1. Англи хэлний алтан дүрэм
Англи хэлний дүрмийн эмхэтгэл (English
grammar)
• Тухайлах ялгац гиш VVн (The definite article)
• Эс тухайлах ялгац гиш VVн (The indefinite article)
• Нэр Vг (Nouns)
• Хавсрал нэр (Adjectives)
• Vйл хавсрал (Adverbs)
• Тооны нэр (Numerals)
• Биеийн тєлєєний нэр , хамаатуулах тєлєєний
нэр , эгэх ба х Vч нэмэгд VVлэх тєлєєний нэр
(Personal, possessive, reflexive and emphatic
pronouns)
• Vйлдэх тєлєєний нэр (Reciprocal pronouns)
• Заах тєлєєний нэр (Demonstrative pronouns)
• Асуух тєлєєний нэр (Interrogative pronouns)
• Холбох болон нэгтгэх тєлєєний нэр (Relative
and conjunctive pronouns)
• Тодорхойг Vй тєлєєний нэр (Indefinite pronouns)
• Жирийн Vйл Vг (Ordinary verbs)
• Туслах Vйл Vг (Auxiliary verbs)
• Баймж Vйл Vг (Modal verbs)
• Vйл Vгийн цагууд (The tenses of the verb)
• Vйл Vгийн цаг зохицох ёс (Sequence of the
tenses)

2. • Vйл Vгийн тєлєв VVд (The moods of the verb)
• Vргэлжлэх цагийн хэлбэр VVд (The progressive
forms)
• Дадал зуршлыг илэрхийлэх нь (Expression of
habit)
• Идэвхг Vй хэв (The passive voice)
• to - г Vй эс тухайлах тєлєв (Infinitive without to)
• to - тэй эс тухайлах тєлєв (Infinitive with to)
• Эс тухайлах тєлєвийн тусгай хэрэглээ (Special
use of the infinitive)
• Эс тухайлах тєлєвтэй тусагдахуун (Accusative
with infinitive)
• Эс тухайлах тєлєвтэй нэрлэхийн тийн ялгал
(Nominative with infinitive)
• Vйлт нэр (The gerund)
• Нєхцєлт Vйл Vг (The participles)
• Тусах , эс тусах , эгэх Vйл Vгс (Transitive,
Intransitive, reflexive verbs)
• Хэлц Vйл Vг (Phrasal verbs)
• Угтвар Vг (The prepositions)
• Холбоос Vг (The conjunctions)
• Д Vрэм бус Vйл Vг (Irregular verbs)
ТУХАЙЛАХ ЯЛГАЦ ГИШ VVН (THE)
(The definite article)

3. 1. the [ќЊ ] : гийг VVлэгчээр эхэлсэн Vгийн ємнє :
the book, the boy, the lady, the university, the union
2. the [ќ i] : эгшгээр эхэлсэн нэрийн ємнє : the
American, the animal; мєн Vл дуудагдах h-ээр
эхэлсэн Vгийн ємнє : hour, honour, honest; эхний
Vе нь єргєлтг Vй Vгийн h-ийн ємнє : the horizon
тус тус хэрэглэгдэнэ .
I . Тухайлах ялгац гиш VVн хэрэглэх
тохиолдлууд
• З Vг чиг заасан : towards the North, in the North,
гэвч : from north to south, from east to west гэх мэт
тохиолдолд хэрэглэхг Vй .
• Газар орон болон арлын нэр олон тоонд : the
East-Indies, the Netherlands, the Hebrides.
• Гол мєрєн , нуур , далай , тэнгис , уулс олон
тоонд : the Thames, the Atlantic, the Alps
• Орчлонд ганц юмны нэрийн ємнє : the moon -
сар , the earth - дэлхий , the sun - нар .
• Ємнє нь дурдсан з Vйлээ дахин давтах Vед : I
bought a postage stamp yesterday. The stamp is very
interesting.
• Улс орны нэр нь republic, union, kingdom, states
гэсэн Vгтэй бол : The United states of America -
АНУ
• Ямар нэг б Vлэг юмыг ерєнхийд нь нэрлэх
Vед : the English - англичууд , the old - хєгшч VVл ,
the wolf - чоно .

4. • Нэр Vгийг тодотгож байгаа дэс тооны ємнє :
the first week - эхний долоо хоног , the second floor
- гуравдугаар давхар .
• Хавсрал нэрийн давуу зэргийн ємнє : the
highest mountain in the world - дэлхийн хамгийн
єндєр уул .
• Нэг гэр б Vлийг б Vхэлд нь нэрлэх Vед : the
Smiths - Смитийнхэн
• Сонин , найрал дуу , оркестр , поп хамтлагийн
нэрийн ємнє : the Daily News, the Bach Choir, the
Beatles
Сануулга : all, both, half, double, quite, twice - ын
ард нь "the" байна . all the world, double the sum, all
the money.
II . Тухайлах ялгац гиш VVнийг орхих
тохиолдлууд
• Оноосон нэр (мєн poor, old, little, good, saint -тай )
бол : poor Peter, little John
• Цол хэргэм ураг тєрлийн нэр бол : А dmiral
Nelson, King Richard, Queen Elizabeth, Uncle Sam,
Dr.Miller
гэвч : the Queen of England гэх Vед хэрэглэнэ .
Санамж : Англи цол хэргэм биш бол the авна :
emperor, czar, archduke, elector : the Emperor
William, the Czar Peter I
• Улс болон хотуудын нэр бол : Switzerland,
Turkey, London,

5. гэвч : the London of today - гэх Vед хэрэглэгдэнэ .
• Mount- , cape- , lake- , harbour- , bay- тай оноосон
нэр байвал : Mount Everest, Cape Trafalgar, Lake
Geneva, New York Harbour, Hudson Bay,
гэвч : the Cape of Good Hope гэх Vед
хэрэглэгддэг .
• Гудамж , талбай , г VVр , барилга оноосон
нэртэй бол : Oxford street, Trafalgar square,
Windsor castle, London bridge.
• Тоолж Vл болох ерєнхий нэрийн ємнє : life,
death, love, Earth, Heaven, Hell ; He was weary of life.
гэвч : the life of the whole nation гэх Vед ялгац
гиш VVн авна .
• Нэр Vгийн ємнє тооны нэр , тєлєєний Vг орвол
: two boys, his friend, this room, some apples.
• Church, school, college, prison, bisiness, chapel,
hospital, market, sea, table, town, work, bed гэх мэт
Vгс нь ерєнхий утгаар хэрэглэгдвэл : church is
over, school begins, he was sent to prison, go to bed.
гэвч : тодорхой утгатай бол ялгац гиш VVн
хэрэглэгдэнэ : The school is near the church. -
Сургууль с Vмийн хажууд байдаг .
• Материалын нэр : coal, iron , wood, gold : coal is
important for export,
гэвч : the coal of Wales (Уэльсийн н VVрс ) гэх
мэтээр хэрэглэх нь бас бий .

6. • Нэр олон тоонд байвал : cats, mice, dogs, birds :
swallows are pretty birds.
гэвч : the swallows of this summer - энэ зуны
хараацайнууд гэхчилэн ялгац гиш VVн
хэрэглэх тохиолдлууд байна .
• Улирал , сар , єдєр : summer, March, Sunday : on
Monday, in Winter, in April, at Christmas
гэвч : the last Sunday in August. гэх Vед хэрэглэнэ .
• Шинжлэх ухааны тусгай салбарын нэрийн
ємнє :
My brother studies algebra. - Ах маань алгебр
судалдаг .
Photography is my hobby. - Фото зураг бол миний
хобби .
Сануулга : "of"- ын тусламжтайгаар холбогдсон
буюу т VVнтэй адил б Vх тохиолдолд ялгац
гиш VVн авна .
the Cape of good Hope, The England I know is
different from . . .

7. ЭС ТУХАЙЛАХ ЯЛГАЦ ГИШ VVН (А , AN)
(The indefinite article)
1. a : гийг VVлэгчээр эхэлсэн Vгийн ємнє : a boy,
a lady, a European
2. an : эгшгээр эхэлсэн Vгийн ємнє : an animal,
an english book,
мєн Vл дуудагдах h-ээр эхэлсэн Vгийн ємнє :
an hour, an heir, an honour
эхний Vе нь єргєлтг Vй Vгийн h-ийн ємнє : an
historian
• Анх яригдаж байгаа ба зєвхєн ганц тоонд
байгаа тоологдох нэрийн ємнє : I have a pen. I
see a dog.
• Нэг тєрєл з Vйлийн юмыг нєгєєгєєс нь
ялгахын тулд : a dof is domestic animal. ("нохой "
гэсэн ерєнхий утгаар )
• Мэргэжил , Vндэстэн , шашинтан бол : my
brother is a painter, he is an englishman, she became
a Protestant
гэвч : the title of (doctor), the rank of (general), the
dignity of (senator)-ийн дараа эс тухайлах ялгац
гиш VVнг Vй байна .
• Хэмжээ , жин , цаг , тоолол бол : four shillings a
yard, sixpence a pound, twice a year, four times a day
• Тоо хэмжээ заасан тодорхой Vгийн ємнє : a

8. million, a thousand, a dozen, a couple, a little
Санамж : "а " - нь half, such, quite, many (зарим
нэг ), rather, what - ийн ард байна : half a dozen - 6
ширхэг , such a good story - тийм сайн єг VVллэг .
"а " - нь as, so, too, how, however - ээр холбогдсон
хавсрал нэрийн ард байна : as good a swimmer
as I am - над шиг сайн сэлдэг х Vн ; to heavy a
weight - дэнд VV х Vнд жин ; too difficult a task -
маш хэц VV даалгавар

9. НЭР VГ (The noun)
I . Х Vйс : Д Vрмийн х Vйс = Байгалын х Vйс
а . Х Vн ба эд з Vйл
Эр х Vйсийн х Vн , амьтан эр х Vйсийн тєлєєний
Vг авна he him his he met his friend
Эм х Vйсийн х Vн , амьтан эм х Vйсийн тєлєєний
Vг авна she her she saw her friend
Эд з Vйлс болон хийсвэр з Vйлс эрс х Vйсийн
тєлєєний Vг авна it its the book is in its place
б . Амьтан
Амьтны нэр ерєнхийдєє эрс х Vйс авна : The
lion licked its paw.
гэвч : Гэрийн тэжээмэл болон Vлгэрийн
амьтан гол тєлєв х Vйсээр ялгагдана .
эр х Vйсийн (х Vчтэй ) амьтан = эр х Vйс : the dog,
his name
эм х Vйсийн (сул дорой ) амьтан = эм х Vйс : the
cat, she is dead
Зарим нэр Vг "-ess" тєгсгєл авч эм х Vйс
VVсгэдэг . Жишээлбэл : actor - actress, host -
hostess, prince - princess, waiter - waitress, lion -
lioness, duke - duchess
Санамж : Хєлєг онгоц , улс орон болон хотын
нэр гол тєлєв эм х Vйсийг хэрэглэдэг : the
'Atlantic' lost her crew, England and her dominions
II . Нэр Vгийн олон тоо VVсгэх
Singular + s : dog - dogs, friend - friends

