1. หนวยที่ 1 ความรูทั่วไปเกี่ยวกับการสื่อสาร
ความหมายและความสําคัญของการสื่อสาร
ในปจจุบันเรามีวิธีการสื่อสารไดหลายทาง เชน โทรศัพทมือถือ โทรสาร วิทยุติดตามตัว การสงจดหมาย
ทางอินเตอรเนต (E-mail) ทําใหเราสามารถติดตอกับบุคคลหรือกลุมบุคคลในรูปแบบตางๆไดตลอดเวลา โดยมี
จุดประสงคที่จะเสนอเรื่องราวตางๆ ไดแก ขอมูลขาวสาร ขอเท็จจริง ความรูสึก ความคิด ความตองการ รวมไปถึง
ความคิดเห็นในเรื่องตางๆ ใหบุคคลหรือกลุมบุคคลรับรู ชีวิตประจําวันของเราจึงตองเกี่ยวของกับการสื่อสาร
ตลอดเวลาซึ่งดูไดจากในป 2538 รัฐบาลไดประกาศใหเปน ปแหงเทคโนโลยีสารสนเทศไทย หรือ THAILAND IT
YEAR 1995 แสดงใหเห็นวาการสื่อสารมีความสําคัญมากเพียงใด คําวาสารสนเทศ หมายถึง เรื่องราวตางๆที่ได
จากการนําขอมูล ประมวลหรือคํานวณทางสถิติ ไมใชขอมูลดิบ เมื่อนํามารวมกับคําวา เทคโนโลยีซึ่งครอบคลุมถึง
เทคโนโลยีคอมพิวเตอร การสื่อสารโทรคมนาคม รวมทั้งเทคโนโลยีอื่นๆที่เกี่ยวของกับการนําขอมูลขาวสารมาใชให
เปนประโยชน ทําใหการสื่อสารในปจจุบันมีไดหลายรูปแบบ และจะเพิ่มมากขึ้นอยางหาที่สิ้นสุดไมได
การสื่อสารมีประโยชนอยางยิ่งทั้งตอบุคคลและสังคม บุคคลสามารถรับรูความ รูสึกนึกคิดและ
ความตองการของผูอื่น กอใหเกิดความเขาใจที่ตรงกัน สังคมทุกระดับจะเกิดขึ้นไดก็ดวยการสื่อสารทั้งสิ้น การ
สื่อสารกอใหเกิดสังคมตั้งแตระดับกลุมคน ครอบครัว ไปจนถึงตําบล อําเภอ จังหวัด ประเทศ และสังคมโลก หาก
ขาดการสื่อสารมนุษยจะรวมกลุมกันเปนสังคมไมได การสื่อสารเปนกระบวนการที่ทําใหสังคมเจริญกาวหนาอยาง
ไมหยุดยั้ง ทําใหมนุษยสามารถสืบทอดและพัฒนาวัฒนธรรมของตนเอง รวมทั้งเรียนรูและรับรูวัฒนธรรมของ
สังคมอื่นเพื่อนํามาปรับปรุงวัฒนธรรมของตน ตลอดจนสามารถถายทอดวัฒนธรรมไปสูคนรุนใหมไดอยางไม
จบสิ้น ปจจุบันการสื่อสารดวยเทคโนโลยีมีมากมาย เชน โทรสาร(FAX) อินเตอรเนต (INTERNET) ซี่งชวยใหสังคม
สื่อสารไดรวดเร็วทันใจยิ่งขึ้น อาจพิจารณาแบงเปนหัวขอไดดังนี้
1. ความสําคัญตอการดํารงชีวิตของปจเจกบุคคล – คนจะดํารงชีวิตอยูในสังคมไดจะตองใชการพูดจา
สรางมิตรภาพ ทั้งในบาน สถานศึกษา ที่ทํางาน และสังคมภายนอกอื่นๆ เชน รานคา โรงพยาบาล งานเลี้ยง เปน
ตน บางครั้งอาจอยูในรูปของสัญลักษณ เชน สัญญาณไฟเขียวไฟแดง การสงดอกไม ก็ได
2. ความสําคัญตอการติดตอระหวางปจเจกบุคคลกับสังคม - บุคคลทั่วไปที่ตองการทราบความเปนไป
ของสังคมสามารถคนหาไดจากหนังสือพิมพ วิทยุ โทรทัศน หรืออินเตอรเนต สื่อมวลชนจะเปนผูกระจายขอมูล
ขาวสารของสังคม ไปสูปจเจกบุคคลที่อยูทั่วไปใหไดรับขอมูล ขาวสารเดียวกัน
