1. iv. Vygotsky: Rakan Sebaya dan Penggunaan Bahan Sumber / Alat
Vygotsky menekankan peranan sosial dan budaya dalam perkembangan minda murid. Kebanyakan
daripada kemahiran kognitif murid terhasil daripada interaksi sosial dengan rakan sebaya.
Perkembangan mental murid terhad disebabkan oleh sistem biologi yang belum berkembang dan
matang. Walaupun begitu persekitaran dan sistem lingkungan budaya murid membantu mereka
mengadaptasi perkembangan kognitif. Setiap budaya menerapkan cara hidup dan cara berfikir kepada
murid-murid.
Vygotsky turut menekankan penggunaan bahan sumber dan alat. Bahan boleh membantu guru
menjelaskan apa yang hendak diajar, membantu murid memahami apa yang diajar. Bahan pengajaran
penting sebagai media komunikasi, rangsangan, penjelas makna, penggerak pelbagai deira, sumber
pengalaman, unsur yang mempelbagaikan kaedah dan teknik pengajaran serta pendorong pengajaran
terancang.
3.0 Kepentingan dan tujuan sumber pengajaran dan pembelajaran dalam Pengajian Sosial.
Sumber ialah segala bahan dan alat yang terdapat di alam ini. Dalam bidang pendidikan, sumber ialah
segala bahan dan alat yang dapat membantu guru mencapai objektif pengajaran dan pembelajaran
dengan berkesan.
Dalam program Kurikulum Standard Sekolah Rendah (KSSR) yang baru dilaksanakan, pembelajaran
Pengajian Sosial yang berkesan dikaitkan dengan penggunaan alat dan bahan yang sesuai, terutamanya
yang boleh dilihat, didengar, dirasa, dihidu dan disentuh oleh murid. Mereka boleh mengalami sendiri
apa yang disampaikan oleh guru. Ini membuatkan mereka lebih memahami dan apa yang difahami itu
pula akan lebih kekal dalam stor ingatan mereka.
Secara umum, bahan bermakna apa sahaja yang digunakan dalam pengajaran termasuklah pengetahuan
dan nilai-nilai. Dari segi teknologi pendidikan, apa yang diguna untuk menyampaikan pengajaran dan
menjadi rangsangan pelajaran digolongkan sebagai media pendidikan.
Kesemua sumber, jika digunakan dalam situasi pengajaran dan pembelajaran yang sesuai akan bertindak
sebagai rangsangan untuk mewujudkan situasi pembelajaran yang lebih bermakna. Dengan cara ini,
murid akan dapat belajar dalam situasi yang berkesan.
Penggunaan sumber penting dalam pengajaran dan pembelajaran Pengajian Sosial. Hal ini kerana
sumber boleh membantu guru menjelaskan isi pelajaran kepada murid dan membantu murid
memahami apa yang diajar oleh guru. Sumber pengajaran dan pembelajaran bertindak sebagai media
komunikasi, rangsangan, penjelas makna, penggerak pelbagai deria, sumber pengalaman, unsur yang
mempelbagaikan kaedah dan teknik pengajaran serta pendorong kepada pengajaran terancang.
i. Kepentingan sumber sebagai media komunikasi dalam pengajaran dan pembelajaran Pengajian Sosial.

2. Komunikasi melibatkan penyampaian dan penerimaan maklumat. Proses pengajaran dan pembelajaran
juga merupakan satu aspek komunikasi kerana pembelajaran berlaku melalui penyampaian dan
penerimaan maklumat. Maklumat-maklumat itu disalurkan melalui media tertentu seperti media cetak
dan tayangan video. Media inilah yang menjadi sumber pengajaran. Filem video ialah satu alat
komunikasi yang boleh digunakan dengan baik di dalam bilik darjah. Tayangan peristiwa dan
pemandangan yang sebenar akan membolehkan murid-murid tahu tentang peristiwa-peristiwa tersebut
dengan lebih dekat dan jelas.
