1. 1
1.0 PENGENALAN
Perbezaan kognitif, sosial, emosi, fizikal dan rohani dalam kalangan kanak-kanak di dalam
sebuah bilik darjah merupakan perkara biasa. Namun, kadang kala kita akan berjumpa dengan
kanak-kanak yang perbezaannya yang agak ketara dan tidak mengikuti norma-norma
perkembangan seperti kanak-kanak lain. Kanak-kanak ini menunjukkan ciri-ciri
perkembangan yang berbeza daripada kanak-kanak biasa seperti keupayaan kognitif, fizikal
yang terhad, kesukaran berinteraksi dan berkomunikasi. Kanak-kanak berkeperluan khas ini
juga mungkin menghadapi masalah tertentu seperti masalah fizikal, masalah penglihatan,
pendengaran, pertuturan, tingkah laku, masalah berpembelajaran, terencat akal dan pintar
cerdas. Kanak-kanak ini dikategorikan sebagai kanak-kanak berkeperluan khas. Hal ini
demikian telah memberi impak kepada mereka untuk menjalankan kehidupan seharian seperti
kanak-kanak biasa atau normal.
Dalam konteks kanak-kanak berkeperluan kanak-kanak yang dihasratkan dalam
Falsafah Pendidikan Khas, kanak-kanak berkeperluan khas adalah merupakan kanak-kanak
yang berhadapan dengan kebatasan keupayaan dengan sendirinya bagi memperoleh keperluan
biasa dan untuk hidup dengan masyarakat disebabkan had fizikal dan mentalnya. Kanak-
kanak ini juga sememangnya mempunyai pelbagai tingkah laku yang pelbagai dan semestinya
memerlukan beberapa kaedah yang berkesan bagi mengurus tingkah laku yang tidak diingini.
Menurut G.Miltenberger (2001), tingkah laku adalah sesuatu yang dilakukan oleh seseorang
untuk bertindak dan cara yang hendak dilaksanakan untuk memberi tindak balas terhadap
persekitaran mereka.
Menurut Jamila (2005), kanak-kanak berkeperluan khas adalah berbeza dalam aspek
ciri-ciri mental, keupayaan sensori atau deria, keupayaan komunikasi, tingkah laku sosial dan
ciri-ciri fizikal. Oleh yang demikian kanak-kanak berkeperluan khas memerlukan modifikasi
atau perubahan dalam aktiviti-aktiviti sekolah ataupun perkhidmatan pendidikan khas
bertujuan mengembangkan potensi diri kanak-kanak khas ke tahap yang optimum dan tidak
terabai seperti kanak-kanak normal. Jadi, kanak-kanak berkeperluan khas juga adalah merujuk
kepada kanak-kanak yang memerlukan perhatian dan penjagaan yang berbeza berbanding
dengan kanak-kanak normal. Kanak-kanak ini berbeza daripada kanak-kanak normal dari segi
ciri-ciri mental, keupayaan deria, keupayaan berkomunikasi, tingkah laku dan emosi dan ciri-
ciri fizikal.

2. 2
Menurut McDonnell et a (1995) menglkasifikasikan murid berkeperluan khas kepada
terencat akal, gangguan tingkah laku, autisme, gangguan pembelajaran, kecacatan deria serta
kecacatan fizikal dan kesihatan yang lain. Ada juga yang yang mempunyai gangguan yang
pelbagai seperti rencatan akal dan gangguan tingkah laku. Tidak seperti kanak-kanak yang
normal, tingkah laku kanak-kanak bekeperluan khas memerlukan pengurusan tingkah laku
yang baik. Oleh itu, pengurusan tingkah laku penting dalam mewujudkan tingkah laku yang
diingini dan mengelakkan tingkah laku yang tidak diingini .
Dalam konteks Pendidikan Prasekolah di Malaysia, kanak-kanak berkeperluan khas
memberi definisi yang menekankan kepada kebolehan, kefungsian, kemahiran, perkembangan,
penguasaan dan pencapaian kanak-kanak tersebut dalam kemahiran-kemahiran
pengembangan. Penguasaan dan pencapaian dalam kemahiran-kemahiran tersebut
berdasarkan kepada peringkat-peringkat kebolehan seseorang murid dengan dengan
keperluan-keperluan khas adalah seperti kebolehan kognitif, perkembangan tingkah laku
sosial, penguasaan bahasa dan lisan, penguasaan membaca, kemahiran matematik, kemahiran
pertumbuhan asas manusia, kemahiran berdikari, kemahiran keusahawanan, kebolehan
penglihatan dan kebolehan pendengaran.
Kanak-kanak yang bermasalah pembelajaran seperti disleksia ini tidak patut disisihkan
oleh keluarga dan masyarakat. Mereka sepatutnya mendapat pendidikan yang sewajarnya
berdasarkan kepada Falsafah Pendidikan Negara iaitu semua kanak-kanak berhak untuk
mendapat pendidikan yang sempurna mengikut keupayaan masing-masing. Bagi kanak-kanak
berkeperluan khas seperti disleksia, mereka juga tidak terkecuali untuk mendapat pendidikan
yang sebaik mungkin melalui program pendidikan khas yang disediakan untuk mereka.
Kesimpulannya, kanak-kanak berkeperluan khas dapat dimaksudkan dengan kanak-
kanak yang mempunyai masalah dalam pembelajaran dan mereka memerlukan kaedah
pengajaran dan pembelajaran yang berbeza berbanding dengan kanak-kanak biasa. Jadi,
kanak-kanak berkeperluan khas berbeza daripada kanak-kanak normal dari segi mental
(pencapaian akademik), keupayaan deria (melihat dan mendengar), keupayaan berkomunikasi
(menulis dan bertutur), tingkah laku (mengawal diri) dan emosi (bercampur gaul) dan ciri-ciri
fizikal (bergerak dan menjaga diri sendiri). Terdapat pelbagai istilah lain yang telah
digunakan untuk ‘kanak-kanak berkeperluan khas’ ini seperti kanak-kanak istimewa, kanak-
kanak luar biasa, kanak-kanak kurang upaya, kanak-kanak cacat, kanak-kanak abnormal,
kanak-kanak bermasalah dan kanak- kanak terbantut pertumbuhan dan perkembangan.

3. 3
2.0 JENIS KANAK-KANAK BERKEPERLUAN KHAS
Dalam konteks kanak-kanak berkeperluan kanak-kanak yang dihasratkan dalam Falsafah
Pendidikan Khas, kanak-kanak khas didefinisikan sebagai kanak-kanak yang berbeza
daripada kanak-kanak biasa dalam aspek ciri-ciri mental, keupayaan sensori, keupayaan
komunikasi, tingkah laku sosial, ataupun ciri-ciri fizikal. Anak-anak yang bermasalah
pembelajaran adalah anak-anak yang mempunyai masalah kognitif (kerencatan akal) yang
dianggap boleh diajar (educable) dan boleh mendapat manfaat pendidikan formal. Secara
lebih terperinci lagi kanak-kanak berkeperluan khas boleh dikenalpasti dengan merujuk
kepada gambar rajah 1.0 di bawah:
Rajah 1: Jenis Kanak-kanak Berkeperluan Khas
Kanak-kanak Berkeperluan
Khas
Masalah
Pembelajaran
Masalah
Komunikasi:
Bahasa dan
Pertuturan
Masalah
Pendengaran
Masalah Kesihatan
atau Fizikal
Masalah
Penglihatan
Disleksia
Attention/Deficit Hiperactivity Disorder
(ADD/ADHD)
Bermasalah Emosi dan Tingkah Laku
Lembam (Slow Leaner)
Terencat Akal
Sindrom Down
Autisme
Pintar Cerdas
Palsi Serebrum (Cerebral Palsy)

4. 4
2.1 Disleksia
Perkataan “disleksia” (dyslexia) adalah hasil gabuangan dua perkataan Greek iaitu “dys” yang
bermaksud kesukaran dan “lexia” bermaksud perkataan atau dengan kata lain, kesukaran
menggunakan perkataan. Disleksia dapat dialami oleh semua jenis umur tertapi biasanya
sering terjadi pada anak-anak kerana penyakit ini merupakan faktor keturunan. Disleksia juga
merupkan kerosakan pada kemampuan otak untuk menterjemahkan tulisan yang diterima oleh
mata menjadi bahasa yang bermakna. Kelainan ini juga disebut ketidakmampuan membaca.
Disleksia adalah keridakmampuan belajar yang paling sering terjadi pada kanak-kanak.
Menurut Hammond dan Hughes (1996), istilah disleksia diperkenalkan oleh seorang
Profesor Berlin yang merupakan seorang pakar perubatan dan “ophalomotologist” pada tahun
1887. Berdasarkan World Federation of Neorology (1968), disleksia merupakan satu masalah
“Disorder” yang terjadi kepada kanak-kanak yang telah menerima pendidikan biasa, tidak
memperolehi kemahiran bahasa, bacaan, menulis dan ejaan yang setaraf intelek.
Selain itu, dalam konteks pendidikan, disleksia merupakan satu gangguan dalam
pembelajaran yang dialami oleh kanak-kanak dan boleh berlanjutan sehingga kanak-kanak itu
dewasa. Disleksia bukanlah sejenis penyakit. Disleksia adalah merujuk kepada masalah
membaca dan menulis. Kebiasaanya gangguan ini adalah seperti gangguan membaca, menulis,
mengeja dan kemahiran mengira walaupun mempunyai pemikiran yang normal. Mereka yang
mengidap disleksia tidak dianggap bodoh tetapi mengalami gangguan pembelajaran dan boleh
dipulihkan jika diberi tindakan yang sewajarnya. Sesetengah penghidap disleksia mempunyai
masalah untuk menyebut perkataan yang panjang dan kesukaran untuk mengikut turutan
perkataan seperti nama bulan dan sifir.
Di samping itu, disleksia juga merupakan salah satu kategori masalah pembelajaran
dalam kalangan kanak-kanak. Orang yang mempunyai masalah pembelajaran disleksia tidak
dapat dilihat dengan penglihatan mata kasar tetapi perlu dikaji dan penelitian terhadap proses
pembelajarannya. Orang disleksia tidak dapat membezakan perbezaan atau persamaan bunyi,
perkara yang dilihat dan tidak dapat mengingat dengan baik visual yang dilihat. Menurut
Chong Lean Keow (2009) dalam bukunya “pengurusan bilik darjah dan tingkah laku” telah
mendefinisikan “disleksia” sebagai kesukaran mengunakan perkataan yang dihadapi oleh
murid-murid yang telah mengalami kecelaruan bahasa. Berbagai interpretasi dan definisi yang
diberikan terhadap disleksia, namun begitu semuanya membawa kepada kelemahan atau
kesukaran membaca yang dialami oleh kanak-kanak.

5. 5
Dalam konteks pendidikan, disleksia membawa maksud yang berbeza bagi setiap
orang. Terdapat penulis atau pengkaji yang mendefinisikan disleksia dari segi semua aspek
bahasa, iaitu dari segi pendengaran, pertuturan, pembacaan dan penulisan. Terdapat juga yang
memberi maksud disleksia dari segi pembacaan sahaja. Menurut Orton (1997) mendefinisikan
bahawa disleksia sebagai satu keadaan di mana pembacaan kanak-kanak tidak sama seperti
kanak-kanak yang lain, iaitu kanak-kanak tersebut membaca lebih lambat daripada kanak-
kanak yang sebaya dengannya. Masalah ini adalah disebabkan dengan kesukaran untuk
menggambarkan atau mentafsirkan satu kod ayat yang selalu mereka menunjukkan
ketidakupayaan pemprosesan tentang bunyi bahasa. Kesukaran-kesukaran dalam mentafsir
satu kod ayat adalah selalunya tidak dijangkakan bersangkutan dengan umur dan kebolehan
akademik. Cara pembacaan kanak-kanak disleksia termasuk pembacaan terbalik dan juga
keliru antara perkataan-perkataan yang biasa. Beliau memberi contoh perkataan “saw” akan
dibaca sebagai “was”. Hal ini disebabkan kanak-kanak disleksia sering membaca terbalik,
beliau mencadangkan perkataan “strephosymbolia” yang membawa maksud ‘simbol terbalik’.
Bukan itu sahaja, terdapat juga perkataan lain yang berkaitan dengan disleksia.
Antaranya ialah :-
i. Dyscalculia (Diskalkulia) iaitu merujuk kepada seseorang disleksis yang bermasalah dalam
pengiraan ataupun Matematik)
ii. Dysgraphia (Disgrafia) iaitu merujuk kepada seseorang disleksis yang bermasalah dalam
bahasa.
iii. Dyspraxia (Dispraksia) iaitu seseorang disleksis yang bermasalah dalam koordinasi motor
mata dan tangan. Berdasarkan kajian yang dijalankan, kanak-kanak lelaki lebih banyak
menghidap disleksia berbading kanak-kanak perempuan.
Kesinambungan itu, menurut Hoien dan Lundberg (1989) pula juga memberi maksud
yang hampir sama, iaitu disleksia merupakan kekurangan fonologik khusus yang dicirikan
dengan kelambatan yang luar biasa dalam penukaran ortografi bahasa tulisan kepada fonologi
yang setara. Harm dan Seidenberg (1999) juga mengaitkan disleksia dengan pembacaan.
Mereka menyatakan bahawa disleksia merupakan kegagalan untuk memperoleh kemahiran-
kemahiran membaca yang setaraf umur kanak-kanak walaupun terdapat peluang-peluang
pembelajaran. Rumusan pendek, definisi ini mencadangkan bahawa disleksia adalah jelas
apabila pembacaan dan ejaan tidak berkembang dengan sepenuhnya atau berkembang dengan
susah.