3. ความสําคัญตอการพัฒนาสังคม และความเจริญกาวหนาทางเทคโนโลยี – สังคมจะพัฒนากาวไกล
ไดอยางทั่วถึงตองอาศัยการสื่อสารทั้งระดับบุคคล เชน พัฒนากร ผูใหญบาน กํานัน จนกระทั่งถึงสื่อมวลชน เชน
หนังสือพิมพ วิทยุ โทรทัศน อินเตอรเนต จากสื่อมวลชนเหลานี้ทําใหสังคมเจริญกาวไกล ทั้งทางเศรษฐกิจ
วัฒนธรรม สังคม โดยสวนรวม
4. ความสําคัญตอความเปนมาและเปนไปของประชาชนในสังคม – การคนควาศึกษาและจดบันทึก
ขอมูลทางประวัติศาสตร ทําใหเกิดการศึกษาคนควาความเปนมาของสังคมวาเจริญมาอยางไร และยังสามารถ

2. 2
ประมาณการความเปนไปของสังคมในอนาคตไดดวยการใชการสื่อสารใหการศึกษา กอแนวคิด และปลูกฝงคนรุน
ใหมของสังคม
นักวิชาการในสาขาตางๆไดใหคํานิยามของการสื่อสารไวมากมายแตกตางกันออกไป คํานิยามที่เขาใจ
งายสามารถนําไปประยุกตใชกับเหตุการณตางๆได คือ คํานิยามของ EVERETT M. ROGERS นักนิเทศนศาสตร
ที่มีชื่อเสียงไดกลาวไววา
“การสื่อสาร คือ กระบวนการที่ความคิดหรือขาวสารถูกสงจากแหลงสารไปยังผูรับสารโดยมีเจตนาที่จะ
เปลี่ยนพฤติกรรมบางประการของผูรับสาร” เมื่อผูสงสารสงสารไปยังผูรับสารยอมกอใหเกิดผลบางประการที่ผูสง
สารปรารถนาในตัวผูรับสาร ซึ่งอาจจะเปลี่ยนแปลงความรู ทัศนคติ หรือเปลี่ยนแปลงพฤติกรรมของผูรับสารก็ได
จะเห็นไดวาวัตถุประสงคที่สําคัญยิ่งของการสื่อสารก็คือ การกอใหเกิดการเปลี่ยนแปลงโดยเฉพาะอยางยิ่งการ
เปลี่ยนแปลงพฤติกรรม
สวนกรมวิชาการไดใหนิยามของการสื่อสารไววา “การสื่อสาร คือ การติดตอกับมนุษยดวยวิธีการตางๆ
อันทําใหอีกฝายหนึ่งรับรูความหมายของอีกฝายหนึ่ง และการตอบสนอง” การสื่อสารมีลักษณะเปนกระบวนการ
ซึ่งหมายความวามีลักษณะตอเนื่องตลอดเวลา ไมมีจุดเริ่มตนและไมมีจุดสิ้นสุด ไมมีการหยุดนิ่งจะตองมีบางสิ่ง
เกิดขึ้นกอนกระบวนการ และมีบางสิ่งบางอยางที่เกิดหลังกระบวนการตอเนื่องกันไปอยูเสมอ เปนการกระทํา
โตตอบกลับไปกลับมาระหวางผูสงสารและผูรับสารตลอดเวลา ผูสงสารกลายเปนผูรับสารและผูรับสารกลายเปน
ผูสงสารในเวลาเดียวกัน
คําวาการสื่อสาร (Communication) มีรากศัพทมาจากภาษาลาตินวา Communis ซึ่งตรงกับ
ภาษาอังกฤษวา Commonness มีความหมายวา ความเหมือนกันหรือความรวมกัน เพราะฉะนั้นทุกครั้งที่เราทํา
การสื่อสาร ยอมหมายความวาเรากําลังสรางความรวมมือหรือเหมือนกับคนอื่น นั่นคือ พยายามที่จะมีสวนรวมรู
ขาวสาร ความคิดเห็น และทาทีอยางเดียวกันนั่นเอง โดยพจนานุกรมภาษาอังกฤษไดอธิบายความหมายของคํา
วาการ สื่อสาร ไววา มีลักษณะ 2 ประการ คือ
1. เปนเรื่องเกี่ยวกับคําพูด ตัวหนังสือ หรือขาวสาร