10. Д Vрмийн олон тоо VVсгэхдээ ганц тоон дээр "-
s" залгадаг . Жишээлбэл : leg -legs, wall - walls,
tree - trees, table - tables.
Нэр Vгийн тєгсгєл нь дараах байдалтай бол :
• s, ss, x, z, ch, sh, tch, бол "-es" залгана . Жиш : ass -
asses, box - boxes, church - hurches
• гийг VVлэгч + y бол "-ies" залгаж олон тоо
VVсгэнэ . Жиш : baby - babies
• fe, f бол "-ves" залгана . Жиш нь : wife - wives,
knife - knives, wolf - wolves гэх мэт . Гэвч : chief -
chiefs, roof - roofs гэж VVсдэгийг анхаар .
• о - бол "- oes" : hero - heroes, potato - potatoes.
Гэвч зарим гадаад Vгэнд : photo - photos, piano -
pianos, radio - radios гэсэн байдлаар VVсдэг .
Yл єєрчлєгдєх Vгс
• зарим шувуу , амьтан : sheep - хонь , deer - буга ,
swine - гахай , fish - загас , fruit - жимс , grouse -
ятуу .
• зарим загас : trout - хулд , salmon - салмон , carp
- мєрєг , pike - цурхай гэх мэт . Гэвч herring, -s =
май , eel, -s = могой загас гэж VVсдэг Vгс ч
байдаг .
• яс Vндэс , оршин суугчдын нэр : Japanese, Swiss,
Vietnamese
ox, child, brother гэсэн Vгс бол -(r)en тєгсгєл авна
: ox - oxen, child - children, brother - brethren
Зарим нэр Vг Vндсээрээ єєрчлєгдєж олон тоо

11. VVсгэдэг . Жишээлбэл : man - men, woman -
women, foot - feet, tooth - teeth, goose - geese,
mouse - mice, person -people, louse - lice
Санамж : man - тэй холбогдсон нэр Vгс олон
тоон дээр : gentleman - gentlemen, Frenchman -
Frenchmen гэх мэтээр хувирна .
Гэвч : German, -s; Roman, -s; Norman, -s гэх мэт
Vгс шууд "-s" залгаснаар олон тоо болно .
Зарим нэг хийсвэр (Abstract) болон хам нэр
(Collective) зєвхєн ганц тоонд байна . Жиш :
advice - зєвлєлгєє , business - ажил хэрэг , furniture
- мебель , knowledge - мэдлэг , merchandise - эд
бараа , progress - хєгжил дэвшил гэх мэт .
Санамж : Хоёроос дээш хэсэгтэй з Vйлс зєвхєн
олон тоонд байдаг : scissors - хайч , tongs - бахь ,
spectacles - н Vдний шил , lungs - уушиг , trousers -
ємд , scales - жин хэмж VVр ,
These spectacles are strong. - Энэ н Vдний шил бєх .
Анхаар ! : Vйлийн эзэн олон тоонд байвал
хувцас болон биеийн хэсгийн нэр олон тоонд
байна .
They came in with their hats on their heads - Тэд
орж ирэхдээ малгайтайгаа байсан .
III . Тийн ялгал (The case)
Нэрлэх (Normative) = (the, a, an)
Хамаатуулах (Genitive - угтвар Vгт
хамаатуулах ) =of (the, a, an)

12. Єгєх орших (Dative - угтвар Vгт єгєх орших ) = to
(the, a, an)
Заах (Accusative) = (the, a, an)
Англи хэлэнд угтвар Vгт хамаатуулахаас
гадна мєн Саксоны хамаатуулах гэж байдаг
ба энэ нь нэр Vгийн ганц тоонд 's, олон тоонд s'
-ийг залгаж хэрэглэдэг . Хэрэглэх
тохиолдолууд :
• Х Vн амьтанд хамаарагдах з Vйлийн тухай
ярихдаа : Jack's blue book. they boys' book
• Эд з Vйл болон цаг хугацаа , газар орон , тоо
хэмжээний тухай ярихдаа : a week's holiday, a
month's stay, a mile's walk, at arm's length, a stone's
throw
• Ярианы хэллэгт : for Heaven's sake - б Vх гэгээн
хутагтын тєлєє , for God's sake - бурхны тусын
тулд , for goodness' sake - сайн сайхны тєлєє
Санамж : Хэрэв Саксоны хамаатуулахад house,
shop, church, practice гэсэн Vгс байвал орхиж
бичнэ .
I am at my uncle's (house). - Би эгчийндээ (гэрт )
байна . at the doctor's (practice) - эмчийн дадлагад
Єгєх оршихын тийн ялгал нь Заахын тийн
ялгалын ємнє байрлавал to - г Vй орно .
Єг VVлэгдэх VVн Єг VVлэх VVн Єгєх орших Заах
We gave the beggar a penny Бид гуйлгачинд нэг
пенни єгсєн

13. I sent you some books Би чамд хэдэн ном
илгээсэн
Угтвар Vгт Єгєх оршихын тийн ялгал : Єгєх
оршихын тийн ялгал нь Заахын тийн ялгалын
дараа байрлавал to - тэй орно .
Єг VVлэгдэх VVн Єг VVлэх VVн Заах Угтвар Vгт
Є .о .тя
We Gave a penny to the beggar
I Sent some books to you(and not to him)
Єгєх оршихын тийн ялгал нь зарим Vйл Vг
болон хавсрал нэрийн дараа Заахын тийн
ялгалын ємнє to - тэй байдаг . Жишээлбэл :
english mongolian english mongolian english
mongolian
to add -д нэмэх to reply to -д хариулах cruel to
харгис зэрлэг
to listen to чагнах , сонсох to happen to -д болох
тохиолдох just to шударга
to declare, explain to -д мэдэгдэх тайлбарлах to
say to хэлэх , ярих polite to эелдэг , найрсаг
to mention to дурдах сануулах kind to нєхєрсєг ,
эелдэг
Єгєх оршихын тийн ялгал нь зєвхєн Заахын
тийн ялгалын утга агуулж байгаа Vйл Vгэнд
холбогддог . Гол хэрэглэдэг Vйл Vгс нь :
english mongolian english mongolian english
mongolian english mongolian

14. to give єгєх to bring авчрах to forgive уучлах to
tell хэлэх
to lend зээл VVлэх to take -д аваачих to cost
Vнэтэй байх to write бичих
to offer санал тавих to send -д илгээх to owe
єртэй байх to sell худалдах
to promise амлах to fetch авчрах to pay тєлєх to
show Vз VVлэх
Санамж : Заахын тийн ялгал "it" - нь биеийн
тєлєєний Vгийн Єгєх оршихын тийн ялгалын
ємнє байрлана :
give it me - VVнийг надад єгєєч ; bring it us -
VVнийг бидэнд авч ирээч
ХАВСРАЛ НЭР (The adjective)
Тэмдэг нэр буюу хавсрал нэр нь байнга
єєрчлєгддєгг Vй . The great poets of England -
Английн их найрагчид . гэх мэт
I . Хавсрал нэрийн харьцуулалтын зэрэг

15. (Degrees of Comparison of the Adjective)
Зєвшєєх (positive) Харьцуулсан (comparative)
Давуу (superlative)
Богино Vет - er - est
long урт longer арай урт the longest хамгийн урт
large том larger арай том the largest хамгийн том
Олон Vет more most
beautiful гоё more beautiful ил VV гоё the most
beautiful хамгийн гоё
Д Vрэм бус good сайн Better ил VV сайн the best
хамгийн сайн
bad муу worse б Vр муу the worst хамгийн муу
Жич : Давуу зэрэгт хавсралт нэрийн ємнє
тухайлах ялгац гиш VVн "the"-г хэрэглэнэ .
• Богино Vет хавсрал нэрэнд : а ) нэг Vет
хавсрал нэр b ) хоёрдугаар Vе дээрээ
єргєлттэй хавсрал нэр : (polite - politer - the
politest , severe - severer - the severest) болон
гийг VVлэгчийн дараа -y, -le, -er, - ow, - some -ээр
тєгссєн хоёр Vет хавсрал : happy - happier - the
happiest, clever - cleverer - the - cleverest .
• Олон Vет хавсрал нэрэнд : a ) эхний Vедээ
єргєлттэй хоёр Vет хавсрал нэр : cautious - more
cautious - the most cautious, useful - more useful - the
most useful. b ) олон Vет хавсрал нэр болон
хавсрал нэрийн VVргээрх нєхцєл Vйл Vг VVд :
interesting - more interesting - the most interesting,

16. delighted - more delighted - the most delighted.
Хавсрал нэрээс харьцуулалтын зэрэг VVсгэх
бичлэгийн д Vрэм :
• "e" - ээр тєгссєн бол гээж -er, -est залгана .
Жиш : fine - finer - finest, polite - politer - politest
• Vгийн эцэст гийг VVлэгчийн дараа "y" байгаа
бол "y" - нь "- i -" болно . Жиш : dry - drier - driest,
happy - happier - happiest.
• Vгийн эцэст дан гийг VVлэгч байх , эцсийн
гийг VVлэгчийн ємнє богино эгшиг байх , Vгийн
эцсийн Vе єргєлттэй байх тохиолдолд эцсийн
гийг VVлэгчийг давхар бичдэг . Жиш : big - bigger
- biggest, hot - hotter - hottest, fit - fitter - fittest.
Дараах хавсрал нэр VVд хавсрал нэрийн
зэргийг хоёр хэлбэрээр VVсгэхдээ єєр єєр
утга агуулдаг .
Зєвшєєх Харьцуулсан зэрэг Давуу зэрэг
Илэрхийлэх утга Хэрэглэх жишээ
late later latest Цаг хугацаа I'll see you later - Би
чамтай дараа уулзана . the latest paper -
с VVлчийн баримт
latter last дэс дараа the latter sentence -
дараачийн єг VVлбэр , (the) last time - с VVлчийн
удаа
far farther farthest орон зайн the farthest way -

17. хамгийн хол зам
further furthest д Vрслэл without frther delay -
цаашид саатахг Vйгээр
old older oldest насны ялгаа he is older than I - тэр
надаас ахмад , the oldest tree - хамгийн хєгшин
мод
elder eldest зєвхєн хамаатан садны насны
ялгаанд тодотголын VVргээр my elder brother -
миний ах , his eldest son - т VVний том х VV
near nearer nearest орон зайн the nearest way to
the station - буудал х Vрэх хамгийн дєт зам
next цаг хугацаа болон дэс дараа next month -
дараагийн сар . the next stop - дараагийн буудал
little smaller smallest жижиг гэсэн хэмжээ the
smallest room - хамгийн жижиг єрєє
less least бага гэсэн хэмжээг he drinks less wine
than milk - тэр с VVг бодвол дарс бага уудаг
II . Харьцуулсан хам б Vтэц
• Ижил байдал : as - as : my sister is as big as I am -
миний эгч над шиг том .
• Ижил биш байдал : not so - as (эсвэл not as - as) :
he is not so (not as) tall as his brother - тэр ах шигээ
тийм єндєр биш
• эсвэл харьцуулсан зэрэг (comparative) + than :
he is bigger than his brother - тэр ахаасаа ил VV
том юм .
• the - the : the further they went the worse the road

18. was - цааш явах тутам зам муудсан .
• the less - the less : the less you work, the less you
will earn - чи бага ажиллах тусам бага мєнгє
олно .
Санамж :
the former - ємнєх нь , эхнийх нь
the same the - . . . шиг адилхан
the latter - . . . с VVлчийнх нь
other than - . . . -с єєр , . . . -с ондоо
III . Хавсрал нэр нэрших нь (Substantivization of
adjectives)
Хэсэг б Vлэг х Vм VVсийг нас , Vндэс угсаа , бие
бялдар , хєрєнгє чинээ гэх мэт онцлог шинж
чанараар нь нэрлэхдээ хавсрал нэрийг
ерєнхий буюу хийсвэр нэрийн VVргээр the -
ийн хамт хэрэглэдэг ба олон тоонд
хувирдагг Vй .
the good сайчууд Хавсрал нэрээс VVссэн
ерєнхий нэр Vгээс онцолж тодорхой б Vлэг х Vн ,
хэн нэг х Vнийг нэрлэхдээ man / woman, boy /
girl, gentleman / lady, person / people гэх мэт
тєлєєний Vг хэрэглэдэг . Жиш : the blind women,
the poor person, poor people . . . гэх мэт
the blind харааг Vйч VVд
the poor ядуучууд
"-sh", "-ch'' - ээр тєгссєн яс Vндэс заасан Vгс нь
олон тооны хэлбэрт хувидагг Vй ба эдгээрээс

19. тодорхой нэг х Vнийг яс Vндсээр нь онцлохдоо
man / woman, gentleman / lady - ийн
тусламжтайгаар нэрлэдэг .
Жиш : the English - an Englishman, the French - a
French lady, the Scotch - two Scotchmen, the Dutch
some Dutchmen
Зарим яс Vндэс заасан Vгс нь олон тооны
хэлбэрт байдаг . Жиш : (the) Americans, (the)
Germans, (the) Russians
IV . Хавсрал нэрийг хэрэглэх хэлбэр
1. Хавсрал нэр нь нэр Vгийн ємнє орж
тодотголын VVрэг (attributive use) г Vйцэтгэнэ .
Жиш : This is an interesting book. - Энэ бол
сонирхолтой ном . They live in the old house. - Тэд
хуучин байшинд амьдардаг .
2. Хавсрал нэр нь Vйл Vгийн ард орж
єг VVлэх VVний хэрэглээ (predicative use) болдогв
Жиш : This book is interesting. - Энэ ном
сонирхолтой . Their house is old. - Тэдний байшин
хуучин .