6. 6
Tambahan pula, menurut Csepe (2003), disleksia juga dikenali sebagai “reading
disorder” (RD). Ia merupakan kecacatan khusus dalam kemahiran membaca. Menurut beliau
lagi, kebanyakkan kes disleksia mempunyai kesan yang berpanjangan sepanjang hidup
seseorang individu. Pakar psikiatrik kanak-kanak, Dr. Tjhin Wiguna (2004) juga menyatakan
bahawa disleksia merupakan salah satu jenis kesulitan pembelajaran spesifik yang juga
disebut sebagai kesulitan membaca.
Walaubagaimanapun, terdapat juga kenyataan menyatakan bahawa kanak-kanak
disleksia mempunyai kemahiran dan bakat-bakat lain disebalik malasah pembelajaran mereka
tersebut. Menurut Sariah Amirin (2000) memberi maksud bahawa disleksia sebagai kesukaran
pembelajaran yang spesifik yang disebabkan oleh kelewatan perkembangan menyeluruh.
Kanak-kanak disleksia susah menguasai kemahiran membaca dan menulis, tetapi mereka
memiliki bakat, kepintaran atau kecerdasan yang lain. Hal ini disebabkan oleh perbezaan
dalam cara otak memproses maklumat, terutama sekali berkenaan dengan bunyi, simbol dan
makna.
Dalam konteks pendidikan awal kanak-kanak di Malaysia dengan merujuk kepada
Untung S. Drazat (2006) menyatakan bahawa disleksia adalah sejenis kesulitan pembelajaran
yang ditanda dengan kesulitan membaca. Beberapa kanak-kanak yang mengalami disleksia
juga berkemungkinan mengalami kesulitan menulis, dan kadang-kala juga kesulitan berbicara
atau berhitung. Beliau menyambung bahawa ramai kanak-kanak disleksia mempunyai potensi
untuk berprestasi yang amat luar biasa dan mempunyai kecekapan mental yang tinggi.
Kesimpulannya, pelbagai interpretasi dan definisi yang diberikan terhadap disleksia
namun begitu semuanya membawa kepada kelemahan arau kesukaran membaca yang dialami
kanak-kanak. Kanak-kanak yang mengalami disleksia bukanlah tergolong dalam golongan
yang bodoh. Disleksia merupakan satu jenis gangguan atau kecelaruan dalam sistem otak
yang menyebabkan kanak-kanak sukar untuk mengeja, membaca, mengira dan menulis,
mengenal huruf, mendengar dan bercakap disebaliknya pengajaran yang cukup dan peluang
budaya yang sempurna. Sebenarnya masalah disleksia ini bukanlah satu penyakit dan ia tidak
memerlukan ubat untuk mengubatinya, sebaliknya dengan program pendidikan yang sesuai
masalah ini dapat dikurangkan. Disleksia juga bukan disebabkan kecerdasan yang lemah serta
penglihatan tetapi seseorang disleksia tidak mengecam sesuatu dalam keadaan terbalik.
Ternyata sekali disleksia menghuraikan sesuatu kelainan dalam otak, selalunya ia adalah
pemberian Tuhan yang terus berkembang dalam diri seseorang dengan cara yang berlainan.

7. 7
2.2 Ciri-Ciri
Kehadiran murid disleksia biasanya tidak disedari oleh guru sekiranya guru tidak mempunyai
pengetahuan mengenai ciri-ciri disleksia. Pengetahuan mengenai ciri-ciri disleksia dapat
membantu ibu bapa dan guru membuat pengesanan awal. Kebiasaannya disleksia dapat
dikenalpasti pada peringkat awal persekolahan mereka. Menurut Sanders dan Myers (1996),
kanak-kanak yang mengalami ciri-ciri disleksia mempunyai kesukaran-kesukaran khusus
dalam bacaan, menulis dan mengeja. Kesukaran-kesukaran ini termasuklah masalah yang
serupa dalam kerja nombor dan mengenali simbol-simbol seperti not muzik atau simbol
Matematik.
Ciri-ciri kanak-kanak disleksia dibahagikan kepada dua peringkat iaitu pada peringkat
prasekolah dan peringkat sekolah rendah (6-12 tahun). Pada peringkat prasekolah, kanak-
kanak mempunyai kemahiran bertutur yang lambat dan sukar untuk memahami arahan.
Mereka sangat suka mengganti perkataan semasa bercakap dan tidak suka duduk diam.
Kanak-kanak ini juga mempunyai kemahiran motor kasar dan motor halus yang lemah.
Mereka tidak boleh mengikat tali kasut dengan betul. Mereka sangat sukar untuk
mengimbangkan badan mereka dan kadang-kadang mereka mudah terjatuh semasa menaiki
tangga. Kanak-kanak disleksia juga sangat suka mengganti perkataan dengan perkataan lain
serta hiperaktif.
Dalam konteks pendidikan awal kanak-kanak di Malaysia, kanak-kanak ini selalunya
menghadapi masalah pembacaan yang lambat dan mempunyai tulisan yang kurang kemas.
Mereka suka mengurang atau menambah sendiri perkataan ketika sedang membaca. Mereka
juga akan mengalami kekeliruan ketika membaca seperti huruf "p" dianggap "q" dan hurf "b"
dianggap "d". Perhatian mereka juga mudah terganggu atau gagal untuk menghabiskan
sesuatu kerja hingga habis. Kanak-kanak disleksia ini juga lebih cenderung menjadi seorang
yang impulsif atau sering mengikut perasaan sendiri tanpa memikirkan orang lain. Kerap
berlaku di kalangan pasangan kembar, kanak-kanak yang lahir tidak cukup bulan, anak-anak
yang lahir daripada ibu yang sudah berumur dan kanak-kanak yang pernah mengalami
kecederaan pada kepala.
Selain itu, jika diberi arahan kepada mereka, mereka tidak dapat mengingat arahan
yang diberikan dan tidak dapat bertindak mengikut arahan. Mereka merupakan seorang yang
tidak teratur atau tidak terurus dan sukar memahami konsep masa. Konsep kendiri orang
disleksia pula sangat rendah. Kemahiran pergerakan juga lemah seperti tidak boleh

8. 8
menyambut barang yang diberikan dan sukar membaling barang. Kadang-kadang
pengetahuan am mereka sangat baik dan suka berangan-angan. Pencapaian mata pelajaran
bahasa mereka gagal.
Pada peringkat sekolah rendah (6 tahun hingga 9 tahun), kanak-kanak disleksia ini
mempunyai emahiran membaca, menulis dan mengeja yang lemah dan suka menterbalikkan
perkataan, huruf dan nombor. Mereka juga akan menggunakan jari untuk mengira dan
membaca. Mereka juga keliru dengan kiri dan kanan. Tulisan mereka adalah tulisan cermin
atau terbalik. Pada peringkat 9 tahun hingga 12 tahun, kanak-kanak disleksia ini mempunyai
kesilapan semasa membaca, mengeja dan lemah dalam kefahaman. Mereka memerlukan
mengambil masa yang panjang untuk menyiapkan latihan. Mereka mempunyai kesukaran
menyalin maklumat di papan putih atau buku teks. Mereka juga agak sukar mengikuti arahan
lisan yang panjang. Kelihatan mereka tidak terurus semasa berada dirumah atau sekolah.
Mereka kurang keyakinan dan menghadapi masalah tekanan jiwa.
Ott (1997) menyenaraikan ciri-ciri kanak-kanak disleksia seperti yang berikut:-
Rajah 2: Ciri-ciri kanak-kanak disleksia (Ott)
Dari segi secara umum, ciri-ciri kanak-kanak disleksia yang dinyatakan oleh Ott ialah
perkembangan pertuturan dan bahasa mereka yang lambat, kemahiran mengeja yang lemah,
kemahiran membaca yang lemah, keliru dengan perkataan yang hampir serupa, sukar
mengikut arahan, sukar menyalin, pergerakan pergelangan tangan yang agak kekok, hasil
penulisan yang tidak kemas dan comot, kesukaran mendiskriminasikan pandanan dan
pendengaran, kecelarauan dalam menerima pelbagai arahan, sukar menggunakan jalan yang
Ciri-ciri Kanak-
kanak Disleksia
Umum
Pengamatan dan
tingkah laku
Kecelaruan pandangan dan
penglihatan
kemahiran motor

9. 9
berliku-liku, lemah dalam satu-satu pelajaran tetapi baik dalam mata pelajaran tertentu,
menghadapi masalah hiperatif, mudah merasa tertekan dan emosional dan tidak mampu
melahirkan idea dalam bentuk tulisan.
Selain itu, dari segi pengamatan dan tingkah laku kanak-kanak, ciri-ciri kanak-kanak
disleksia ini ialah mereka akan keliru dengan konsep arah, keliru dalam konsep masa, kerap
terasa tertekan, keliru memakai kasut pada kaki yang betul, sukar mempelajari turutan ketika
berpakaian, sukar berkawan dengan rakan sebaya, berkelakyan menganggu secara tiba-tiba,
sukar menarik perhatian dan konsep kendiri yang rendah.
Di samping itu, dari segi merujuk kepada kecelaruan pandangan dan penglihatan pula,
kanak-kanak disleksia ini mengalami masalah dalam mengeja dengan tidak konsisten,
kesukaran membatang perkataan, kesukaran dan gemar meninggalkan huruf pada pangkal
perkataan, sering membaca dalam keadaan tidak ceria, masalah dalam susunan huruf, sukar
memahami perkataan, daya ingatan yang lemah, kebalikan huruf atau nombor tertentu, cepat
penat apabila membaca, sering berangan-angan, sukar membayangkan perkataan,
menunjukkan pertuturan, penambahan, penggantian atau pengulangan perkataan dan nombor
semasa membaca atau menulis, ,
Akhirnya, dari segi kemahiran motor, ciri-ciri kanak-kanak disleksia yang dinyatakan
oleh Ott ialah kesukaran mengenalpasti bunyi yang didengari, masalah membuat pengiraan
secara mengundur, sukar mengingati turutan huruf, nama hari dalam seminggu, namabula
dalam setahun, koordinasi yang lemah, pergerakan pergelangan tangan yang luar biasa,
lambat menulis, tulisan yang buruk, sukar memegang pensel dengan betul, sukar menggunting,
sukar mengimbangkan badan, sukar menyepak dengan baik dan sukar menaiki tangga dengan
betul.
Dalam konteks pendidikan awal kanak-kanak di Malaysia, para penyelidik bersetuju
bahawa disleksia boleh dikenali melalui beberapa ciri-ciri yang dialami oleh seseorang,
seperti mengalami masalah membaca yang serius disamping masalah menulis dan mengira
disebabkan oleh perkembangan unit perkataan tidak selari dengan umur kronologi.
Ketidakupayaan seseorang memperolehi pengetahuan daripada proses pembelajaran,
disebabkan kesukaran untuk menggambarkan atau mentafsirkan kod ayat yang selalu
menunjukkan ketidakupayaan pemprosesan tentang bunyi bahasa. Kesukaran dalam
pembacaan pengajaran dan penulisan bahasa,kefahaman, sains dan matematik, penggunaan

10. 10
simbol muzik, fungsi motor dan kemahiran berorganisasi namun begitu penekanan perlu
diberi terhadap penguasaan bahasa.
Ciri-ciri kanak-kanak disleksia yang lain selain yang dinyatakan oleh OTT di atas
dapat dilihat seperti yang berikut:-
Rajah 3: Ciri-ciri kanak-kanak disleksia (selain OTT)
Bagi kanak-kanak yang mengalami masalah disleksia ini kita dapat juga melihat
mereka daripada segi fizikal dan pengurusan diri yang agak berbeza dengan kanak-kanak
normal. Kanak-kanak disleksia tidak mengalami sebarang kecacatan lain kecuali masalah
mata. Mata kanak-kanak disleksia tidak dapat mengimbas huruf, kata dan ayat yang berlainan
dan ini mengakibatkan banyak yang tertinggal ataupun dilangkau. Keadaan ini menyebabkan
tumpuan dan pemahaman kanak-kanak ini lemah dalam aspek bacaan yang seterusnya
menjadikan mereka tidak memahami apa yang sedang dibaca.
Selain itu, dari segi kecerdasan, tahap kecerdasan mereka juga pada tahap normal.
Kebanyakan kanak-kanak disleksia tidak dapat mengimbangi daya mengingati huruf dengan
perkataan dan menghadapi masalah dalam mengingati bentuk huruf, bunyi huruf dan
gabungan perkataan. Antara huruf-huruf yang sering mendatangkan masalah kepada mereka
ialah huruf (b) dan (d) serta perkataan yang hampir serupa ejaannya. Walaubagaimanapun,
kanak-kanak disleksia ini berbakat dan berkebolehan seperti kreatif, berfikiran lateral,
berimaginatif, memiliki hubungan ruang dan pandai membuat visualisasi.
Ciri-ciri Kanak-
kanak Disleksia
Fizikal
Kecerdasan
Emosi
Sosial

11. 11
Di samping itu, dari segi emosi, menurut Dr. Samuel Orton (1997), pada peringkat
prasekolah, majoriti kanak-kanak diskelsia masih lagi ceria dan dapat menyesuaikan diri
dengan baik. Masalah emosi hanya mula wujud apabila arahan-arahan dan bimbingan awal
membaca oleh guru tidak selaras dengan gaya pembelajaraan mereka. Ibu bapa lazimnya tidak
menyangka sebarang masalah dan menganggap anak mereka bijak mendesaknya supaya
berusaha lebih gigih. Akan tetapi anak mereka bijak dan mendesaknya supaya berusaha lebih
gigih. Akan tetapi anak mereka gagal memenuhi hasrat ibu bapa atau guru. Akibatnya, kanak-
kanak masalah pembelajaran ini akan hilang keyakinan diri dan sedar mereka tidak
berkeupayaan sama sekali kerana sering dimarahi. Keadaan ini menjadi lebih serius apabila
kanak-kanak ini melangkah kaki ke alam persekolahan. Tekanan emosi yang diterima boleh
menyebabkan mereka putus asa kerana gagal memahami pengajaran guru. Akhirnya, anak ini
sering marah dan kecewa terhadap diri sendiri, ibu bapa, gurunya dan seluruh sistem
persekolahan yang menjurus kepada masalah disiplin.
Dalam konteks perkembangan sosial, dari segi sosial, terutamanya ibu bapa dan
gurunya dan seluruh sistem persekolahan yang menjurus kepada masalah disiplin. guru sedar
bahawa masalah sosial juga merupakan salah satu kesan daripada disleksia. Menurut
Selikowits (1993), dalam kebanyakan kes, kanak-kanak disleksia menghadapi masalah sosial
dan emosi kerana mereka tidak dapat mengikuti pelajaraan akademik dengan baik. Bagi
kanak-kanak normal, pembelajaraan tingkah laku sosial diperolehi melalui pemerhatian ke
atas orang di sekeliling mereka. Berbeza dengan kanak-kanak disleksia, yang sesetengahnya
tidak menyedari tingkah laku dan tutur kata mereka tidak senormal kanak-kanak sebaya
mereka. Akibatnya, timbul situasi yang kurang menyenangkan kerana mereka tidak dapat
mengesan bahawa sebenarnya seseorang sedang marah atau tersinggung terhadap tingkah
laku dan tutur kata mereka yang negetif. Hal ini menyebabkan mereka sering tersisih apabila
berada di dalam majlis tertentu. Masalah sosial yang lain enggan ke sekolah, mengelak
daripada membuat kerja rumah, ketangihan televisyen , menipu, agresif dan mudah putus asa.
Dalam hal ini di sini dirumuskan bahawa ciri-ciri orang disleksia tidak dapat dilihat
dengan mata kasar sahaja seperti sindrom down. Mereka nampak normal tetapi dalaman yang
bermasalah dan mengganggu proses perkembangan mereka seperti orang normal yang lain.
Bermasalah pembelajaran disleksia jika tidak dikesan dari awal dan tidak dipedulikan boleh
membawa banyak kesan kepada pelajar itu sendiri dan juga orang di sekelilingnya. Orang
yang mengalami disleksia boleh berjaya dan ramai tokoh-tokoh disleksia yang berjaya
sekiranya mendapat pendidikan yang sebaiknya berdasarkan cara pendidikan sepatutnya.