2. เปนการแลกเปลี่ยนความคิดเห็นหรือมติรวมกัน
การสื่อสารเปนสิ่งจําเปนในการดําเนินชีวิต มนุษยเปนสัตวสังคมที่ตองอาศัยการแลกเปลี่ยนความรู
ขาวสาร และประสบการณซึ่งกันและกัน ทั้งนี้เพื่อที่จะเขาใจ จูงใจหรือความสัมพันธตอเพื่อนมนุษยดวยกัน ซึ่ง
ตองอาศัยการสื่อสาร ดังที่ E.EMERY,P.M. ASULY AND W.K. AGEE ไดกลาวไววา “มนุษยเรายังมีความ
ตองการขั้นพื้นฐานอีกอยางหนึ่งนอกเหนือไปจากความตองการทางรางกายในเรื่อง อาหาร และที่อยูอาศัย ก็คือ
ความตองการที่จะสื่อสารกับเพื่อนมนุษยดวยกัน ความจําเปนในดานการสื่อสารเปนความจําเปนพื้นฐานทาง
อารยธรรมยุคปจจุบันของมนุษยเปนสิ่งจําเปนที่จะตองมีเพื่อใหชีวิตอยูรอด”
การสื่อสารเปนกระบวนการติดตอระหวางมนุษยกับมนุษยเทานั้น หากเปนการติดตอระหวางมนุษยกับ
สัตว เชน คนพูดคุยกับนกแกว นกขุนทอง หรือสุนัขกระดิกหางใหผูที่ใหอาหารมัน สถานการณดังกลาวนี้ไมจัดวา
เปนการสื่อสาร

3. 3
การสื่อสารมีลักษณะเปนกระบวนการที่ตอเนื่องตลอดเวลา ไมมีจุดเริ่มตนหรือจุดสิ้นสุด ไมมีการหยุดนิ่ง
จะตองมีบางสิ่งบางอยางที่เกิดขึ้นกอนกระบวนการ และมีบางสิ่งบางอยางที่เกิดหลังกระบวนการตอเนื่องกันไปอยู
เสมอ นั่นคือการสื่อสารเปนการกระทําโตตอบกลับไปกลับมาระหวางผูสงสารและผูรับสารตลอดเวลา ผูสงสารอาจ
กลายเปนผูรับสาร และผูรับสารกลายเปนผูสงสารในเวลาเดียวกันก็ได การสื่อสารไมจําเปนตองมีสองหรือหลาย
คน การคิดอยูในใจตัวเองก็นับวาเปนการสื่อสารเชนกัน
วัตถุประสงคของการสื่อสาร
1. เพื่อใหขาวสารและความรู (Inform) เชนการเรียนการสอน การเสนอขาวในหนังสือพิมพ
2. เพื่อชักจูงใจ (Persuade) เพื่อแลกเปลี่ยนทัศนคติและพฤติกรรมของผูรับสารใหคลอยตามเรื่องที่เรา
ตองการจะสื่อสาร เชน การโฆษณาเพื่อจูงใจใหลูกคาซื้อสินคา
3. เพื่อความบันเทิง (Entertain) เชน การจัดรายการเพลง หรือเกมตางๆ ทั้งทางวิทยุและโทรทัศน
ในการสื่อสารที่ดีควรรวบรวมวัตถุประสงคเหลานี้เขาดวยกัน เพราะในกิจกรรมการสื่อสารแตละอยางนั้น
มักจะมีหลายวัตถุประสงคแฝงอยู เชน การเรียนการสอนโดยแทรกอารมณขัน เปนตน
องคประกอบของการสื่อสาร
การสื่อสารเปนกระบวนการที่เกิดขึ้นและดําเนินไปในสังคม โดยอาศัยองคประกอบที่สําคัญ 7 ประการ คือ
1. ผูสงสาร (Transmitter,Source,Sender,Originator) หมายถึง แหลงกําเนิดของสารหรือผูที่เลือกสรร
ขาวสารที่เกี่ยวกับความคิด หรือเหตุการณตางๆที่เกิดขึ้นแลวสงตอไปยังผูรับสาร อาจเปนคนเดียว คณะ หรือ
สถาบันก็ได
David K Berlo ไดเสนอแนวความคิดไววา การสื่อสารจะบรรลุผล ถาหากวาผูสงสารและผูรับสารมีทักษะ
