2. Kaçanik, 2010
Autori:
Dr. Musli VËRBANI
Titulli:
TEXHVIDI PËR MUSLIMANIN E VOGËL
Korrektor:
Muharrem Qilafi
Radhitja kompjuterike:
Sadulla Sefa
Kopertina dhe dizajni grafik:
Mumin Shehu
Shtypi:
“FOCUS”
2
13
3. Norvegji, 2010
Të drejtën e ribotimit e rezervon botuesi
PËRMBAJTJA:
HYRJE...........................................................................................................................................4
ISTIADHE.....................................................................................................................................5
BISMIL-LAHI...............................................................................................................................6
KASR - ZANORET E SHKURTA...............................................................................................6
MEDI TABIIJ - ZGJATJA NATYRORE.....................................................................................8
MEDI MUTASIL - ZGJATJA NDËRFJALORE E PËRNGJITUR.............................................9
MEDI MUNFASIL - ZGJATIMI NË MES TË DY FJALËVE.................................................10
MEDI LAZIM - ZGJATIMI I DOMOSDOSHËM.....................................................................10
2. Medi lazëm i shkronjave të rënda quhet kështu, sepse pas zanores së gjatë, e cila zgjatet 6
vokale, ndodhet teshtidi apo idgami. Shembull:.........................................................................12
MEDI ARID - ZGJATJA E RASTIT..........................................................................................13
MEDI LIJN - ZGJATIMI I LEHTË DHE I BUTË......................................................................13
DAMIRË - PËREMRI VETOR...................................................................................................14
NUNI I PAVOKALIZUAR DHE TENVINI...............................................................................16
IDHHAR – QARTËSIMI............................................................................................................17
IDGAMU MEAL GUNEH - BASHKËNGJITJA DHE SHNDËRRIMI I HUNDORËZUAR. .18
IDGAMU BILA GUNEH - BASHKËNGJITJA E Ç'HUNDËRZUAR (GOJORE)...................21
IKLAB - TJETËRSIMI................................................................................................................22
IHFAJA – FSHEHTËSIMI..........................................................................................................22
IDGAMU MUTEKARRIBEJN - BASHKËNGJITJA E SHKRONJAVE TË PËRAFËRTA....24
ÇËSHTJET E MIMIT TË PAVOKALIZUAR (ME SUKUN)...................................................26
3
13
4. IDGAM MUTEXHANISEJN - BASHKËNGJITJA E SHKRONJAVE TË NGJASHME.......27
IDGAMU MITHLEJN - BASHKËNGJITJA E SHKRONJAVE TË NJËJTA..........................28
KALKALE - DRIDHËSIMI........................................................................................................29
IDGAMU SHEMSIJE - BASHKËNGJITJA DIELLORE..........................................................30
IDHHARU KAMERIJE - QARTËSIMI HËNOR......................................................................30
SHKRONJA - رR.......................................................................................................................31
FJALA E ALLAHUT - 33........................................................................................................ٱهلل
ِ 33
SEKTE - PAUZA FRYMORE....................................................................................................33
RREGULLAT E PIKËSIMIT......................................................................................................34
SHKRONJAT E KUR'ANIT.......................................................................................................35
LLOJET E SHKRONJAVE.........................................................................................................36
Elifin.............................................................................................................................................38
83 ....................................................................................................................................................ا
Lam..............................................................................................................................................38
83...................................................................................................................................................ل
Raun.............................................................................................................................................38
83...................................................................................................................................................ر
SEXHDEJA E LEXIMIT TË AJETEVE TË SEXHDES NË KUR'AN.....................................38
TUFË VARGJESH TË TEXHIVDIT PËR FËMIJË...................................................................40
HYRJE
4
13
5. Fëmijë të dashur, zëri i juaj është i ëmbël, trupi i juaj është i njomë, zemra juaj
është e pastër, mendja juaj është e kthjellët, gjuha juaj është e njomë. Ta dini se keni
lindur, e nuk keni ditur asgjë; nuk keni ditur as te flisni, e tash jeni në gjendje të flisni;
nuk keni qenë në gjendje t’i bashkoni dy shkronja, ndërsa sot thurni fjalë e fjali. Zoti i
Lartmadhëruar ju ka dhënë shikimin, dëgjimin dhe mendjen (e zemrën). Lexoni me
emrin e Zotit, i Cili ju ka krijuar. Lexoni me emrin e Zotit, i Cili ju ka mësuar. Lexoni me
emrin e Zotit, i Cili ju ka mësuar të flisni, të dëgjoni dhe të studioni. Lexoni fjalën e
Zotit me përkushtim, me vëmendje dhe me precizitet. Kur’ani është Libër i Zotit, i cili i
ka zbritur Muhamedit a.s., nëpërmjet melekut Xhibril, për njerëzimin. Fillon me
suretul Fatihah dhe përfundon me suretu Nas.
Libri, të cilin e keni në dorë, quhet “Texhvidi”. Texhvid do të thotë
“zbukurim”. Të kënduarit e Kur’anit me Texhvid është obligim. Nëse e lexoni Kur’anin
me përpikëri ju sillni freski në zemra, lumturi në shpirtra, afrim në fjalën e Allahut,
sillni dobi të përgjithshme, kështu fitoni shpërblim prej Allahut dhe kënaqësi prej Tij.
Shpresoj që, edhe mua edhe juve, Allahu të na bëjë prej atyre që lexojnë
Kur’nin, e mësojnë atë dhe menjëherë ua mësojnë të tjerëve për ta lexuar me
përpikëri dhe me precizitet, që të arrijmë gradën dhe shoqërinë e atyre që Allahu i ka
ngritur më së larti, pra pejgamberëve, të sinqertëve, dëshmorëve dhe të mirëve,
sepse nuk ka shoqëri më të mirë se shoqëria me ta.
Dr. Musli
Vërbani
Oslo, 2010
ISTIADHE
Kur’ani është Libër i Allahut, kur të fillohet leximi i Kur’anit fillohet me:
أ َ عو ذ بالل ه م نَ ٱل ش ي طا ن ال ر جي م
ْ ِ ّ ِ َ ّْ ِ ِ ِ ُ ُ
5
13
6. Euudhu bil-lahi minesh-shejtaanirr-rraxhiim
Argument për këtë kemi ajetin Kur’anor, ku Zoti i Lartmadhëruar thotë:
“Dhe kur të lexosh Kur’anin, kërko mbrojtje nga Allahu prej shejtanit të
mallkuar.”
Edhe pse shumica e dijetarëve janë të mendimit se këndimi i Istiadhes është
mendub, një pjesë e dijetareve mendojnë se është vaxhib.
BISMIL-LAHI
Këndimi i BISMILAHIT në fillim të çdo sureje, përpos suretu Tevbe, është
vaxhib. Pra, në fillim të çdo sureje (përpos suretu Tevbe) e këndojmë:
بـ س م ا ال ر ح ما ن ال ر حيم
ِ ّ ِ َ ْ ّ ِ ِ ْ ِ
BISMIL-LAHIRR-RRAHMANIRR-RRAHIM
Mënyrat e këndimit të ISTIADHES dhe BISMILAHIT para leximit të Kur’anit
janë:
1. Këndimi i Istiadhes, ndërprerja, e pastaj Bismilahi. Kjo është mënyra më e
mirë;
2. Këndimi i Istiadhes, ndërprerja, e pastaj Bismilahi së bashku me fillimin e
sures;
3. Këndimi i Istiadhes së bashku me Bismilahin, ndërprerja, e pastaj fillimi i
sures;
4. Këndimi i Istiadhes së bashku me Bismilahin dhe fillimin e sures.
KASR - ZANORET E SHKURTA
Çdo shkronjë, e cila në vetvete ka fet’han ,ـــــــdamen ــــــose kesren ــــــdhe
َـ ُـ ِ 33
nuk ka diçka tjetër, lexohet shkurt dhe quhet – KASR.
6
13
7. SHEMBUJ:
َ َ
حب ّ ُ
ثم ْ ُ
تب َ أَب ّ إِن
Habe Thumme Tub Ebe Inne
ٌ ِ
سن ْ ُ
زر ّ َ
رب ّ َ
ذم ٌ َ
دم
Sinun Zur Rabbi Dhemme Demun
ّ ِ
ظل ْ ِ
طب ّ ِ
ضد ّ َ
صب ّش د
ِ
Dhil-lun Tib Diddun Sabbe Shidde
َ ُِ
كتب ْ َ
قد ْ ِ
فل ّ َ
غل ٌ ّ ِ
عدة
Kutibe Kad Fil Gal-le Iddetun
ٌ َ
يم ْ َ
هل َ و ٌن د
ِ َ ِ
من
Jemun Hel Ve Nidun Mine
Dispozita: Është vaxhib, që do të thotë se është e ndaluar (haram) të zgjatet.
Kohëzgjatja: As nuk humbet në tërësi dhe as nuk zgjatet.
Shenja: Vendosja e fet’has ose dammes mbi shkronjë, ose e kesres nën shkronjë, por
e pa shoqëruar me diçka tjetër.