20. VЙЛ ХАВСРАЛ (Adverb)
Дайвар Vг буюу хавсрал нь Vйлийн шинж
чанар , байр , байдал , цаг хугацаа , зэрэг ,
давтамжийг заадаг .
I . Vйл хавсрал VVсгэх хэлбэр
Adjective + ly = Adverb , Хавсрал нэрэнд
ихэвчлэн "- ly" залгаж VVсмэл Vйл хавсрал
VVсгэдэг ба дараах д Vрмийг баримтлана .
1. Хоёр ба т VVнээс дээш Vетэй хавсрал
нэрийн с VVлийн гийг VVлэгч + "- y" бол "-y"-ийг
"-i" -ээр солино . Жиш : happy - happily, easy -
easily.
2. Нэг Vетэй хавсрал нэрийн "-y" -ийг хэвээр
хадгалж болно . dryly ба drily,
жич : gay - gaily байх тохиолдол бий .
3. Дараах Vг VVдийн -e тєгсгєлийг гээнэ . true -
truly, whole - wholly, due - duly, noble - nobly
4. full - fully
5. хавсрал нэр нь "- ic" тєгсгєлтэй бол "- ally" -г
залгаж VVсгэнэ . Жиш : fantastic - fantastically,
diplomatic - diplomatically
Анхаар ! Хавсрал нэр нь "-ly" тєгсгєлтэй бол in a
. . . manner (way) б Vлэг Vгс ашиглан сольж
болно . Жиш : in a friendly manner; in a lovely way
Хавсрал нэр болон Vйл хавсралын адил

21. хэлбэр VVд байдаг . Жишээ нь цаг хугацааг
заахад "-ly" : early, daily, weekly, monthly, yearly . . .
гэх мэт
Гэвч ижил хэлбэртэй боловч єєр єєр утга
илэрхийлдэг . Жишээ нь
pretty only still very
Хавсрал нэр (adjective) хєєрхєн цорын ганц нам
г Vм жинхэнэ , Vнэн , яг
Vйл хавсрал (adverb) нэлээд зєвхєн , ердєє бас
ч , арай ч тун , маш , их
Зарим "-ly" дагавар авч VVссэн Vйл хавсрал
Vндсэн утгаа гээдэг тохиолдол бий . Жиш :
hardly - ч VV чамай , арай ядан ; nearly - бараг ,
шахуу
Санамж : " маш их " = very - нь хавсрал нэр
болон Vйл хавсралын ємнє хэрэглэгддэг : very
good, very badly,
(very) much Vйл Vгэнд : I thank you very much.
Санамж : Хавсрал нэр (Adjective) нь Vйл
хавсралын (adverb) оронд дараах байдлаар
илэрхийлэгддэг : to work hard - их ажиллах , to
walk slow - явган удаан явах , to talk loud (low) -
чанга ярилцах , to spell right (wrong) - зєв (буруу )
дуудах , to feel happy - аз жаргалыг мэдрэх , to
stop short - т Vр зогсох
II . Vйл хавсралын харьцуулалтын зэрэг
(Degrees of Comparison of the adverb)

22. 1. Олон Vет харьцуулалтын зэрэг : ("-ly" -ээр
VVссэн б Vх Vйл хавсрал "more, most" - ийг авч )
brightly - more brightly - most brightly ; slowly - more
slowly - most slowly
2. Богино Vет харьцуулалтын зэрэг : ("-ly"
залгаж VVсээг Vй буюу Vндсэн Vйл хавсрал "-er,
est" авч )
soon - sooner - soonest ; often - oftener - oftenest ;
early - earlier - earliest
3. Д Vрэм бус харьцуулалтын зэрэг :
well - better - best ; badly - worse - worst ; little - less -
least ; much - more - most
late - latter - last ; far - farther (further) - farthest
(furthest) ; near - nearer - nearest (next)
III. Vйл хавсралыг хэрэглэх хэлбэр
Vндсэн д Vрэм : Vйл хавсрал нь хэзээ ч
єг VVлэх VVн болон тусгагдахууны хооронд
байрладагг Vй .
Єг VVлбэрт байрлах д Vрэм :
1. Єргєлттэй Vйл хавсрал (байрлал , тодорхой
цаг заасан Vйл хавсрал болон байдал заасан
єргєлттэй Vйл хавсрал ) нь єг VVлбэрийн эхэнд
буюу эцэст байрлана . (єргєлт анхаар !) Жишээ
нь :
Байрлал заасан : in 1999 we went to London
Тодорхой цаг заасан : I met him yesterday.
Байдал заасан : We thanked him heartily

23. 2. Єргєлтг Vй Vйл хавсрал (тодорхой бус цаг
заасан Vйл хавсрал болон байдал заасан
єргєлтг Vй Vйл хавсрал ) нь жирийн одоо цаг
бол Vйл Vгийн ємнє , нийлмэл цаг бол эхний
туслах Vйл Vгийн ард байрлана . Жишээ нь :
Тодорхой бус цаг : She allways heard the child cry.
- Тэр х VVхэд уйлахыг Vргэлж сонсдог байсан .
I have often been in America - Би дандаа Америкт
байсан
Байдал заасан : I did not quite understand you. -
Би таныг ердєє ойлгонг Vй .
3. Єг VVлбэрт олон Vйл хавсрал байх бол
байрлал нь : Байдал + байр + цаг гэсэн
дараалалтай байна . Жишээ нь : We arrived
safely in London yesterday.
ТООНЫ НЭР (The Numeral)
Vндсэн тооны нэр (Cardinal numerals)
1 -one, 2 - two, 3 - three, 4 - four, 5 - five, 6 - six, 7 -
seven, 8 - eight, 9 - nine, 10 - ten,11- eleven, 12 -
twelve, 13 - thirteen, 14 - fourteen,15 - fifteen, 16 -
sixteen, 17 - seventeen, 18 - eighteen, 19 - nineteen,
20 - twenty, 21 - twenty one, 22 - twenty two, 30 -
thirty, 40 - forty, 50 - fifty, 60 - sixty, 70 - seventy, 80 -

24. eighty, 90 - ninety, 100 - a (one) hundred,101 - a (one)
hundred and one, 200 - two hundred, 1000 - a (one)
thousand, 2000 - two thousand, 100 000 - a (one)
hundred thousand, 1 000 000 - a (one) million, 2 000
000 - two million(s)
Дэс тоо ба бутархай тоо (Ordinal numerals and
Fractional numerals)
Ordinal numerals = Cardinal numerals + th : the
hundredth . Д Vрэм бус : first, second, third (1st, 2nd,
3rd)
Бичих Vед анхаар : five - fifth, eight - eighth, nine -
ninth, twelve - twelfth, twenty - twenthieth гэх мэт .
Цаг тоолол : He was born on July 14th буюу on the
23rd of July ; Хаад ноёдын нэр : Elizabeth II -
Elizabeth the second (уншихдаа )
Дэс тооны ємнє "the" тухайлах ялгац гиш VVн
авдаг . the first, the second, the eleventh, 101 - the
hundred and first
Энгийн бутархай (Common Fractions): 1/2 a (one)
half, 1/3 one third, 2/5 two fifths, 2.3/7 two and three
sevenths
Аравтын бутархай (Decimal Fractions): 0.3 nought
(zero) point three, 2.35 two point three five (thirty five)
Тоон Vйл хавсрал
Дэс дараа : эхлээд - дараа нь = first - then :
First he lived at home, then he went to England. -
Эхлээд тэр гэртээ амьдарч байсан дараа нь

25. Англи явсан .
Зєрчил : эхэндээ - с VVлдээ = at first - at last, at
lenght :
At first I believed him, but at last I became distrustful. -
Эхний удаа би т VVнд итгэсэн , харин эцэст нь
итгэлг Vй болсон .
Б Vртгэх : нэгд Vгээрт = firstly буюу in the first
place ; гуравдугаарт = thirdly буюу in the third
place . . . ; тавын тооноос эхлээд зєвхєн in the
fifth place гэх мэт . Жишээ нь : зургадугаарт = in
the sixth place
Давтамж : нэг удаа =once хэдэн удаа ? =how
many times? гурван удаа three times (thrice)
хоёр удаа =twice заримдаа , хааяа =sometimes
дахин once more
Хувилалт : нэг дахин =single гурав дахин =treble,
threefould 100 дахин =a (one) hundredfold
хоёр дахин =double дєрєв дахин =fourfold олон
дахин =manifold гэх мэт
БИЕИЙН ТЄЛЄЄНИЙ НЭР , ХАМААТУУЛАХ
ТЄЛЄЄНИЙ НЭР ,
ЭГЭХ БА Х VЧ НЭМЭГД VVЛЭХ ТЄЛЄЄНИЙ
НЭР
(Personal, Possessive, Reflexive and Emphatic
Pronouns)
Биеийн тєлєєний нэр Хамаатуулах тєлєєний

26. нэр Эгэх ба х Vч нэмэгд VVлсэн т .н
-self - дээр єргєлт авна .
Нэрлэх = єг VVлэгдэх VVн
Nominative = Subject Заах = Тусгагдахуун
Accusative = Objective I хэлбэр II хэлбэр
I –би me -намайг , надад my - миний mine -
минийх myself - (би ) єєрийгєє , єєрєє
you – чи you - чамайг , чамд , таньд , таныг your -
чиний , таны yours - чинийх , таных yourself - (чи ,
та ) єєрийгєє , єєрєє
he - тэр (эрэгтэй ) him - т VVнийг , т VVнд his -
т VVний his - т VVнийх himself - єєрийгєє , єєрєє
(эрэгтэй )
she - тэр (эмэгтэй ) her - т VVнийг , т VVнд her -
т VVний hers - т VVнийх herself - єєрийгєє , єєрєє
(эмэгтэй )
it - энэ , тэр юм it - т VVнийг , т VVнд ,
VVнийг , VVнд its - VVний
(эд з Vйл ) its - VVнийх itself - єєрийгєє , єєрєє (энэ ,
тэр юм )
we - бид , бид нар us - биднийг , бидэнд , бид
нарт our - манай , бидний ours - манайх ,
биднийх ourself - єєрсдийгєє , єєрсдєє (бид )
you - та нар you - та нарыг , та нарт your - танай ,
та нарын yours - танайх , та нарынх yourselves -
(та нар ) єєрсдийгєє , єєрсдєє
they - тэд , тэд нар them - тэднийг , тэд нарыг ,

27. тэдэнд their - тэдний , тэд нарын theirs -
тэднийх , тэд нарынх themselves - (тэд )
єєрсдийгєє , єєрсдєє
one one one's one's (own) oneself
Сануулга : Биеийн тєлєєний нэр нь
Єгєх оршихын тийн ялгалд заахын тийн
ялгалын ємнє бол to -г Vй : give me the book
Єгєх оршихын тийн ялгалд заахын тийн
ялгалын дараа бол to -тэй : give the book to me
Тєлєєний нэрийг єг VVлбэрт хэрэглэх нь :
Тєлєєний нэрс Г Vйцэтгэх VVрэг Жишээ
Биеийн Нэрлэхийн т .я -д єг VVлэгдэх VVн I shall
speak to him. - Би т VVнтэй ярина .
єг VVлх VVн That was he. - Тэр бол тэр байв .
Заахын т .я -д тусгагдахууны VVргээр I shall
speak to him. - Би т VVнтэй ярина .
Хамаатуулах I хэлбэр нь тодотголын VVргээр
Her paper was interesting. - Т VVний єг VVлэл
сонирхолтой байсан
II хэлбэр нь єг VVлэгдэх VVн My ruler is long yours
is longer. - Миний шугам урт , чинийх б Vр урт .
єг VVлэх VVн This car is his. - Энэ машин т VVнийх .
тусгагдахуун We haven't seen your paper, we have
seen only theirs. - Бид чиний зохион бичлэгийг
Vзээг Vй , зєвхєн тэд нарынхыг Vзсэн
Эгэх тусгагдахууны VVргээр I wash myself. - Би
єєрийгєє угаадаг .