ในการสื่อสาร (Communication Skills) ทัศนคติ (Attitude) และระดับความรู (Level of Knowledge) ในระดับ
เดียวกัน หรือใกลเคียงกันและอยูในระบบสังคม (Social System) และวัฒนธรรม(Culture) เดียวกัน
2. สาร (Message) หมายถึง สาระหรือเรื่องราวที่ผูสงสารสงไปยังผูรับสาร ซึ่งอาจจะเปนความคิดหรือ
เรื่องราว ทั้งวัจนะภาษา และอวัจนะภาษา องคประกอบของสารมี 3 ประการ คือ สัญลักษณของสาร (Message
Code) เนื้อหาของสาร(Message Content) การเลือกหรือจัดลําดับขาวสาร(Message Treatment)
คําวา “สาร” ในความหมายที่ใชโดยทั่วไปมักหมายถึง เนื้อหาสาระของสารมากกวา ซี่งก็คือขอความที่ผูสง
สารเลือกใชเพื่อสื่อความหมายตามที่ตองการ ทั้งนี้อาจจะรวมถึงขอเสนอ บทสรุป และความคิดเห็นตางๆที่ผูสง
สารแสดงออกมาในขาวสารนั้นๆ
3. ผูรับสารหรือผูฟง (Receiver or Audience ,Destination) หมายถึง ผูที่ไดรับขาวสารจากผูสงสาร
แลวถอดรหัสขาวสารนั้นออกเปนความหมายซึ่งเปนจุดหมายปลายทาง และเปาหมายของการสื่อสาร ผูรับสาร
อาจจะเปนบุคคลคนเดียว กลุมคน หรือหลายคนก็ได ซึ่งแบงผูรับสารไดเปน 2 ประเภท คือ ผูรับสารตามเจตนา
ของผูสงสาร(Intened Receiver) และผูรับสารที่มิใชเปาหมายในการสื่อสารของผูสงสาร ( Unintened Receiver)

4. 4
4. สื่อหรือชองทางการสื่อสาร (Channel, Media) หมายถึง ชองทางที่สารจากผูสงสารผานออกไปยัง
ผูรับสาร สิ่งใชสื่อสารเปนสัญลักษณ แบงออกไดเปน 3 ประเภท คือ
4.1 ทาทาง (Gestures) การใชทาทางในการแสดงออกนั้นจะตองเปนสากลและเปนที่ยอมรับมากที่สุด
หรือสามารถทําใหผูอื่นเขาใจได
4.2 ภาษาพูด (Language Spoken) มนุษยทุกชนชาติตางมีภาษาพูดเปนของตนเองมาแตโบราณกาล
ภาษาพูดมีขอจํากัดอยู 2 ประการ คือ ระยะทาง (Space) กับ เวลา (Time)
4.3 ภาษาเขียน (Language Written) ภาษาเขียนไมไดหมายถึงตัวอักษรเทานั้น แตรวมไปถึงรูปภาพ สี
เสน ขนาดของตัวอักษร หรือสัญลักษณตางๆที่แสดงออกดวยการเขียน ก็นับวาเปนการสื่อสารโดยทางภาษาเขียน
ทั้งสิ้น
ดังนั้นในการสื่อสารผูสงสารจะตองเลือกสื่อใหเหมาะสมกับลักษณะของผูรับสารและวัตถุประสงคในการ
สื่อสารดวย
5. เสียงหรือสิ่งรบกวน (Noise) หมายถึง ปญหาเกี่ยวกับเสียง หรือสิ่งรบกวนใดๆก็ตามที่แทรกเขามา
ในชองทางสื่อสารซึ่งผูสงสารไมปรารถนาใหสอดแทรกเขามา ทําใหการสื่อสารดําเนินไปอยางไมราบรื่น ไมบรรลุ
เปาหมาย หรือไมมีประสิทธิผลเทาที่ควร สิ่งรบกวนเหลานี้แบงไดเปน 2 ประเภท คือ
5.1 สิ่งรบกวนภายนอก (Physical Noise) ซึ่งอยูเหนือการควบคุมของผูรับสาร เชน เสียงเครื่องจักร
ทํางาน เสียงเพลงที่ดังเกินไป