7
13
8. MEDI TABIIJ - ZGJATJA NATYRORE
Çdo shkronjë, e cila, përpos zanores së shkurtër, ka ndonjërën prej zanoreve
të gjata , ا , و, يkëndohet gjatë sa dy vokale dhe quhet - MED (ZGJATIM). Ky
zgjatim nuk bëhet tejmase, për këtë arsye quhet MEDI TABIJ - Zgjatje natyrore.
Shkronjat zgjatuese të zanoreve të gjata janë:
- اELIF, - وVAVI dhe - يJAU. SHEMBUJ:
َ َ
جا ز َثا ب
َ َ َ
طا ب َ َ
با ت َ َ
ءا ب
Xhaaze Thaabe Taabe Baate Aabe
َ َ
را ن َ َ
ذا ق ٌ َ
دا ر َ َ
خا ب َ َ
ها ب
Raane Dhaaka Daarun Haabe Haabe
َ َ
دا ر َ َ
صا ر َ ِ
شيـ د َ ِ
سيـ ر َ َ
زا ل
Daare Saare Shiide Siire Zaale
ٌ ُ َ
غ فو ر َ َ
غا ب أ َ عو ذ
ُ ُ ٌ ِ َ
ظا ل م ٌ ُ
طو ر
Gafuurun Gaabe Euudhu Dhaalimun Tuurun
ٌ ُ
نو ر ٌ ُ
صو م أ َ ليـ م
ٌ ِ َ َ
قا ل َ ِ
قيـ ل
Nuurun Suumun Eliimun Kaale Kiile
Dispozita: Është vaxhib, që do të thotë se është e ndaluar (haram të shkurtohet).
Kohëzgjatja: Dy vokale.
Shenja: Përpos fet’has, dames ose kesres, shkronja shoqërohet me – اELIFIN, - و
VAVIN ose – يJAUN.
8
13
9. MEDI MUTASIL - ZGJATJA NDËRFJALORE E PËRNGJITUR
Nëse pas njërës prej zanoreve të gjata, shkronjave zgjatuese ( ELIFIT- ,اVAVIT -
وapo JAUT - )يpason hemzeja - ء , bëhet togimi i zanoreve të njëjta, që do të
thotë se bëhet zgjatim jonatyror dhe quhet zgjatim ndërfjalor - MEDI MUTASIL. Ky
lloj zgjatimi zgjatet 4 vokale, 5 apo 6 vokale. SHEMBUJ:
َ َ
ضآء ٌ َ َ
ب ر آء َ جِ ي~ ء َ َ
جآء َ َ
بآء
Daaaae Beraaaaun Xhiiiie Xhaaaae Baaaae
ت ض ي~ ء
َ ِ ُ َ ت ب و~ ء
َُ َ سِ ي~ ء َ َ َ
يشآء َ ي ر آؤُو ن
َ ُ
Tudiiiie Tebuuuue Siiiie Jeshaaaae Juraaaauune
َ س و~ ء
ُ ْ م آؤُو ن
َ ِ ب ل قَ آ ء
ِِ َ ُ ِ َ
ف آ ئ زو ن ٌ َ ِ َ
طآئفة
Suuuue Maaaauun Bilikaaaai Faaaaizune Taaaaifetun
ٌ ب ر ي~ ء
ِ َ أَو ل ي آ ء
َ َِْ أَب ن آ ئ ك م
ْ ُ َ َْ ْ ُ ُ َ ُ
دعآؤكم ْ ُ َ َ َ
ءا ب آ ئ ك م
Beriiiiun Evlijaaaae Ebnaaaaekum Duaaaaukum Aabaaaaekum
َ ق ر و~ ء
ُ ُ َ َ َ
سمآء ْ ُ ُ َ ِ
نسآؤكم أَض آ ئ ت
ْ َ َ َ َِ
ضيآء
Kuruuuue Semaaaae Nisaaaaukum Edaaaaet dijaaaaae
Dispozita: Është vaxhib (i domosdoshëm), të zgjatet më shumë së dy vokale (pra tri
vokale), ndërsa xhaiz (i lejuar) katër vokale.
Kohëzgjatja: Zgjatet katër dhe pesë vokale.
Shenja: Vendosja e shenjës ( ~ ) në vendin e zgjatjes. Shkaktar: Shkronja zgjatuese,
hemzeja - .ء
9
13
10. MEDI MUNFASIL - ZGJATIMI NË MES TË DY FJALËVE
Nëse pas njërës prej zanoreve të gjata ( Elifit - , اVavit - وapo Jaut - ) يpason
– أElifi, bëhet togimi i zanoreve të njëjta, që do të thotë bëhet zgjatim jo natyror dhe
quhet zgjatim në mes të dy fjalëve - MEDI MUNFASIL.
Ky lloj zgjatimi zgjatet katër vokale.
SHEMBUJ:
َ ِ
ب م آ أُن ز ل
َ ِ ِ تو ب و~ إ ِ لى ا
َ ُ ُ
Bimaaaa Unzile Tuubuuuu Ilallahi
~
قو
ُ ~
و فى
ِ َ
ْأَن ف سَ كُ م
ُ ْأ َ ن ف س كُ م
ِ ُ
Kuuuu Enfusekum Ve fiiii Enfusikum
أ َ خا ف
ُ َ ~
إِن ي
ّ قو ل و~ ء ا م نا
َّ َ ُ ُ
Inniiii Ehaafu Kuuluuuu Aamenna
إ ِ ن آ أ َ ع ط ي نا ك
َ ََْ ْ ّ ي آ أ َ ي ها
َ ّ َ
Innaaaa Eatajnaake Jaaaa Ejjuha
Dispozita: Është xhaiz (i lejuar), që do të thotë lejohet të zgjatet dy apo katër vokale.
Kohëzgjatja: Zgjatet katër vokale.
Shenja: Vendosja e shenjës ( ~ ) në vendin e zgjatjes.
Shkaktar: Shkronja zgjatuese – آElif.
MEDI LAZIM - ZGJATIMI I DOMOSDOSHËM
10
13
11. Nëse pas njërës prej zanoreve të gjata (ELIFIT - , اVAVIT - وapo JAUT - ) يpason – ــ
ْ
sukuni rrënjësor, behet togimi i zanoreve të njëjta, që do të thotë se bëhet zgjatimi jo
natyror dhe quhet zgjatim i domosdoshëm - MEDI LAZIM.
Ky lloj zgjatimi zgjatet 6 vokale.
SHEMBUJ: Të gjitha shkronjat në fillim të sureve.
م ن ق ص
Miiiiiim Nuuuuuun Kaaaaaaf Saaaaaad
ق ع ل س
Kaaaaaaf Ajjjjjjn Laaaaaam Siiiiiin
َ و
ٱ ل صّ آ ُ ّ ّ
ٱلحآقة ٱلطآمة
ُ ّ َ ْ َ ّ َ
حآجة ت أ م ر و~ ن ى
ّ ُ ُ َْ
ِ ّ
فات
Ves- Et- El-
Haaaaaaxhxhete Te’muruuuuuunnii
saaaaaaffaati taaaaaammetu Haaaaaakkatu
ولَ َ
ّ َ
جآن ِ ّ ّ
ال ص آ ف ا ت ْ َ ُ
مضآم ْ َ َ
صوآب ٱ ل ض آ لّ ي
ّ
ْ ن
Veled-
Xhaaaaaannun Es-saaaaaaffaati Mudaaaaaam Savaaaaaab
daaaaaal-liin
Dispozita: Është vaxhib.
Kohëzgjatja: Zgjatet pesë, ose gjashtë vokale.
Shenja: Të vendosurit e shenjës ( ~ ) në vendin e zgjatjes.
Shkaku: Takimi i sukunit të shkronjës zgjatuese dhe sukunit pas shkronjës zgjatuese.
11
13
12. 1. Medi lazëm i shkronjave të lehta quhet kështu, sepse pas zanores së gjatë, e
cila zgjatet 6 vokale, ndodhet sukuni rrënjësor, e jo teshtidi, e as idgami. Shembull:
~ق ~ن
kaaaaaaf Nuuuuuun
2. Medi lazëm i shkronjave të rënda quhet kështu, sepse pas zanores së gjatë, e
cila zgjatet 6 vokale, ndodhet teshtidi apo idgami. Shembull:
الم قهيعص
Elif laaaaaam miiiiiim Kaaaaaaf haa jaa ajjjjjjnsaaaaaad
3. Medi lazëm e fjalëve të lehta quhet kështu, sepse pas zanores së gjatë, e cila
zgjatet 6 vokale, ndodhet sukuni rrënjësor, e jo teshtidi, e as idgami.
Shembull:
َ ُ ْ َ َ َ ْ
آ ل آ ن و ق د كن ت َ َْ َ ْ َ َ َ ْ
آلآن و قد عصيت
Aaaaaaal-Aane ve kad kunte Aaaaaaal-Aane ve kad asajte
4. Medi lazëm i shkronjave të rënda quhet kështu, sepse pas zanores së gjatë, e
cila zgjatet 6 vokale, ndodhet teshtidi ose idgami.