Dalam pengajaran dan pembelajaran Pengajian Sosial di sekolah, guru bertindak sebagai pengirim atau
penyampai maklumat dan penerimanya ialah murid. Sementara mesejnya ialah maklumat, fakta,
konsep, kemahiran atau nilai yang disampaikan. Sumber ialah saluran atau media yang digunakan untuk
menyampaikan maklumat tersebut.
ii. Kepentingan sumber sebagai rangsangan dalam pengajaran dan pembelajaran Pengajian Sosial.
Murid akan lebih berminat belajar tentang sesuatu tajuk sekiranya dia dapat melihat, mendengar atau
menyentuh objek yang menjadi ii pelajaran. Dengan adanya bahan rangsangan ini, murid akan dapat
memahami sesuatu perkara dengan lebih mendalam lagi. Oleh itu mereka dapat mengeluarkan idea
dengan lebih cepat dan bermakna. Bahan merupakan satu faktor utama bagi mempelbagaikan
rangsangan murid di samping mengalihhalakan tumpuan mereka kepada perkara-perkara yang menarik,
bermakna dan penting dalam pembelajaran.
iii. Kepentingan sumber sebagai penjelasan makna dan konsep dalam pengajaran dan pembelajaran
Pengajian Sosial.
Dalam pengajaran sesuatu topik, terdapat perkataan dan frasa yang maknanya tidak dapat dihurai
dengan perkataan sahaja. Maknanya akan lebih jelas jika diterangkan dengan contoh-contoh tertentu
yang memerlukan bahan audio visual atau kedua-duanya sekali. Bahan-bahan ini boleh digunakan di
dalam atau di luar bilik darjah seperti siaran langsung atau rakaman peristiwa-peristiwa sebenar melalui
radio dan televisyen.
Penerangan guru yang diiringi dengan bahan yang dipilih dengan rapi dan sesuai dapat
memperkembangkan corak pemikiran murid serta membantu mereka memahami sesuatu dengan lebih
jelas.
iv. Kepentingan sumber sebagai penggerak penggunaan pelbagai deria dalam pengajaran dan
pembelajaran Pengajian Sosial.
Secara semulajadi, kita belajar melalui berbagai-bagai deria iaitu rasa, dengar, lihat, sentuh dan bau.
Dalam pengajaran dan pembelajaran di bilik darjah juga, guru perlu menggunakan berbagai-bagai

3. bentuk dan jenis bahan supaya deria-deria ini boleh digunakan.
Kajian telah menunjukkan bahawa manusia mengingati 10% daripada apa yang mereka dengar sahaja,
20% daripada apa yang mereka lihat sahaja dan 65% daripada apa yang mereka dengar dan lihat.
Kajian ini jelas membuktikan bahawa lebih banyak deria dilibatkan dalam aktiviti pembelajaran, lebih
teguh pula daya ingatannya. Untuk memastikan apa yang disampaikan itu kekal lama dalam ingatan
murid, guru patut mempelbagaikan bahan pengajaran.
v. Kepentingan sumber sebagai sumber pengalaman dalam pengajaran dan pembelajaran Pengajian
Sosial.
Terdapat bahan yang memberikan pengalaman secara langsung dan tidak langsung kepada murid. Alam
sekitar boleh memberikan pengalaman langsung. Contohnya, apabila murid membuat lawatan ke
sesuatu tempat, dia akan memahami dan mengetahui apakah bahan maujud yang ada di situ, di
samping mengetahui proses menghasilkan bahan-bahan tersebut. Misalnya semasa melawat ke ladang
getah, murid-murid dari bandar boleh melihat pokok getah, daunnya, buahnya dan bagaimana susu
getah diperoleh dan kemudian diproses menjadi getah keping untuk dipasarkan. Bahkan mereka juga
mungkin dapat mengalami sendiri pekerjaan tersebut.
Pengalaman ini akan memberi kesan yang mendalam kepada proses pembelajaran murid-murid
tersebut. Kita lebih banyak belajar melalui pengalaman sendiri daripada maklumat yang diberi oleh
orang lain. Murid-murid juga akan lebih memahami dan mengingati pelajaran yang diterima sekiranya
mereka diberi peluang untuk mencuba, mengkaji dan meneliti bahan-bahan yang digunakan.