12. 12
2.3 Jenis-Jenis Disleksia
Disleksia boleh dikategorikan kepada tiga bahagian iaitu :
2.3.1 Disleksia visual (penglihatan)
Kesulitan utama yang dihadapi anak-anak penderita disleksia visual ialah mengingat dan
mengenal abjad serta menggabungkan kata-kata. Masalah yang melibatkan penggunaan deria
penglihatan di mana seseorang kanak-kanak itu sukar membezakan apa yang dilihat walaupun
penglihatannya baik. Hal ini demikian sememangnya kerap terjadi terutamanya bagi kanak-
kanak antara usia lima hingga tujuh tahun. Kita akan mendapati tulisan mereka menjadi rapat
bagi semua perkataan yang ditulis, tulisan cermin (terbalik) dan songsang. Kanak-kanak ini
amat susah untuk membuat interpretasi serta mengingati apa yang dilihat walaupun perkataan.
Selain itu, penderita juga sulit mengartikan kata-kata yang tercetak dan
menterjemahkannya. Kemungkinan abjad-abjad tertentu atau sebagian perkataan dibaca
secara terbalik. Penyebab diyslexia ini ialah ketidakmampuan seseorang untuk menulis,
mengeja dan membaca rangkaian huruf. Disleksia merupakan persoalan yang terkait dengan
neurologis, dan bisa diakibatkan oleh faktor genetik dan hormonal. Kanak-kanak disleksia
visual tidak dapat menterjemahkan lambing-lambang bahasa yang ditulis atau dicetak supaya
ianya bermakna. Perkataan-perkataan atau huruf-huruf yang dilihat terbalik. Sukar mengingati
dan mengenal huruf, tidak berupaya menterjemah symbol. Kesukaran utama yang dihadapi
ialah untuk mengigat dan mengenal abjad serta konfugirasi perkataan. Simbol-simbol
perkataan yang dicetak juga sukar untuk diterjemahkan. Kemungkinan untuk melihat abjad-
abjad tertentu atau sebahagian perkataan adalah secara terbalik. Sebagai contoh, mereka keliru
dengan huruf b–d, c–e, j–g, p–q, m–w dan m–n.
2.3.2 Disleksia auditori (pendengaran)
Dalam konteks pendidikan di Malaysia, disleksia auditori bermaksud keupyaan mengesan
atau mengenal pasti apa yang didengar menyumbanga bahagian yang penting kepada
pembelajaran. Masalah ini yang mempengaruhi penggunaan deria pendengaran. Kanak-kanak
ini melihat persamaan antara perkataan dan bermasalah dalam menjalankan aktiviti yang
berkaitan dengan fungsi auditori.
Kanak-kanak disleksia auditori ini dapat mendengar tetapi sukar mendiskriminasikan
bunyi, mengenalpasti bunyi bagi perkataan ataupun membahagikan perkataan dalam suku

13. 13
kata. Mereka juga tidak dapat membezakan bunyi huruf yang hampir sama, menghadapi
masalah untuk membezakan bunyi antara vokal dan konsonan serta mengaitkan bunyi kepada
perkataan yang dicetak atau ditulis.
Kanak-kanak ini juga tidak dapat membuat pengamatan pendengaran atau tidak dapat
membezakan bunyi huruf yang diperdengarkan padanya. Sukar mengingatai bunyi huruf,
memahami bunyi mengikut suku kata dan menyusun atau menggabungkan suku kata untuk
menyebut perkataan. Kesukaran untuk mengingat bunyi abjad, menganalisis bunyi mengikut
suku kata perkataan dan menyusun atau menggabungkan suku kata bagi menyembunyikan
perkataan. Bunyi percakapan yang tuturkan secara halus juga tidak dapat dibezakan. Masalah
untuk membezakan bunyi vokal dengan konsonan juga dihadapi oleh disleksia auditori.
Sebagai contoh, mereka keliru dengan bunyi huruf seperti h–s, m–n, f–s, b–d, b–p, j–g dan t–
d. Justeru itu, golongan ini amat sukar untuk mengeja. Kanak-kanak disleksia auditori ini
lebih cenderung memilih aktiviti yang memerlukan kemahiran visual.
2.3.3 Disleksia visual-auditori (Tactile dan Kinestetik)
Disleksia visual-auditori ini melibatkan kedua-dua sistem yang penting untuk mendapat
maklumat. Tactile merupakan keupayaan melakukan sesuatu dengan menggunakan jari dan
dia rasa melalui sentuhan. Koordinasi mata-tangan merupakan gerak kerja dengan
menggunakan pergerakan badan dan otot. Disleksia kategori ini merupakan disleksia yang
paling teruk kerana melibatkan kedua-dua deria iaitu deria penglihatan dan pendengaran. Ia
melibatkan kesukaran mambaca yang amat teruk. Hal ini demikian disebabkan oleh
kelemahan untuk memproses tulisan secara visual dan audio. Kanak-kanak kategori ini akan
menghadapi kerumitan untuk mengintepretasikan apa yang dilihat mahu pun didengar.
Kanak-kanak ini mengalami kesukaran dalam menyusun urutan, mengimbas, persepsi masa
dan ruang. Apa yang dilihat tidak dapat diaplikasi kepada tulisan atau gerak kerja yang
melibatkan penulisan.
Rumusan pendek, seringkali muncul anggapan bahawa kanak-kanak disleksia itu
bodoh. Hal ini sama sekali keliru. Disleksia tidak berpengaruh terhadap perkembangan
kemampuan intelektual. Disleksia merupakan satu jenis gangguan atau kecelaruan dalam
sistem otak yang menyebabkan kanak-kanak sukar untuk mengeja, membaca, mengira dan
menulis. Oleh itu, sebagai guru wajarlah memberi perhatian lebih kepada kanak-kanak
golongan ini supaya kecelaruan kanak-kanak ini dapat diatasi dan mereka berjaya menjadi
seorang insan yang sempurna.

14. 14
2.4 Punca-Punca
Mengikut Mercer (1997), Hammond dan Hughes (1996) dan Spaafford dan Grosser (1996),
antara punca-punya terjadinya disleksia ialah melibatkan beberapa faktor-faktor seperti yang
berikut:-
Rajah 4: Punca-punca disleksia
2.4.1 Keturunan atau Genetik
Masalah disleksia boleh diwarisi, cuma darjah keterukan disleksia yang dialami
mungkin berbeza. Kebanyakan kes, terdapat beberapa ahli keluarga yang mengalami masalah
yang sama. Menurut seorang pakar pediatrik neurologi di Hospital Kuala Lumpur, Dr. Ahmad
Rithauddin bin Mohamed, jika dalam kalangan keluarga tersebut, salah seorang antara adik-
beradik yang mempunyai disleksia, maka ibu mempunyai risiko 40% untuk melahirkan
kanak-kanak yang disleksia. Manakala, jika ibu atau bapa yang mempunyai disleksia, anak
yang dilahirkan 25-50% berkemungkinan mempunyai disleksia juga. Selain itu, kajian telah
PUNCA-PUNCA
Pemakanan
Keturunan atau
Genetik
Perkembangan
Bawaan
Kematangan
Biologi
Jangkitan kuman
ketika ibu hamil
Kekurangan
vitamin
Penyakit semasa
kanak-kanak
Pengalaman pahit atau
dasyat ketika kecil
( traumatik )
Gangguan keterampilan
pandangan visual-motor
Gangguan Persepsi
Penglihatan
Komplikasi otak

15. 15
membuktikan disleksia yang disebabkan oleh kromosom 15, 1 dan 16 diwarisi secara turun-
temurun.
2.4.2 Biologi
Punca biologi bermaksud kesukaran ibu semasa bayi dilahirkan seperti lahir tidak cukup
bulan, kekurangan oksigen semasa dilahirkan atau komplikasi yang dihadapi ibu semasa
proses kelahiran. Kesemua faktor ini mempunyai berkemungkinan menyebabkan menjadi
punca kelambatan dan ketidaksempurnaan perkembangan pada otak yang menyebabkan
kanak-kanak tersebut menghadapi masalah disleksia. Sebahagian daripada kerosakan otak
mungkin menyebabkan kanak-kanak ini mengalami masalah belajar. Dejerine (1892) telah
membuat kesimpulan bahawa disleksia adalah berpunca daripada kerosakan pada ‘Corpus
Callosum’ dan ‘Visual Cortex’ dalam otak manusia. Corpus callosum merupakan kumpulan-
kumpulan saraf yang menghubungkan dua hemisfera otak. Manakala, Visual Cortex
merupakan bahagian belakang otak yang juga dikenali sebagai occipital lobe dan melibatkan
penglihatan, walaupun dilihat jauh daripada kedudukan mata.
2.4.3 Kematangan
Terdapat kanak-kanak yang lambat perkembangannya pada bahagian tertentu dalam sistem
saraf mereka. Pada kebiasaannya terdapat perbezaan dalam perkembangan sistem saraf
manusia. Terdapat kanak-kanak yang lebih lambat perkembangannya pada bahagian-bahagian
tertentu dalam sistem saraf jika dibandingkan dengan rakan sebayanya. Dalam konteks
pendidikan awal kanak-kanak di Malaysia, pada kebiasannya kanak-kanak lelaki lambat
matang daripada kanak-kanak perempuan. Perkembangan kematangan kanak-kanak lelaki
secara umumnya berlaku secara mendadak dan tidak berperingkat seperti kanak-kanak
perempuan. Kelewatan kematangan pada kanak-kanak merupakan salah satu kemungkinan
punca disleksia. Menurut Rourke (1991), kanak-kanak yang mengalami disleksia mempunyai
pelbagai defisit atau kekurangan yang disebabkan oleh kurang fungsian otak. Bukan
bermakna kanak-kanak itu mengalami kecederaan atau kerosakan di bahagian otak tetapi otak
kanak-kanak disleksia beroperasi secara berbeza berbanding kanak-kanak normal yang lain.
2.4.4 Bawaan
Masalah pendengaran dalam kalangan kanak-kanak boleh berlaku sejak dilahirkan. Dalam
tempoh lima tahun pertama selepas dilahirkan, seseorang kanak-kanak yang sering
mengalami selsema dan jangkitan kuman pada bahagian tenggorok, boleh mempengaruhi
pendengaran dan perkembangannya dari semasa ke semasa sehingga boleh menyebabkan

16. 16
kecacatan. Keadaan ini hanya dapat dipastikan melalui pemeriksaan intensif yang terperinci
daripada doktor pakar. Masalah pendengaran yang telah dihadapi sejak dilahirkan akan
menyebabkan otak yang sedang berkembang akan sukar menghubungkan bunyi atau suara
yang didengar dengan huruf atau kata yang dilihatnya. Padahal, perkembangan pendengaran
berkait rapat dengan perkembangan kemampuan bahasa yang akhirnya menimbulkan masalah
jangka panjang, terutama jika disleksia ini tidak ditangani dengan segera khususnya daripada
doktor pakar.
2.4.5 Perkembangan
Menurut Zainal Hassan (2010), disleksia berlaku secara perkembangan atau pembinaan, iaitu
berkembang sedikit demi sedikit. Bahagian-bahagian tertentu dalam otak tidak berapa matang
atau dengan kata lain pertambahannya tidak seimbang lalu menyebabkan bahagian otak yang
mengawal bacaan dan ejaan tidak dapat berfungsi dengan sepenuhnya. Berlaku kecelaruan
dalam dua hemisfera cerebral untuk menguasai kemahiran bacaan dan ejaan. Pada
kebiasaannya hemisfera kiri yang menguasai bacaan. Oleh sebab hemisfera ini lemah, maka
terjadilah keterbalikan huruf dan perkataan yang dialami oleh kanak-kanak disleksia.
2.4.6 Pemakanan
Dalam konteks pendidikan di Malaysia, terdapat beberapa unsur penyedap makanan, bahan
awet dan pewarna tiruan yang dipercayai serta dikenal pasti boleh mengganggu otak jika
diambil secara berlebihan dalam tempoh yang lama. Gangguan terhadap otak ini terjadi bukan
melalui reaksi imunologi, tetapi kesan bahan pencemar atau racun yang terkandung dalam
bahan-bahan makanan. Antaranya adalah Salicylates, tartazine (zat pewarna makanan), nitrat,
monosodium glutamate (MSG) dan seumpamanya. Oleh itu, para pengkaji berpendapat
bahawa bahan pencemar dalam makanan ini dipercayai menjadi penyebab disleksia.
2.4.7 Komplikasi otak
Menurut Lerner (1997) dalam Kassan dan Abdullah (2010), membaca memerlukan
kesempurnaan dari dua segi iaitu dari segi fungsi otak dan sistem saraf pusat. Saraf visual dan
auditori dibawa ke kedua hemisfera otak secara serentak tetapi hemisfera otak kiri yang
bertindak balas kepada stimuli linguistik seperti perkataan, simbol dan pemikiran. Sistem
saraf otak yang bermasalah boleh mengakibatkan proses pembelajaran bahasa terganggu
manakala sistem saraf otak yang bercelaru boleh menyebabkan masalah disleksia. Perkara ini
turut disebut oleh Hattum (1980), dengan wujudnya perkembangan teknologi terkini seperti
CT Scan, para doktor dan pengkaji dapat melihat perbezaan sel-sel otak kanak-kanak yang

17. 17
mengalami disleksia dengan kanak-kanak bukan mengalami disleksia dimana berkaitan
dengan otak bahagian kiri hadapan yang berkait dengan kemampuan membaca dan menulis.
Lenneberg (1976) terdapat penglibatan yang sama rata di hemisfera cerebral pada
peringkat awal perkembangan bahasa, kemajuan perkembangannya lebih di hemisfera otak
kiri dan berterusan berlaku sedemikian. Jika sekiranya hemisfera otak kiri tidak berfungsi
dengan baik sebelum atau semasa perkembangan di peringkat awal, hemisfera otak kanan
akan sambung penglibatannya dalam pemerosesan linguistik.
2.4.8 Gangguan Persepsi Penglihatan
Dalam konteks pendidikan, kanak-kanak disleksia tidak mampu untuk mengenal huruf atau
kata secara visual. Hal ini dapat diperkukuhkan lagi apabila Kinsbourmen dan Warrington n.d.
dalam Kassan dan Abdullah ( 2010 ) menyatakan bahawa kanak-kanak yang mengalami
disleksia mungkin mengalami kesukaran dalam mentaksir ransangan, sehingga mereka tidak
dapat mengikuti apa yang dilihat menyebabkan kesemua yang dilihat itu bercampur-aduk.
2.4.9 Gangguan keterampilan pandangan visual-motor
Dalam konteks Pendidikan Prasekolah, setiap apa yang dilihat pasti melibatkan pergerakan
motor sama ada pergerakan motor halus ataupun motor kasar seperti dalam konteks ini iaitu
pergerakan mata atau pergerakan mata dan jari pada masa yang sama. Pergerakan ini muncul
apabila adanya dorongan atau ransangan atau stimulus seperti huruf, kata, dan ayat serta
keinginan pembaca untuk memberikan respons terhadapa stimulus yang ada. Bagi individu
yang mempunyai penglihatan yang baik, pergerakan ketika membaca berpusat pada mata dan
bagi individu yang mempunyai penglihatan yang kurang baik pula, pergerakannya berpusat
jari di dalam Kassan dan Abdullah ( 2010 ).
2.4.10 Pengalaman pahit atau dasyat ketika kecil ( traumatik )
Pengalaman pahit atau pengalaman yang dasyat ketika kecil akan memberikan impak kepada
sesiapa sahaja tanpa mengira jantina mahupun perningkat umur. Pengalaman tersebut
selalunya akan meninggalkan impak yang negatif contohnya seperti trauma. Gangguan masa
silam atau pengalaman pahit boleh menyebabkan gangguan dan kecelaruan fikiran yang
memungkinkan berlakunya masalah disleksia.
2.4.11 Penyakit semasa kanak-kanak
Penyakit yang dialami oleh kanak-kanak dalam tempoh masa yang lama dan berterusan akan
mendatangkan impak yang negatif kepada kanak-kanak dari segi kesihatan dan perkembangan