Shembull:
ْ ّ ّ
و ل ٱلضآلين
َ َ َ ّ َ َ
تحآضون
Ve Led Daaaaaal-liin Tuhaaaaaad-duune
12
13
13. MEDI ARID - ZGJATJA E RASTIT
Nëse pas njërës prej zanoreve të gjata (Elifit - , اVavit - وapo Jaut - ) يpason
sukuni i rastit, bëhet zgjatimi jo natyror dhe quhet zgjatim i rastit - MEDI ARID.
Medi Aridi mund të zgjatet katër vokale të rritet gjashtë vokale, por mund të
zgjatet edhe në dy vokale (pra, të kthehet në bazë).
Shembuj:
ْ ِ
دين ْ ِ َْ ُ
مستقيم ْ ِ َ َ
عا ل م ي ن ْ ِ َ
رحيم ْ ِ َْ َ
نستعين
Diiiin Mustekiiiim Alemiiiin Rahiiiim Nesteiiiin
ْ م ف ْ ل ح و ن م ص ل حُ و ن
ِْ ُ ْ ُ ِ ُ ْ ُِ ُ
يو ق ن و ن ْ ُ ِ ُْ
ينفقون ْ ُِ ْ ُ
يؤمنون
Muslihuuuun Muflihuuuun Juukinuuuun Junfikuuuun Juëminuuuun
ٱ ل ر ح م ان
َ ْ ّ
ْ ناس
َ ْ ََ
بيان ْ إ ِ ن سَ ا ن
ْ ْ َ ْ ُ
قرءان
ْ
Naaaas Bejaaaan Insaaaan Kur’aaaan Err-rrahmaaaan
ْ َِ
عليم ْ ِ َ
قدير ْ ِ َ
بصير ْ ِ َ
عزيز ْش ه ي د
ِ َ
Aliiiim Kadiiiir Besiiiir Aziiiiz Shehiiiid
Dispozita: Është xhaiz (i lejuar).
Kohëzgjatja: Dy, katër dhe gjashte vokale.
Shkaktar: Sukuni i rastit.
Shenja: Nuk ka shenjë, por vetëm paramendohet se është sukuni (pasi që ndalemi).
MEDI LIJN - ZGJATIMI I LEHTË DHE I BUTË
13
13
14. Nëse gjatë leximit ndalemi me sukun të rastit në fjalën, ku para shkronjës së
fundit ndodhet shkronja e lehtë “ – يJaun” me sukun ose “ – وVavun” me sukun, e
ْ ْ
para tyre bashtingllorja ka zanoren e shkurtër fet’ha, atëherë bëhet zgjatje e butë, e
lehtë dhe quhet – MEDI LIJN.
Te medi lijni (zgjatja e butë) bëhet takimi i dy sukunave, pra sukuni i
shkronjës së fundit dhe sukuni i “ ْ – وVavit” ose “ – يJaut”.
ْ
Shembuj:
ْ َْ
عين ْ َْ ُ
قريش ْ ْ َْ
اليوم ْ َْ
بيت ْ ْ َ
فوز
Ajn Kurejsh El-jevm Bejt fevz
شيء
ْ ْ َ ْ َْ ْ َ
زوجين ْ َْ ْ َ
نجدين ْ َّْ ُ
قرتين ْ ْ َ
روح
Shej’ë Zevxhejn Nexhdejn Kerretejn revh
ْ ََْْ ُ
حسنيين ْ َْ
صيف ْ ََْ
عليه ْ َْ
إِل ي ه ْ ْ َ
صوم
Husnejejn Sajf Alejh Ilejh savm
ْ ْ َ
خوف ْم و ت
ْ َ ْ ْ َ
نوم ْ ْ َ
قوم ْ ْ َ
قول
Hauf Meut Nevm Kavm kavl
Dispozita: Është xhaiz (i lejuar).
Kohëzgjatja: Zgjatet dy, katër apo gjashtë vokale.
Shkaktar: Takimi i sukunit të shkronjës - وvav dhe - يjau me sukunin e shkronjës
në vijim.
DAMIRË - PËREMRI VETOR
14
13
15. Damirë quhet çdo përemër vetor, mirëpo në këtë rast kemi të bëjmë me
rregullat e përemrit vetor të vetës së tretë njëjës.
Përemri vetor (ﮫ - ) هka dy rregulla:
Rregulli i parë: zgjatet dy vokale.
Përemri vetor ( ) ﮫzgjatet dy vokale, kur para saj ndodhet njëra prej tri zanoreve të
shkurtra: fet-ha ـــــ
َـ , dame ـــose kesre . ـــــ
ُـ ِ 33
Shembuj:
ُ ُِ َ
‚ صا ح ب ه ُ َ
‚له ے ِ ِ َ
عِ با د ه ُ ّ
‚ إِن ه ُ َ ّ َ
‚نعمه
Saahibuhuu Lehuu Ibaadihii Innehuu neaamehuu
ے ِ ِ ٰ
هذه ے ِ ِ ْ َ ِ
لقومه ے ِ ِ َِ
بيده ُ ُ ِ َ ُ
‚ ي حا و ر ه ُ ََ َ
‚جعله
Haadhihii Likavmihii Bijedihii Juhaaviruhuu xhealehuu
ے صدره
ِ ِ ْ َ ے ِ َّ
ربه ے ِ ِ
به ‚ أَن ه
ُ ّ ے أَه ل ه
ِ ِْ
Sadrihii Rabbihii Bihii Ennehuu Ehlihii
‚يكفله
ُ ُُ ْ َ ُ َ
‚له ُ ُ ُ َْ َ
‚ل تأخذه ُ ِ
‚ عن دَ ه ُ َّ
‚ربه
Jekfuluhuu Lehuu La teëhudhuhuu indehuu Rabbuhuu
Shenja: Vendosja e vavit të vogël ( ‚ ) ose jaut të vogël ( ) ےpas shkronjës “ ﮫ
– h”, e cila ka kuptimin e përemrit.
Rregulli i dytë: Këndohet shkurt (kasr) kur para saj ndodhet zanorja e gjatë, ose
sukuni.
Shembuj kur zanorja e gjatë është para përemrit dhe këndohet shkurt:
15
13
16. ُ َْ
إ ِ ج تبَا ه أَذ ق ن ا ه
ُ َْ َ ُ َْ
هَ د ينَا ه أ َ خ ذنَا ه
ُ ْ َ ُ ْ َّ
ع ل منَا ه
Ixhtebaahu Edheknaahu Hedejnaahu ehadhnaahu Al-lemnaahu
ُ ُ ّ َ
ح ر قو ه ُ ََْ
جَ ع ل ن ا ه ُ َ ََ
خ ل قْ ن ا ه ُ َْ ّ َ
قدرناه ُ ََْ َ
ضربناه
Harrikuuhu Xhealnaahu Haleknaahu kadernaahu darebnaahu
ُ ُ ُ
خذوه ُ َ
صلّو ه ُ َ َ
رءاه أَذ ق ن ا ه
ُ َْ َ ُ س بحُو ه
َّ
Hudhuuhu Sal-luuhu Reaahu Edheknaahu sebbihuuhu
Shembuj kur sukuni është para përemrit dhe këndohet shkurt:
أَب ل غ ه
ُ ْ ِْ ِ ََْ
عليه ِ َْ
إِل ي ه ِ َْ َ
لد ي ه أَب ل غ ه
ُ ْ ِْ
Eblighu Alejhi Ilejhi Ledejhi Eblighu
ُ ْ َ
روه ُ ْ َّ َ
فسبحه ُ ِْ
منه ُ َْ
عنه ُ ْ َ
روه
Revhu Fesebbih-hu Minhu Anhu Revhu
Përjashtim: Nga ky rregull bën përjashtim ajeti 69 i Suretul Furkan, ku, edhe pse është
zanore e gjatë, prapë se prapë zgjatet ( م هانا
َ ُ ے ِ ِ
فيه - fijhii muhaanaa).
NUNI I PAVOKALIZUAR DHE TENVINI
16
13
17. Sikurse edhe njeriu, i cili sillet me njerëzit në bazë të raporteve me të tjerët,
ashtu që ndonjëherë ndahet në vete, veçohet dhe largohet nga të tjerët, ndonjëherë
bashkohet me të tjerët dhe bëhet si një trup, ndonjëherë fshihet prej të tjerëve,
ndonjëherë e ndryshon personalitetin e tij dhe bëhet sikur person tjetër; ashtu edhe
nuni me sukun dhe tenvini sillet me shkronjat e alfabetit arab.
Pra, rregullat e nunit me sukun ْ
ن (të pavokalizuar) dhe tenvinit ــــــــــــ
ًـٌ ـٍ ـ
(zanoreve të dyfishta) janë katër:
E para : Të kënduarit qartë dhe rrjedhshëm, që quhet IDH-HAR; që do të thotë se nuk
bashkohet me shkronjat e tjera.
E dyta : Të asimiluarit dhe të bashkangjiturit në shkronjat përkatëse, që quhet
IDGAM; që do të thotë se bashkohet dhe ngjitet me disa shkronja të tjera.