28. Х Vч нэмэгд VVлэх нэр Vг (тєлєєний нэр )-ийн
утгыг х Vч нэмэгд VVлэх VVргээр He himself saw
it. - Тэр єєрєє VVнийг Vзсэн .
He saw it himself. - Тэр VVнийг єєрєє Vзсэн .
VЙЛДЭХ ТЄЛЄЄНИЙ НЭР (Reciprocal pronouns)
each other - хэн хэнийгээ , one another - нэг нь
нєгєєгєє , Жишээ нь :
They greeted each other. - Тэд бие биентэйгээ
мэндлэв .
We know each other very well. - Бид бие биенээ
тун сайн мэднэ .
The children look at each other in the mirror. -
Х VVхд VVд толинд бие биенийгээ хардаг .
ЗААХ ТЄЛЄЄНИЙ НЭР (Demonstrative pronouns)
Ойр Хол
Ганц тоо this - энэ that - тэр
Олон тоо these - эдгээр those - тэдгээр
1. Єг VVлэгдэх VVний VVргээр : This was pleasant. -
Энэ нь аятайхан байсан .
2. Єг VVлэх VVний хэсгийн VVргээр : It was that. -
Энэ бол тэр байсан .
3. Тусгагдахууны VVргээр : He likes this. - Т VVнд
энэ таалагддаг .

29. АСУУХ ТЄЛЄЄНИЙ НЭР (Interrogative Pronouns)
Тийн ялгал 1. Нэр Vг 2. Хавсрал нэр
Х Vн Эд з Vйл Х Vн ба эд з Vйл
(сонголт , ангилалт ) Х Vн ба эд з Vйл
Нэрлэх who? = хэн ?
Who can swim? what? = юу ?
What is this? which? = аль , ямар , хэн , юу ?
Which of you is ill? what?,which?
Харъяалах whose = хэний ?
of whom? = хэний тухай ?
1. Whose book is this?
2. Of whom did you speak? of what? = юуны тухай ?
Of what did you speak? of which? = хэнийх , юуных ?
There were two accidents. Of which did you near?
what (which) boy?
what (which) table?
Єгєх орших to whom? = хэнд ?
To whom did you give? to what? = юунд ?
To what does this refer? to which?
There are two teams, to which do you belong?
Заах whom? = хэнийг ?
Whom did you call? what? = юуг ?
What do you see? which?
Which do you like better, tea or coffee?
Санамж : Асуух тєлєєний нэрэнд угтвар Vгс
(Prepositions) орохдоо гол тєлєв Vйл Vгийн ард
байрлана :

30. Whom are you speaking of? - Чи хэний тухай ярьж
байна .
What is he laughing at? - Тэр юуг шоолж байна ?
What are you talking about? - Та юуны тухай ярьж
байна .
ХОЛБОХ БА НЭГТГЭХ ТЄЛЄЄНИЙ НЭР
(Relative and conjunctive pronouns)
Тийн ялгал Х Vн дээр Эд з Vйлд Х Vн ба эд з Vйл
Нэрлэх who which that
Харъалах whose, of whom of which (whose) (that -
of)
Єгєх орших to whom to which (that - of)
Заах whom which that
Нэрлэх who my friend who made a trip to London -
Лондон руу аялсан миний найз
Харъяалах whose the girl whose father I know -
аавыг нь мэдэх охин
the house whose walls are grey - саарал ханатай
байшин
of whom the boy of whom we spoke - бидний ярьж
байгаа х VV
Єгєх орших to whom the pupil to whom he gave the
book - т VVний номоо єгсєн сурагч
Заах whom the man whom I asked - миний юм
асуусан тэр эмэгтэй
Нэрлэх which the train which (that) arrived - ирсэн

31. галт тэрэг
Харъалах of which the house, the windows of which
. . . (ард нь Vргэлж т VVнтэй холбоотой Vг орно )
Єгєх орших to which the story to which we listened
- бидний сонссон т VVх
Заах which the things which (that) we need -
бидэнд хэрэгтэй з Vйлс
Санамж : Холбох ба нэгтгэх тєлєєний нэртэй
хамт угтвар Vгс нь (Preposition) орохдоо Vйл
Vгийн ард байдаг .
The man whom I was waiting for. - Миний х Vлээж
байгаа эрэгтэй .
The house, that I lived in. - Миний суудаг байшин .
that - зєвхєн тодотгол гиш VVн єг VVлбэрт
байдаг дараах тохиолдлуудад хэрэглэнэ .
1. who, which-ын оронд :
Who was the man that you were talking of? - Чиний
ярьж байсан эрэгтэй хэн бэ ?
This is the bird (that) he caught. - Энэ бол т VVний
барьсан шувуу .
2. Тодорхойг Vй тєлєєний нэр (Indefinite
pronouns) болон тооны ухагдахууны дараа : all,
everything, something, anything, much, little, nothing,
the same :
That is everything (that) I know. - Миний мэдэх б Vх
юм энэ .

32. 3. Ямар нэг юм онцлоход it is . . . , it was . . . -ын
дараа :
It was the storm that destroyd the house. - Байшин
нураасан юм шуурга байсан .
4. Хэрэв тєлєєний нэр нь х Vн ба эд з Vйлээс
хамаарч байвал :
They talked about the natives and plants (that) they
had found interesting. - Тэдэнд сонирхолтой
санагдсан амьтан ургамалын талаар тэд
ярилцсан .
Санамж : that -ийн ємнє хэзээ ч угтвар Vг
байрладагг Vй ба угтвар Vг нь Vйл Vгийн ард
байрлана .
The train that I waited for arrived. - Миний х Vлээж
байсан галт тэрэг ирлээ .
Анхаар : Хэрэв тодотгол гиш VVн єг VVлбэрт
тусгагдахуун юм уу Vйл хавсрал байвал
холбох ба нэгтгэх тєлєєний нэрийг гээж
болдог .
This is the boy (whom) Iike best. - Надад хамгийн
их таалагддаг х VV бол энэ .
The house (that) we live in. - Бидний амьдардаг
байшин .

33. ТОДОРХОЙГ VЙ ТЄЛЄЄНИЙ НЭР
(Indefinite pronouns)
some = зарим , хэд , жаахан , ямар нэгэн бага
зэрэг (тооны нэрийн ємнє )
1. хэмжээ хязгаар илэрхийлэхэд хэрэглэгддэг :
We had some books. - Бидэнд хэдэн ном байлаа .
2. Зєвшєєрсєн х VVрнэх
єг VVлбэртхэрэглэгддэг : In the evening we had
some tea. - Орой бид цай уусан .

34. any = ямар нэгэн , дурийн , альч
1. Vнэхээр биш , хэдийд ч байхыг бага зэрэг
илэрхийлдэг : You may come at any time. - Та
хэзээ ч ирж болно .
2. a) асуух єг VVлбэрт : Do you see any mistakes? -
Та ямар нэгэн алдаа хардаг уу ?
b) Vг Vйсгэсэн єг VVлбэрт : No, I do not see any
mistakes. - Vг Vй , би ямарч алдаа хардагг Vй .
c) болзох єг VVлбэрт : If you see any mistakes ... -
Хэрэв та ямар нэгэн алдаа харвал ...
3. зєвшєєрєх єг VVлбэрт "ямар нэгэн " гэсэн утга
гаргахад : Give me any book. - Надад ямар нэгэн
ном єгєєч .
Мєн some болон any-гээр нийлмэл Vг б Vтээдэг .
someone, somebody - хэн нэгэн , зарим х Vн ;
something - нэг юм , ямар нэг юм ; somewhere -
хаа нэг газар , ямар нэг газар , хаан ч ; anyone,
anybody - ямар нэг х Vн , хэн ч ; anything - ямар
нэг , аливаа юм , юм ; anywhere - хаа нэгтэй , хаа
нэг газар , хаана ч , хаашаа ч
each = нэг б Vр , тус б Vр , тутам , б Vр (х Vн , юм нэг
б Vрийг тусад нь авч Vзэхэд хэрэглэдэг )
• хавсрал нэрийн VVргээр : Each player did his best
- Тоглогч б Vр чадах б Vхнээ хийсэн
• нэр Vгийн VVргээр : Each of them did his best -
Тэд б Vгд чадах б Vхнээ хийсэн
every = б Vр (х Vн , юмсын тухай ерєнхий ойлголт

35. илэрхийлэхэд )
• зєвхєн хавсрал нэрийн VVргээр : Every house
has a roof - Байшин б Vр дээвэртэй .
• нийлмэл Vг б Vтээхэд : everyone, everybody -
х Vн б Vр , б Vгд , х Vн болгон ; everything - юм б Vгд ,
б Vх юм
• хэллэг : every day - єдєр тутмын ; every fortnight
- 14 хоногийн ; every other day - єнжєєд
all = б Vх , б Vгд (ерєнхий юмнаас тодорхой хэсэг
б Vлгийг авч Vзэхэд хэрэглэгднэ )
• хавсрал нэрийн VVргээр : all men - б Vх эрч VVд
• нэр Vгийн VVргээр : all of them - тэд б Vгдээрээ
• Vйл хавсралын VVргээр : he was all dirty - тэр
заваан байсан
• хэллэг : all the better - тэгвэл б Vр сайн ; not at all
- з Vгээр , з Vгээр ; all at once - нэг мєсєн : after all -
эцэст нь , с VVлд нь ; first of all - эхлээд , юуны
ємнє ; once for all - б Vр мєсєн ; all the day - б Vхэл
єдєр , б Vхэл єдєржингєє ;
whole = б Vх , б Vгд (all - оос ил VV ерєнхий
байдал заадаг ): the whole town, the whole of Asia
• хэллэг : the whole day - б Vхэл єдєр , б Vхэл
єдєржингєє ;
either = аль нэг нь , аль нь ч ; neither = аль нь ч
биш , ямарч , хэн ч биш , юу ч биш
• хавсрал нэрийн VVргээр : on either side of river -
голын аль нэг эрэг дээр ; neither way is right - аль