18. 18
mereka. Di antara contohnya adalah demam panas. Jika penyakit yang dialami oleh mereka
bertambah kronik, perkembangan kanak-kanak pada masa akan datang akan terjejas malahan
boleh menyebabkan gangguan dalam pembelajaran di dalam Kassan dan Abdullah ( 2010 ).
2.4.12 Kekurangan vitamin
Terdapat pelbagai jenis vitamin yang meninggalkan impak yang negatif sekiranya seseorang
itu pengambilan vitamin tersebut diambil secara berlebihan atau kurang. Contonya, jika
seseorang individu kekurangan vitamin A secara berterusan akan menyebabkan atau
mengalami tunatera atau menjadi buta. Manakala individu yang kekurangan vitamin C mudah
diserang penyakit selesema yang sekiranya dibiarkan berlarutan atau tidak dirawat dengan
sempurna akan menyebabkan radang pada hidung atau tenggorok penghidap. Individu yang
kekurangan vitamin B atau B kompleks akan mudah diserang penyakit, mudah lelah,
perkembangan fizikal terganggu konsentrasi untuk berfikir menjadi kurang. Oleh itu,
sekiranya penyakit-penyakit yang telah mengganggu perkembangan fizikal menjangkiti
perkembangan organ otak maka risiko individu mengalami disleksia adalah sangat tinggi
menurut Kassan dan Abdullah ( 2010 ).
2.4.13 Jangkitan kuman ketika ibu hamil
Ibu hamil yang dijangkiti kuman berbahaya adalah sangat berisiko tinggi terhadap kelahiran
tidak normal atau melahirkan anak yang tidak cukup sifat. Contohnya adalah seperti jangkitan
rubella, sifilis dan tuberkulosis yang boleh mengakibatkan janin mengalami kecederaan atau
kecacatan otak. Sekiranya hal ini berlaku, bayi yang dilahirkan mungkin akan mengalami
simptom kesukaran belajar termasuk kesukaran membaca ketika mencapai umur yang
berkenaan menurut Kassan dan Abdullah ( 2010 ).
Dalam hal ini di sini dirumuskan bahawa kanak-kanak yang mengalami disleksia
mempunyai pelbagai defisit atau kekurangan yang disebabkan oleh kurang fungsian
(dysfunction) otak. Bukan bermakna kanak-kanak itu mengalami kecederaan atau kerosakan
di bahagian otak tetapi otak kanak-kanak disleksia beroperasi secara berbeza berbanding
kanak-kanak normal yang lain. Secara umumnya diakui bahawa faktor yang menyebabkan
disleksia adalah daripada genetik yang pada dasarnya terletak di bahagian bahasa di otak.
Disleksia dipercayai berpunca daripada cara otak itu memproses. Cara otak penghidap
Disleksia dengan otak orang normal bekerja adalah berbeza. Ia mungkin disebabkan oleh
kecacatan otak semasa dalam kandungan ataupun ianya datang dari kemalangan.

19. 19
2.5 Masalah Yang Dihadapi Oleh Kanak-Kanak Disleksia
Kanak-kanak disleksia seringkali menghadapi persoalan dalam proses belajar. Masalah utama
yang dihadapi kanak-kanak disleksia kebanyakannya adalah dalam proses pembelajaran.
Permasalahan ini boleh dikelaskan seperti berikut:-
Rajah 5: Masalah Yang Dihadapi Oleh Kanak-Kanak Disleksia
2.5.1 Masalah Pendengaran
Dari segi mendengar, mereka kelihatan seperti tidak mendengar atau tidak
mempedulikan. Hal ini demikian kerana mereka lambat dalam memproses maklumat mereka
terima. Maka, mereka tidak akan melakukan arahan yang diberi oleh guru, terutamanya jika
arahan tersebut terlalu panjang. Mereka juga tidak akan menyusun sesuatu mengikut susunan,
contoh melakukan arahan mengikut urutan. Namun, mereka suka mendengar bacaan tetapi
tidak berminat untuk membaca sendiri.
2.5.2 Masalah Pertuturan
Dalam konteks pendidikan, dari segi pertutran pula, mereka menghadapi kesukaran
bertutur dan juga mempunyai kesukaran untuk mengeluarkan atau memilih perkataan yang
sesuai semasa bercakap bagi menyampaikan maksudnya. Hal ini mungkin kerana
perkembangan pertuturan dan bahasa yang lambat. Selain itu, bahasa lisan lebih baik
daripada penulisan. Mereka suka belajar dengan irama kanak-kanak “nursery rhymes”.
2.5.3 Masalah Mengeja
Menurut Speed (2007), kelemahan mengeja akan menyebabkan kebolehan untuk
menyampaikan pengetahuan yang diperolehi adalah terhad. Untuk tempoh jangka masa yang
panjang, kelemahan dalam proses mengeja akan memberi kesan terhadap kelemahan
Masalah Yang Dihadapi Oleh
Kanak-Kanak Disleksia
Masalah Mengeja
Masalah Membaca Masalah MenulisMasalah Matematik
dan Nombor
Masalah Pendengaran
Masalah
Pertuturan

20. 20
membaca dan memulis. Timbulnya masalah ini adalah berpunca daripada masalah-masalah
awalan seperti terdapatnya kekeliruan dalam mengenal pasti huruf-huruf seperti: ‘m’ – ‘w’, ‘y’
– ‘g’ – ‘j’, ‘u’ – ‘n’,’m’ – ‘n’, ‘c’ – ‘e’, ‘p’ – ‘q’, ‘h’ – ‘n’ dan ‘b’ – ‘d’.
Pengeliruan huruf akan menyebabkan kemahiran mengeja kanak-kanak lemah
dan ejaan mereka sering tidak konsisten. Mereka tidak boleh mengeja perkataan asas dan
mudah yang seharusnya boleh dieja oleh seseorang murid mengikut umur mereka. Tahap
perbendaharaan kata mereka lemah. Contohnya sepatutnya mengeja perbendaharaan kata
mudah seperti baju, muka, emak, nama sendiri dan lain-lain. Mereka keliru antara perkataan
yang hampir sama, contoh ‘buah’ dan ‘bahu’. Selain itu, mereka menggbungkan suku kata
secara terbalik, contohnya ‘baju’ menjadi ‘juba’ dan juga salah menyusun abjad dalam
perkataan, seperti ‘sabun’ menjadi ‘basun’.
2.5.4 Masalah Membaca
Disleksia biasanya dikaitkan dengan membaca. Kanak-kanak yang mengalami
disleksia mempunyai kemahiran membaca lemah. Kemampuan pembacaan kanak-kanak
disleksia tidak setaraf dengan kemampuan kanak-kanak seusianya. Apabila membaca, mereka
teragak-agak walaupun menggunakan jari untuk menolong mereka membaca. Kadangkala
cara membaca mereka seperti gagap. Dalam konteks pelaksanaan, mereka sukar memahami
dan menggunakan teks bacaan. Mereka juga lemah atau tidak pandai menggunakan intonasi
dan ekspresi yang sesuai. Intonasi mereka akan turun dan naik mengikut gerak hati mereka.
Apabila membaca mereka tidak menghiraukan tanda baca dan suka menambah perkataan
pada bacaannya. Mereka juga sering melangkau baris semasa membaca dan salah sebut
perkataan, terutamanya perkataan yang tidak biasa digunakan.
Masalah yang paling terkenal dengan disleksia ialah kanak-kanak sentiasa keliru
dengan perkataan dan huruf yang kelihatan sama. Mereka akan membaca perkataan terbalik,
contoh seperti ‘batu’ menjadi ‘tuba’, ‘gula’ menjadi ‘lagu’ dan sebagainya. Selain pembalik
perkataan, mereka juga terbalik dalam konsep ruang. Misalnya, mereka keliru terhadap
pemahaman konsep atas dan bawah, depan dan belakang dan sebagainya. Selain itu, mereka
juga keliru kedudukan huruf dalam perkataan, seperti ‘makan’ menjadi ‘makna’; dan keliru
antara perkataan bahasa Inggeris dan bahasa Melayu yang hampir sama, seperti ‘jam’ dan
‘jem’, ‘cat’ (kucing) dan ‘cat’ dan lain-lain. Penambahan dan pengurangkan huruf juga
berlaku, contohnya ‘bulan’ menjadi ‘bulang’ dan ‘bunga’ menjadi ‘buna’. Kadangkala huruf
vokal yang mereka baca tidak jelas atau mereka mengganti konsonan.

21. 21
2.5.5 Masalah Menulis
Dalam konteks pendidikan prasekolah di Malaysia, kanak-kanak disleksia tidak suka
menulis. Mereka menulis lebih lambat berbanding dengan rakan sebaya mereka. Sewaktu
menulis, mereka sering mengigit jari atau pen dan tenung buku seperti tidak faham. Mereka
akan menekan pencil semasa menulisKadangkala mereka perlu fikir begitu lama susunan
huruf sehingga mereka lupa apa yang mereka sedang cuba menulis. Hal ini demikian juga
akan menyebabkan mereka sukar menyalin maklumat atau meniru dari papan tulis atau buku
teks serta yang dikatakan atau disebut oleh guru. Mereka akan meninggalkan atau menyelit
perkataan dan juga meninggalkan atau menyelitkan huruf.
Bentuk penulisan mereka berbeza-beza. Mereka juga mengalami kesukaran untuk
memegang pensel dan tidak dapat menulis mengikut garisan yang disediakan. Tulisan mereka
amat sukar dibaca dan tidak kemas. Mereka akan menulis terbalik, iaitu dari kanan ke kiri
dengan bentuk abjad yang tidak jelas dan mereka juga kerap menggunakan pemadam semasa
menulis. Selain itu, mereka lemah atau tidak pandai menggunakan tanda baca atau huruf
besar. Mereka biasanya tidak akan memulakan huruf besar dipermulaan ayat dan sering
campurkan huruf besar dengan huruf kecil dalam sebuah perkataan. Apabila menulis ayat,
terdapat kanak-kanak yang tidak menjarakkan perkataan dalam sebuah ayat:
Sayasukabermain. Selain itu, kanak-kanak ini juga cenderung menulis perkataan yang pelik-
pelik dan keliru dengan perkataan pendek seperti ia, dia, ini dan sebagainya.
2.5.6 Masalah Matematik dan Nombor
Sama seperti, kanak-kanak keliru antara huruf yang hampir sama, kanak-kanak
disleksia juga keliru dengan nombor yang sama bentuk, contohnya: 3 – 5 – 8, 9 – 6 dan 2 – 5
Selain itu, mereka juga terbalik susunan nombor, contoh 45 menjadi 54. Kanak-kanak ini juga
menghadapi kesukaran dalam pembelajaran yang berkaitan dengan matematik mental.
Mereka keliru atau tidak memahami tanda-tanda dan simbol-simbol matematik,
contohnya: +, - dan =. Selain itu, mereka keliru dengan konsep masa, waktu dan konsep
wang. Mereka sukar dalam menyusun atur maklumat, seperti hari-hari dalam seminggu dan
bulan-bulan dalam tahun dan sukar mempelajari sifir matematik.
Dalam hal ini di sini dirumuskan bahawa bukan semua kanak-kanak mempunyai
masalah yang sama walaupun mereka dikategori sebagai disleksia. Mereka akan menghadapi
masalah yang berlainan semasa pembelajaran mereka dijalankan. Hal ini telah menyebabkan
mereka ketinggalan atau memberi impak dalam pembelajaran mereka.

22. 22
2.6 Kesan Disleksia Terhadap Pembelajaraan
Payne dan Turner (1999) telah mengariskan kesan utama dan sampingan disleksia terhadap
kebolehan murid untuk belajar. Kesan-kesan utama disleksia terhadap pembelajaraan ialah
seperti berikut:-
Rajah 6: Kesan Utama Disleksia Terhadap Pembelajaraan
Dalam konteks pendidikan awal kanak-kanak di Malaysia, kesan pertama bagi kesan
utama disleksia terhadap pembelajaran ialah dari segi membaca. Kesukaran ini menghadkan
kebolehan membaca adalah penting bagi membolehkan murid mempelajari apa yang
tersenarai di dalam kurikulum sekolah. Kesukaran membaca menyebabkan murid-murid tidak
dapat belajar sendiri. Murid-murid berasa rendah diri dan tidak berkenyakinan tentang
kebolehan diri.
Selain itu, dari segi mengeja juga merupakan salah satu kesan utama disleksia
terhadap pembelajaran. Pada jangka panjang, kebolehan mengeja akan memberi kesan yang
lebih negatif daripada kelemahan membaca. Kelemahan mengeja akan menghadkan
kebolahan murid untuk menyampaikan pengetahuan yang telah dipelajari di dalam kelas .
kelemahan ini juga akan menyebabkan murid sentiasa mendapat markah yang rendah dalam
ujian dan peperiksaan.
Di samping itu, kesan utama disleksia terhadap pembelajaran ialah dari segi menulis.
Masalah utama adalah perbezaan antara kebolehan murid-murid untuk menyampaikan
Kesan Utama
Disleksia
Terhadap
Pembelajaraan
Membaca
Mengeja
MenulisTulisan
Nombor

23. 23
pengetahuannya secara lisan dan bertulis. Kesukaran-kesukaran yang telah dihadapi oleh
murid-murid disleksia akan memberi kesan yang negetif terhadap penguasaan kemahiran
menulis tersebut.
Bukan itu sahaja, dalam konteks Prasekolah, dari segi tulisan juga merupakan salah
satu kesan utama disleksia terhadap pembelajaran mereka. Tiga aspek tulisan perlu diambil
kira iaitu boleh dibaca, kepantasan menulis dan kematangan tulisan. Kelemahan di mana-
mana dalam ketiga-tiga aspek ini boleh memberi kesan negetif kepada kebolehan murid-
murid untuk belajar. Murid-murid yang menghadapi masalah ini dipanggil “dysgraphia”.
Tambahan pula, salah satu kesan utama disleksia terhadap pembelajaran ialah dari segi
nombor. Kesukaran yang dihadapi di dalam numerasi adalah serupa seperti kesan yang di
alami di dalam literasi. Murid-murid disleksia menghadapi masalah untuk membaca teks,
menulis bentuk digit dan menulis digit bagi sesuatu nilai nombor. Mereka sukar mengenali
nombor dari segi teks, menulis bentuk digit dan menulis nagi sesuatu nilai nombor. Murid-
murid ini juga menghadapi kesukaran yang amat sangat dengan nombor dikenali sebagai
“dyscaculia”.
Kesan sampingan yang dihadapi oleh murid disleksia terhadap kebolehan murid untuk
belajar menurut Payne dan Turner (1999) ialah seperti berikut:-
Rajah 7: Kesan sampingan disleksia terhadap pembelajaran
Kesan
Sampingan
Disleksia
Terhadap
Pembelajaraan
Pengurusan
Penumpuan
Kebolehan
Bahasa
Ingatan
Emosi atau
Tingkahlaku