E treta: Të shndërruarit në shkronjën, e cila gjendet para saj, e që quhet IKLAB; që do
të thotë se e ndryshon personalitetin e vet.
E katërta: Të fshehurit, që quhet IHFA, do të thotë se fshihet dhe nuk tregohet i qartë
para disa shkronjave.
IDHHAR – QARTËSIMI
17
13
18. Nëse para nunit të pavokalizuar ْ
( نme sukun) ose tenvinit ,ــــــــــــgjendet
ًـٌ ـٍ ـ
ndonjëra prej 6 shkronjave të fytit ( - اelifi, - حhaun, - خhaaun, - هhaaun, - عajni
dhe - غgajni), atëherë nuni me sukun نose tenvini ــــــــــــshqiptohen haptazi,
ْ ًـٌ ـٍ ـ
qartë, rrjedhshëm dhe quhet IDH-HAR.
Gjatë Idh-harit (shqiptimit të rrjedhshëm ) duhet pasur kujdes që as të mos
dridhet (të bëhet kalkale), as të mos bashkëngjitet (të bëhet idgam), e as të mos
pushohet në vet shkronjën (të bëhet sekte).
Shembuj:
و ج نا ت أ َ ل فا فا
ً َ ْ ٍ َّ َ َ َ َ ْ َ
من ءامن َ ْ ََْ
ينأون
Ve xhennaatin-elfaafen Men-Aamene Jen-eune
أَ ن ه ا ر
ْ َ ْ ْ َ ْ ِ
من هاد َ ْ َ َْ
ينهون
Enhar Min-Had Jenhevne
ْ َِ ٌ ِ
سَ مي ع ع لي م ٍ َ َ ْ ِ
من عمل أَ ن ع م ت
َ ْ َ ْ
Semiiun-Aliimë Min-amelin En-amte
ْ َِ ٌ َِ
ع لي م ح لي م َ ّ َ ْ َِ
ف إ ن حَ آ جو ك ْ َ َْ
ونحر
Aliimun-Haliimë Fe in Haaaaxhxhuuke Venhar
ْ ُ َ ّ
و رَ ب غ فو ر
َ ّ ِ ْ ِ
من غل َ ُ ُ ََْ َ
ف س ي ن غ ضو ن
Ve Rabbin-Gafuurë Min gil-lin Fesejenguduune
ْ َِ ٌ َِ
ع لي م خ بي ر ْ َ َ ْ ِ
من خلق ُ َ َِ ُْ ْ َ
و المنخنقة
Aliimun-Habiirë Min halaak Vel munhanikatu
Dispozita: Është vaxhib.
Kohëmbajtja: Vetëm sa për t’u shqiptuar shkronja, as të qëndruarit shumë, e as të
shpejtuarit.
Shenja: Është koka ( ) ﺤe shkronjës ( ,) حe jo sukun i rrumbullakët.
Shkaku: Për shkak të largësisë së artikulimit në mes tyre.
IDGAMU MEAL GUNEH - BASHKËNGJITJA DHE SHNDËRRIMI I
HUNDORËZUAR
18
13
19. Nëse në fund të fjalës ndodhet nuni i pavokalizuar ْ
( نme sukun) apo tenvini
, ــــــــــــndërsa fjala në vijim fillon me njërën prej këtyre katër shkronjave: me - و
ًـٌ ـٍ ـ
vavin, - نnunin, - مmimin dhe - يjaun, atëherë nuni i pavokalizuar ( نme sukun)
ْ
apo tenvini ــــــــــــshkrihen, dhe depërtojnë në njërën prej këtyre shkronjave, dhe
ًـٌ ـٍ ـ
bëhen një trup i përbashkët, i dyfishuar, por i hundorëzuar dhe quhet IDAGMU MEAL
GUNEH. Shembuj:
V-و ّ َِ ْ ِ
من ولي ّ َِ ْ ِ
مو ولي ّ ِّ ِ
مولي
Min velijjin Miv velijjin miv-velijjin
n -ن
ٍ ْ ِ
م ن نَ ا ر ٍ ِّْ
مننار ٍ ِّ
منار
Min naarin Min naarin min-naarin
j -ي
ٍ ْ َ ْ ِ
من يوم ٍ ْ َِْ
منيوم ٍ ْ ِّ
ميوم
Min Jevmin Mij jevmin mij-jevmin
m-م
من ما
َ ْ ِ منما
ّ ِْ مما
ّ ِ
Min maa Mim maa Mim-maa
v-و خَ ي ر و أ َ ب قى
َ ْ َ ٌ ْ خ ي ر و و أ َ ب قى
َ ْ َ ْ ُ َْ خ ي ر و أ َ ب قى
َ ْ ّ ُ َْ
Hajrun ve ebkaa Hajruv ve ebkaa Hajruv-ve ebkaa
n -ن
ّ ِ ُ ّ ُ
كل نمد ّ ِ ّ ّ ُ
كل نمد ّ ِ ّ ّ ُ
كل نمد
Kul-len-numiddu Kul-len numiddu Kul-len-numiddu
ٍ َِ َ ٌ ُ ُ
و ج ه ي وْ م ئ ذ ٍ َِ ْ َ ْ ُ ُ ُ
وجهى يومئذ ٍو جو ه ي و م ئ ذ
َِ ْ ّ ُ ُ ُ
j -ي
Vuxhuuhun-
Vuxhuhuj jevmeidhin Vuxhuhuj-jevmeidhin
jevmeidhin
ٌ ق و ل م م ع رو ف ق و ل م ع رو ف
ُ ْ َ ٌ ْ َ ٌ ُ ْ َ ْ ُْ َ ٌ ق و ل م ع رو ف
ُ ْ ّ ُ ْ َ
m-م
Kaulun-mearuufun Kavlum mearuufun Kavlum-mearuufun
Dispozita: Është vaxhib Idgami te shkronja - مm dhe - نn, ndërsa xhaiz (e lejuar) te
shkronja - وv dhe - يj.
19
13
20. Kohembajtja: Shkrihet nuni me sukun نapo tenvini ــــــــــــdhe mbahet shkronja sa
ْ ًـٌ ـٍ ـ
dy vokale.
Shkaku: Ngjashmëria, afërsia ose njëllojshmëria.
Shenja: Vendosja e teshtidit ــــــــmbi shkronjë.
ّـ
Përjashtim: Nuk bëhet Idgam nëse shkronjat janë brenda fjalës, p.sh.: - د ن ي اdunja,
َُْ
ٌ َ ِْ
- ص ن و ا نsinvanun, - ق نوَا نkinvanun.
ٌ ِْ
20
13
21. IDGAMU BILA GUNEH - BASHKËNGJITJA E Ç'HUNDËRZUAR
(GOJORE)
Nëse në fund të fjalës ndodhet nuni i pavoklaizuar ْ
( نme sukun) apo tenvini
,ــــــــــــndërsa fjala në vijim fillon me njërën prej shkronjave: - لlam dhe - رraun,
ًـٌ ـٍ ـ
atëherë nuni i pavokalizuar ْ (me sukun) apo tenvini ــــــــــــshkrihet dhe depërton
ن ًـٌ ـٍ ـ
në njërën prej këtyre shkronjave, dhe bëhen një trup i përbashkët, i dyfishuar, por i pa
hundorëzuar dhe quhet IDGAM BILA GUNEH.
Shembuj:
ٌ َ ْ ِ
من لد ٌم ن ل د
ّ ِ ٌم ل د
ِّ
-لL
Min ledun Mil-ledun Mil-ledun
من ربهم
ْ ِ َّ ْ ِ ْ ِ ّّ
م ن رَ ب ه م
ِ ْ ِ ّّ ِ
مربهم
-رR
Min Rabbihim Mirr-Rrabbihim Mirr-rrabihim
ْ ِ َ ٌ ُ َ
غ فو ر ر حي م ْ ِ ّ ٌ ُ َ ْ ِ ّ ُ ُ َ
غ فو ر ر حي م غ فو ر ر حي م
-رR
Gafuurun Rahimë Gafuururr-Rrahijm Gafuururr-rrahijmë
ْ ِ ً ُ
ه دا ل ل ْ ّ ً ُ
ه دا ل ل ْ َّ ُ
هدلل
-لL
Huden-lil Hudel-lil Hudel-lil
Dispozita: Është xhaiz (i lejuar).
Kohëmbajtja: Vetëm shkrihet dhe nuk mbahet sa dy vokale.
Shkaku: Ngjashmëria, afërsia ose njëllojshmëria.
Shenja: Vendosja e teshtidid ــــــــmbi shkronjë.
ّـ
Përjashtim: Bëhet sekte (pauzë frymore) në suretul Kijame, ajeti 26 dhe nuk shkrihet
nuni i pavokalizuar: رَا ق
ٍ َْ َ ِ َ
( . و قي ل م نve kijle men(pauze frymore)raak).
س
21
13
22. IKLAB - TJETËRSIMI
Nëse pas nunit të pavokalizuar (me sukun) ْ ن apo tenvinin ــــــــــــgjendet
ًـٌ ـٍ ـ
shkronja “ – بB”, atëherë bëhet shndërrimi i nunit të pavokalizuar apo tenvinin në
shkronjën “ - مM'' dhe quhet IKLAB.