36. ч зам нь буруу
• нэр Vгийн VVргээр : either one or the other one
must leave - аль нэг нь явах ёстой ; neither of us
could help him - бидний хэн нь ч т VVнд тусалж
чадахг Vй байсан
Санамж : either ... or - ... юм уу эсвэл ...; neither ...
nor - ... ч Vг Vй ... ч Vг Vй
nor - either - мєн Vг Vй I cannot swim, nor my
borther either - би сэлж чаддагг Vй , ах маань ч
мєн адил
not - either I cannot swim, he cannot swim either - би
сэлж чаддагг Vй , тэр мєн сэлж чаддагг Vй
other = нєгєє , єєр , бусад
• хавсрал нэрийн VVргээр : the other girl - нєгєє
охин
• нэр Vгийн VVргээр : the others stayd at home -
бусад нь гэртээ Vлдсэн
• хэллэг : the other day - саяхан , саявтар ; the
other morning - саяхны єглєє ; every other day -
єнжєєд ; one after another - ар араасаа ; some day
or other - ямар нэг єдєр ; some time or other -
хэзээ нэгэн цагт , санамсарг Vй ; on the other hand
- нєгєєтэйг VVр ; another (cup of coffee) - єєр бас
нэг (аяга кофе )
Ганц тоо Олон тоо Санамж
much = их

37. it takes too much time many = олон
many families live there many a = зарим (нэг )
a little = бага зэрэг , жаахан
a few = хэдэн , цєєн , хэдхэн
little = бага
I have little hope few = цєєн
I saw only few boys
Хэлллэг
a greate deal of = Vнэхээр их ; a good many = маш
олон , тун их ; very much = маш их ; in few words =
цєєн Vгээр ; very many, greate many = маш олон
ЖИРИЙН VЙЛ VГ
(Ordinary verbs)
Д Vрмийн Vйл Vгсийг гол цагуудад
єг VVлбэрийн тєрл VVдээр to open (нээх ,
онгойлгох ) Vйл Vгээр тєлєєл VVлэн Vз VVлэв .
Єг VVлбэрийн хэлбэр VVд
Гол цагууд Батлах єг VVлбэр (Affirmate)
Vг Vйсгэх єг VVлбэр
(Negative) Асуух єг VVлбэр
(Interrogative) Асууж Vг Vйсгэх єг VVлбэр

38. (Interrogative-negative)
Жирийн одоо цаг
(The present indefinite tense) I open
he opens I do not open
he does not open do I open?
does he open? do I not open?
does he not open?
Жирийн єнгєрсєн цаг
(The past indefinite tense) I opened I did not open did I
open? did I not open?
Одоо тєгссєн цаг
(The present perfect tense) I have opened I have not
opened have I opened? have I not opened?
Єнгєрєн тєгссєн цаг
(The past perfect tense) I had opened I had not opened
had I opened? had I not opened?
Жирийн ирээд Vй цаг
(The future indefinite tense) I shall open
you will open I should not open
you will not open shall I open?
shall (will) you open? shall I not open?
shall (will) you not open?
Єнгєрсєн цагийн єнгєнєєс эс тухайлах
ирээд Vй цаг
(The future indefinite in the past) I should open
you would open I should not open
you would not open should I open?

39. should (would )you open? should I not open?
should (would) you not open?
Жич :
- Хэзээ ч ирээд Vй цаг болон єнгєрсний
ирээд Vй цаг нь when, if, while, as soon as - аар
холбогдсон хавсарсан нийлмэл єг VVлбэрт цуг
ордогг Vй .
Жнь :
I shall go out when I am ready - би бэлэн
болохоороо гадагшаа гарна .
he would do it if he could - тэр чаддаг байсан бол
VVнийг хийх байсан .
ТУСЛАХ VЙЛ VГС
(Auxiliary verbs)
to have = -тай , тэй
Vйл Vгийн нийлмэл цаг б Vтээхэд
хэрэглэгддэг : he has come - тэр ирсэн
• to have + тусагдахуун + єнгєрсєн цагт нєхцєлт
Vйл Vг бол = - уулна , VVлнэ : I have my hair cut -
Би Vсээ тайруулсан .
• to have + заахын т /я + эс тухайлах тєлєв
(infinitive) бол = -уулах , VVлэх , - лгах , хийлгэх :
the teacher will the boys learn by heart - багш
хєвг VVдийг цээжл VVлэх болно .
• to have + to -тэй эс тухайлах тєлєв (infinitive
with to) бол = ёстой : he has much to do - тэр их

40. з Vйл хийх ёстой .
• хэрэв to have - нь жирийн Vйл Vгийн VVргээр
(гол тєлєв got гэсэн Vгээр х Vч нэмэгд VVлдэг )
бол : have you (got) a new house? Асуух болон
Vг Vйсгэх хэлбэрт to do - ийн тусламжтайгаар
єєрчлєн бичиж болдог . Do you have a new house?
- Чи ямар нэгэн шинэ байшинтай юу ?
to be = байх
• Идэвхг Vй хэв (passive) VVсгэхэд хэрэглэгддэг :
the story was told by father - аавын ярьж єгсєн
т VVх
• Vргэлжлэх цагийн хэв (progressive form)
VVсгэхэд хэрэглэгддэг : it is raining - бороо орж
байна .
• to be + to - тэй эс тухайлах тєлєв (infinitive with
to) бол = тэгэх ёстой (3 дагч этгээдийн х Vсэлт
буюу хувь тавилангийн эрхээр хийгдэж байгаа
илэрхийлнэ ) : he was to die in Africa - тэр Африкд
Vхэх ёстой байсан .
• to be + идэвхг Vй хэвийн эс тухайлах тєлєв = -
ах ёстой : the lesson is to be finished - хичээлийг
дуусгах ёстой .
• to be - нь жирийн Vйл Vгийн VVргээр бол : "To
be or not to be" that is the question - "Орших эс
орших " нь асуудал .
to do = хийх , Vйлдэх
• Хэрэв єг VVлэх VVн нь жирийн Vйл Vг бол

41. асуух єг VVлбэр зохиоход хэрэглэнэ : do you like
it? - танд энэ таалагдаж байна уу ?
Асуух єг VVлбэрийг дараах тохиолдлуудад to
do-гийн тусламжтайгаар єєрчлєхг Vй :
1. Хэрэв єг VVлэх VVн нь туслах Vйл Vгтэй хамт
бол : will he come? - тэр ирэх VV?
2. Хэрэв єг VVлэгдэх VVнээр эхэлсэн асуух
єг VVлбэр бол : who knows that? - Хэн VVнийг
мэдэх вэ ?
гэвч асуух єг VVлбэр нь Vг Vйсгэсэн хэлбэрт
байвал to do -ийг хэрэглэнэ : who does not know
that? - Хэн VVнийг мэдэхг Vй вэ ?
• Жирийн Vйл Vгийг Vг Vйсгэх хэлбэрт
оруулахад хэрэглэнэ : we do not forget it - бид
VVнийг мартахг Vй
Vг Vйсгэх хэлбэрийг дараах тохиолдлуудад to
do - гийн тусламжтайгаар єєрчлєхг Vй :
1. ямар нэгэн туслах Vйл Vгтэй бол : he cannot
swim - тэр сэлж чаддагг Vй .
2. not (never, nothing etc.) - ийн тусламжтайгаар
VVссэн бусад Vг Vйсгэх хэлбэрт : you never can
tell - та хэзээ ч хэлж чадахг Vй . we sow nothing -
бид юу ч харааг Vй .
3. Хэрэв not нь Vйл Vгийг биш харин асуух
єг VVлбэрийг нийтэд нь Vг Vйсгэж байвал : is she
ill? - no I suppose not. Тэр євчтэй юм уу ? Vг Vй би
тэгж бодохг Vй байна .

42. Санамж : Захиран тушаах тєлєвийн Vг Vйсгэх
хэлбэр ямагт to do -гээр VVсдэг ба мєн туслах
Vйл Vгтэй бол to have болон to be -гээр VVсдэг :
do not have a look at it? - don't be sorry! - VVнийг
харааг Vй юу ? Б VV харамс !
• урьдах (ємнє нь гарсан ) жирийн Vйл Vгээ to do
-гээр орлуулахдаа дараах тохиолдлуудад
хэрэглэгдэнэ :
1. Харицуулсан єг VVлбэрт Vйл Vгийг дахин
давтхаас зайлс хийхэд : he knows more then I do.
- Тэр надаас ил VV мэднэ .
2. Эелдгээр дэмжих , Vйл дэмжихийг хэлэхдээ
yes болон no - гээр : Do you listen to the music? Yes,
we do. No we do not.
3. Монгол хэлний "би ч бас ", "би ч гэсэн ", "би ч
бас биш ", "би ч гэсэн бас биш " - ийг
орчуулахад : He reads much - so do I - тэр их
уншдаг , би ч гэсэн . She does not read much - nor
do we - Тэр их уншдагг Vй бид ч мєн адил .
4. Монгол хэлний "Vнэн юм биш VV? Vнэн биз
дээ ?" гэдгийг баталсан єг VVлбэр болон
Vг Vйсгэсэн асуултанд илэрхийлэхэд : You feel
better, do not you? - Таны бие сайжирсан , тийм
биз дээ ?
Мєн Vг Vйсгэсэн єг VVлбэр болон баталсан
асуултанд : he didn't say so, did he? - Тэр тэгж
хэлээг Vй тийм биз дээ ?

43. гэвч эхний єг VVлбэрт туслах Vйл Vг байгаад
дахин давтагдаж байвал : You are not glad, are
you? - Та баярлахг Vй байна , тийм биздээ ?
• мєн жирийн Vйл Vгийн VVргээр (асуух болон
Vг Vйсгэх єг VVлбэрт to do -гийн тусламжтай
єєрчилж болдог ): He did his best - Тэр чадах
б Vхнийгээ л хийсэн . How do you do? - Та сайн
байна уу ?
БАЙМЖ VЙЛ VГС
(Modal verbs)
Єг VVлбэрт бие дааж хэрэглэдэгг Vй зєвхєн
бусад Vйл Vгтэй нийлж утга санаа илтгэдэг
Vйл Vгсийг баймж Vйл Vг гэдэг .
Одоо цаг Єнгєрсєн цаг Хэрэглэх Орлуулах
Vйл Vг
I can
Би ...-ийг чадна I could
Би ...-ийг чадах байсан 1. Биеийн чадвар : I can
swim - би сэлж чадна
2. Оюуны чадвар : he could translate - тэр
орчуулж чадах байсан
3. Боломж : can I help you? - би танд туслах уу ? to
be able to: I play chess = I'm able to play chess - би
шатар тоглож чадна
(Vг Vйсгэх Vед ) to be unable to - чадахг Vй
(зєвхєн 2-т ): to know, (know to) - мэдэх

44. I shall
Би тэгэх ёстой
(энэ нь 3 дагч этгээдийн х Vслээр ) I should
Би тэгэх ёстой байсан shall: Ямар нэгэн х Vнд
шууд тушаал єгєх Vед :
you shall not steal! - Чи хулгай хийх ёсг Vй !
should:
1. Дам ярианд : the teacher said we should work
биднийг ажиллах ёстой байсан гэж багш
хэлсэн
2. Х Vсэн болзох тєлєв , VVрэг даалгавар : you
should tell the truth - чи Vнэнээ хэлэх ёстой
байсан to be to
1. Гуравдагч этгээдийн тушаал : what am I to do -
би юу хийх ёстой вэ ?
2. Хувь тавилан : his death was to decide her fate -
т VVний Vхэл тэр эмэгтэйн хувь тавиланг
шийдсэн
3. Цуу ярианд : to be said - to be supposed to : he is
said (supposed) to be ill - т VVнийг євчтэй байх гэж
хэлсэн
I will
би ... -ийг х Vсэж байна I would
би ... -ийг х Vсэж байсан will: х Vчтэй х Vсэлт : I will
get on in my life - би амьдралдаа амжилт олох
болно