24. 24
Kesan sampingan yang dihadapi oleh murid disleksia terhadap kebolehan murid untuk
belajar ialah dari segi pengurusan. Murid-murid disleksia mempunyai kesukaran mengurus
masa, ruang, dan susun atur. Contohnya, murid-murid tidak membawa alatan ke sekolah
mengikut jadual waktu sekolah atau tidak menghantar tugasan sekolah pada masa yang
ditetapkan.
Selain itu, penumpuan kanak-kanak disleksia juga berkurang merupakan salah satu
kesan sampingan yang dihadapi oleh murid disleksia terhadap kebolehan murid untuk belajar.
Penumpuan merupakan satu lagi kesukaran yang merentasi kurikulum yang boleh
menjejaskan kemajuan murid-murid dengan teruk.
Di samping itu, dalam konteks perkembangan bahasa, kesan sampingan yang dihadapi
oleh murid disleksia terhadap kebolehan murid untuk belajar ialah dari segi penguasaan
bahasa mereka. Kebiasaannya murid-murid disleksia ini akan mengalami kesukaran untuk
menyampaikan pengetahuan menggunakan perkataan, kesukaran menamakan benda,
kesukaran untuk mengingat suku kata (syllables) bagi perkataan-perkataan yang panjang. Ia
juga dikenali sebagai kecacatan tersembunyi dan kesan negetifnya juga merentasi kurikulum.
Tambahan pula, dalam konteks pendidikan prasekolah, dari segi ingatan juga
merupakan salah satu kesan sampingan yang dihadapi oleh murid disleksia terhadap
kebolehan murid untuk belajar. Kesukaran ini menjadi asas kepada kesukaran-kesukaran yang
lain. Ianya menjadi punca kepada kesukaran menulis selain daripada mengingati hari-hari
dalam seminggu atau membawa perkakas senaman pada hari yang ada pendidikan jasmani.
Dalam konteks perkembangan sosioemosi, kesan sampingan terhadap pembelajaran
ialah emosi atau tingkahlaku. Pencapaian prestasi yang rendah akan menyebabkan murid-
murid merasa rendah diri dan kecewa. Hal ini demikian boleh mengakibatkan masalah
tingkah laku, diikuti dengan pencapaian akademik rendah. Kesannya ialah masalah tingkah
laku yang lebih teruk, diikuti dengan pencapaian akademik yang rendah dan seterusnya.
Selain itu, masalah tingkah laku/emosi akan menyebabkan murid menghadapi masalah sosial
seperti tidak boleh berinteraksi dengan rakan sebaya.
Rumusan pendek, keupayaan belajar sangat penting bagi setiap individu. Namun,
keupayaan setiap orang berbeza-beza dalam proses pembelajaran. Oleh itu, sebagai guru
disleksia perlulah mengenalpasti masalah-masalah pembelajaran setiap muridnya supaya
kesukaran mereka menguasai pembelajaran dapat dipermudahkan.

25. 25
2.7 Implikasi Terhadap Pengajaran Dan Pembelajaran
Tidak semua kanak-kanak dapat menerima dan menguasai pembelajaran seperti yang diharap
dan dirancangkan. Terdapat beberapa golongan kanak-kanak yang tidak bernasib baik
sehingga menghalang proses-proses pembelajaran berlaku dengan baik dan cemerlang. Guru
tidak ketinggalan dalam membantu kanak-kanak istimewa ini. Guru seharusnya memulakan
langkah rawatan awal ke atas murid-murid yang telah dikenal pasti menghidapi masalah ini.
Terdapat beberapa implikasi terhadap pengajaran dan pembelajaran kanak-kanak disleksia di
dalam bilik darjah seperti berikut:-
2.7.1 Kaedah fonik
Implikasi terhadap pengajaran dan pembelajaran kanak-kanak disleksia di dalam bilik darjah
ialah guru haruslah menggunakan kaedah fonik. Kaedah fonik ini telah menekankan kepada
hubungan bunyi-bunyi dengan huruf-hurufnya. Kaedah bunyi sesuai digunakan kerana susuk
Bahasa Melayu yang terdiri daripada suku kata yang tetap bunyinya. Menurut kaedah fonik,
hanya bunyi huruf yang diperkenalkan terlebih dahulu dan diikuti dengan membunyikan suku
kata dan seterusnya membunyikan perkataan. Dalam bidang fonetik, huruf tidak dieja tetapi
terus dibunyikan sebagai [ a ] dan begitulah bagi huruf-huruf dan suku kata yang lain. Sebagai
contoh, ba + ta terus disebut sebagai [ ba ] + [ ta ] dan seterusnya disebut sebagai [ bata ].
2.7.2 Kaedah VAK
Dalam konteks pendidikan prasekolah di Malaysia, guru bolehlah menggunakan kaedah VAK
merupakan salah satu implikasi terhadap P&P kanak-kanak disleksia. Hal ini demikian kerana
kaedah ini menggabungkan deria penglihatan dan pendengaran dengan tulisan (kinestetik atau
pergerakan). Dalam kaedah ini, saya dapati bahawwa kanak-kanak dapat melihat dan
menyebut perkataan sambil menulis perkataan itu berdasarkan ingatannya. Malah, terdapat
beberapa prosedur pengajaran dalam kaedah ini. Antaranya ialah kanak-kanak akan
memerhati perkataan yang hendak dipelajari. Kemudian, kanak-kanak akan mencuba untuk
menyebut perkataan itu. Setelah itu, kanak-kanak diminta untuk menulis perkataan itu
berdasarkan ingatannya. Selepas itu, kanak-kanak akan membandingkan hasil tulisannya
dengan perkataan asal yang diperhatikan sebentar tadi. Dalam hal ini, guru akan sentiasa
mengulang kaedah VAK ini supaya murid dapat menulis perkataan dengan betul.
2.7.3 Kaedah terapi minda
Implikasi terhadap P&P kanak-kanak disleksia ialah guru juga boleh menggunakan kaedah
terapi minda. Kaedah ini merupakan kaedah yang dicipta sendiri oleh guru. Tambahan pula,

26. 26
dalam konteks pelaksanaan, kaedah ini lebih kepada penggunaan peralatan seperti treadmill
yang disediakan di dalam kelas. Dalam kaedah ini, guru akan membawa kanak-kanak untuk
menggunakan peralatan tersebut. Kanak-kanak dikehendaki untuk berdiri di atas treadmill.
Kemudian, kanak-kanak akan berlari di atas treadmill itu selama 5 hingga 10 minit. Kaedah
ini digunakan apabila guru mendapati kanak-kanak sudah berasa bosan semasa sesi
pembelajaran mereka. Sehubungan itu, kaedah ini dapat membantu guru menggerakkan
kemahiran psikomotor kanak-kanak. Di samping itu, kaedah ini bertujuan supaya kanak-
kanak dapat meningkatkan kecerdasan otak dan kecergasan tubuh badan. Secara tidak
langsung, kanak-kanak dapat menjalankan sesi pembelajaran dengan lebih baik dan efektif.
Malah, kanak-kanak juga dapat mengikuti pengajaran yang disampaikan oleh guru.
2.7.4 Kaedah Cermin
Dalam konteks pendidikan di Malaysia, guru juga boleh menggunakan kaedah cermin untuk
membantu kanak-kanak disleksia juga merupakan salah satu implikasi terhadap pengajaran
dan pembelajaran mereka. Dalam kaedah ini, sudah semestinya peralatan yang digunakan
ialah cermin. Kaedah ini sangat membantu guru dalam sesi pembelajaran. Kaedah ini
memerlukan kanak-kanak untuk berdiri di hadapan cermin. Kemudian, guru akan menyebut
huruf, suku kata ataupun perkataan kepada kanak-kanak. Oleh itu, kanak-kanak tersebut
dikehendaki mengulang semula apa yang telah disebut oleh guru sambil memandang cermin.
Sementara kanak-kanak menyebut perkataan tersebut, guru akan memerhati dan mendengar
sebutan yang dilontarkan oleh kanak-kanak sama ada betul ataupun tidak. Dalam masa yang
sama, guru akan melihat pergerakan bibir kanak-kanak sendiri. Keadaan ini bertujuan supaya
kanak-kanak belajar untuk menyebut huruf, suku kata ataupun perkataan dengan cara yang
betul. Sekiranya kanak-kanak tersebut sebutan yang salah, guru akan menunjukkan cara
menyebut yang betul kepada kanak-kanak tersebut sambil menghadap cermin.
2.7.5 Kaedah kinestetik
Implikasi terhadap pengajaran dan pembelajaran ialah guru seharusnya menggunakan kaedah
kinestik. Hal ini demikian kerana kaedah ini akan melibatkan pergerakan kanak-kanak. Guru
haruslah bijak menggunakan kaedah yang bersesuaian dengan kanak-kanak. Sekiranya kanak-
kanak sudah bosan maka guru boleh menggunakan kaedah ini. Antara contoh bagi kaedah
kinestetik ialah melukis, menampal, menggunting dan sebagainya. Menerusi kaedah ini,
kanak-kanak dapat mempelajari pelbagai kemahiran dan tidaklah terhad pada teks sahaja. Di
samping itu, guru dapat meningkatkan daya kreativiti kanak-kanak untuk menghasilkan
sesuatu yang baru terutamanya apabila diminta untuk melukis sesuatu objek.

27. 27
2.7.6 Bahan bantu mengajar yang sesuai
Implikasi terhadap pengajaran dan pembelajaran kanak-kanak disleksia di dalam bilik darjah
ialah guru perlu menggunakan bahan bantu mengjar yang sesuai. Guru boleh menyediakan
bahan pembacaan yang mempunyai saiz yang besar dan sesuai ataupun bahan audio untuk
membantu pembelajaran kanak-kanak disleksia visual-auditori. Guru juga boleh menyediakan
bahan bacaan yang jelas. Misalnya hurufnya mempunyai perbezaan warna yang ketara dengan
latar belakang kertas yang terlalu banyak perkataan atau ayat dalam satu muka surat. Hal ini
demikian dapat membantu kanak-kanak melihat dengan jelas huruf yang ditunjukkan. Dengan
itu, kanak-kanak dapat membezakan huruf yang mempunyai bentuk yang hampir sama.
2.7.7 Sikap toleransi
Dalam konteks pendidikan di Malaysia, guru juga haruslah dapat bertoleransi dengan kanak-
kanak disleksia ketika menyalin soalan di papan tulis juga merupakan salah satu implikasi
terhadap pengajaran dan pembelajaran kanak-kanak disleksia di dalam bilik darjah. Mereka
perlu diberikan masa yang lebih banyak untuk menyiapkan latihan. Antara lain, guru dapat
memberikan soalan dalam bentuk tertulis di dalam kertas. Kanak-kanak disleksia yang sudah
menunjukkkan usaha keras untuk berlatih dan belajar haruslah diberikan penghargaan yang
sesuai seperti hadiah dan memuji hasil kerja mereka. Tidak lupa juga proses pembelajarannya
perlu diselang-selikan dengan waktu istirahat yang cukup. Semasa tulis di papan putih guru
boleh menyebut secara lisan bahan yang tulis untuk kemudahan kanak-kanak ini. Pengalaman
kanak-kanak ini telah diperluaskan dengan memberi mereka aktiviti “hands-on”.
2.7.8 Pemerhatian terhadap tulisan
Dalam konteks pelaksanaan, implikasi terhadap pengajaran dan pembelajaran kanak-kanak
disleksia ialahguru perlulah membuat pemerhatian terhadap tulisan mereka. Guru perlu
melatih dan memerhati kanak-kanak disleksia ini menulis tulisan titik-titik sambung sambil
memperhatikan cara kanak-kanak ini duduk dan memegang pensilnya. Tulisan titik-titik
sambung memudahkan mereka membezakan antara huruf yang hampir sama contohnya ‘b’
dengan ‘d’. Kanak-kanak harus diperlihatkan terlebih dahulu cara menulis huruf titik-titik
sambung. Hal ini demikian kerana kemahiran tersebut tidak dapat diperoleh begitu sahaja.
Pembentukan huruf yang betul sangatlah penting dan kanak-kanak ini harus dilatih menulis
huruf-huruf yang hampir sama berulang kali. Contohnya huruf-huruf dengan bentuk bulat: “g,
c, o, d, a, s, q”, bentuk zig zag: “k, v, x, z”, bentuk linear: “j, t, l, u, y”, dan bentuk hampir
serupa: “r, n, m, h”.

28. 28
2.7.9 Tiada jawapan yang salah dan betul
Dalam konteks pendidikan di Malaysia, guru juga perlu memberitahu bahawa tiada jawapan
yang salah dan betul juga merupakan salah satu implikasi terhadap pengajaran dan
pembelajaran kanak-kanak disleksia. Mereka cuma perlu berminat dengan cara kanak-kanak
disleksia ini menyampaikan jawapan mereka apabila ditanya soalan (Pollock, Waller & Politt,
2004). Kaedah ini akan mengelakkan kanak-kanak disleksia daripada merasa rendah diri
apabila tidak dapat membaca jawapan mereka dengan betul. Hal ini demikian telah dapat
menanamkan keyakinan kepada mereka bahawa jawapan itu sendiri tidak semestinya betul
atau salah.
2.7.10 Memberi ruang dan peluang
Dalam konteks pendidikan khas, implikasi terhadap pengajaran dan pembelajaran kanak-
kanak disleksia ialah guru haruslah memberi ruang dan peluang kepada kanak-kanak disleksia.
Hal ini demikian kerana disleksia merupakan suatu masalah pembelajaran, mereka tidaklah
ditutup peluangnya untuk menimba ilmu pengetahuan. Mereka perlu diberi ruang dan peluang
agar dapat menonjolkan diri mereka. Individu-individu yang menghidapi masalah ini
merupakan seorang yang sangat cemerlang dalam penyelesaian masalah, pemikiran kritikal
dan perbendaharaan kata. Menurut Kuwana (2009), mereka juga cemerlang dalam bidang
arkitek, kejuruteraan, sains, seni dan muzik.
2.7.11 Ditempat duduk paling hadapan
Dalam konteks pendidikan, guru juga haruslah menempat kanak-kanak disleksia duduk paling
hadapan juga merupakan salah satu implikasi terhadap pengajaran dan pembelajaran kanak-
kanak disleksia. Kanak-kanak disleksia perlu diletakkan ditempat duduk paling hadapan
apabila seisi pengajaran dan pembelajaran dilakukan. Kami percaya, apabila kanak-kanak ini
diletakkan ditempat duduk paling hadapan, mereka akan lebih fokus terhadap proses
pembelajaran mereka.
Rumusan pendek, tidak semua kanak-kanak disleksia akan bertindak balas terhadap
teknik yang sama, penting untuk guru mempelbagaikan teknik mengikut kesesuaian dan tahap
kebolehan kanak-kanak tertentu. Disleksia ialah gangguan perkembangan bahasa yang
menunjukkan bentuk dalam kesukaran membaca. Kebanyakkan daripada mereka memberi
tindak balas yang baik kepada pemulihan membaca. Kanak-kanak disleksia harus diberi
bantuan dengan kadar yang segera oleh pelbagai pihak agar mereka mampu untuk
menonjolkan diri dan bakat serta mampu untuk bersaing dengan individu normal yang lain.