Për dallim nga Idgamu Meal-guneh, dhe idgamu bila-guneh, Iklabi bëhet edhe
në trup të fjalës, edhe në kufirin mes dy fjalëve.
Shembuj:
أَ ن ب ئ ه م
ْ ُ ِْْ أَ ن ب ئ ه م
ْ ُ ِْۢ أَ م ب ئ ه م
ْ ُ ِْ
Enbiëhum Embiëhum Embiëhum
ِ ْ َ ْ ِ
من بعد ِ ْ َ ۢ ِ
من بعد ِ ْ َ ِ
ممبعد
Min Beadi Mim-beadi Mimbeadi
ٌ ْ ُ ّ
صُ م ب ك م ٌ ْ ُ ّۢ ُ
صم بكم ٌ ْ ُ ّ ُ
صممبكم
Summun-Bukmun Summum bukmun Summumbukmun
Dispozita: Është vaxhib, pra i domosdoshëm.
Kohëmbajtja: Mbahet sa dy shkronja dhe behët me zërim hundor.
Shkaku: Afërsia në mes të shkronjës “ ” ن – مdhe “.” ن – ب
Shenja: Të vendosurit e shkronjës
م
- m të vogël mbi shkronjën - نn ose paralel me
tenvinin.
IHFAJA – FSHEHTËSIMI
22
13
23. Nëse pas nunit të pavokalizuar (me sukun) ْ ن apo tenvinit ــــــــــــndodhet
ًـٌ ـٍ ـ
- تT; - ثTH; - دD; - ذDH; - رR; - زZ; - سSin;
njëra prej këtyre 15 shkronjave:
- شShin; - صSad; - ضDad; - طTa; - ظDha; - فF; - قKaf; dhe - كKef,
atëherë bëhet fshehtësimi i nunit ( – نn) të pavokalizuar (me sukun) apo tenvinit (
ــــــــــــ
ًـٌ ـٍ ـ ) dhe quhet IHFA. Shembuj:
ريـ حا
ً ِ
ٍ َ َْ ِ
م ن ص ل صا ل ْ ُ ُ َ
ي ن ص رو ن
ص ر ص را
ً َ ْ َ SAD - ص
Rijhan-sarsaren Min-salsaalin jensuruun
َسو را ذ ا ل ك
ِ َ ً ُ م ن ذ ا ٱ ل ذى
ِ ّ َ َ أ َ أ َ ن ذَ ر ت ه م
ْ ُ َْ Dhal - ذ
Suran-dhalike Men-dhel-ledhii E endhertehum
تَ م هي دا ث م
ّ ُ ً ِ ْ ٍ َ َ َ ِ
من ثمرة م ن ث و را
ً ُ َ
Tha - ث
Temhiiden-thumme Min themeretin menthuuren
ر ز ق ك ري م
ْ ِ َ ٌ ْ ِ َ َ
من كان
َ ْ ُ ِ
منكم Kef - ك
Rizkun-keriim Men kaane minkum
ْف ص ب ر ج مي ل
ِ َ ٌ َْ َ َ م ن جَ آ ء
َ ننجى
ِ ُ
Xhim - ج
Fe sabrun-xhemiil Men-xhaaaae nunxhii
ع ل م ش ي ئا
ًَْ ٌ ِْ َ َ
من شآء
َ َ َ
إِ ن ش آ ء
Shin - ش
Ilmun-shej-en men shaaaae inshaaaaae
ثَ م نا ق لي ل
ً َِ ًَ ْ َْ
من قبل
ِ َ ُ ُ َ
ي ن ق ضو ن
Kaf - ق
Themenen-kaliilen Min kabl jenkuduune
ٍ َ ِ َ
عا ب دا ت ٍ م ن سُ و ء
ِ ٍ ََ
من سأة
ِ SIN - س
ٍس ا ئ حا ت
َ ِ َ
23
13
24. Aabidaatin Saaihaatin Min suuin Minse-etin
ٌ َِ َ ٌ
ق طو ف د ا ن ي ة
ُ ُ ٍ ّ َ
من دآبة
ِ أ َ ن دَ ا دا
ً
Dal - د
Kutufun daanijetun Min daaaaabbetin endaaden
ح ل ل ط ي با
ًَّ ً َ َ ٍ ََّ
م ن ط ي با ت
ِ ْ ُ ِ َ
ي ن ط قو ن Ta - ط
Halaalen-tajjiben Min tajjibaatin jentikuun
ي و م ئ ذ ز ر قى
َ ْ ُ ٍ َِ ْ َ ْ َُْ َِ
ف إ نزَ ل ل ت م ْ ُ
ي نـزِ فو ن
ُ Za - ز
Jevmeidhin-zurkaa Fe inzeleltum junzifuun
سو ئا
ً ُ
ْ ُ َ َ
و إِ ن ف ا ت ك م
َ ٱل َنفال
ْ َ ْ
ْف ا س قي ن
ِ ِ َ Fa - ف
Suuen-faasikiin Ve in faatekum El-Enfaal
ج نا ت ت جْ رى
ِ َ ٍ َّ َ َ َ
من تاب َ أَ ن ت
Te - ت
Xhennaatin-texhrii Men tabe ente
م س جِ دا
ً ْ َ
ّ َ
من ضل
َ ْ ُ َ
منضود
ض را را
ً َ ِ Dad - ض
Mesxhiden-diraaren Men dal-le menduud
ْق و م ظ ا ل مي ن
ِ ِ َ ٍ ْ َ َ ََ
من ظلم
َ َ ُ ُ َ
ي ن ظ رو ن Dhal - ظ
Kavmin dhaalimiin Men dhaleme jendhuruune
Dispozita: Është vaxhib.
Kohëmbajtja: Mbahet fshehur sa dy vokale.
Shkaku: As nuk është i përafërt në artikulim dhe as i largët me shkronjat e Ihfasë. Për
këtë arsye as nuk fshihet dhe as nuk shqiptohet haptazi.
Shenja: Kur nuni nuk ka kurrfarë shenje, pra është i zhveshur prej çfarëdo shenje,
tregon se duhet të fshihet. Tenvinat pa teshtid tregojnë se duhet të behen Ihfa.
IDGAMU MUTEKARRIBEJN - BASHKËNGJITJA E SHKRONJAVE
TË PËRAFËRTA
24
13
25. Nëse dy shkronja të përafërta ndodhen njëra pas tjetrës, e para është e
pavokalizuar (me sukun), ndërsa e dyta e vokalizuar, atëherë bëhet bashkëngjitja e
tyre dhe quhet IDGAM MUTEKARRIBEJN.
Shkronjat, të cilat bashkëngjiten njëra me tjetrën janë: Shkronja “ – نN” në “
– لL”, dhe shkronja “ – لL” në “ – رR”.
Shembuj:
ْ ِ
من من ِ
ْ ِّ
م ل دُ ن
ْل د ن
ُ َ ْل د ن
ُ ّ
Min- ledun Mil-ledun Mil-ledun
ْ ُ
قل قل
ُ
ّ ّ ُ
قرب
ّر ب َ ّر بّ
Kul-rabbi Kurr-rrabi Kurr-rrabbi
Dispozita: Është xhaiz (i lejuar).
Shkaku: Për shkak të afërsisë së shkronjave mes vete.
Përjashtim: Në ajetin 14 të suretul Mutaffifin behet sekte (pauzë frymore) dhe nuk
س
bëhet idgami: ران
َ َ َْ ّ َ
- ك ل ب لKel-la bel-Raane.
25
13
26. ÇËSHTJET E MIMIT TË PAVOKALIZUAR (ME SUKUN)
Nëse pas “ – مmimit”, të pavokalizuar (me sukun), ndodhet shkronja “ – ب
b”, atëherë bëhet fshehtësimi i mimit të pavokalizuar (me sukun) dhe quhet IHFA
BUZORE E MIMIT.
ِۧ ِ ُ
هم به ت ر مي ه م
ِ ِ ْ َ و هم
ُ َ
ْم ؤ م نو ن
ُِ ْ ُ ٍب ح جا ر ة
َ َ ِ ِ َب ا ر زو ن
ُ ِ َ
Hum-bihii muëminuunë Termiihim-Bihixhaaretin Ve hum-baarizuune
Shkaku: Shkronja “ – مm” dhe “ – بb” janë të ngjashme.
Shenja: Mosshënimi i sukunit mbi shkronjën “ – مm”.
Vendëndodhja: Në kufirin mes dy fjalëve.
Nëse pas mimit të pavokalizuar (me sukun) - , مndodhet shkronja – مmim,
ْ
atëherë bëhet bashkëngjitje dhe quhet IDGAMI SAGIRË I MIMIT.
و ل ك م مّ ا
ُ َ َ إن كن ت م
ُ ُ ِ كمَ
ك سَ بـ ت م
ْ ُ ْ َ ْمُ ؤ م ني ن
ِِ ْ ّ ْم ن ّ
Ve lekum-maa kesebtum In kuntum-muëminiinë Kem-min
Shkaku: Për shkak se janë të njëjta.