45. would:
1. х Vчтэй х Vсэлт (ихэнхдээ Vг Vйсгэхэд ): he
would not go abroad - тэр гадаад явахг Vй байх
байсан .
2. х Vсэн болзох тєлєвтэй : I would I were at home
- би гэртээ байсан сан бол
3. ёс заншил д Vрэм : boys will be boys - эрэгтэй
х VVхэд бол эрэгтэй х VVхэд л байх болно .
she would play every day - тэр єдєр б Vр тоглох
байсан . 1. Х Vсэл : to want, to wish, to like: I want to
see him - би т VVнийг хармаар байна .
do as you like - єєрийн х Vссэнээрээ бай .
2. Санаа бодол болон тодорхойг Vй ирээд Vй
Vед : going to, to mean to, to propose to
3. Бэлэн байдал : to be willinf to: he is willing to do
all - тэр б Vгдийг хийхийг х Vсэж байсан .
4. Хэрэгж VVлэхэд хэц VV х Vсэл : to wish - would +
х Vсэн болзох тєлєв : I would the day were over -
Би єдєр дуусаасай гэдгийг х Vссэн .
5. Энд VV санаа бодол : to pretend: he pretends to
be ill - тэр євчтэй юм шиг ж Vжиглэсэн .
may
-магадг Vй , байх might
-тэгсэн ингэсэн байх may:
1. Боломж : this may be true - энэ Vнэн байх
2. Зєвшєєрєл : you may come.
3. Vг Vйсгэсэн боломж : cannot: this cannot be true -

46. энэ Vнэн байж болохг Vй .
4. Vг Vйсгэсэн зєвшєєрєл : may not (тусгай хориг
хорио ): you may not use this book - та энэ номыг
ашиглахг Vй байж болно .
5. Vг Vйсгэсэн зєвшєєрєл : must not (нийтлэг
болон Vйлчилж буй хориг ): you must not smoke -
та тамхи татах ёсг Vй .
6. Vг Vйсгэсэн х Vсэл : may not : may you never be
unhappy! - та хэзээ ч аз жаргалтай байхг Vй нь !
might: бараг х Vсэн болзох байдлаар боломж
илэрхийлбэл : he might have missed the trian - тэр
галт тэрэгнээсээ хоцорчихож магадг Vй л юм .
to be allowed to / to be permitted to = Зєвшєєрєл
I have not been allowed to smoke - Намайг тамхи
татахыг зєвшєєрєхг Vй байсан .
they will not be permitted to play - тэднийг
тоглохыг зєвшєєрєхг Vй .
it is possible - энэ бол боломжтой .
I must
Би тэгэх ёстой .
(шаардлагатай ) (єєрийн х Vслээр ) (I must)
Би тэгэх ёстой байсан
(гол єг VVлбэрт хэрэглэхг Vй )
I ought to must:
1. Зайлшг Vй з Vйл албадлага : all men must
survive - б Vх эрч VVд амьд Vлдэх ёстой .
2. Vг Vйсгэсэн болон нийтлэг хориг : must not,

47. need not: you must not tell a lie - та худал хэлэх
хэрэгг Vй .
3. Vг Vйсгэсэн зайлшг Vй з Vйл : need not: I need not
tell you this story - би танд энэ т VVхийг ярих
хэрэгг Vй .
I ought to : журамт VVрэг : I ought to go to church -
би с Vмр VV очих ёстой . to have to: I had to stay at
home - би гэртээ Vлдэх ёстой байсан
to be forced to: he was forced to leave his country -
т VVнийг єєрийн орноо орхихыг шаардсан .
to be obliged to: she was obliged to earn her living -
тэр єєрийн амжиргааны зардлыг олох VVрэг
х Vлээсэн
to be compelled to: they were compelled to work hard
- тэднийг шаргуу ажиллахыг шаардсан
to be bound to: she is bound to her freedom - тэр
эрх чєлєєгєє хязгаарлуулсан
Жич : нэг зэрэг жирийн Vйл Vг болон туслах
Vйл Vг байвал :
(to) need - хэрэгтэй , шаардлагатай байх .
he does not need to come / he need not come
(to) dare - з Vрхлэх , зориглох
he did not dare to go out / he dared not go out
VЙЛ VГИЙН ЦАГУУД

48. (The tenses of the verb)
Англи хэл єєрєє Vйлдэх буюу Vйлдэх хэвийн
(active) 16 болон бусдын эрхэнд Vйлдэх буюу
Vйлдэгдэх хэвийн (passive) 10 цаг , нийт 26
цагтай .
Жич :
P1 - одоо цагт нєхцєлт Vйл Vг
P2 - єнгєрсєн цагт нєхцєлт Vйл Vг / (д Vрэм бус
нєхцєлт Vйл Vг )
Vйлдэх хэвийн цагууд
(The active tenses)
Цагууд (Tenses) Цаг VVсгэх хэлбэр (Form) Жишээ
(Example) Орчуулга (Translation)
Одоо цагууд
(Present tenses) Жирийн одоо цаг
(The present indefinite tense) verb / verb + s (es) she
works тэр (эмэгтэй ) ажилладаг
Одоо Vргэлжилж байгаа цаг
(The present continuous tense) am / are / is + P1 (verb
+ ing) he is working тэр (эрэгтэй ) ажиллаж байна
Одоо тєгссєн цаг
(The present perfect tense) have / has + P2 (verb + ed)
she has worked тэр ажиллачихаад байж байна
Одоо тєгсєн Vргэлжлэх цаг
(The present perfect continuous tense) have / has
been + P1 (verb + ing) he has been working тэр
ажилласаар байж байна

49. Єнгєрсєн цагууд
(Past tenses) Жирийн єнгєрсєн цаг
(The past indefinite tense) verb + ed(d) {only irregular
verb} she worked тэр ажилллав
Єнгєрєн Vргэлжилсэн цаг
(The past continuous tense) was / were + P1 (verb +
ing) he was working тэр ажилласаар байсан
Єнгєрєн тєгссєн цаг
(The past perfect tense) had + P2 (verb + ed) she had
worked тэр ажиллачихсан байсан
Єнгєрєн тєгсєн Vргэлжлэх цаг
(The past perfect continuous tense) had been + P1
(verb + ing) he had been working тэр ажилласаар
байж байсан
Ирээд Vй цагууд
(Future tenses) Жирийн ирээд Vй цаг
(The future indefinite tense) shall / will +verb she will
work тэр ажиллана
Ирээд Vйд Vргэлжлэх цаг
(The future continuous tense) shall / will be + P1 (verb
+ ing) he will be working тэр ажиллаж байх болно
Ирээд Vйд тєгсєх цаг
(The future perfect tense) shall /will have + P2 (verb +
ed) she will have worked тэр ажиллачихсан байх
болно
Ирээд Vйд тєгсєн Vргэлжлэх цаг
(The future perfect continuous tense) shall / will have

50. been + P1 (verb + ing) he will have been working тэр
ажилласаар байж байх болно
Єнгєрсний ирээд Vй цагууд
(Future in the past) Єнгєрсєн цагийн єнгєнєєс эс
тухайлах ирээд Vй цаг
(The future indefinite in the past tense) should / would
+ verb she would work тэр ажиллах байсан
Єнгєрсєн цагийн єнгєнєєс ирээд Vйд
Vргэлжлэх цаг
(The future continuous in the past tense) should /
would be + P1 (verb + ing) he would be working тэр
ажилласаар байх байсан
Єнгєрсєн цагийн єнгєнєєс ирээд Vйд тєгсєх цаг
(The future perfect in the past) should / would have
+P2 (verb + ed) she would have worked тэр
ажиллачихаад байх байсан
Єнгєрсєн цагийн єнгєнєєс ирээд Vйд тєгсєн
Vргэлжлэх цаг
(The future perfect continuous in the past) should /
would have been + P1 (verb + ing) he would have
been working тэр ажилласаар байж байх
байсан
Д Vрмийн Vйл Vгийн цаг VVсгэх хэлбэр
1. Vйл Vг нь гийг VVлэгчээр тєгссєн бол "ed"
тєгсгєл авна . Жнь : work + ed = worked
2. Vйл Vг нь "e" - гээр тєгссєн бол зєвхєн "d"

51. залгана . Жнь : receive + d = recieved
3. Vйл Vгийн єргєлттэй бит VV Vед "ed"
залгахдаа с VVлчийн гийг VVлэгчийг хос
болгоно . Жнь : stop + ed = stopped
4. Vйл Vг нь гийг VVлэгчийн ард "y" тєгсгєлтэй
бол "ed" тєгсгєл авах Vедээ "y" нь "i" болдог .
Жнь : carry + ed = carried
(гэвч эгшгийн дараах "у " нь єєрчлєгддєгг Vй .
Жнь : obey + ed = obeyed)
Идэвхг Vй хэвийн цагууд
(The passive tenses)
Цагууд (Tenses) Цаг VVсгэх хэлбэр (Form) Жишээ
(Example) Орчуулга (Translation)
Одоо цагууд
(Present tenses) Жирийн одоо цагийн идэвхг Vй
хэв
(The passive present indefinite tense) am / are / is +
P2 I am called намайг дууддаг
(би дуудагддаг )
Одоо Vргэлжлэн байгаа цагийн идэвхг Vй хэв
(The passive present continuous tense) am / are / is
being + P2 I am being called намайг дуудаж байна
(би дуудагдаж байна )

52. Одоо тєгссєн цагийн идэвхг Vй хэв
(The passive present perfect tense) have / has been +
P2 I have been called намайг дуудлаа
(би дуудагдлаа )
Єнгєрсєн цагууд
(Past tenses) Жирийн єнгєрсєн цагийн идэвхг Vй
хэв
(The passive past indefinite tense) was / were + P2 I
was called намайг дууджээ
(би дуудагджээ )
Єнгєрєн Vргэлжилсэн цагийн идэвхг Vй хэв
(The passive past continuous tense) was / were being
+ P2 I was being called намайг дуудсаар байсан
(би дуудагдсаар байсан )
Єнгєрєн тєгссєн цагийн идэвхг Vй хэв
(The passive past perfect tense) had been + P2 I had
been called намайг дуудчихсан байсан
(би дуудагдчихсан байсан )
Ирээд Vй цагууд
(Future tenses) Жирийн ирээд Vй цагийн идэвхг Vй
хэв
(The passive future indefinite tense) shall / will be + P2
I shall be called намайг дуудна
(би дуудагдна )
Ирээд Vйд тєгсєх цагийн идэвхг Vй хэв
(The passive future perfect tense) shall / will have
been + P2 I shall have been called намайг

53. дуудчихсан байх болно
(би дуудагдчихсан байх болно )
Єнгєрсний ирээд Vй цагууд
(Future in the past) Єнгєрсєн цагийн єнгєнєєс эс
тухайлах ирээд Vй цагийн идэвхг Vй хэв
(The passive future indefinite in the past) should /
would be + P2 I should be called намайг дуудах
байлаа
(би дуудагдах байлаа )
Єнгєрсєн цагийн єнгєнєєс ирээд Vйд тєгсєх
цагийн идэвхг Vй хэв
(The passive future perfect in the past) should / would
have been + P2 I should have been called намайг
дуудчихсан байх байлаа
(би дуудагдчихсан байх байлаа )
VЙЛ VГИЙН ЦАГ ЗОХИЦОХ ЁС
(Sequens of tenses)
Англи хэлний нийлмэл єг VVлбэрийн гол
єг VVлбэрийн Vйл Vгээс хамаарч туслах
єг VVлбэрийн Vйл Vгийн цаг VVсдэг . VVнийг цаг
зохицох ёс гэдэг ба цаг зохицох ёсонд доорх
д Vрмийг баримтлана :
a) Дам ярианд (х Vний хэлсэн Vгийг найруулан
єєрчилж хэлэх ):

54. Гол єг VVлбэрт бол туслах єг VVлбэрт
he says (present) that she is angry (present)
was angry (past)
he has said (perfect) has been angry (perfect)
had been angry (past perfect)
he will say (future) will be angry (future)
would be angry (conditional)
Гол єг VVлбэрт бол туслах єг VVлбэрт
he said (past) that she was angry (past)
he had said (past perfect) had been angry (past perfect)
he would say (conditional) would be angry
(conditional)
Жич : Тогтсон мэдээ баримт буюу мєнхийн
Vнэн байдал илэрхийлэгдэж байвал туслах
єг VVлбэрт одоо цаг (present) хэрэглэнэ .
Жнь : He stated that the earth is round - Тэр
дэлхийг бєєрєнхий гэж мэдэгдсэн .
b) "if єг VVлбэр VVд " - ийг Vз .