5.2 สิ่งรบกวนภายใน (Phychological Noise) ซึ่งเกิดภายในตัวผูรับสารเอง เชน หิวขาว การเหมอลอย
6. ปฏิกิริยาตอบกลับ (Feedback) หมายถึง วิธีการที่ผูรับสารแสดงออกมาใหผูสงสารไดทราบผลของ
การสื่อสารวาสําเร็จแคไหน บรรลุเปาหมายและสรางความพอใจใหผูรับสารมากนอยเพียงใด เพื่อผูสงสารจะได
นํามาปรับปรุง แกไข เปลี่ยนแปลง หรือคงสภาพ วิธีการ เนื้อหาสาระของสารและการเลือกสื่อ ซึ่งจะทําใหการ
สื่อสารมีประสิทธิผลดียิ่งขึ้น หรือพิจารณาวาควรจะสื่อสารตอไปหรือไมเพียงใด ปฏิกิริยาตอบกลับนี้อาจจะ
แสดงออกทางสีหนา การตั้งคําถาม การพูดโตตอบ หรือแสดงความคิดเห็นก็ได แบงออกไดเปน 2 ประเภท คือ
6.1 ปฏิกิริยาตอบกลับแบบทันทีทันใด (Immediate Feedback) จะเกิดขึ้นในการสื่อสารแบบที่ผูสงสาร
หรือผูรับสารสามารถเห็นหนากันได (Face to Face Communication) หรือการติดตอสื่อสารระหวางบุคคล
(Interpersonal Communication)
6.2 ปฏิกิริยาตอบกลับแบบชาๆ (Delayed Feedback) ซึ่งเปนลักษณะของการสื่อสารมวลชน
ปฏิกิริยาตอบกลับมีดวยกัน 2 ลักษณะ คือ ปฏิกิริยาตอบกลับเชิงบวก (Positive) และปฏิกิริยาตอบกลับ
เชิงลบ (Negative) ในการสื่อสารนั้นปฏิกิริยาตอบกลับเชิงบวกมักจะกอใหเกิดผลดี เพราะทําใหผูสงสารสามารถ
ประเมินผลความสําเร็จของการสื่อสารได สวนปฏิกิริยาตอบกลับเชิงลบจะแจงใหทราบวาการสื่อสารนั้นผิดพลาด
ลมเหลว หรือบกพรองอยางไร ฉนั้นปฏิกิริยาตอบกลับจึงเปนกลไกควบคุมกระบวนการสื่อสารดวย แตบางครั้งที่
ผูรับสารไมแสดงปฏิกิริยาตอบกลับใหผูสงสารทราบ เขน การสื่อสารมวลชน จะทําใหเกิดปญหาในการสื่อสารได

5. 5
7. ประสบการณ (Frame of Reference/Field of Experience) หมายถึง ประสบการณของผูสงสาร
หรือผูรับสาร รวมทั้งความรูและความรูสึกนึกคิด อารมณและทัศนคติ ซึ่งทําใหความเขาใจสารของผูรับสารเหมือน
หรือคลายคลึงกับผูสงสาร ทําใหผูรับสารเขาใจสารไดตามวัตถุประสงคของผูสงสาร โดยการใชประสบการณที่มีอยู
ตีความหมายของสัญลักษณ หรือสารที่รับหรือสงมา Wilbur Schramm กลาววา มนุษยเราจะรับรูและเขาใจ
ความหมายของสิ่งตางๆไดไมหมด เราจะรับสารไดแตเพียงเฉพาะสิ่งที่เรามีประสบการณรวมกับผูสงสารเทานั้น
ในทํานองเดียวกัน ผูสงสารก็มีความสามารถจํากัดที่จะสงสารไดภายในขอบเขตของประสบการณของตนเอง
เทานั้น ดังนั้นการสื่อสารจะสําเร็จหรือไม มากนอยเพียงใดก็ขึ้นอยูกับวาผูสงสารและผูรับสารมีประสบการณ
รวมกันหรือไมนั่นเอง
รูปแบบของการสื่อสาร
1. แบงตามลักษณะกระบวนการสื่อสารได 2 ประเภท คือ
1.1 การสื่อสารทางเดียว (One-way Communication Process) มีลักษณะเปนการถายทอดสารจากผู