Filem, video atau gambar boleh mengayakan pengalaman seseorang murid. Misalnya, semasa
menonton tayangan filem tentang kejadian dan perubahan musim di negara beriklim sejuk dengan
pemandangan yang berlainan, murid-murid akan berasa seolah-olah mengalaminya sendiri. Ini akan
meningkatkan dan mengukuhkan pemahaman mereka tentang perubahan musim yang mereka tidak
pernah mengalami secara langsung.
vi. Kepentingan sumber mempelbagaikan kaedah dan teknik dalam pengajaran dan pembelajaran
Pengajian Sosial.
Setiap bahan mempunyai cara penggunaannya yang tersendiri. Ini memberi kesan terhadap kaedah dan
teknik pengajaran. Dengan menggunakan berbagai-bagai bahan yang ada, kaedah dan teknik pengajaran
juga boleh dipelbagaikan. Kemahiran yang sama boleh dikuasai mengikut cara dan teknik yang berlainan
berdasarkan jenis alat dan bahan yang digunakan. Misalnya pengetahuan tentang alam sekitar boleh
disampaikan melalui tanyang video, teks bacaan atau pengalaman langsung murid.
Kepentingan sumber sebagai pendorong pengajaran terancang dalam pengajaran dan pembelajaran
Pengajian Sosial.

4. Penggunaan sumber perlu dirancang dari segi kesesuaian, tujuan, masa dan cara menggunakannya. Ini
melibatkan perancangan keseluruhan pengajaran dari awal hingga akhir. Dengan cara ini, guru akan
merancang sesuatu pelajaran dengan lebih sempurna.
4.0 Prosedur penghasilan dan penggunaan bahan teknologi pendidikan yang sesuai dan tatacara
penyelenggaraannya dalam pengajaran dan pembelajaran Pengajian Sosial.
Dari segi teknologi pendidikan, apa yang diguna untuk menyampaikan pengajaran dan menjadi
rangsangan pelajaran digolongkan sebagai media pendidikan.
Bahan bercetak
Bahan-bahan cetak merupakan media pendidikan yang paling mudah didapati dan disediakan.
Penggunaan bahan cetak sebagai bahan pengajaran tidak terhad asalkan ia menepati objektif. Contoh
bahan bercetak adalah seperti buku teks, buku kerja, buku fiksyen, buku rujukan, majalah, risalah, surat,
berita, surat khabar dan nota-nota bercetak. Bahan bercetak seperti ini mengandungi maklumat dalam
bentuk perkataan, lukisan atau gambar.
Pemilihan dan penghasilan bahan bercetak sebagai sumber pengajaran dan pembelajaran dalam
Pengajian Sosial perlu menitikberatkan aspek-aspek yang berikut:
a. Anggaran kos
b. Kebolehgunaan
c. Mobiliti
d. Bahan mentah
e. Saiz dan warna
f. Tatahias dan kemasan
g. Simpanan dan penyelenggaraan
a. Anggaran kos
Bahan bercetak amat murah dan mudah untuk didapati. Pencetakan bahan yang banyak akan
mengurangkan kos jika dibandingkan dengan bahan pandang-dengar yang lain. Bahan-bahan bercetak,
cetakan tempatan atau cetakan sendiri berharga murah dan boleh disediakan dengan cepat.
b. Kebolehgunaan
Teknologi pendidikan ini memudahkan guru untuk mengajar murid melalui bahan bercetak yang
maujud. Guru boleh menggunakan bahan bercetak sekerap mungkin sehingga murid benar-benar dapat
mengingati fakta atau perkara yang ingin diperlajari. Murid-murid boleh menggunakannya mengikut
kadar kecepatan mereka sendiri. Bahan-bahan tercetak boleh dibaca dengan cepat dan maklumat

5. penting boleh dipelajari tanpa mengikut sesuatu masa pengajaran.