Nëse pas - مmimit të pavokalizuar (me sukun) ndodhen shkronjat tjera, përpos - م
mimit dhe shkronjës – بb, atëherë është e domosdoshme që të këndohet qartë,
rrjedhshëm dhe quhet IDH-HAR SHEFEVIJ (QARTËSIM BUZOR). Shembull:
ْ ُ َ
لكم ِ ُ ْ َ ْ ِ َْ
غ ي ر ا ل م غ ضو ب
ْد ي ن ك م
ُ ُ ِ َ ْ ِ ََْ
عليهم و
Lekum diinukum Gajril magduubi alejhim-ve
Shkaku: Për shkak të largësisë së vendartikulimit mes tyre.
26
13
27. IDGAM MUTEXHANISEJN - BASHKËNGJITJA E SHKRONJAVE
TË NGJASHME
Nëse dy shkronja të ngjashme ndodhen njëra pas tjetrës, e para është e
pavokalizuar (me sukun), ndërsa e dyta e vokalizuar, atëherë bëhet bashkëngjitja e
tyre dhe quhet IDGAMU MUTEXHANISEJN. Shkronjat, të cilat bashkëngjiten njëra në
- تT në - دD; shkronja - دD në - تT; shkronja - تT
tjetrën janë: Shkronja
në - طT; shkronja - طT në - تT; shkronja - ذDH në - ظDH; shkronja - ظ
DH në - ذDH; shkronja - قK në - كK.
Janë edhe dy shkronja tjera ku lejohet bashkëngjitja, dhe mosbashkëngjitja, e ato
janë: Shkronja - مM në - بB; dhe Shkronja - ذDH në - ثTH. Shembuj:
KATTEBEJJENE KAD – TEBEJJENE
َ َّّ َ
قد تبين
ethkaleddeavetukuma
a
Ethkalet – Deavetukumaa
أ َ ث قا ل ت د ع و ت ك ما
َ ُ َُ ْ ّ َ َ ْ
Fe aamenettaaifetun Fe Aamenet – Taaifetun
ٌ َ ِ ّ
ف ئا م ن ت ط آ ئ ف ة
ََ ََ
ferrettum Ferret-tum
ْ ّ ّ َ
فرطتم
idhdhalemtum Idh – Dhalemtum
ْ ُْ َّ
إِ ذ ظ ل م ت م
nahlukkum Nahluk – kum
ْ ّ ُْ َ
نخلقكم
Dy shkronjat e tjera
irkemmeanaa Irkeb – meanaa
إ ِ ر ك ب م ع نا
ََ ّ َ ْ
jelhedhdhaalike Jelheth – dhaalike
َ ِ ّ
يلهث ذالك
َ َْ
Dispozita: Vaxhib është bashkëngjitja e tyre.
Shkaku: Këto shkronja janë të njëllojtë në mes vete.
27
13
28. IDGAMU MITHLEJN - BASHKËNGJITJA E SHKRONJAVE TË
NJËJTA
Nëse dy shkronja të njëjta ndodhen njëra pas tjetrës, e para është e
pavokalizuar (me sukun), ndërsa e dyta e vokalziuar, atëherë bëhet bashkëngjitja e
tyre dhe quhet IDGAMU MITHLEJEN.
Bashkëngjitja e shkronjave të njëjta janë: ;ب - ب ; د - د ; ذ - ذ ; ت - ت
, م - م ; ن - ن ; ك - ك ; ه - ه ; ل – لdhe të gjitha shkronjat e tjera.
Shembuj:
IDRIB – BIASAAKE
ٱضربِ ْ
َب ع صا ك
َ َ ّ
VE KAD – DEHALUU
و قد
َ َ
ْ َُ ّ
د خ لو ا
IDH – DHEHEBE َ َ ّ
إِ ذ ذ ه ب
RABIHAT – TIXHAARETUHUM
ربحت َ َِ
ْت جا ر ت ه م
ُ َُ َ ّ
VE HUM – MIN ْو ه م م ن
ّ ُ َ
AN – NEFSIJ
عن َ
ن ف سى
ِ ْ ّ
JUDRIK – KUM ْ ّ
يدرك كم ِ ْ ُ
JUVEXHXHIH – HU ّ ّ َ ُ
يوجه ه
FE KUL HEL – LEKE
فقل هل
َ ْ ُ َ
َ ّ
لك
Dispozita: Është vaxhib.
Kohembajtja: Shkronja ( - مM me – مM ) dhe ( - نN me ن – N ) mbahet dy
vokale, ndërsa te shkronjat tjera mbahet më pak se dy vokale.
28
13
29. Përjashtim: Nuk behet bashkëngjitja në ajetin: َ ََ
هلك س
ْ َِ َ
ما ل ي ه - malijeh-heleke,
por bëhet pauzë frymore (sekte).
KALKALE - DRIDHËSIMI
Gjatë leximit të Kur'anit, nëse pesë shkronjat: - قK, - طT, - بB , - جXH dhe - د
D janë të pavokalizuar (me sukun), atëherë bëhet dridhje dhe tronditje e fuqishme
gjatë lirimit të shkronjës së pavokalizuar në vendartikulimin e saj, që të del sa më
qartë.
Shembuj:
فسق
ْ ْ ِ ْ ِ َ
طا ر ق ْ ََ
فلق
- قK
Fisk Taarik Felek
أ َ ف ت ط م عو ن
َ ُ َ ْ ََ ْ ْ ِ
قسط ْ ِْ ُ
تشتط
- طT
Efetetmeuune Kist Tushtit
ْ َُ ْ َ
لم يتب ْأ َ ب وا ب
َ ْ ْ َ َ
لهب
- بB
Lem Jetub Ebvaab Leheb
ْ َ
حج ْ َْ ْ َ
نجدين ْ َ َ
خرج
- جXH
Haxh Nexhdejn Harexh
ْ ْ َ ْ
ٱلقدر ش د د نا
َْ َ َ ْل ق د
َ َ
- دD
El-Kadr Shedednaa Lekad
Dispozita: Është vaxhib, pra i domosdoshëm.
Kohëmbajtja: Nuk lejohet të mbahet sikur me teshtid.
Kur shkronjat e kalkales janë me teshdit , ـــــــdridhja bëhet edhe më e fortë.
ّـ
Shembull:
ّْ حَ ج ّْ َ
تب ّْ َ
حق
HAXHXHë TEBBË HAKKë
29
13
30. IDGAMU SHEMSIJE - BASHKËNGJITJA DIELLORE
IDGAMU SHEMSIJE (shkrirja dhe humbja diellore) me fjalë tjera mund të quhet
bashkëngjitja diellore. Nëse pas “ – ٱلlam elifit” (shkronjës “ ” ٱلshques) pason
njëra prej 14 shkronjave në vijim ( ظ ت ث د ذ ر ز س ش ص ض ط
ل ن ), atëherë shkronja “ – لL” nuk lexohet, por humbet (shkrihet), dhe
shndërrohet në shkronjën paraprake (vijuese):
Shembuj:
ْ ِ ِ ّ َ
و ٱل ذَا ك ري ن ْ َ ّ
ٱل د عا ء ْ َ َ ّ
ٱل ث ـ م را ت ْ ّ ّ
ٱل ت ـ وا ب
Vedh - Dhaakiriinë Ed – Duaaë Eth - Themeraat Et - Tevvaab
ْ ِ ِ ّ
ٱل ش ا ك ري ن ْ َ ّ
ٱل س ـ ل م ْ ُ ّْ
ٱل ز يـ تو ن ْ ِ ّ
ٱل ر حي م
Esh - Shaakiriin Es - Selaam Ez - Zejtuun Err - Rrahijm
ْ ِ ِ ّ
ٱل ظ ا ل مي ن ُ َّ ّ
ٱل ط ـ ي با ت ْو ل ٱل ض آ لي ن
ّ ّ َ َ ْ َ ِ ّ
ٱل ص ا ل حا ت
Edh - Dhaalimiinë Et - Tajjibaatu Veled – Daaaal-liinë Es - Saalihaat
ْ ّ
ٱل ن ـو ر ُ ْ ّ
ٱل ل ـ ي ل
En - Nuurë El - Lejlu
Dispozita: Është vaxhib.
Shkaku: Shkronja “ – لL” ose është e njëjtë ose e përafërt, ose e ngjashme me këto
shkronja.
IDHHARU KAMERIJE - QARTËSIMI HËNOR
30
13
31. IDHHARU KAMERIJE (Qartësimi hënor) me fjalë të tjera mund të quhet lidhja
hënore. Nëse pas “ – ٱلlam elif” (shkronjës “ – ٱلL” shques) pason njëra prej këtyre
14 shkronjave: ي , أ ب ج ح خ ع غ ف ق ك م و هatëherë është i
domosdoshëm (vaxhib) leximi i qartë dhe i rrjedhshëm i “ – لLamit”, dhe kjo quhet
IDHHARU KAMERIJE.