29. 29
3.0 PUSAT PEMBELAJARAN
Guru prasekolah mesti rajin membuat eksplorasi dalam usaha mewujudkan kelas yang
menarik kerana kelas ini merupakan rumah kedua atau pejabat kita yang utama. Dalam
pelaksanaan Kurikulum Standard Prasekolah Kebangsaan, pengurusan ruang adalah satu
perkara yang penting dalam melaksankan pengajaran dan pembelajaran di kelas. Dalam
penyediaan aktiviti, guru perlu mengambilkira ruang dan pusat pembelajaran khusunya untuk
menyediakan aktiviti kelas dan kumpulan. Dalam menjalankan aktiviti, murid-murid
memerlukan ruang yang mencukupi dan sesuai untuk bergerak bebas dan berinteraksi dengan
bahan yang disediakan. Ruang yang disediakan perlulah lengkap dan kondusif agar dapat
merangsang pembelajaran murid-murid.
Pembelajaran dianggap sebagai perolehan maklumat dan pengetahuan, penguasaan
kemahiran dan tabiat, serta pembentukan sikap dan kepercayaan. Proses pembelajaran berlaku
sepanjang hayat bermula sabaik sahaja dilahirkan . Pembelajaran bukan setakat merangkumi
penguasaan pengetahuan kemahiran semata-mata, tetapi perkembangan emosi, sikap, nilai
estetika dan kesenian serta ciri dalaman juga dipengaruhi oleh pembelajaran. Pembelajaran
membawa perubahan pada diri seseorang, sama ada perubahan ke arah kebaikan ataupun
keburukan. Walaubagaimanapun, perubahan yang disebabkan oleh kematangan seperti
berjalan, makan, penyakit dan kelaparan tidak dianggap sebagai pembelajaran.
Menurut Elliot (2000) menyatakan interaksi dan keberkesanan pengurusan bilik darjah
mempunyai pengaruh yang tinggi terhadap guru dan pelajar. Pengurusan bilik darjah perlu
mempunyai ruang “circle-time” iaitu aktiviti ajib setiap pagi di mana murid-murid akan
berkumpul bersama guru dan menjalankan sesi perbualan. Di ruangan ini, sesi pengajaran dan
pembelajaran dilakukan sebelum tugasan diberikan kepada murid-murid. Di dalam bilik
darjah mempunyai sudut-sudut untuk mengembangkan potensi kanak-kanak usia 5 hingga 6
tahun dari segi perkembangan fizikal, perkembangan kognitif, perkembangan sosioemosi dan
perkembangan bahasa. Pengajaran dan pembelajaran banyak tertunpu kepada murid-murid
dan pembelajaran murid-murid adalah melalui permainan, “Learn through play”. Sudut-sudut
untuk perkembangan murid-murid adalah sudut binaan, sudut lukisan, sudut aspresiasi dan
lain-lain sudut yang difikirkan sesuai oleh guru bergantung kepada saiz bilik darjah.
Oleh itu, susunan meja secara berkelompok amat sesuai digunakan dalam kelas
prasekolah bagi mengembangkan kemahiran berkomunikasi murid prasekolah. Jenis susun
atur bilik darjah adalah Gaya Kluster iaitu antara 4 hingga 8 orang murid duduk rapat dalam

30. 30
kumpulan kecil. Susunan ini amat sesuai bagi perbincangan kumpulan ataupun pembelajaran
berkolaborasi di mana kontek antara murid-murid adalah tinggi. Pemilihan meja yang
berbentuk bulat adalah bagi tujuan keselamatan kerana meja yang bersegi mengundang
bahaya terhadap kanak-kanak. Kerusi yang digunakan pula adalah kerusi kayu mengikut
ketinggian mereka.
Sudut muzik bertujuan untuk kanak-kanak menyelidik bunyi, ritma, pergerakan dan
lagu. Berbagai pendapat tentang aprsiasi muzik untuk kanak-kanak. Ada pendapat
mengatakan bermula dari kanak-kanak dan ada pula pendapat sebelum lahir. Walau apa pun
bina minat secara semulajadi (natural) dengan aktiviti termasuk menyanyi, pergerakan dan
bermain alat muzik. Kebiasaannya sudut muzik terdapat instrumen ritma, alat pemain CD atau
kaset, drum, gong, loceng, kayu ritma dan lain-lain yang sesuai. Sudut muzik agak bising dan
aktif. Oleh itu kedudukan tempat sudut muzik di kawasan yang tidak mengganggu kanak-
kanak lain di sudut bacaan sudut penerokaan (sains). Kedudukan berhampiran plug eletrik
adalah baik untuk tujuan menggunakan pemain CD atau kaset. Letakan peralatan muzik di rak
yang rendah supaya mudah dicapai dan digunakan oleh kanak-kanak.
Rasional untuk memilih sudut aspresiasi sebagai tugasan kami ialah muzik dapat
membantu perkembangan sosioemosi kanak-kanak secara umumnya emosi bermaksud
perasaan. Kanak-kanak mempunyai perasaan yang tinggi dan halus manakala sosial pula
bermaksud pergaulan kanak-kanak dengan orang lain. Muzik dapat membantu perkembangan
sosioemosi kanak-kanak di mana mereka dapat meluahkan perasaan gembira atau seronok
melalui aktiviti muzik. Mereka merasa dihargai apabila guru menyelitkan nama-nama mereka
dalam nyanyian yang dinyanyikan. Pembelajaran akan lebih berkesan sekiranya mereka
terlibat secara langsung dalam aktiviti pengajaran dan pembelajaran di mana guru boleh
mengadakan aktiviti dalam kumpulan yang melibatkan semua kanak-kanak. Melalui aktiviti
ini, mereka akan menyanyi dan menari bersama rakan-rakan yang lain. Aktiviti ini juga
membolehkan kanak-kanak meluahkan perasaan takut, gembira, sedih, cemas dan sebagainya.
Selain itu, rasional kedua ialah aktiviti-aktiviti dijalankan juga dapat membina disiplin
diri pada kanak-kanak. Misalnya, ketika menunggu giliran untuk bermain alatan muzik dan
akhir sekali aktiviti muzik ini akan dapat meningkatkan konsep kendiri pada kanak-kanak
dengan berkongsi alatan muzik bersama rakan-rakan yang lain. Selain itu, lagu-lagu yang
diperdengarkan juga dapat membantu perkembangan sosioemosi kanak-kanak. Contohnya,
Lagu pop atau rancak boleh meningkatkan semangat kanak-kanak, menjadikan mereka

31. 31
gembira dan bertenaga, apabila mereka menari mengikut irama muzik. Sebaliknya, muzik
klasikal membantu mengekalkan perhatian dan tumpuan kanak-kanak, menjadikan mereka
tenang dan patuh. Kanak-kanak yang aktif bermain muzik secara berkumpulan pula dapat
memperkembangkan kemahiran berinteraksi secara sosial. keyakinan diri pula
diperkembangkan apabila seseorang kanak-kanak berjaya menghafal sesebuah lagu.
Di samping itu, muzik juga dapat membantu perkembangan kognitif kanak-kanak juga
merupakan salah satu rasional kami memilih sudut ini. Kemahiran kognitif merupakan
kebolehan individu untuk berfikir, berdikari, memberi pendapat memahami dan mengingati
perkara-perkara yang berlaku di persekitaran masing-masing. Menurut teori perkembangan
kognitif Jean Piaget, proses pemikiran manusia berubah secara menyeluruh bermula selepas
lahir sehingga mencapai kematangan. Setiap individu akan mencuba menghadapi perubahan-
perubahan yang berlaku di persekitaran mereka. Kajian dijalankan turut mencadangkan
bahawa memainkan alat muzik mempunyai faedah kognitif walaupun tahap ukurannya belum
ditentukan.
Rasional seterusnya, apabila guru mengajar mengenai muzik dan memperdengarkan
lagu kepada kanak-kanak maka kanak-kanak akan belajar mengenai konsep muzik seperti pic,
rima dan rentak. Melalui pengajaran muzik kanak-kanak akan mahir dalam membezakan nada
bunyi yang kuat dan lembut contoh aktiviti untuk memperkenalkan kepada pelajar apa itu
bunyi kuat ialah guru memperdengarkan kerincing kepada kanak-kanak dan memukul
kerincing dengan kuat dan menyatakan bahawa bunyi itu kuat, manakala aktiviti untuk
memperkenalkan bunyi lembut pula ialah guru memukul kerincing secara lembut dan
memperkenalkan bahawa bunyi itu lembut.
Bukan itu sahaja, rasional kami memilih sudut muzik ini ialah melalui pengajaran
muzik kanak-kanak akan mahir dalam membezakan bunyi panjang dan pendek. Contohnya,
aktiviti untuk memperkenalkan bunyi panjang kepada murid-murid ialah guru memukul
kastenet dan memperkenalkan bahawa bunyi itu panjang. Manakala aktiviti untuk
memperkenalkan bahawa bunyi yang pendek ialah guru memukul kerincing dan
memperkenalkan bahawa bunyi itu pendek.
Melalui pengajaran muzik juga kanak-kanak akan mahir dalam membezakan bunyi
tinggi dan rendah. Contohnya, aktiviti untuk memperkenalkan bunyi tinggi ialah guru
menggetarkan loceng sebagai bunyi yang tinggi manakala memukul kastenat sebagai bunyi
rendah. Selain itu, pengajaran muzik juga dapat mengembangkan perbendaharaan kata kanak-

32. 32
kanak di mana apabila lagu di perdengarkan guru akan meminta kanak-kanak mengingati lirik
lagu yang telah diperdengarkan dan kanak-kanak akan cuba menghafal lirik lagu itu maka
secara tidak langsung kanak-kanak dapat mengetahui perkataan baru.
Kesinambungan itu, rasional memilih sudut ini ialah saya berpendapat bahawa muzik
juga dapat membina daya kreativiti pada kanak-kanak. Daya kreativiti dibina apabila kanak-
kanak digalakkan mencipta lagu sendiri. Muzik juga membantu perkembangan fizikal kanak-
kanak perkembangan fizikal ialah perubahan fizikal, kadar pertumbuhan bahagian-bahagian
badan, fungsi anggota badan dan perawakan manusia. Muzik memberi kesan kepada
perkembangan fizikal kanak-kanak. Muzik membantu kanak-kanak menghasilkan pergerakan
guru boleh melakukan aktiviti menari secara bebas mengikut alunan muzik. Kanak-kanak
akan berasa seronok. Melalui aktiviti menari ini akan menggalakkan perkembangan moto
kasar kanak-kanak.
Dengan pembinaan sudut muzik, saya berasa bahawa muzik sentiasa menjadi
sebahagian penting dalam sistem pembelajaran kanak-kanak. Kanak-kanak mula didedahkan
dengan muzik sejak kecil lagi iaitu semasa seorang ibu mendendangkan irama lagu ketika
mendodoikan anak, menyanyikan nada irama kanak-kanak apabila menyampaikan cerita
fiksyen atau sejarah serta aktiviti nyanyian yang dipelajari kanak-kanak semasa di rumah atau
di prasekolah. Semua ransangan stimulasi ini memberikan perkembangan yang sihat kepada
kanak-kanak. Kajian terbaru membuktikan bahawa muzik boleh memantapkan perkembangan
bahasa, hubungan antara bunyi dan perkataan, keupayaan matematik kanak-kanak dan juga
dapat meningkatkan keupayaan intelektual kanak-kanak. Keupayaan pemikiran spatial dan
temporal dan prestasi yang lebih baik dalam menjalankan tugas dibandingkan rakan mereka
yang tidak mengambil pelajaran muzik, termasuk mereka yang mengambil pelajaran
komputer dalam tempoh yang sama.
Selain itu, peningkatan celik huruf juga merupakan salah satu rasional memilih sudut
ini sebagai tugasan kami. Muzik sememangnya menjadi komponen penting dalam
perkembangan bahasa kerana ia merupakan cara yang baik untuk melibatkan kanak-kanak
dalam menerokai bunyi dan perkataan, manakala irama pula alat yang berguna untuk
meningkatkan memori. Contoh terbaik adalah lagu huruf. Sesetengah orang dewasa masih
menyanyikan ABCDE hingga Z untuk membaca huruf.
Kebanyakan pakar kanak-kanak bersetuju bahawa kesesuaian muzik untuk bayi dan
kanak-kanak adalah tidak terhad asalkan muzik tersebut tidak terlalu kuat atau menyakiti

33. 33
telinga bayi. Kepelbagaian jenis muzik sangat berguna untuk masa depan bayi kerana muzik
dapat memupuk kemahiran menulis, membaca dan perbahasan. Apabila bayi mula membesar,
mereka mula bergoyang, bergerak dan menari mengikut irama muzik kerana semua bayi
mempunyai naluri deria irama dan menggemari muzik. Dalam usia enam tahun pertama,
kanak-kanak boleh berlagu mengikut irama apabila mereka cuba membezakan deria dan
bunyi dari irama muzik serta memperoleh cara penyampaian visual muzik tersebut. Proses
mendapatkan maksud dari bunyi merupakan kunci utama untuk permulaan kanak-kanak
dalam perkembangan bahasa.
Lantaran itu, pengalaman muzikal boleh meningkatkan keupayaan otak untuk
mengenalpasti dengan cepat perubahan bunyi dan nada juga merupakan salah satu rasional
kami memilihnya. Kanak-kanak yang terdedah dengan persekitaran muzik akan
memperuntukkan 25 peratus bahagian otaknya untuk menganalisis nada tinggi dan rendah not
muzik berbanding mereka yang tidak pernah mengenali instrumen berkenaan. Pada bahagian
otak kiri, terdapat Kawasan Broca yang juga dikenali sebagai Memori Tugasan Verbal yang
dapat mengendalikan semua simpanan dan pemprosesan informasi verbal serta memainkan
peranan penting dalam pemprosesan bahasa. Muzik juga membantu mengajar kanak-kanak
tentang erti tanggungjawab semasa bekerjasama dalam kumpulan. Sekiranya mereka
memupuk sikap ini ketika memainkan bahagian-bahagian alat muzik dalam kumpulan,
perkara yang sama juga akan dilakukan ketika mereka berada di luar dalam kelompok
masyarakat.
Sementelah itu, nilai kerjasama juga dapat dipupuk juga merupakan salah satu
rasionalnya. Kerjasama yang terjalin ini mampu melahirkan muzik yang indah dan menarik
yang berupaya mengangkat martabat sesebuah karya. Semasa usia awal perkembangan kanak-
kanak, mendengar dianggap sebagai proses pembelajaran yang efektif daripada membaca.
Semakin awal kanak-kanak didedahkan dengan muzik, saiz otak yang diperuntukkan untuk
memproses semua informasi mengenai muzik akan menjadi semakin besar seterusnya
mendorong mereka berfikir dengan lebih kritikal dan terperinci. Kanak-kanak yang memiliki
pendedahan terhadap muzik mempunyai kelebihan dari segi berfikir kerana kedua-dua
bahagian otak mereka berfungsi dengan baik akibat daripada pengaruh muzik yang didengar.
Kanak-kanak juga dapat membesar dengan sempurna kerana konsep asas dalam muzik adalah
menekankan kepada kesempurnaan, kerjasama, perpaduan dan memerlukan pengecaman yang
tinggi.