Bahan bercetak tidak mempunyai masalah dari segi penggunaannya kerana ia tidak memerlukan sumber
tenaga elektrik seperti komputer. Walaubagaimanapun, ia perlu digunakan di tempat yang terang atau
mempunyai cahaya kerana jika tidak bahan yang dipaparkan tidak dapat dilihat.
c. Mobiliti
Bahan bercetak ini boleh digunakan di mana sahaja sama ada di dalam atau di luar kelas. Jika bahan
tersebut ingin digunakan di kawasan yang luas seperti dewan, bahan tersebut hendaklah
diperbanyakkan. Selain itu, murid-murid juga boleh menggunakan pada bila bila masa bahan bercetak
tersebut walaupun tanpa guru.
d. Bahan mentah
Hampir kesemua bahan bercetak menggunakan kertas sebagai bahan mentah. Penggunaan kertas
sangat popular kerana ia mudah didapati selain kos mencetak yang rendah.
e. Saiz dan warna
Jika gambar atau poster digunakan dalam pengajaran dan pembelajaran , guru mestilah memastikan
saiznya besar dan boleh dilihat oleh semua murid. Perkara ini penting dalam menyampaikan maklumat
dan mengekalkan perhatian serta minat murid. Pemilihan warna juga perlu diberi perhatian oleh guru.
Warna yang terlalu terang dan terlalu gelap akan menjejaskan fokus murid terhadap penyampaian guru.
f. Tatahias dan kemasan
Sekiranya guru menggunakan lukisan sebagai bahan bantu mengajar, guru perlu memastikan lukisan
tersebut mudah difahami oleh murid. Guru juga perlu mengelakkan penggunaan lukisan yang terlalu
abstrak. Hal ini akan menyukarkan murid memahami isi pelajaran yang disampaikan oleh guru. Jika guru
mencetak bahan-bahan yang mengandungi tulisan tangan, pastikan tulisan tersebut kemas dan mampu
dibaca oleh murid. Bahan bercetak yang terlalu banyak gambar dan warna juga tidak digalakkan untuk
diguna sebagai bahan bantu mengajar kerana boleh mengganggu tumpuan murid dalammencapai
objektif pembelajaran yang sebenar.
g. Simpanan dan penyelenggaraan
Bahan bercetak ini perlu disimpan dengan kemas dan teliti kerana bahan ini mudah koyak atau rosak,
seperti disimpan di dalam fail, folder, plastik menyimpan kertas dan sebagainya. Gambar-gambar seperti
foto dan rajah boleh dimasukkan dalam teks untuk penerangan lebih lanjut mengenai konsep, hujah-
hujah dan juga untuk menambahkan minat murid. Bahan-bahan cetakan tambahan boleh dimuatkan di
dalam buku teks atau buku latihan sebagai lampiran atau bahan tambahan.
Penggunaan bahan dengan cermat serta disimpan di tempat yang selamat memudahkan pengesanan
semula dan menjamin ketahanan bahan tersebut.
5.0 Prosedur penghasilan dan penggunaan bahan teknologi maklumat dan komunikasi yang sesuai

6. dan tatacara penyelenggaraannya dalam pengajaran dan pembelajaran Pengajian Sosial.
Penggunaan teknologi maklumat dan komunikasi secara terancang boleh mengukuhkan proses
pengajaran dan pembelajaran di sekolah-sekolah serta memberi peluang kepada setiap murid untuk
menguasai ilmu pengetahuan dengan cara yang lebih menarik dan berkesan sejajar dengan Falsafah
Pendidikan Kebangsaan untuk mengembangkan potensi setiap individu secara menyeluruh dan
bersepadu.
Definisi teknologi maklumat boleh diringkaskan sebagai satu proses pengaliran, penyebaran,
pemprosesan dan penyimpanan maklumat menggunakan perantaraan teknologi. Seperti yang diketahui
umum, teknologi disifatkan sebagai satu bentuk pemudah cara yang membolehkan pengaliran
maklumat menjadi sangat pantas. Sebenarnya teknologi maklumat tidak terhad kepda internet dan
komputer sahaja tetapi ia melibatkan televisyen, telefon, telefon mudah alih, fax, telegram, PDA dan
sistem satelit dalam menyampaikan maklumat kepada penerima.