Shembuj:
ّ َ ْ
ٱ ل حـ ي ُ ّ َ ْ
ٱ ل جـ با ر ِ َْ
ٱلبار ٱل َول
ُ ّ ْ
El – Hajju El – Xhebbaaru El – Baari El – Evvelu
ُ ّ َ ْ
ٱ ل فـ تا ح ْ ُ َ ْ
ٱ ل غـ فو ر ِ ِ َ ْ
ٱ ل عـ لي م ُ ِ َ ْ
ٱلخالق
El – Fettaahu El – Gafuurë El – Aliimi El – Haaliku
ُ ُ َ ْ
ٱ ل و دو د ُ ّ َ ُ ْ
ٱ ل مـ ص و ر ُ ِ َ ْ
ٱ ل كـ ريـ م ْ ّ َ ْ
ٱ ل قـ ها ر
El -Veduudu El – Musavviru El – Keriimu El – Kahhaarë
ْ ِ َْ
ٱ ل يـ قي ن ِ َ ْ
ٱلهاد
El – Jekiinë El – Haadi
Dispozita: Është vaxhib.
Shkaku: Shkronja “ – لL” me këto shkronja është e largët, edhe për nga
vendartikulimi edhe për nga cilësitë.
SHKRONJA - رR
Shkronja “ – رR” është shkronjë, e cila ndonjëherë lexohet rëndë e
ndonjëherë lehtë. Rastet kur lexohet rëndë janë :
31
13
32. 1.a. Kur është me fet-ha ( ) رlexohet rëndë. Shembuj:
َ
َ َ
ضر
أَ ب ر ح
َ َ ْ ْ ِ َ
ر حي م
َ ب
darabe Ebraha Rahiimë
1.b. Kur është e pavokalizuar (me sukun), ndërsa para saj është fet-ha ( ر ــــ
َْ ـ
), lexohet rëndë. Shembuj:
ْ َ َ
بشر ْ َ
نَ ظ ر ْ َ َ
كفر
Besher Nedhar Kefer
2.a. Kur është me dame ( ) رlexohet rëndë. Shembuj:
ُ
ُ َ ّ
و ﭐل ش ج ر
َ ر ز قوا ر و ح نا
ََ ُ ُ ِ ُ
Vesh – shexheru Ruuhana Ruzikuu
2.b. Kur është e pavokalizuar (me sukun), ndërsa para saj është dame ( .) ر ــــ
ُْ ـ
Shembuj:
ْ ُ ْ َ
م ر ش دا ي ش ك ر
ً ِ ْ ُ ً َ ْ ُ
غرفة
Jeshkur Murshiden Gurfeten
Rastet kur shkronja “ – رR” lexohet lehtë janë:
1.a. Kur është me Kesre ( ) رlexohet lehtë. Shembuj:
ِ
ْ ِ
رز
َ َّ َ ْ ِ ُ ْ َ ِ ْ َ
قدر و ﭐذكر ﭐسم ربك َ ق
Vedhkurisme Rabbike Kadri Rizka
1.b. Kur është e pavokalizuar (me sukun), ndërsa para saj është kesre ( ــ
ِ ْ
)ر
lexohet lehtë. Shembuj:
ِ أَ ش ْ َ ْ ِ
فرعو
ً َ ْ ِ
شرعة
ْ ر َ ن
32
13
33. Eshir Shir-aten Fir-aune
1.c. Kur është e pavokalizuar (me sukun), ndërsa para saj është shkronja
zgjatuese jaun ( ) ير ــlexohet lehtë. Shembuj:
ِ ْ
قدي
ِ َ
ْ ِ َ
نذير ْ ِ َ
بشير
Nedhiir ْ ر
Kadiir Beshiir
FJALA E ALLAHUT - ِ ٱلل ه
Fjala “ - ٱلل هALLAH” është fjala që shihet vazhdimisht gjatë leximit të
ِ
Kur'anit, mirëpo ndonjëherë lexohet lehtë, e ndonjëherë lexohet rëndë.
Shkronja “ – لL” e fjalës “ ِ - ٱلل هALLAH” lexohet lehtë kur para kësaj fjale
ndodhet “kesreja”. Shembuj:
ِ ُ َ
ر سو ل فى
ِ
ِ ب ٱ لل ه
ِ
ِ ٱلل ه ِ ٱلل ه
Resuulil-laahi Fil-laahi Bil-laahi
Shkronja “ – لL” e fjalës “ ِ ٱلل ه - ALLAH” lexohet rëndë kur para saj është
fet’he-ja ose damme-ja. Shembuj:
ُ قا ل ٱلل ه
َ َ ِ م ن ٱلل ه
َ ِ ِ ت ٱ لل ه
َ
Kaalell-llaahu Minall-llaahi Tall-llaahi
ُ ْ َ
فضل
ِ ر سو ل ٱلل ه
ُ ُ َ ُ ي ن ص ر ٱلل ه
ُ ُ َْ
ِ ٱلل ه
33
13
34. Resuulull-llaahi Jensurull-llaahu Fadlull-llaahi
SEKTE - PAUZA FRYMORE
Ndalje do të thotë ndalje e tërësishme, ndërsa sekte do të thotë ndalje e
pjesshme, me fjalë të tjera pauzë frymore. Në 4 vende të Kur'anit bëhet “sekte”, pra
pauzë frymore, e ato janë: Ajeti 1 i suretul Kehf:
س
(1) ا ل ح م د ل ل ه ا ل ذي أ َ ن ز ل ع لى ع ب د ه ا ل ك تا ب و ل م ي ج ع ل ل ه ع و جا
َ َ ِ ُ َ ْ َ ْ َ ْ ََ َ َِ ْ ِ ِ َْ ََ َ َ ْ ِ ّ ِ ِّ ُ ْ َ ْ
ق يما ل ي ن ذ ر ب أسا ش ديدا م ن ل دُ ن ه و ي ب ش ر ا ل م ؤ م ني ن ا ل ذي ن ي ع مَ لو ن
َ ُ ْ َ َ ِ ّ َ ِِ ْ ُ ْ َ ّ ََُ ُ ْ َ ْ ِ ِ َ َْ َ ِ ُِْ َّ
2) ) ال صا ل حا ت أ َ نّ ل ه م أ َ جرا ح سنا
َ َ ْ ْ ُ َ ِ َ ِ ّ
Ajeti 51 i suretu Jasinë:
س
ه ذا ما و ع د ال ر ح مَ ن و ص د ق
َ َ َ َ ُ ْ ّ َ َ َ َ َ َ قا لوا يا و ي ل نا م ن ب ع ث نا م ن م ر ق د نا
َِ َ ْ َ ْ ِ َََ َ ْ َ َََْ َ ُ َ
َ َُ ْ ْ
. ا ل مُ ر س لو ن
Ajeti 26 i suretul Kijameh: Ajeti 14 i suretul Mutaffifijnë:
را ن ع لى ق لو ب ه م ما كا نوا
ُ َ َ ْ ِ ِ ُُ ََ َ َ س
َْ ّ َ
كل بل
ٍرا ق
َ س
َْ َ ِ َ
. و قي ل م ن
َ ُِ ْ َ
. ي ك س بو ن
RREGULLAT E PIKËSIMIT
Shenja (“ ۘ – Mim”) tregon se të ndalurit në atë vend është i plotë apo i
domosdoshëm.
Shenja (“ ۗ Kala”) tregon se të ndaluarit
– në atë vend është i lejuar. E kjo do të
thotë lejohet edhe të ndaluarit, por edhe vazhdimi, por ndalimi në të ka përparësi
ndaj vazhdimit.
Shenja (“ ۚ– Xhim”) tregon se edhe të ndaluarit edhe të vazhduarit janë të një rangu,
dhe nuk peshon njëra ndaj tjetrës, por janë të barabarta.
34
13
35. Shenja (“ ۖ Silij”) tregon se të ndaluarit në atë vend është i mirë, por lejohet edhe
–
vazhdimi i leximit, ndërsa përparësi ka vazhdimi i leximit.
. .
Shenjat ( . . . . ) vendosen në fjalë pranë njëra tjetrës, e që tregojnë se nëse ndalja
bëhet në fjalën e parë, patjetër duhet të vazhdojë leximi në vijim; e nëse nuk bëhet
ndalja në fjalën e parë, atëherë lejohet ndalja në fjalën e dytë.
Shenja (“ ۙ - LA”) tregon se është e ndaluar ndalja në atë vend. Pra, patjetër duhet të
vazhdohet leximi, sepse (“ ۙ - LA”) do të thotë mos u ndal, por vazhdo.
SHKRONJAT E KUR'ANIT
Kur'ani përbëhet prej sureve, suret prej ajeteve, ajetet prej fjalëve, e fjalët
prej shkronjave.
Kështu vijmë në përfundim se shkronja është njësia më e vogël e Kur'anit
fisnik.
Ndërsa, shkronjat përbëhen prej zanoreve, me fjalë të tjera, shkronjës i
bashkëngjitet zanorja ose sukuni (jozanor).
Alfabeti i gjuhës arabe ka 28 shkronja. Këto shkronja burojnë prej pesë
vendeve, ku secili vend i ka vendartikulimet.