สงสารโดยไมเห็นการตอบสนองในทันทีทันใด จึงดูเหมือนวาผูสงสารสงขอมูลเพียงผูเดียวโดยไมพิจารณาปฏิกิริยา
โตตอบของผูรับสาร ความจริงแลวการวิเคราะหผูรับสารยังจําเปน แตเปนลักษณะของการประมาณการ สุมขอมูล
หรือศึกษาผูรับสารในสภาพกวางๆ ไดแก การรองเพลง การโฆษณาทางวิทยุหรือโทรทัศน เปนตน
S = Sender ผูสงสาร S M C R
M = Message สาร
C = Channel สื่อ หรือชองทางในการสื่อสาร
R = Receiver ผูรับสาร
1.2 การสื่อสารแบบสองทาง (Two-way Communication Process) เมื่อผูสงสารตองการทราบวาสารที่
สงไปไดผลสมประสงคหรือไม หรือผูรับสารอาจจะแสดงปฏิกิริยาหรือพฤติกรรมตอสารที่ไดรับแลวแสดงการ
โตตอบกลับมา เปนกระบวนการที่เคลื่อนไหวตอเนื่อง ไดแก การสื่อสารระหวางบุคคลหรือในกลุม การเรียนใน
หองเรียน เปนตน
S M C R
R C M S
Feed Back
2. แบงตามจํานวนของผูทําการสื่อสาร ได 6 ประเภท คือ
2.1 การสื่อสารภายในตัวเอง (Intrapersonal Communicstion) คือ ผูสื่อสารเปนทั้งผูสงสารและผูรับสาร
ภายในบุคคลเดียวกัน โดยใชสัญลักษณที่ตนใชในการสื่อสารกับผูอื่นมาสื่อสารกับตนเอง ไดแก การจินตนาการ
การลําดับความคิด การอานจดหมาย เปนตน

6. 6
2.2 การสื่อสารระหวางบุคคล (Intrapersonal Person to Person /Communication) คือ การสื่อสาร
ระหวางบุคคลตั้งแต 2 คนขึ้นไป เชน การสนทนา สามารถขยายไปเปนการสื่อสารของคนในกลุมเล็กๆ ประมาณ
3-15 คน(Small Group Communication) ก็ได เชน การประชุมกลุม เปนตน
2.3 การสื่อสารในกลุมคนมากๆ (Large Group Communication) มักเปนการสื่อสารแบบทางเดียว คือ
ผูสงสารสงขอมูลไปยังผูรับสารจํานวนมาก เชน การอภิปราย การหาเสียงเลือกตั้ง เปนตน
2.4 การสื่อสารในองคการ (Organizational Communication) ปญหาตางๆที่เกิดขึ้นในองคการมักมา
จากการสื่อสารในองคการทั้งสิ้น
2.5 การสื่อสารมวลชน (Mass Communication) เปนการสื่อสารทางเดียวจากกลุมผูสงสารไปยังผูรับ
สารที่เปนบุคคลจํานวนมากในที่ตางๆกัน ไดแก วิทยุ โทรทัศน สิ่งพิมพตางๆ เปนตน
2.6 การสื่อสารระหวางชาติ (International Communication) ในปจจุบันเทคโนโลยีการสื่อสารมี
ประสิทธิภาพสูงขึ้น ทําใหการสื่อสารระหวางประเทศเปนไปไดอยางรวดเร็ว จนทําใหขอมูลจากซีกโลกหนึ่งสงมา
ใหอีกซีกโลกหนึ่งไดอยางรวดเร็ว เชน โทรศัพทระหวางประเทศ อินเตอรเนต เปนตน
3. แบงตามลักษณะการเห็นหนาของผูสงสารกับผูรับสาร ได 2 ประเภท คือ
3.1 การสงสารแบบที่ผูสงสารและผูรับสารสามารถเห็นหนากันได (Face to Face Communication) เชน
การสนทนา เปนตน
3.2 การสื่อสารแบบไมเห็นหนากัน (Interposed Communication) เชน โทรศัพท จดหมาย