55. VЙЛ VГИЙН ТЄЛЄВ VVД (The moods of the verb)
Захирах х Vсэх тєлєв The Imperative Mood нь
захирах , сануулах , шаардах , санал болон
урих , зааварчилгаа , бухимдал зэрэг утгыг
илэрхийлнэ . Come here! - Нааш ир ! , Close the
door! - Хаалга хаа !
Цаг заах тєлєв The Indicative Mood бодит
тєлєвийг илэрхийлдэг
Х Vсэх болзох тєлєв The Subjective Mood санаа
бодлын тєлєв байдал болон байж болох ,
тєсєєлєгдєх бодит бус Vйл хєдлєлийг
илэрхийлдэг . (Ярианы хэлэнд гол тєлєв цаг
заах тєлєвийг эрхэмлэдэг )
Хэлбэр VVд :
1. Сонгодог хэлбэр : a) 3-р биеийн одоо цагийн
ганц тоонд "-s"-ийг орхино . Жиш : He have ; He
live
б ) I, you, he etc. be : If that be true - Хэрэв энэ Vнэн
байх юм бол .
I, you, he etc. were : I wish I were you - Би таны
оронд байхсан ; I wish I were rich. - Би баян
байсан ч болоосой .
2. Орлуулах хэлбэр : may - might : I wish(ed) he

56. may(might) win the game. - Би т VVнийг хожоосой
гэж х Vссэн .
should (Vйл Vгийн цаг зохицох ёсыг
харгалзахг Vйгээр ) : It is impossible that he should
know it. - Тэр VVнийг мэдэх боломжг Vй .
Хэрэглэх нь :
1. Таамаглал - Тєсєєлєл - Зєвшєєрєх - Зэмлэл
илэрхийлэхдээ it is right, wrong, natural, necessary,
good (better), impossible, time зэрэг эзэн биег Vй
хэллэгийн дараа should, may, might -тай
дараалж байна . Жиш :
It is natural that she should marry him. - Тэр
эмэгтэй т VVнтэй гэрлэх нь ойлгомжтой .
It is possible, is probable -дараа may might -тай
байна . Жиш : It is possible that he may (might) come.
2. Найр тавих єг VVлбэрт : (al)though - whatever -
whoever - however гэх зэрэг холбоос Vгтэй хамт
:
Whoever he may be, we shall help him. - Тэр хэн ч
байсан бид т VVнд туслах ёстой .
3. Нєхцєл заасан єг VVлбэрт :
If - єг VVлбэрт Present Past Past perfect
Гол єг VVлбэрт Future indefinite Conditional 1
Conditional 2
4.
a) Хэрэв нєхцєл шалтгааны Vр д Vн нь
магадг Vй буюу гарцааг Vй бол цаг заах тєлєв

57. авна .
If you ask me, I shall answer. - Хэрэв чи надаас
асуух юм бол би хариулна .
b) Хэрэв нєхцєл шалтгааны Vр д Vн нь
боломжг Vй буюу байж боломг Vй бол х Vсэн
болзох тєлєв авна . Гэхдээ :
Нєхцєл заасан єг VVлбэрт Гол єг VVлбэрт
Болзох тєлєвийн єнгєрсєн цаг I тєрлийн
болзолт єг VVлбэр (Conditional 1)
If I were in your place
(Хэрэв би чиний оронд байсан бол ) I should go
home
(гэртээ харих байсан )
Болзох тєлєвийн єнгєрєн тєгссєн цаг II
тєрлийн болзолт єг VVлбэр (Conditional 2)
If I had been in your place
(Хэрэв би чиний оронд байсан сан бол ) I should
have gone home
(гэртээ харьчих л байсан )
5.
6. Сэтгэл хєдлєх , з Vрх догдлох Vед :
a) Аймшиг , айдас : энэ нь ирээд Vйд ямар нэг
болгоомжлол , айдас илэрхийлж байгаа бол
ирээд Vй цаг ба болзолт єг VVлбэр байна .
Жишээ нь :

58. We are afraid that we shall lose our money - Бид
мєнгєє алдчих вий гэхээс айж байна .
VVнээс гадна х Vсэн болзох тєлєв нь may -
might -тай байна . Жишээ нь :
She feared that she might be gravely ill. - Тэр
х Vндээр євдчих вий гэхээс айсан .
b) Баяр хєєр - євчин зовиур - харамсал -
гайхшрал буюу гэнэтийн з Vйл уур хилэн
илэрхийлэх бол х Vсэн болзох тєлєв нь should -
тай байна . Жишээ нь :
to be glad - баяртай байх ; it is a pity -
харамсалтай байна ; It is pity than they should be
so lazy. - Тэд тийм залхуу байдаг нь
харамсалтай .
c) Х Vсэл : Ямар нэгэн х Vслийн Vр д Vн биелэх
боломжг Vй бол єнгєрєн тєгссєн цагийн ердийн
х Vсэн болзох тєлєв байна . Жишээ нь :
I wish I were in England now. Би одоо Англид
байсан ч болоосой .
Хэрвээ х Vслийнх нь Vр д Vн биелэх боломжтой
бол may - might байна . Жишээ нь :
May you be right ! - Магадг Vй таны зєв !
I wished that he might be right. - Би т VVний зєв
байгаасай гэж х Vсэж байсан .

59. d) Санаа бодол , зорилго : Санаа бодол зорилго
заасан єг VVлбэр VVд нь that болон in order to
-тэй байх ба may - might -ийг хэрэглэдэг .
Жишээ нь :
Speak loud that I may hear you. - Та надад
сонсогдохоор чанга ярина уу .
VРГЭЛЖЛЭХ ЦАГИЙН ХЭЛБЭР VVД
(Progressive forms)
Ямар нэгэн дуусааг Vй Vйл явдлын Vргэлжилж
байгааг илэрхийлдэг ба to be + Одоо цагийн
нєхцєлт Vйл Vг буюу нєхцєлт Vйлийн хэлбэр (to
be + Participle present or Participle 1) VVсдэг .
Vргэлжлэх цагийн б Vх хэлбэр VVдийг Vйл
Vгийн цагуудад Vз VVлсэн .
I am reading (now) = Би (одоо ) уншиж байна .
It was raining (then) = Бороо орсоор л байсан . гэх
мэт
Санамж : Ижил цаг хугацаанд хоёр Vйл явдал
зэрэг Vргэлжилж байвал гол болон туслах
єг VVлбэрт хоёуланд нь Vргэлжлэх хэлбэр
(Progressive form) байна .
We were working, while they were sleeping.
ДАДАЛ ЗУРШЛЫГ ИЛЭРХИЙЛЭХ НЬ
(Expression of Habit)
Дадал болсон хэлбэр нь одоо цагт (Present
tense) will + to-г Vй эс тухайлах тєлєв (will +

60. infinitive without to) хэлбэрээр VVсдэг :
In April the weather will often change. -
Дєрєвд Vгээр сард цаг агаар байнга
єєрчлєгдєнє .
Дадал болсон хэлбэр нь єнгєрсєн цагт
VVсэхдээ дараах хоёр хэлбэрээр VVсдэг .
would to-г Vй эс тухайлах тєлєв
(infinitive without to): I would go there. = Би тийшээ
Vргэлж явдаг .
used to + эс тухайлах тєлєв
(infinitive) : I used to take a bus. = Би автобусанд
дандаа суудаг .
ИДЭВХГ VЙ ХЭВ
(The passive voice)
Дээр идэвхг Vй хэвийн цагийн б Vх хэлбэрийг
Vз VVлсэн тул идэвхтэй болон идэвхг Vй хэвийн
ялгагдах байдлыг Vз VVлэв . to be + Participle
perfect or Participle 2 (ярианы хэлэнд гол тєлєв to
be-ийн оронд to get-ийг хэрэглэдэг )
Active Passive
Одоо цаг (Present) The master punishes John John is
punished by the master
Єнгєрсєн цаг (Past) Did the master punish John?
Was John punished by the master?
Ирээд Vй цаг (Future) The master will not punish
John John wiil not be punished by the master
Vргэлжлэх хэлбэр (Progressive form) They are

61. looking at John John is being looked at by then
"to"-г Vй ЭС ТУХАЙЛАХ ТЄЛЄВ
(Infinitive without to)
Дараах тохиолдолд "to" -г Vй эс тухайлах тєлєв
байна :
1. Туслах Vйл Vг болон to do -ийн дараа :
I shall go home - Би гэр л VVгээ явна . We do not
drink. - Би архи уудагг Vй .
2. Vйлдэх хэвд (Active) to make, to let, to did-ийн
дараа :
I let him come. - Би т VVний ирэхийг зєвшєєрсєн .
3. Бодитой мэдрэгдэж байгаа илтгэх Vйл Vгийн
дараа :
I hear him sing (singing) - Би т VVний дуулахыг
сонсдог .
4. Дараах хэлбэрийн хэллэг VVдийн дараа :
I had rather . . . ; I had better . . . ; I cannot but . . . ; I
had as good . . . .
"to"-тэй ЭС ТУХАЙЛАХ ТЄЛЄВ
(Infinitive with to)
Дараах тохиолдолд "to" -тэй эс тухайлах тєлєв
нь байна :
1. Єг VVлэгдэх VVний VVргээр :
o а . Vйл Vгийн ємнє бол : Always to help is not easy.
- Дандаа туслах нь амарг Vй .
o б . эзэн биег Vй хэлбэрийн дараа бол : It is
better to stay here. - Энд Vлдсэн чинь дээр дээ .

62. 2. Нэмэлт єг VVлэх VVний хэлбэрээр бол :
He seemed to be angry. - Тэр ууртай юм шиг
санагдсан .
3. Шууд тусагдахууны хэлбэрээр бол :
He promised to come. - Тэр ирнэ гэж амласан .
4. Дараах тохиолдлуудад Нэмэлт хэлбэрээр :
o Vйл Vгэнд орох бол : We helped him to translate
the letter. - Бид т VVнийг захиаг орчуулахад нь
тусалсан .
o хавсрал нэрэнд орох бол : Be slow to promise. -
Битгий хурдан амла .
o нэр Vгэнд орох бол : I have the pleasure to know
him - VVнийг мэдэхэд надад таатай байв .
o дэс тооны ард орох бол : He was the first to
swim - Сэлэхдээ тэр мундаг нь байсан
5. Дараах тохиолдлуудад байцын хэлбэрээр
байх бол :
o зорилго болон шалтгаан заасан : I harried to
fetch a doctor. - Би эмч дуудахаар яарсан .
o Vр дагаварын : He was too tired to learn. - Тэр
сурахад маш их ядарсан байсан .
Эс тухайлах тєлєвийн тусгай хэрэглээ
(Special use of the Infinitive)

63. Дараах тохиолдолд эс тухайлах тєлєв нь how
to, want to, where to, so (such) . . . as to, in order to
-тэй хамт байна .
• Сургах , сурах , ойлгох утга б Vхий Vйл Vгийн
дараа how to (хэрхэн яаж ) орох бол .
He learns how to ride a bike - Тэр дугуй хэрхэн
унадагийг сурч байна .
• what to (юу ), where to (хаана )-г хэрэглэх Vед :
He did not know what to say; I showed him where to
buy the books.
• Хураангуйлсан гиш VVн єг VVлбэр VVдэд "so"
болон "such"-ийн дараа as to-авах Vед (гол
болон туслах єг VVлбэрийн эзэн нэг байх Vед ) :
You were such a fool as to believe him. - Т VVнд чи
итгэх нь шал тэнэг хэрэг байсан .
• in order to(-ийн тулд )-г хэрэглэх бол :
He made him come in order to punish him. - Тэр
т VVнийг шийтгэхийн тулд л ирсэн .
Сануулга : Vйлдэгдэх хэвийн утга дараах
тохиолдолд Vйлдэх хэвийн хэлбэрт байж
болдог .
1. Хэрэв учрыг нь Vл ойлгох байдалг Vй бол
хавсрал нэрийн дараа :
This apple is good to eat. - Алим идэхэд сайн .
2. there is, there are -ийн дараа :
There is nothing to say. - Хэлэх юм юу ч алга .
3. to let, to blame хэрэглэх Vед :