34. 34
Selain daripada itu, muzik turut dapat merangsang keyakinan dan harga diri kanak-
kanak merupakan salah satu rasional memilih sudut ini. Hal ini demikian kerana muzik
merupakan faktor penting untuk perkembangan dan pembesaran kanak-kanak. Jenis muzik
yang didedahkan kepada anak-anak wajar diberikan perhatian oleh ibu bapa kerana kanak-
kanak lazimnya akan menerima apa sahaja yang mereka dengar. Oleh itu, ibu bapa
dinasihatkan agar tidak menggunakan muzik yang boleh memberikan tekanan kepada anak-
anak sehingga melampaui keupayaan mereka kerana cara ini boleh memberikan akibat yang
negatif. Sebaik-baik muzik yang akan diperdengarkan adalah jenis muzik yang dapat
menampilkan jati diri kanak-kanak tersebut kerana kuasa muzik juga mampu menjadikan
mereka yang mendengarnya mempunyai keberanian untuk meluahkan segala yang terbuku
dalam minda mereka.
Muzik adalah amat penting dalam perkembangan pergerakan kanak-kanak. Muzik
memberikan rangsangan kepada kanak-kanak untuk mereka bergerak secara langsung
mahupun tidak langsung. Kanak-kanak akan bertindak balas apabila mereka mendengar
muzik. Kanak-kanak bertindak balas dengan bunyi-bunyian seawal ketika di dalam
kandungan ibu lagi. Ada kajian yang menunjukkan kanak-kanak yang telah didedahkan
dengan bunyian ketika dalam kandungan lagi menunjukkan perkembangan mental dan fizikal
yang baik. Terdapat pelbagai jenis muzik yang sesuai yang mana dapat membantu dalam
perkembangan pergerakan kanak-kanak. Kesesuaian muzik untuk bayi dan kanak-kanak
adalah tidak terhad, asalkan muzik tersebut tidak terlalu kuat atau menyakitkan telinga bayi.
Pada kebiasaannya pada peringkat dalam kandungan lagi, para ibu suka mendengarkan muzik
instrumental yang lembut kepada bayi mereka dengan melekapkan ‘head phone’ pada perut.
Selain daripada membantu perkembangan pergerakan kanak-kanak, muzik juga
mampu memupuk kemahiran menulis, membaca dan perbahasan. Apabila mereka muzik atau
satu-satu lagu, kanak-kanak akan memberikan tidak balas. Apabila bayi mula membesar, dia
mula bergoyang, bergerak dan menari mengikut irama muzik. Ibu juga boleh mengetahui
perasaan bayi anda dengan mengaitkan muzik atau bunyi yang menghasilkan reaksi tertentu.
Dalam usia enam tahun pertama, kanak-kanak boleh berlagu mengikut irama apabila mereka
cuba membezakan deria dan bunyi dari irama muzik serta memperoleh penyampaian visual
bunyi tersebut. Muzik turut memiliki keupayaan memulih ke atas kanak-kanak di mana ia
mampu meningkatkan pembacaan untuk kanak-kanak disleksia. Ia juga mampu membantu
mereka menghafal dan menajamkan fikiran. Muzik juga merangsang pendengaran dan
penglihatan.

35. 35
3.1 Dapatan Pemerhatian Awal
Berdasarkan pemerhatian pada 27 Februari 2014, kami telah mendapati bahawa bahan dan
infrastruktur yang disediakan di sudut apresiasi muzik adalah lengkap. Namun, susun atur di
sudut aspresiasi ini adalah kurang tersusun dan kemas, suasana tidak kondusif dan kurang
praktikal. Hal ini demikian menyebabkan sudut aspresiasi ini memerlukan sedikit perubahan
agar persekitaran pembelajarannya akan menjadi lebih kondusif. Beberapa aspek perlu
ditambahbaik dan diubahsuai. Hal ini demikian kerana terdapat beberapa kepentingan yang
telah dipertikaikan.
3.1.1 Susunan perabot yang tidak teratur
Gambar 1: Susunan perabit di sudut apresiasi muzik.
Susunan perabot seperti rak, meja, papan dan lain-lain di sudut muzik ini adalah kurang
tersusun dan kemas. Susunan perabot ini telah menyebabkan suasana di sudut muzik tidak
kondusif. Contohnya, susunan meja telah menghalang guru menjalankan aktiviti pengajaran
dan pembelajaran dengan berkesan. Hal ini demikian telah menyebabkan tidak mempunyai
ruang yang luas untuk memberi peluang kepada murid-murid untuk menjalankan aktiviti
seperti menari, berlakon dan sebagainya. Keluasan sudut muzik ini tidak dapat menampung
semua murid di dalam sudut ini. Murid-murid akan berasa sempit dan tidak dapat bergerak
dengan bebas akan menyebabkan murid-murid tidak berminat terhadap pembelajaran mereka.
Selain itu, suasana sudut apresiasi ini yang tidak kondusif akan mempengaruhi
perkembangan kanak-kanak. Contohnya, papan yang melekat lirik lagu telah ditutup dengan
meja telah menyebabkan murid-murid tidak dapat melihat lirik lagu dengan jelas. Hal ini
demikian telah menghalang perkembangan bahasa murid-murid untuk membaca lirik lagu
semasa nyanyian.
Bukan itu sahaja, bagi susunan perabot yang meletakkan alat-alat muzik adalah juga
kurang praktikal. Ia telah menghalang kemasukan murid-murid masuk ke dalam sudut

36. 36
apreasiasi. Keluasan tempat tersebut adalah sempit. Murid-murid telah mengalami kesukaran
untuk memasukinya. Pergerakan murid-murid perlu berhati-hati semasa masuk ke dalam
supaya dapat mengelakkan terhantuk dengan perabot tersebut. Susunan perabot tersebut juga
telah menyebabkan kesempitan keluasan sudut apresiasi ini.
3.1.2 Cermin telah ditutup
Gambar 2: Cermin ditutup.
Pencahayaan dan pengudaraan yang cukup amatlah penting untuk keselesaan murid-murid
dan guru semasa proses pengajaran dan pembelajaran dijalankan. Tingkap dan lampu yang
mencukupi boleh memberi pencahayaan yang mencukupi memasuki ke dalam sudut apresiasi
ini. Manakala, pencahayaan di sudut ini adalah kurang memuaskan. Cermin di sudut apresiasi
ini telah ditutup dengan kertas manila untuk melekat bahan-bahan maklumat yang berkaitan
dengan muzik. Hal ini demikian telah menyebabkan sudut apresiasi ini kelihatan gelap. Ia
juga sentiasa perlu membuka lampu walaupun pada waktu pagi. Hal yang sedemikian telah
menyebabkan murid-murid berasa mengantuk, malas dan kurang aktif apabila berada di sudut
apresiasi ini.
3.1.3 Papan dilekat dengan bahan yang tidak berkaitan dengan muzik
Gambar 3: Papan dilekat dengan bahan poster.
Di sudut apresiasi ini, terdapat papan yang telah dilekatkan dengan bahan yang tidak
berkaitan langsung dengan muzik. Contohnya, poster kesihatan telah melekatkan di papan

37. 37
tersebut. Bahan ini sepatutnya melekatkan di sudut Tunjang Perkembangan Fizikal dan
Estetika iaitu Perkembangan Fizikal dan Penjagaan Kesihatan. Hal ini demikian supaya
murid-murid boleh mengetahui maklumat yang berkaitan semasa berada di sudut Tunjang
Perkembangan Fizikal dan Estetika iaitu Perkembangan Fizikal dan Penjagaan Kesihatan. Ia
juga telah membazirkan tempat untuk melekatkan bahan-bahan atau maklumat yang berkaitan
dengan muzik yang dapat memberi ilmu pengetahuan dan impak yang besar kepada murid-
murid semasa mereka berada di sudut ini.
Gambar 4: Papan dilekat dengan hasil kerja murid.
Selain itu, hasil kerja murid yang tidak berkaitan dengan muzik juga telah melekatkan
di papan yang berada di sudut apresiasi ini. Contohnya, origami burung. Hasil kerja seperti ini
perlu dilekatkan di sudut yang sepatutnya seperti sudut seni visual. Bahan-bahan seperti bola,
gelang dan sebagainya perlu disimpan di sudut Tunjang Perkembangan Fizikal dan Estetika.
Hal ini demikian kerana bahan-bahan tersebut adalah digunakan semasa sesi pengajaran dan
pembelajaran aktiviti luar yang tidak berkaitan dengan muzik.
3.1.4 Susunan alat-alat muzik
Gambar 5: Susunan alat-alat muzik di rak yang disediakan.
Susunan alat-alat muzik di rak adalah kurang kemas. Alat-alat yang tidak berkaitan dengan
muzik telah disimpan di dalam rak muzil. Contohnya, extension wire telah disimpan di dalam
rak muzik. Cakera padat juga berselerak di rak yang disediakan untuk menyimpan cakera
padat. Ia telah menyebabkan rak tersebut kelihatan kurang kemas. Selain itu, alat-alat muzik

38. 38
yang telah rosak atau tidak boleh digunakan masih disimpan di dalam bakul dan disimpan di
dalam rak. Hal ini demikian telah membazirkan tempat untuk menyimpan barang yang tidak
berguna. Di samping itu, alat-alat muzik juga tidak dilabelkan dengan nama-nama alat-alat
muzik tersebut telah menyebabkan murid-murid tidak mengetahui nama alat-alat muzik
tersebut. Murid-murid juga hanya dapat bermain tanpa mengetahui nama bahan yang telah
dimainkan. Hal ini demikian telah membantuskan pengetahuan mereka untuk mengetahui
nama bahan tersebut.
Gambar 6: Kibod elektronik mendekati dengan dinding.
Susunan kibod elektronik di sudut apresiasi ini adalah kurang memuaskan. Hal ini
demikian kerana kibod telah meletakkan berdekat dengan dinding. Semasa guru memainkan
kibod, guru adalah berdepan dengan dinding padahal bukan murid-muridnya. Guru tidak akan
mengetahui situasi murid-muridnya sama ada mereka memberi perhatian sepenuhnya atau
bermain-main semasa sesi pengajaran dan pembelajaran. Hal ini demikian telah menyebabkan
sesi pengajaran dan pembelajaran adalah tidak berkesan.
3.1.5 Bahan yang tidak berkaitan dengan muzik disimpan di sudut apresiasi
Gambar 7: Bahan-bahan yang tidak berkaitan diletakkan di atas meja.
Terdapat banyak bahan-bahan yang tidak berkaitan dengan muzik telah disimpan di sudut
apresiasi. Contohnya, model kereta api, permaidani, polistirin dan sebagainya telah diletakkan
di atas meja. Bahan-bahan perlu disimpan di tempat yang sepatutnya padahal bukan di sudut
apresiasi ini. Hal ini demikian telah menyebabkan sudut apresiasi ini kelihatan berselerak di

39. 39
atas meja. Sudut ini merupakan sudut apresiasi untuk meningkatkan kreativiti murid-murid.
Susunan bahan-bahan tersebut telah membantuskan kreativiti murid-murid. Perhatian mereka
akan terjejas apabila sesi pembelajaran merkea. Hal ini demikian kerana mereka akan bermain
dengan bahan-bahan tersebut tanpa memberi perhatian mereka dalam pembelajaran mereka.
3.1.6 Kekurangan maklumat
Di sudut apresiasi ini, saya juga telah dapati bahawa sudut ini adalah kekurangan maklumat-
maklumat yang berkaitan dengan muzik. Kebanyakkan maklumat di sudut ini hanya berkaitan
dengan lirik-lirik lagu sahaja tanpa mempunyai jenis-jenis dan nama-nama alat-alat muzik.
Hal ini demikian telah menyebabkan murid-murid tidak mengenali alat-alat yang berkaitan
dengan muzik dengan mendalam. Dengan itu, pengetahuan murid-murid terhadap alat-alat
muzik adalah sangat terhad. Ia telah menjejaskan murid-murid untuk mengenali alat-alat
muzik pada masa depan. Alat-alat muzik di sudut ini juga adalah dalam bilangan yang kecil.
Ia juga tidak dapat menampung kesemua murid untuk menggunakannya pada masa yang sama.
Pada masa itu, murid-murid yang tidak berpeluang untuk bermain alat-alat muzik tersebut,
mereka akan bermain bersama-sama dengan rakan-rakan mereka tanpa memberi perhatian
terhadap pembelajaran mereka.
3.1.7 Hiasan sudut ini amat bosan
Gambar 8: Hiasan yang membosankan.
Hiasan di sudut apresiasi adalah amat membosankan. Hal ini demikian kerana sudut apresiasi
ini hanya melekatkan bahan atau maklumat yang berkaitan dengan muzik tanpa menghiaskan
sudut ini. Menurut konsep pendidikan awal kanak-kanak, setiap sudut harus memiliki
pemandangan ilmu iaitu apabila murid-murid melihat sudut tersebut maka mereka akan
memperolehi ilmu dan menjadi ingatan yang kekal dalam pemikiran mereka. Sudut-sudut itu
juga haruslah kelihatan cantik dan ceria. Hal ini demikian untuk memastikan murid-murid
berminat untuk datang ke sudut apresiasi ini.

40. 40
3.2 Penambahbaikkan
Mengikut Sharifah Alwiah Alsagoff (1984), persekitaran fizikal sudut pembelajaran yang
baik dapat meningkatkan kuasa pengajaran guru. Iklim sudut pembelajaran yang baik ini
dapat menyumbang kepada pembelajaran yang berkesan, kawalan kelas yang terjamin,
perhubungan antara guru dengan murid yang aktif dan menjamin keseronokan untuk belajar.
Persekitaran pembelajaran yang kondusif ialah tempat murid-murid yang dapat memberi
peluang untuk melibatkan diri, mengambil bahagian dan menumpukan perhatian dalam
pembelajaran mereka. Persekitaran seperti ini mempunyai keupayaan untuk merangsang
minat dan semangat murid-murid untuk meneruskan pembelajaran mereka. Iklim yang dapat
memotivasikan murid-murid merujuk kepada suasana atau budaya yang dapat mewujudkan
motif dalam diri murid untuk bertindak ke arah mencapai matlamat pembelajaran.
3.2.1 Menyusun semula perabot
Untuk mendapatkan kedudukan fizikal sudut muzik yang ideal, kedudukan tersebut perlulah
diubahsuai. Sudut muzik ialah satu sudut di mana proses pengajaran dan pembelajaran yang
berkaitan dengan muzik telah berlaku. Bagi konsep yang lebih umum, sudut muzik tidak
hanya merupakan ruang bagi proses pengajaran dan pembelajaran, tetapi turut merangkumi
para murid dan guru yang belajar dan mengajar serta berinteraksi antara satu sama lain di
dalamnya. Sudut muzik juga bukanlah sebuah sudut semata-mata, ianya mestilah mempunyai
persekitaran yang kondusif merangkumi kekemasan susun atur dan kebersihan sekeliling.
Oleh itu, pengurusan sudut yang baik akan membentuk suatu sudut yang kondusif.
Persekitaran yang kondusif dapat membantu mewujudkan keselesaan pengajaran dan
pembelajaran di samping mengekalkan tumpuan dan minat belajar dalam bilik darjah.
Kami telah bercadang untuk menyusun semula perabot di sudut apresiasi ini. Hal ini
demikian supaya mempunyai ruang yang luas untuk murid-murid melakukan aktiviti yang
berkaitan dengannya supaya dapat menampung semua murid dalam sudut muzik ini.
Contohnya, aktiviti nyanyian, lakonan, menari dan lain-lain. Kami juga telah bercadang untuk
mengalihkan meja yang berselerak dengan bahan-bahan yang tidak berkaitan dengan muzik.
Hal ini demikian supaya mempunyai ruang yang luas untuk melakukan aktiviti dengan
berkesan. Secara tidak langsung, perkembangan dari segi motor kasar, bahasa, kreativiti dan
sebagainya boleh dikembangkan selain membangkitkan minat mereka dalam pembelajaran
mereka. Dengan itu, susun perabot adalah amat penting dalam sudut apresiasi ini.

41. 41
3.2.2 Membuka kertas yang telah menutup cermin
Iklim dan persekitaran dalam bilik darjah adalah amat penting. Kami telah bercadang
membuka semua kertas yang telah menutup cermin yang telah menghalang cahaya masuk ke
dalam bilik darjah yang menyebabkan kegelapan sudut muzik tersebut. Cahaya amat penting
untuk mewujudkan suasana kelas yang kondusif. Cahaya yang tidak cukup akan kelihatan
gelap dan murid-murid tidak akan mempunyai semangat untuk meneruskan pembelajaran
mereka. Murid-murid akan berasa mengantuk. Murid-murid juga akan berasa malas untuk
bergerak semasa aktiviti berlangsung. Jadi, cahaya yang cukup amat penting untuk sesi
pengajaran dan pembelajaran.
3.2.3 Melekat dengan bahan-bahan yang berkaitan dengan muzik
Masalah yang berkaitan dengan papan melekatkan dengan bahan-bahan yang tidak berkaitan
dengan muzik, kami telah bercadang untuk membukakan semua bahan tersebut dan
menyimpan di sudut atau tempat yang sesuai. Kami juga telah bercadang untuk
menambahkan, melekatkan dan meletakkan maklumat yang berkaitan dengan muzik di atas
papan tersebut. Hal ini demikian supaya murid-murid dapat mengetahui dan mengenali lebih
banyak lagu dan alat-alat yang berkaitan dengan muzik dengan mendalam. Dengan itu,
pengetahuan murid-murid terhadap alat-alat muzik dapat dikembang dengan baik.
3.2.4 Menyusun semula alat-alat muzik dan melabelkan nama-nama alat-alat
muzik
Bagi masalah susunan alat-alat muzik yang tidak teratur dan kemas. Kami telah bercadang
untuk menyusun semula alat-alat muzik dan cakera padat di dalam rak yang sesuai. Hal ini
demikian supaya ia kelihatan kemas dan tersusun. Ia juga dapat membantu murid-murid untuk
memainkan alat-alat muzik tersebut. Selain itu, kami juga telah bercadang untuk melabelkan
nama-nama alat-alat muzik. Hal ini demikian supaya murid-murid dapat mengenal nama-
nama alat-alat muzik yang telah dipamerkan di dalam rak tersebut. Label nama alat muzik
adalah amat penting untuk murid-murid mengenal nama alat muzik tersebut dengan berkesan.
Di samping itu, kami telah bercadang untuk meletakkan kibod elektronik di belakang
rak yang meletakkan bahan-bahan kegunanan sesi pengajaran dan pembelajaran seni visual.
Hal ini demikian supaya mempunyai ruang yang luas untuk murid-murid melakukan aktiviti
pengajaran dan pembelajaran semasa kibod tidak digunakan.

42. 42
3.3.5 Memindahkan bahan-bahan tersebut ke sudut yang sesuai
Bagi masalah yang mempunyai bahan-bahan yang tidak berkaitan dengan muzik telah
disimpan di sudut apresiasi ini ialah kami telah bercadang untuk memindahkan bahan-bahan
tersebut ke sudut yang sesuai. Contohnya, model kereta api, permaidani, polistirin dan
sebagainya perlu disimpan di tempat yang sepatutnya. Hal ini demikian supaya sudut
apresiasi ini tidak kelihatan berselerak di atas meja. Sudut apresiasi ini merupakan sudut
apresiasi untuk meningkatkan kreativiti murid-murid. Jadi, bahan-bahan di sudut apresiasi ini
perlu mempunyai kaitan dengan muzik. Dengan memindahkan bahan-bahan tersebut,
perhatian murid-murid dapat ditumpu dalam sesi pembelajaran merkea.
3.2.6 Membuat sudut untuk melekatkan maklumat berkaitan dengan muzik
Bagi masalah kekurangan maklumat yang berkaitan dengan muzik di sudut apresiasi ini, kami
telah bercadang untuk menghasilkan satu papan untuk melekatkan maklumat-maklumat yang
berkaitan dengan alat-alat muzik moden dan tradisional. Hal ini demikian supaya murid-
murid dapat menimba ilmu pengetahuan yang lebih dan mendalam berkaitan dengan muzik.
Murid-murid juga dapat membezakan alat-alat muzik tradisional dan moden. Selain itu, kami
juga telah bercadang untuk menghasilkan satu buku yang mengandungi banyak lagu. Buku ini
boleh digunakan oleh guru semasa sesi pengajaran dan pembelajaran berlangsung. Murid-
murid juga boleh membacanya pada waktu rehat untuk menimba ilmu mereka.
3.2.7 Menghiaskan kawasan sudut ini
Kami telah bercadang untuk menghiaskan sudut apresiasi ini supaya dapat menyelesaikan
masalah kebosanan sudut apresiasi ini. Kami telah bercadang untuk menghiaskan cermin yang
sebelum telah ditutup dengan kertas manila. Kami telah melekatkan kartun-kartun yang
bermain dengan alat-alat muzik di atas cermin. Hal ini demikian kerana dapat menarik minat
kanak-kanak untuk mengenal dan mengetahui tentang alat-alat muzik.
Selain itu, kami telah bercadang untuk menghiaskan sekeliling cermin tersebut supaya
tidak kelihatan membosankan dan kekosongan. Dengan itu, kami telah mencari langsir yang
separa tembus cahaya untuk mencantikkan cermin tersebut. Hal ini demikian supaya ia tidak
menghalang cahaya untuk memancarkan ke dalam sudut apresiasi ini. Kami juga telah
bercadang untuk menghasilkan nama “Sudut Apresiasi”. Hal ini demikian supaya murid-
murid mengetahui sudut ini merupakan sudut apresiasi.

43. 43
3.3 Persekitaran Pembelajaran Baharu
Persekitaran pembelajaran adalah penting bagi pembelajaran kerana ia boleh menggalakkan
atau menghalang pembelajaran murid-murid. Persekitaran sudut pembelajaran yang teratur
merupakan sebahagian daripada pengajaran yang berkesan. Menurut Marland (1975), suasana
fizikal sudut pembelajaran mungkin merupakan ‘kawan’ atau ‘musuh’ dalam pengajaran dan
pembelajaran. Ruang sudut pembelajaran perlu diuruskan bersesuaian dengan aktiviti-aktiviti
pengajaran. Kami telah membuat penambahbaikkan dan pengubahsuaian sudut apresiasi ini
supaya dapat memberi impak yang besar kepada murid-murid.
3.3.1 Susun semula perabot
Gambar 9: Susun atur perabot selepas penambahbaikan.
Kami telah membuat penambahbaikkan sudut apresiasi ini dengan menyusun semula perabot.
Semua perabot, papan dan kibod elektronik telah kami susun semula. Kami telah
memindahkan meja yang telah diletakkan di sudut apresiasi ini yang berselerak dengan bahan
bantu mengajar. Terdapat dua meja sebelum ini telah disimpan di sudut apresiasi ini, kami
telah membagikan satu meja kepada kumpulan dan satu meja lagi telah disembunyikan di
belakang rak menyimpan alat-alat muzik. Hal ini demikian supaya sudut apresiasi ini
mempunyai ruang yang luas untuk melakukan pergerakan. Keluasan ruang ini dapat memberi
peluang kepada murid-murid untuk bergerak dengan bebas. Ia juga dapat mengelakkan murid-
murid daripada terhantuk apabila melakukan pergerakan.
Selain itu, papan yang telah disembunyikan di belakang meja sebelum ini, kami telah
memindahkan ke tepi kibod. Hal ini demikian supaya murid-murid dapat membaca lirik-lirik
lagu dan meningkatkan perkembangan bahasa murid-murid. Ruang yang seluas ini dapat
memberi peluang kepada murid-murid melakukan pelbagai aktiviti yang berkaitan dengan
muzik. Contohnya, menari, lakonan, drama dan sebagainya. Secara tidak langsung, emosi
murid-murid dapat diperkembangkan dengan baik.

44. 44
3.3.2 Keadaan cermin
Gambar 10: Cermin yang bebas daripada halangan cahaya.
Sebelum ini, cermin adalah ditutup dengan kertas manila yang telah menghalang kemasukkan
cahaya ke dalam sudut apresiasi ini. Kami telah menanggalkan kertas manila tersebut supaya
cahaya dapat memancarkan ke dalam sudut apresiasi ini. Dengan itu, ia dapat mengelakkan
pembaziran elektrik. Selepas menanggalkan kertas manila, kami telah membersihkan cermin
yang telah dipenuhi dengan sisa kertas manila. Selepas membuka kertas manila, murid-murid
tidak akan berasa malas, mengantuk, tidak mempunyai semangat dan sebagainya semasa sesi
pengajaran dan pembelajaran berlangsung. Murid-murid akan kelihatan lebih ceria dan
memberi tumpuan yang sepenuhnya dalam pembelajaran mereka.
3.3.3 Melekatkan dan meletakatkan maklumat yang berkaitan dengan muzik
Gambar 11: Poster yang berkaitan dengan muzik telah pun dilekat di papan.
Kami telah membuka maklumat-maklumat yang tidak berkaitan dengan muzik dengan
melekatkan poster yang berkaitan dengan muzik di atas papan. Kami telah mendapatkan
beberapa keping poster seperti lirik-lirik lagu atau carta-carta lagu untuk menampal di papan
yang telah disediakan. Dengan mempunyai maklumat yang mencukupi dapat membantu
murid-murid meningkatkan perbendaharaan kata. Murid-murid dapat membaca kosa kata
daripada lirik-lirik lagu tersebut semasa menyanyi lagu. Untuk menambah kecantikan papan
tersebut, kami telah menampal simbol-simbol muzik di sekitar papan tersebut. hal ini
demikian kerana kanak-kanak lebih suka pada benda yang berwarna-warni berbanding dengan

45. 45
hitam putih. Dengan ada saiz yang pelbagai, kanak-kanak akan tertarik dengannya untuk
membaca senikata lagu tersebut.
3.3.4 Menyusun semula alat-alat muzik dan melabelkan namanya
Gambar 12: Susunan alat-alat muzik dan labelkan dengan namanya.
Kami telah menyusun semula alat-alat muzik di dalam rak dengan susunan yang kemas
dengan mengikut jenis-jenis alat-alat muzik tersebut. Kami juga telah menyusun cakera padat
dengan kemas di atas rak yang menyimpannya. Kami juga telah menghiaskan rak yang
menyimpan cakera padat dengan menjadi sebuah rumah. Hal ini demikian kerana ia dapat
menarik minat dan perhatian murid-murid terhadapnya. Kami juga telah membuat label nama-
nama bagi alat-alat muzik. Hal ini demikian supaya dapat membantu murid-murid mengenal
nama-nama alat muzik tersebut. Semasa bermain, murid-murid tidak akan tidak mengetahui
alat muzik yang telah dimainkan. Dengan itu, ia telah meningkatkan ilmu pengetahuan murid-
murid dalam mengenal alat-alat muzik.
Gambar 13: Susunan alat kibod.
Selain itu, kami juga telah memindahkan alat kibod berserta pendiriannya ke tempat
yang lebih strategik, iaitu belakang almari meletakkan bahan-bahan seni visual. Susunan
kibod ini amat penting untuk menjamin keselamatan murid-murid semasa barada di sudut
epresiasi. Hal ini demikian untuk mengelakkan murid-murid terjatuh disebabkan dengan
wayar kibod. Jadi, wayar harus disimpan dengan baik. Hal ini demikian juga dapat
mengelakkan murid-murid mencabut wayar tersebut.

46. 46
Gambar 14: Papan pensel telah digantung dengan lirik-lirik lagu.
Di samping itu, kami juga telah mengantung lirik-lirik lagu di atas papan pensel. Hal
ini demikian kerana guru boleh merujuk kepada lirik-lirik lagu yang mengantung di sana
untuk mengajar murid-murid menyanyi lagu tersebut. Lagu-lagu tersebut dapat membantu
meningakatkan perkembangan bahasa murid-murid semasa menyanyi lagu tersebut.
Gambar 15: Koleksi lagu kanak-kanak.
Bukan itu sahaja, kami juga telah menyediakan koleksi lagu kanak-kanak diletakkan
di atas rak menyimpan alat-alat muzik. Hal ini demikian dapat memberi peluang kepada
murid-murid untuk mengenal lagu yang banyak padahal bukan hanya lagu yang dilekatkan di
papan sahaja. Pada masa yang sama, murid-murid juga akan mendapat kosa kata yang baharu
dan membantu dalam perkembangan bahasa mereka semasa mereka membuat rujukan
terhadap lagu tersebut. Ia juga sebagai rujukan untuk guru semasa mengajar murid-murid
menyanyi lagu.
3.3.5 Kekosongan tempat tersebut
Gambar 16: Ruang yang luas di tengah sudut.