2. Կենսագրություն
Ծնվել է առևտրականի ընտանիքում, սովորել է հայրենի գյուղի
Մեսրոպյան վարժարանում, ապա՝ Սվազի Արամյան դպրոցում
(1894-96) և Մարզվանի «Անատոլիա» գիշերօթիկ քոլեջում (1896-
1901): 1902–ին ընտանիքի հետ տեղափոխվել Կ.Պոլիս, որտեղ մինչև
1905–ը սովորել է Ղալաթիայի Կեդրոնական վարժարանումֈ Ուսումն
ընդհատել է սաստկացող հիվանդության պատճառովֈ
Գրել սկսել է 1901–իցֈ 1903–ից տպագրվել է պարբերական
մամուլումֈ Աշխատակցել է արևմտահայ շատ
հրատարակությունների՝ «Մասիս», «Հանրագիտակ», «Արևելյան
մամուլ», «Լույս», «Սուրհանդակ», «Մանզումեի
էֆքյար», «Բյուզանդիոն»։ Աշակերտական տարիներին չափածո
փորձերը հավաքել է «Բաբախումներ» ձեռագիր տետրումֈ
Կենդանության օրոք, 1907–ին, Կ.Պոլսում լույս է տեսել Մեծարենցի
բանաստեղծությունների երկու ժողովածու՝ «Ծիածան», «Նոր
տաղեր»։ Ուսումնառության տարիներին Մեծարենցը ծանոթանում
է հայոց պատմությանը, հայ և համաշխարային
գրականությանը, սովորում է ֆրանսերեն և անգլերեն:
3. Կենսագրություն
Բայց նրան վիճակված չէր ավարտել Կեդրոնական
վարժարանը: 1905 թվականին հիվանդության վատթարացման
պատճառով բժիշկները խորհուրդ են տալիս ընդհատել
ուսումը... Մահացու հիվանդության` թոքախտի նշանները
երևացել են դեռ տարիներ առաջ: Պատճառը եղել էր
ճակատագրական մի դեպք: Սվազում մի խումբ
տղաներ, շփոթելով իրենց թշնամիների հետ, թիկունքից
դանակահարում են նրան: Հարձակման
հանկարծակիությունը, մանավանդ արյան տեսքը շատ են
վախեցնում երկչոտ տղային: «Ամեն խնամք ու ջանք թափեցավ`
զինքը հիմնապես դարմանելու համար արագորեն,-վկայում է
հուշագիրը,-բայց այդ սարսափը տեղավորվել էր իր արբունքին
հասած տարիներուն, պիտի ընդլայնվեր ու փոխակերպվեր
թոքախտի` Միսաք Մեծարենց բանաստեղծին կյանքը
կարճելով»: Հիվանդությունը գնալով խորանում է:
Հարազատները, բարեկամները, ընկերները ամեն ջանք գործ են
դնում պատանի բանաստեղծին փրկելու համար, սակայն
ապարդյուն: Մահացել է թոքախտից, 1908-ին:
4. Ստեղծագործական աշխատանք
Մեծարենցի գրական ժառանգությունը բաղկացած է ավելի
քան 130 քնարական ոտանավորից, շուրջ մեկ տասնյակ
արձակ բանաստեղծություններից ու պատմվածքից և մի
քանի գրական–քննադատական հոդվածներից, որոնցում
շարադրել է իր ստեղծագործական սկզբունքները,
պաշտպանվել թշնամական քննադատությունիցֈ
Մեծարենցը սկսել է գրել 15-16 տարեկան հասակից: Իր
առաջին ոտանավորները հավաքել է մի տետրում`
«Բաբախումներ» խորագրով, սակայն այդ շարքը լույս չի
տեսել: 1907 թ նա տպագրում է «Ծիածան» և «Նոր տաղեր»
ժողովածուները: Մ. Պեշիկթաշյանից և Պետրոս
Դուրյանից հետո Մեծարենցը նոր աստիճանի բարձրացրեց
արևմտահայ պոեզիան, արտացոլեց դարասկզբի թուրքահայ
կյանքի բարդ և հակասական պայմաններում ապրող ու
տառապող առաջավոր անհատի հարուստ ներաշխարհը:
5. Ստեղծագործական աշխատանք
Ընդդիմանալով սուլթանական ռեակցիային, ազգային և սոցիալական
ճնշմանը՝ Մեծարենցը ստեղծեց մարդասիրական խոհերով, կյանքի ու
բնության հերոսի կերպար, արտահայտեց դեմոկրատական խավերի
երազանքը արտադրության ու ներդաշնակ աշխարհի մասինֈ
Մեծարենցը բնության լավագույն երգիչներից է հայ պոեզիայումֈ
Բնության աստվածացումը նրան հանգեցրել է յուրօրինակ
պանթեիստական ըմբռնումների («Ինր արբեցությամբ...»): Մեծարենցի
աշխարհայացքի ու ստեղծագործության բնորոշ կողմերից մեկը նրա
մարդասիրությունն է, որն ունի որոշակիորեն արտահայտված
դեմոկրատական բովանդակությունֈ Հակադրվելով անկումային
գրականության «անմարդկային անձնաբանությանը», Մեծարենցը
գտնում էր, որ բանաստեղծի կոչումը պետք է լինի սիրո, գթության և
անձնազոհության քարոզըֈ Նրա քնարական հերոսը երազում է
«անանձնական ուրախություն», որը նա պետք է պարգևի բոլոր
կենդանի էակներին և, առաջին հերթին, «պարզ մարդերուն՝
գեղջուկներուն ու բանվորին» («Տո՛ւր ինձի, Տե՛ր...», «Ըլլայի, ըլլայի»
բանաստեղծաշարը): Մեծարենցը իր մի շարք երկերում կերտել է
արևմտահայ գյուղի կյանքի և աշխատանքի հովերգական պատկերներ
(«Ջրտուք», «Որթին տերևը», «Տկճորին երգը»):
6. Ստեղծագործական աշխատանք:
Մեծարենցի բանաստեղծական արվեստը շատ կողմերով
կապված է դասական ռոմանտիզմի և սիմվոլիզմի հետֈ Նա
արևմտահայ պոեզիայում առաջ քաշեց բանաստեղծական
պատկերի կառուցման նոր եղանակներ, ընդգծվեց բառի
փոխաբերական իմաստը, կատարելության հասցվեցին
ոտանավորի ձևերըֈ Սակայն, ընդհանուր առմամբ, Մեծարենցը
հեռու է մնացել սիմվոլիզմի անհատապաշտական
բովանդակությունից և ուրբանիստական թեմատիկայիցֈ Նրա
ստեղծագործության վրա մեծ ազդեծություն են թողել հայ
միջնադարյան պոեզիան և ժողովրդական բանահյուսությունըֈ
Մեծարենցի ստեղծագործությունն իր հերթին ներգործել է
արևմտահայ և արևելահայ պոեզիայի վրա, հատկապես բնության
պատկերների յուրացման, մարդու և բնության
փոխհարաբերության գեղարվեստական մեկնաբանության
հարցումֈ
Մեծարենցը սիրում էր գիշերը: Գիշերային մենակությունը,
հանգստությունն ու լռությունը: Այդ իսկ պատճառով էլ նա շատ
էր գրում գիշերվա մասին: Օրինակ՝ «Ձմռան պարզ գիշեր»-ը: