovima penzinera i drugim seniorskim organizacijama koji su imali zadatak da informišu
penzionere i pomognu da se organizuju grupe)
Subvencionisani program- Do 50% troškova pokriva država i 50% sami korisnici (150Eura za 4 nodenja i
180Eura za 7 nodenja).
Prilagodjen potrebama starih - smeštaj, zdravstvena zaštita, kontrolisana ishrana

18. SOCIJALNI TURIZAM ZA SENIORE - PRIMERI DOBRE PRAKSE :
PRAZNIČNI PROGRAM ZA SENIORE U ORGANIZACIJI INSTITUTA ZA SENIORE I SOCIJALNE USLUGE - IMSERSO
(Holiday programm for the Seniors from IMSERSO Seniors and Social Services Institute)
Nosilac programa : IMSERSO Španija (u nadležnosti Ministarstva obrazovanja, socijalne politike i sporta)
Ciljna grupa: penzioneri 65+g osiguranici državnog penzionog fonda, porodični penzioneri stariji od 55
g., prevremeno penzionisana lica starija od 60 godina
Destinacija: Španija (program usmeren na jačanje unutarregionalnog socijalnog turizma)
Vreme putovanja: van sezone
Sadržaj programa: različite turističke aktivnosti i dužina boravka sa prevozom i/ili bez, kulturni
turizam, prirodni turizam, i sl, obezbedjene medicinske usluge u hotelima
Operacionalizacija programa: MUNDOSENIOR - turoperator formiran od 3 vodede turističke agencije u cilju
implementacije programa, izabran na javnom konkursu) u saradnji sa IMSERSO Institutom
Subvencionisani program - Ministarstvo pokriva deo troškova - Cene aranžmana i visina subvencija su
zagarantovani od strane Vlade. Visina subvencije zavisi od destinacije i paketa.

19. SOCIJALNI TURIZAM ZA SENIORE - PRIMERI DOBRE PRAKSE :
IMSERSO - TRANSNACIONALNI PROGRAM - BILATERALNA RAZMENA SENIORA (IMSERSO Transnational
programme: bilateral exchange of seniors)
Nosilac programa : IMSERSO Španija i INATEL Fondacija Portugal
Ciljna grupa: seniori- odabir učesnika vrše nadležne organizacije u obe zemlje po principu kreiranja rang lista
prema godinama starosti, visini prihoda i broju ranijih putovanja
Destinacija: Španija i Portugal
Vreme putovanja: oktobar - maj
Sadržaj programa: 8 dnevni boravak sa prevozom i smeštajem
Operacionalizacija programa: Licencirane privatne kompanije izabrane na javnim tenderima u partnerstvu sa
nadležnim javnim institucijama. U Portugalu Fondacija INATEL pokrije 25% kapaciteta svojom mrežom hotela, a
ostatak pokriju privatne kompanije.
Subvencionisani program - Obe države pokrivaju do 25% troškova putovanja, deo sami korisnici programa
- 4000 ljudi se razmeni iz svake zemlje u okviru jedne godine

20. RAZVOJ SOCIJALNOG TURIZMA ZA STARE I SENIORSKOG TURIZMA
U SRBIJI- ČINJENICE
I Za turističke subjekte - neophodna su saznanja o specifičnostima populacije starih i njihovim
potrebama u cilju razvoja seniorskog turizma:
 populacija starih (seniori) nije homogena grupa i nisu svi stari ljudi isti
 starost nije sinonim za bolest i nisu sve stare osobe bolesne, manje pokretne ili
nepokretne, senilne, pasivne (sportski sadržaji i/ili "sun and sea" turizam ne moraju biti
isključeni iz ovakve vrste programa);
 smeštaj za stare osobe trebalo bi da bude prilagodjen osobenostima starosti ;
 stariji ljudi teže podnose ekstremne klimatke uslove (vrudine ili preteranu hladnodu);
 stariji ljudi u vedoj meri nego ostale populacione grupe imaju potrebu za kontinuiranom
zdravstvenom zaštitom;

21. RAZVOJ SOCIJALNOG TURIZMA I SENIORSKOG TURIZMA U SRBIJI-
ČINJENICE
II U organizaciji turističkih sadržaja za seniore prioritet imaju (na osnovu saznanja o
potrošačkom ponašanju seniorskih turista:
 zdravstveni i wellnes turizam (U Srbiji postoji preko 100 banjskih i klimatskih lokaliteta)
 kulturni turizam (posete kulturnim znamenitostima, prirodna i kulturna bastina Srbije)
 ekoturizam i/ili prirodni turizam
 etnoturizam
 ruralni i/ili agroturizam
 „sun and sea“ turizam
 duža putovanja - vedi broj nodenja
 vansezonske aktivnosti
 paket aranžmani
 zdravstveno osiguranje i dostupna zdravstvena zaštita

22. RAZVOJ SOCIJALNOG TURIZMA I SENIORSKOG TURIZMA U SRBIJI-
ČINJENICE
III U organizaciji i promociji socijalnog turizma za seniore neophodno je učešde i saradnja:
 Javnog sektora: nadležnih ministarstava, predstavnika lokalnih vlasti odgovornih za lokalnu
zdravstvenu i socijalnu politiku i društvenoekonomski razvoj date lokalne sredine ili regiona;
 Stručnih javnih institucija (centri za socijalni rad, domovi za stare, klubovi penzionera);
 Civilnog sektora: organizacije koje se bave ciljano populacijom starih, koje se bave
specifičnim turističkim temama (ekoturizam, etnoturizam), sa posebnim udruženjima
penzionera i stručnim asocijacijama;
 Privatnog sektora: privatnim specijalizovanim institucijama koje se bave brigom o starima,
kao što su privatni domovi za stare i privatne kompanije koje obezbedjuju usluge u
domovima korisnika (kudna nega, sl-)
 Predstavnici turističke industrije

23. RAZVOJ I PROMOCIJA SOCIJALNOG TURIZMA ZA SENIORE U SRBIJI-
PREPORUKE
 povedati svest i saznanja o socijalnim i ekonomskim benefitima socijalnog turizma za stare
i seniorskom turizmu kod kreatora strategija održivog turističkog razvoja, kod kreatora
strategija socijalne i zdravstvene politike;
 kreirati turističke programe posebno namenjene seniorima, sa jasno definisanim
sadržajima, atrakcijama i benefitima za njihove korisnike;
 prilagoditi programe potrebama i kapacitetima starih (infrastruktura, smeštaj, osiguranja..)
 obezbediti subvencije države i/ili javnih institucija;
 povedati dostupnost informacija o posebnim seniorskim turističkim programima (nije
dovoljna samo internet reklama);
 osnažiti turističke subjekte u Srbiji da se uključe u postojede transnacionalne turističke
programe za seniore u Evropskim zemljama gde je to mogude

24. SENIORSKI TURISTIČKI PROGRAMI PO PRINCIPU "ODMOR ZA SVAČIJI
DŽEP" - PREDLOG
TRI INICIJATIVE U SRBIJI:
1. TRANSNACIONALNI SENIORSKI TURISTIČKI PROGRAMI ILI SENIORSKI TURISTIČKI PROGRAMI
ZA EVROPSKE GRADJANE STARIJE ŽIVOTNE DOBI - ZA SVAČIJI DŽEP; INICIJATIVA I ORGANIZACIJA: PRIVATNE
TURISTIČKE KOMPANIJE I TOS; SADRŽAJI: ZDRAVSTVENI I WELLNES TURIZAM, EKOTURIZAM, RURALNI I
ETNOTURIZAM...PREDNOST: PRIRODNI RESURSI I NIŽE CENE USLUGA U SRBIJI U ODNOSU NA ISTE PONUDE U DRUGIM
EVROPSKIM ZEMLJAMA
2. TRANSNACIONALNI BILATERALNI ILI MULTILATERALNI SENIORSKI TURISTIČKI PROGRAMI- ZA
SVAČIJI DŽEP; INICIJATIVA I ORGANIZACIJA: JAVNO-PRIVATNO PARTNERSTVO; SADRŽAJI: ZDRAVSTVENI I WELLNES
TURIZAM, EKOTURIZAM, RURALNI I ETNOTURIZAM...; PREDNOST: KULTURNO-ISTORIJSKA POVEZANOST NARODA U
REGIONU; PARCIJALNO SUBVENCIONISANI PROGRAMI
3. NACIONALNI PROGRAMI SOCIJALNOG TURIZMA ZA STARE - ZA SENIORE SA NIŽIM PRIMANJIMA ;
INICIJATIVA I ORGANIZACIJA: JAVNI SEKTOR, JAVNO-PRIVATNO PARTNERSTVO; SUBVENCIONISANI PROGRAMI

25. HVALA
NA PAŽNJI!