Terdapat 3 asas penting dalam penggunaan teknologi maklumat. Pertama teknologi maklumat adalah
untuk mengumpul maklumat. Ia digunakan untuk suntingan dengan menggunakan teknologi.
Contoh,dengan menggunakan komputer ia boleh merekod bunyi,imej dan sebagai pengesan gerakkan.
Kedua, adalah untuk memanipulasikan maklumat dan proses semula imej. Ketiga, digunakan untuk
berkomunikasi iaitu ia menjelaskan bagaimana teknologi maklumat digunakan untuk berkomunikasi bagi
mendapatkan maklumat daripada sumber kepada penerima.
Penghasilan bahan teknologi maklumat: Persembahan Elektronik Multimedia
Terdapat beberapa perisian yang boleh digunakan untuk menghasilkan Persembahan Elektronik
Multimedia, sesuai digunakan dalam kelas. Antara perisian yang biasa digunakan ialah Microsoft Office
Powerpoint.
Sebelum membina persembahan elektronik multimedia Powerpoint, guru perlu memastikan elemen
grafik yang digunakan menepati keperluan murid-murid. Grafik ialah kombinasi gambar-gambar,
lambang-lambang, simbol-simbol, huruf, angka,perkataan, lukisan, lakaran yang dijadikan satu media
untuk memberi konsep dan idea dari pengirim (guru) kepada sasarannya (murid) dalam proses
menyampaikan maklumat. Grafik penting untuk menyediakan bahan-bahan pandangan (visual).
Selain aspek grafik, reka letak visual juga mempengaruhi kualiti persembahan elektronik multimedia
Powerpoint yang dihasilkan. Terdapat beberapa perkara yang perlu dikenalpasti oleh guru semasa
menghasilkan sebuah persembahan elektronik multimedia Powerpoint iaitu:
a. Simplisiti
b. Dominan
c. Pola

7. d. Seimbang
e. Warna
f. Huruf
a. Simplisiti
Visual yang ditayangkan hendaklah dihadkan kepada satu idea. Idea yang banyak dalam satu visual akan
mengelirukan dan seterusnya akan mengalih tumpuan murid keluar daripada objektif pembelajaran.
b. Dominan
Dominan bererti pusat penumpuan atau minat. Di dalam slaid persembahan Powerpoint, guru perlu
mewujudkan sesuatu yang boleh menarik minat murid-murid. Sebagai contoh, jika guru ingin mengajar
tentang negeri Kedah, guru boleh mempersembahkan gambar sawah padi bagi menimbulkan inkuiri
murid. Dengan yang demikian, murid dapat mengekalkan minat untuk mengikuti pembelajaran yang
seterusnya.
c. Pola
Pola merupakan susunan item-item dalam sesuatu rekaan visual. Susunan item perlulah mematuhi
urutan yang rasional bagi memudahkan pemahaman murid. Sebagai contoh, guru menggunakan gambar
anak panah bagi menunjukkan proses untuk membuat kain batik yang menjadi warisan tradisi di negeri
Terengganu.
d. Seimbang
Guru perlu bijak untuk menggunakan ruang di dalam slaid persembahan. Keadaan kesamaan dari segi
berat, tarikan dan tumpuan perhatian yang terdapat dalam suatu susunan slaid akan menjadikan
persembahan lebih kemas dan teratur.
e. Warna
Warna merupakan satu elemen reka letak visual yang penting. Pemilihan warna yang tepat membantu
keberkesanan persembahan. Warna mempunyai beberapa fungsi iaitu pertama, warna membantu
membuat penegasan dan mewujudkan tumpuan. Kedua, warna memudahkan sesuatu item dilihat.
