Toelichting Fryslan op de Kaart, initiatief van Tresoar en DeeEnAa. Cartografie project met projectie historische kaarten op Google Maps en Google Earth

1. Fryslân op de Kaart

2. Kader
Tresoar
Tresoar beheert een schat aan materiaal over de geschiedenis van
Fryslân en wil dat materiaal voor een breed publiek toegankelijk maken.
Naast de traditionele manier (via exposities, publicaties, etc.) gebeurt dat
in toenemende mate ook digitaal en online: via de eigen website, maar
ook via websites van derden en online platforms.
FrieslandWonderland
Een voorbeeld van zo’n online platform is FrieslandWonderland.
DeeEnAa, het bedrijf dat het platform beheert, verzamelt en produceert
cultuurhistorische en toeristische informatie over Fryslân. Het materiaal
wordt geografisch en thematisch geordend en opgeslagen in een
centrale database. Via een koppeling aan de database wordt informatie
uit FrieslandWonderland getoond in een groeiend aantal websites van
derden. Vooral organisaties en bedrijven in de toeristische sector maken
gebruik van de database, maar ook zo’n 100 dorpen hebben hun website
gekoppeld aan FrieslandWonderland.
Historisch kaartmateriaal
Oude kaarten en plattegronden spreken tot de
verbeelding. Ze vertellen veel over de geschiedenis
van de streek of de plaats die er op afgebeeld
wordt. En in reactie op de globaliserende wereld
waar nieuwe ontwikkelingen elkaar steeds sneller
opvolgen, raken steeds meer mensen
geïnteresseerd in die regionale of lokale
geschiedenis. Eén en ander verklaart de groeiende
belangstelling voor historisch kaartmateriaal.
Fryslân op de Kaart
Tresoar beschikt over een enorme verzameling
historische kaarten. Een deel daarvan is al langer in
gedigitaliseerde vorm beschikbaar en te bekijken
via de eigen website. Via het project Fryslân op de
Kaart zijn nu zo’n 270 kaarten en plattegronden op
een nieuwe, unieke manier ontsloten voor een
breder publiek.

3. Project
Extra dimensies
In het kader van Fryslân op de Kaart is een nieuw
thema toegevoegd aan FrieslandWonderland. Bij
alle, meer dan 400 plaatsen worden onder
Historisch Kaartmateriaal de betreffende
fragmenten getoond van vier verschillende
historische kaartseries, gevolgd door een beeld
van de actuele situatie. Op die manier is zowel
een lokale dimensie als een tijd-dimensie
toegevoegd. Daarmee is de verbeeldingkracht
van het kaartmateriaal verder vergroot.
Indien beschikbaar voor de betreffende plaats
wordt behalve de serie fragmenten ook ander,
meer specifiek kaartmateriaal getoond.
Google Maps en Google Earth
De dimensie ‘tijd’ is ook nog op een andere
manier toegevoegd: iedere kaart kan in Google
Maps getoond worden als een ‘overlay’ die door
de gebruiker meer of minder transparant
gemaakt kan worden. Door ze te ‘georefereren’
zijn de oude kaarten eerst zo nauwkeurig
mogelijk op de huidige ondergrond gelegd. Met
de variabele doorzichtigheid van de overlay
kunnen de verschillen tussen de vroegere en de huidige situatie heel
gemakkelijk getraceerd worden.
In Google Maps kan steeds maar één kaart tegelijk getoond worden. Om
die reden is ook de mogelijkheid gecreëerd om de kaarten te importeren
in Google Earth. In die (gratis) applicatie kan de gebruiker wél
verschillende kaarten tegelijk openen en kunnen bijvoorbeeld meerdere
kaarten van hetzelfde gebied over elkaar heen gelegd worden.

4. Watenwaar
Atlassen Schotanus en Eekhoff
Vanzelfsprekend zijn de prachtige grietenij-kaarten uit de atlassen van
Schotanus (begin achttiende eeuw) en Eekhoff (midden negentiende
eeuw) onderdeel van Fryslân op de Kaart. Uit die kaarten zijn de eerste
twee fragmenten ‘geknipt’ van de fragmenten-serie voor iedere Friese
plaats.
Topografische kaarten
De andere twee fragmenten in elke serie zijn afkomstig van de
Chromotopografische Kaart des Rijks (de zogenaamde Bonnebladen;
schaal 1:25.000, periode 1919-1935), repectievelijk de Topografische
Kaart van Nederland (1:50.000, periode rond 1950). Voor het actuele
beeld is gebruik gemaakt van OpenStreetMap, dat meer up-to-date is
dan de satellietbeelden en het kaartmateriaal van Google.
Specifieke kaarten
Ook bijna 100, meer specifieke kaarten zijn via Fryslân op de Kaart op
geavanceerde wijze ontsloten voor een breed publiek: heel oude én
nieuwere stadsplattegronden in soorten en maten, kaarten van
veenontginningen, waterstaatkundige kaarten, kadastrale kaarten,
uitbreidingsplannen, etc.
Websites
Het resultaat van Fryslân op de Kaart is onder meer te zien op
www.frieslandwonderland.nl (Dorpen en steden > [plaatsnaam] >
Historisch Kaartmateriaal). Voor de ongeveer 100 dorpen die hun
website gekoppeld hebben aan FrieslandWonderland zijn de kaarten
waarop het betreffende dorp voorkomt óók ontsloten via de eigen
dorpswebsite.
Ook is naar aanleiding van het project een speciale website gemaakt. Op
www.frieslandopdekaart.nl kan men niet alleen zoeken op plaats, maar
ook op type kaart. Bovendien zijn daar de kml-bestanden te downloaden
waarmee de kaarten ook te openen zijn in Google Earth.
Fryslân op de Kaart is mede mogelijk gemaakt dankzij een schenking van de Vrienden van Tresoar