64. Rooms to let, you are to blame.
ЭС ТУХАЙЛАХ ЯЛГАЦ ГИШ VVН
(Accusative with the infinitive)
to -г Vй (without to) байх тохиолдолууд нь :
1. Мэдрэх Vйтэй холбоотой to see (харах ), to hear
(сонсох ), to feel (барьж Vзэх ), to watch (харах ,
ажиглах ), to observe (ажиглалт хийх ) гэх зэрэг
Vйл Vгийн дараа : I saw him come. - Би т VVний
ирэхийг харав .
2. Дараах Vйл Vг VVдийн дараа :
а ) хийлгэх утгатай : to make, to have(to bid): You
make me laugh. - Чи миний инээдийг х Vргээд
байна .
б ) зєвшєєрєх утгатай : to let (зєвшєєрєх ,
боломж олгох ). Жишээ нь :

65. Let the boy return! - Х VVхдийг буцаж ирэхийг
зєвшєєрнє VV!
to - тэй (with to) байх тохиолдлууд нь :
1. Х Vсэл илэрхийлсэн утгатай to want, to wish, to
like-ийн дараа . Жишээ нь
I wish his to learn. - Би т VVнийг сурахыг х Vсч
байна .
2. Дараах утгатай Vйл Vгсийн дараа :
а ) хийлгэх гэсэн утгатай to cause, to order, to
command гэх мэт Vйл Vгийн дараа .Жишээ нь :
We caused him to send for a doctor. - Бид т VVнийг
эмч р VV явахыг шаардсан
б ) зєвшєєрєх утгатай to allow, to permit, to suffer
гэх мэт Vйл Vгийн дараа . Жишээ нь :
We allowed the girls to come in. - Бид охинд
орохыг зєвшєєрсєн .
3. Хэлэх , ярих болон бодох гэсэн утгатай to
declare, to deny, to expect, to believe, to think, to
suppose, to remember гэсэн зарим Vйл Vгсийн
дараа :
England expect every man to do his duty. - Х Vн б Vр
єєрийн VVргээ биел VVлэхийг Англи улс
х Vлээж байна .
Анхаар : Ярианы хэлэнд гиш VVн єг VVлбэрт
that - ийг хэрэглэхийг эрхэмлэдэг .
Санамж : to say, to tell (хэлэх , сонсгох ), to answer,

66. to reply, to hope, to fear гэсэн Vгсийн дараа
зєвхєн нэг л гиш VVн єг VVлбэр that -ийг авдаг .
Жиш нь :
He hoped that she would come. - Т VVнийг ирэх л
байх гэж тэр найдсан .
ЭС ТУХАЙЛАХ ТЄЛЄВТЭЙ НЭРЛЭХИЙН
ТИЙН ЯЛГАЛ
(Nominative with the infinitive)
Эс тухайлах тєлєвтэй тусгагдахуун (Accusative
with the infinitive) -нь идэвхг Vй хэвд (Passive)
орохоороо эс тухайлах тєлєвтэй нэрлэхийн
тийн ялгал (Nominative with the infinitive) болдог .
Жишээ нь :
He was heard to come in. - Т VVний орж ирэх нь
сонсогдов .
I am told to stay away. - Намайг ирэхг Vй бай гэж
хэлсэн .
My father was told to prepare everything. - Б Vх
юмаа бэлтгэхийг аавд маань хэлсэн .
Санамж : Эс тухайлах тєлєв (Infinitive)- нь
хавсрал нэр (Adjective)-д for -ийн
тусламжтайгаар холбогддог . Жишээ нь : The
town is too distant for me to be seen - Энэ хотыг
Vзэхэд миний хувьд хэтэрхий хол .

67. VЙЛТ НЭР (The gerund)
Нэр Vг болон Vйл Vгийн шинжийг агуулсан "-
ing" тєгсгєл б Vхий Vйл Vгийг Vйлт нэр гэдэг .
Vйлт нэр нь єг VVлбэрт аль болох Vйл Vгийн
ойролцоо байрлан дараах VVргийг г Vйцэтгэнэ .
1. Єг VVлэгдэх VVний VVргээр : Swimming is
healthy. - Усанд сэлэх нь эр VVл мэндэд тустай .
2. Єг VVлэх VVний хэсгийн VVргээр : That is
running a great risk - Энэ бол том эрсдэл
3. Шууд тусгагдахууны VVргээр : Ялангуяа
цагийн хамаарал заасан Vйл Vг , дур х Vсэл
эсвэл дур гутсаныг илтгэсэн Vйл Vгийн дараа
хэрэглэгдэнэ .
Vйлт нэр Vг нь дараах Vйл Vгийн дараа байх
ёстой :
to go on to have done with to put off to give up to
stop
to keep I do not mind to risk I cannot to finish
4. Жишээ нь : Go on reading. - Vргэлжл VVлэн
унших .
Vйлт нэр Vг нь дараах Vгийн дараа байж
болно .
to like to prefer to mind to remember to excuse
to hate to enjoy to love to regret to start
5. Жишээ нь : I like walking - I like to walk - Би

68. явган явах дуртай .
6. Дараах тохиолдолд Vйл Vг , нэр Vг , хавсрал
нэрээс хамаарч байгаа угтвар Vгийн дараа
Vйлт нэр Vг нь байрлана .
а ) Vйл Vг :
to complain of to delight in to insist (up) on to object to
to succeed in
to depend on to despire of to prevent from to quarrel
about to think of
7.
Жишээ нь : He succeeded in escaping.
б ) Нэр Vг :
to be in the habit of to be in danger of a plan for to be
on the point of the way of
8.
Жишээ нь : He was in danger of getting drowned.
в ) Хавсрал нэр :
fond of capable of keen on accustomed to
proud of disappointed at far from
9.
Жишээ нь : She was found of being admired.
10. Vйлт нэр Vг нь дараах тохиолдлуудад
гиш VVн єг VVлбэрт дараах байцын VVрг VVдийг
г Vйцэтгэнэ .
а ) before - after - on - upon - ны дараах цаг

69. (temporal) заасан байцын :
on leaving America - америкийг орхих Vед
б ) for (= -ийн тулд , тєлєє , учраас ), for the sake of(=
-ын тулд ), on account of(= -ын тулд , -аас болж )
-ын дараа шалтгаан заасан (causal) заасан
байцын :
He was punished for having stolen. - . . . -ынх нь
тєлєє тэр буудчихсан .
в ) by (-аар ), with (-ийн тулд ), without (- г Vйгээр ),
instead of (-ын оронд ) -ын дараа арга хэлбэрийн
байцын :
He left without saying goodbye. - Тэр баяртай ч
гэлг Vй яваад єгєв .
г ) by (- учраас , тэгэх завсар ) -ын дараа дэмжих
(instrumental) байцын :
By inventing a machine he became famous. - Машин
зохиосноор тэр алдартай болсон .
д ) in spite of (-боловч , вч , ч ) -ын дараа найр
тавих байцын :
In spite of being late you can hear the speech. - Та
хожимдсон ч гэсэн илтгэлийг сонсч болно .
Санамж : Vйлт нэр Vгийн нийлмэл цагийн
оронд гол тєлєв энгийн цаг хэрэглэдэг .

70. (Ялангуяа after -ийн дараа ) :
after having finished - after finishing = дуусаад ,
тєгсєєд ; for having stolen - for stealing - хулгай
хийснийхээ тєлєє
НЄХЦЄЛТ VЙЛ VГ (The participles)
Хавсрал нэр болон Vйл Vгийн шинжийг
агуулсан "-ing" ба "-ed" тєгсгєлтэй Vйл Vгийг
нєхцєлт Vйл Vг гэдэг . Нєхцєлт Vйл Vг нь одоо
цагт нєхцєлт Vйл Vг (The prsesent participle) =
нєхцєлт Vйл Vг ийн нэгд Vгээр хэлбэр (Participle
1) болон єнгєрсєн цагт нєхцєлт Vйл Vг (The
perfect participle) = нєхцєлт Vйл Vгийн
хоёрдугаар хэлбэр (Participle 2) гэсэн хоёр
хэлбэртэй байдаг .
Одоо цагт нєхцєлт Vйл Vг нь ямагт "-ing"
тєгсгєлтэй : I saw a boy beating a dog. - Би нохой
зодож байгаа х VVг харсан .
Єнгєрсєн цагт нєхцєл Vйл Vг нь д Vрмийн Vйл
Vгэнд "-ed" залгаж VVснэ . (д Vрэм бус Vйл Vгийг
Vзнэ VV)
There lived a little girl called Red riding hood. - Тэнд
Улаан малгайт гэдэг жижигхэн охин
амьдардаг байв .
I . Нийлмэл нєхцєлт Vйл Vг нь єг VVлбэрийг
товч хураангуй болгоход хэрэглэгддэг ба

71. хэрэглэх тохиолдлууд нь :
1. Тодотгол гиш VVн єг VVлбэрийг
хураангуйлахад : Энэ нь гол єг VVлбэрийн нэг
хэсэгт тодотгол байдлаар ордог . Жишээ нь :
The American, visiting our town, was very delighted. -
Манай хотод зочилж байгаа Америкчууд маш
их сэтгэл хангалуун байсан .
2. Дараах тохиолдлууд дахь байц єг VVлбэрийг
(adverbial clause) хураангуйлахад :
а ) цаг заасан : Having done their work, they went
home. - Єєрсдийн ажлаа дуусгаад гэртээ
харьцгаасан .
б ) учир шалтгаан заасан : (being) tired of waiting, I
went off
в ) арга хэлбэр заасан : He entered the room
carrying some books. - Тэр хэдэн ном барьсаар
єрєєнд орсон .
г ) Нєхцєл шалтгаан заасан : This poem, if
carefully declaimed, will be impressive
Утгыг нь тодорхой болгохын тулд холбоос Vг
ашиглаж болно . (while, though гэх мэт )
II . Нийлмэл бус нєхцєлт Vйл Vг (зєвхєн
бичгийн хэлэнд хэрэглэгддэг ) нь бие даасан
єг VVлэгдэх VVнтэй байдаг ба дараах байдлаар
илэрхийлэгддэг .
a) цаг заасан : This done, we went home.
б ) шалтгаан заасан : The task being too hard, he

72. gave up all hope
Санамж : Одоо цагт нєхцєл Vйл Vг нь тогтсон
хэллэг VVдтэй байдаг . Жишээлбэл :
considering тооцон Vзэх , анхааралдаа авах
excepting VVнээс гадна , гадна , -аас бусад
including оролцуулаад , багтаан , VVнд , VVний
дотор
supposing єргємєл , Vрчилсэн
strictly speaking чухамдаа бол
generally speaking нийтийн , ерєнхий , т Vгээмэл
ТУСАХ , ЭС ТУСАХ , ЭГЭХ VЙЛ VГС
(Transitive, intransitive, reflexive verbs)
1. Тусах Vйл Vг (The transitive verb) нь нэр Vгийг
Єгєх орших болон Заахын тийн ялгалд
захирдаг ба нэр Vгээ Єгєх оршихын тийн
ялгалд захирч байвал шууд биш тусгагдахуун
(Indirect object), Заахын тийн ялгалд захирч
байвал шууд тусгагдахуун (Direct object) гэнэ .
Жишээ нь :
Заахын тийн ялгалт тусг