Ketiga,warna mewujudkan perasaan harmoni dan melahirkan kesan tertentu seperti panas, sejuk,
bergetar, kesan psikologi dan sebagainya kepada murid-murid.
f. Huruf
Pemilihan huruf juga penting dalam menghasilkan persembahan elektronik multimedia. Saiz dan jenis
huruf mempengaruhi penerimaan murid-murid terhadapa apa yang disampaikan oleh guru. Guru perlu
memilih jenis huruf yang senang dibaca. Penggunaan huruf besar hanya sesuai untuk tajuk yang pendek
manakala untuk tajuk yang panjang, huruf bersaiz kecil digunakan mengikut kesesuaian. Guru juga perlu
memastikan bahawa jarak di antara dua perkataan ialah 1atau 1 ½ lebar huruf. Biarkan ruang di antara
huruf kelihatan sama walaupun jaraknya berbeza. Hurufan terang yang diletakkan di atas latar belakang
gelap di dapati lebih jelas daripada sebaliknya.

8. g. Tatahias dan kemasan
Guru perlu memilih warna yang mempunyai kontras antara latar dengan imej atau teks. Selain itu, guru
juga perlu memilih warna yang lembut dan selesa dipandang oleh penerima iaitu murid. Bagi
memastikan slaid yang dihasilakn tersebut kemas dan teratur, gunakan empat warna sahaja dalam satu
skrin/slaid. Tatahias warna juga dapat menjelaskan konsep atau menunjukkan penegasan. Contohnya
slaid berlatarbelakangkan warna merah menunjukkan penegasan dan perhatian.
Penyelenggaraan bahan teknologi maklumat: Persembahan Elektronik Multimedia.
Setiap bahan bantu mengajar perlu diselenggara dengan baik termasuklah persembahan elektronik
multimedia. Persembahan yang telah siap dihasilkan perlu disimpan dalam beberapa bentuk iaitu dalam
bentuk dokumentasi (hard copy) dan dalam bentuk perisian (soft copy).
Persembahan elektronik yang dicetak dan didokumenkan boleh dijadikan rujukan pada bila-bila masa
manakala persembahan yang disimpan dalam bentuk perisian mempunyai beberapa kelebihan.
Antaranya ialah, isi kandungan di dalam persembahan elektronik tersebut boleh disunting pada bila-bila
masa mengikut keperluan murid dan keperluan semasa. Selain itu, persembahan elektronik yang
disimpan dalam bentuk perisian juga dapat disalin ke dalam alat-alat teknologi maklumat yang lain
seperti cakera padat, thumb-drive dan lain-lain.
6.0 Rumusan
Sumber pengajaran ialah segala kelengkapan yang digunakan oleh guru/ murid untuk membantunya
dalam menyampaikan pengajaran di dalam kelas. Peralatan mengajar bukan terhad kepada buku-buku
teks, papan hitam, kapur dan gambar-gambar sahaja, tetapi ia merangkumi segala benda yang
digunakan dalam pengajaran yang melibatkan semua pancaindera melihat, mendengar, rasa, hidu dan
sebagainya, merangkumi apa sahaja yang dapat dialami oleh murid-murid.
Bahan bantu mengajar adalah faktor terpenting dalam menentukan kejayaan program pembelajaran,
menimbulkan rangsangan keinginan pelajar-pelajar untuk mengetahui sesuatu dan untuk menjadikan
pembelajaran baik dan lebih menarik. Bahan bantu mengajar bukanlah merupakan sesuatu yang tersisih
sifatnya daripada proses pengajaran dan pembelajaran. Alat bantu itu mestilah dianggap sebagai satu
bahagian yang padu dalam proses tersebut. Ia bertujuan untuk menambah kelancaran perhubungan
antara guru dan murid dan sebaliknya, murid sesama murid serta membantu atau mempercepatkan
proses pemahaman mereka.
Teknologi pendidikan pula merupakan satu sistem yang meliputi alat dan bahan media, organisasi yang
digunakan secara terancang bagi menghasilkan kecekapan dalam pengajaran dan keberkesanan dalam
pembelajaran.

9. Kecekapan guru menggunakan pelbagai sumber dalam pengajaran dan pembelajaran mampu
merangsang pemahaman murid ke tahap yang cemerlang.