Vendet e shkronjave janë: Gryka (Gërklani), Fyti, Gjuha, Buzët dhe Hunda.
Gryka është vend, i cili ka një vendartikulim, ku artikulohen shkronjat: “ – ي
J”, “ – اElif” dhe “ – وVavun”.
Fyti është vend, i cili ka tre vendartikulime, ku artikulohen shkronjat: “ – ا
Elif”; “ – هHe”, “ – حHa”, “ – خHa”, “ – عAjn” dhe “ – غGajn”.
Gjuha është vend, i cili ka dhjet vendartikulime, ku artikulohen shkronjat: “ ق
– Kaf”, “ – كKef”, “ – شShin”, “ – جXhim”, “ – يJaun”, “ – دDalun”, “ – لLamun”, “
– نNunun”, “ – رRaun”, “ – تTaun”, “ – طTaun”, “ – ضDadun”, “ – سSinun”, “
– صSadun”, “ – زZaun”, “ – ثThaun”, “ – ذDhaun” dhe “ – ظDhaun”.
Hunda është vend, i cili ka vetëm një vendartikulim, ku artikulohen shkronjat:
“ – مM” dhe “ – نN”.
35
13
36. Buzët formojnë vendin, në të cilin janë dy vendartikulime, ku artikulohen
shkronjat: “ – فF”, “ – بB”, “ – مM” dhe “ – وV”.
LLOJET E SHKRONJAVE
Në gjuhën arabe shkronjat ndahen në shkronja të trasha, në shkronja të holla
dhe në shkronja, të cilat, ndonjëherë trashësohen e ndonjëherë hollohen.
1. Shkronjat, të cilat gjithmonë janë të
trasha, që zmadhohen janë:
Ka ق
HA خ
Dha
ظ
Sad ص
2. Shkronjat, të cilat gjithmonë hollohen
janë:
Dad ض Elif
ا
Gajn غ Baun ب
T ط Taun
ت
36
13
37. Theun ث Shin ش
Ajn ع
Xhimun ج
F ف
Haun ح
Kef ك
De د
Lam ل
Dhe ذ
Mim م
Re ر
Nun ن
Ze ز
Vav و
Sin س
He ه
37
13
38. Je ي
3. Shkronjat, të cilat ndonjëherë
trashësohen e ndonjëherë hollohen
janë:
ELIFIN ا Raun ر
Lam ل
SEXHDEJA E LEXIMIT TË AJETEVE TË SEXHDES NË KUR'AN
Gjatë leximit të Kur'anit mund të hasim në 14 ajete ku është ajeti i sexhdes.
Sexhdeja e leximit të Kur'anit ka për qëllim nderimin, respektin, adhurimin
dhe nënshtrimin vetëm ndaj ALLAHUT, ndërsa, në anën tjetër për t’iu kundërvënë
shejtanit. Pejgamberi s.a.v.s. ka thënë:
“Kur njeriu lexon ajetin e sexhdes dhe bie në sexhde, shejtani ik dhe largohet
duke qarë dhe duke thënë: “Mjerë për mua, njeriu u urdhërua për sexhde dhe ai ra në
sexhde, me çka e fiton xhenetin, ndërsa unë jam urdhëruar, por kam refuzuar, për çka
do të hidhem në zjarr.”
Dispozita: Është vaxhib, pra e domosdoshme.
Mënyra: Thuhet tekbiri “ALLAHU EKBER”, bihet në sexhde dhe thuhet tri herë:
“SUBHANE RABBIJEL EALA”, pastaj duke thënë “ALLAHU EKBER” ngritemi prej sexhdes.
Pra, bëhet vetëm një sexhde.
Mund të bëhet në sexhden e leximit edhe kjo lutje:
38
13
39. “I ra në sexhde fytyra ime Allahut, i Cili na ka dhënë dëgjimin, shikimin. E këtë
”.e ka bë vetëm fuqia e Tij. Lavdërimi i takon Allahut Krijuesit më të Mirit
:Ajetet e sexhdes në Kur’an janë
ّ ّ ِ َ ِْ َ َّ َ َ َْ ِْ ُ َ َ ْ َِ َِ ِ َُ َّ ُ َ ُ ََ ُ
إ ِ ن ا ل ذي ن ع ن د ر ب ك ل ي س ت ك ب رو ن ع ن ع با د ت ه و ي س ب حو ن ه و ل ه
َ ْ ُ ُ َ
. ي س ج دو ن
)602 ,(EL-EARAF
و ل ل ه ي س ج د م ن في ال س ما وا ت وا ل َر ض ط وعا و ك رها
َ َ ْ ّ َ َ ِ َ ْ ْ ِ َ ْ َِّ ِ َ ْ ُ ُ َ ْ ِ
َ ِ ُ ُ ْ ِ ْ ُ ّ َ ْ َ ِ
و ظل ل ه م با ل غ دُ و وا ل صا ل
)51 ,(ERR READ
و ل ل ه ي س ج د ما في ال س ما وا ت و ما في ا ل َر ضِ م نْ دا ب ة
َ ّ ٍ ِ ْ ْ ّ َ َ ِ َ َ ِ َِّ ِ َ ْ ُ ُ َ ِ
َ ْ َ ِ َ ُ َ ُ ْ َ َْ ِْ ُ َ
ي خا فو ن )05-94 , . (EN-NAHLوا ل مل ئ ك ة و ه م ل ي س ت ك ب رو ن
َ َ ُ َ
َّ ُ ْ ِ ْ َ ْ ِ ِ ْ ََ ْ َُ َ َ ُ ْ َ ُ َ
. ر ب ه م م ن ف و ق ه م و ي ف ع لو ن ما ي ؤ م رو ن
ق ل آ م نوا ب ه أ َ و ل ت ؤ م نوا إ ِ ن ا ل ذي نَ أو توا ا ل ع ل م م ن ق ب ل ه إ ِ ذا
ْ ِْ َ ِ ْ َِْ ِ َ ُ ُ ّ ّ ِ ُ ْ ُِ ِ ِ ْ ُ ْ ُِ
ي ت لى ع ل ي ه م ي خ رو ن ل ل َذ قا ن س جدا . و ي قو لو ن س ب حا ن ر ب نا
ََ ُ ُ َ ُْ َ َ ََّ ََْ ِ ْ َ ِ ّ َ ِ ْ ْ َ ِ ُ ّ َُْ
إ ِ ن كا ن و ع د ر ب نا ل م ف عو ل ً .و ي خ رو ن ل ل َذ قا ن ي ب كو ن
ََ ِ ّ َ ِ ْ ْ َ ِ َْ ُ َ ْ َ َ َ ْ ُ ََّ َ َ ْ ُ
. و ي زي د ه م خ شوعا )901-701 ,(EL-ISRA
ََ ِ ُ ُ ْ ُ ُ
أو ل ئ ك ا ل ذي ن أ َ ن ع م ال ل ه ع ل ي ه مْ م ن ال ن ب يي ن م ن ذ ر ي ة آ د م
ِ َ ِّّ َ ِ ْ ُ ّّ ِ َ َ ُ َِ َ ّ ِ َ ْ َ َ ّ ُ ََْ ِ
َ َ ِ ْ
و م م ن ح م ل نا م ع نو ح و م ن ذ ر ي ة إِ ب را هي م و إِ سرائي ل و م مّ ن
َ ِ ّ ْ َ ََْ َ َ ُ ٍ َ ِ ْ ُ ّّ ِ ْ َ ِ َ َ ْ
ه د ي نا وا ج ت ب ي نا إ ِ ذا ت ت لى ع ل ي ه م آ يا ت ال ر ح م ن خ روا س جدا
ُ ّ ََْ ِ ْ َ ُ ّ ْ َ ِ َ ّ َ ََْ َ َََْْ َ َُْ
و ب ك يا
َُ ِّ
)85 ,(MERJEM
أ َ ل م ت ر أ َ ن ال ل ه ي س ج د ل ه م ن في ال س ما وا ت و م ن في
ّ َ َ ِ َ َ ْ ِ َ ْ َ َ ّ ّ َ َ ْ ُ ُ َ ُ َ ْ ِ
ا ل َر ض وال ش م س وا ل ق م ر وال ن جو م وا ل ج با ل وال ش جَ ر
ّ ُ ّ ْ ُ َ ْ َ َ ُ َ ّ ُ ُ َ ْ َِ ُ َ ْ ْ ِ َ
وال د وا ب و ك ثي ر م ن ال نا س و ك ثي ر ح ق ع ل ي ه ا ل ع ذا ب و م نْ
ِ َ َِ ٌ َ ّ ََْ ِ ْ َ َ ُ َ َ َ ّ ُ ّ َ َِ ٌ ِ َ ّ
ُ ِ ِ ّ ُ َ َ َ ُ
م ن م ك ر م إ ِ ن ال ل ه ي ف ع ل ما )81 , (EL-HAXHي ه ن ال ل ه ف ما ل ه
ِ ْ ُ ْ ِ ٍ ّ ّ َ َ ْ َ ُ َ
َ َ ُ
. ي شا ء
93
31