สื่อสารมวลชน ทําใหโอกาสที่จะไดรับปฏิกิริยาตอบโตกลับแบบทันทีลดนอยลง
4. แบงโดยคํานึงถึงภาษาที่ใช ได 2 ประเภท คือ
4.1 การสื่อสารโดยใชคําหรือตัวอักษร (Verbal /Language Communication) ซึ่งเปนสิ่งที่ควบคุมหรือ
ดัดแปลงได เชน การพูด การเขียน เปนตน
4.2 การสื่อสารที่ไมใชคําหรือตัวอักษร (Nonverbal Communication) ซึ่งเปนสิ่งที่ควบคุมคอนขางยาก
เชน การเคลื่อนไหวรางกาย เวลา ระยะหางระหวางผูสงสารกับผูรับสาร วัตถุที่ใชสื่อสาร น้ําเสียง เปนตน
5. แบงโดยวัฒนธรรม (Cross-cultural Communication / Intercultural Communication) คือ การ
สื่อสารระหวางคนที่มัวัฒนธรรมแตกตางกัน เชน การติดตอสื่อสารระหวางคนไทยในเมืองและในชนบท
กระบวนการสื่อสาร
กระบวนการสื่อสาร (Communication Process) หมายถึงการสงสารจากแหลงหนึ่งไปยังอีกแหลงหนึ่ง
ซึ่งตองอาศัยองคประกอบการสื่อสารขั้นตน วิธีที่ใชมากที่สุด คือ การพูด การฟง และการใชกิริยาทาทาง

7. 7
รูปแบบของกระบวนการสื่อสาร
ตนตอ ผูแปลสาร ชองทาง ผูแปลสาร จุดหมาย
(ความคิด) (ผูสงสาร) (สื่อ) (ผูรับสาร) ปลายทาง
ปฏิกิริยาโตตอบ (Feed Back)
เกี่ยวกับกระบวนการนี้ เรามักมุงสังเกตปฏิกิริยาโตตอบเปนสําคัญ กิริยาโตตอบแบงออกเปน 2 ลักษณะ
ดังนี้ คือ
1. ปฏิกิริยาโตตอบในทางบวก (Positive) รับแลวพอใจ กระตือรือรนที่จะสงสารออกไป
2. ปฏิกิริยาโตตอบในทางลบ (Negative) จะมีผลเกิดขึ้นใน 2 ลักษณะ คือ
2.1 ปฏิกิริยาตอตานและจะทําตอไป
2.2 ปฏิกิริยาที่จะหยุดการสงสารทันที
การสงสารที่ดีตองอาศัยคุณสมบัติของผูสงสาร ผูรับสาร และสภาพแวดลอม การสื่อสารมี 5 รูปแบบ คือ
1. การพูด ผูพูดตองพูดใหผูฟงเขาใจ ไมพูดสับสน หรือกอใหเกิดความรําคาญ หรือโกรธเคือง
2. การฟง ผูฟงตองฟงอยางตั้งใจ ไมทําสิ่งรบกวนผุพูด ตองพยายามเขาใจความหมายและความรูสึก
ของผูพูด อยาบิดเบือนความเขาใจตอสารที่ไดรับ
3. การเขียน ผูเขียนตองเขียนใหแจมชัด อักษรชัดเจน ขนาดอานไดสะดวก ควรใชคําที่แสดงความ
ตองการหรือความรูสึกใหผูอานเขาใจ
4. การอาน ผูอานตองพยายามอานใหเขาใจผูเขียนโดยไมบิดเบือนเจตนาของผูเขียนและอานดวย
ความสุจริตใจ
5. การใชกริยา ผูสงสารและผูรับสารอาจจะใชทาทางประกอบการสื่อสารระหวางกันและกันเพื่อทําให
การสื่อสารมีความชัดเจนยิ่งขึ้น
การพูด การฟง การอาน การเขียน ใชวัจนะภาษาเปนองคประกอบ
การใชกริยา ใชอวัจนะภาษาเปนองคประกอบ
ขั้นตอนในการสื่อสาร (Stages in Communication)
ในการสื่อสารจะเกิดขั้นตอนเรียงตามลําดับดังนี้
1. ระยะแรกความตองการการสื่อสาร คือสิ่งที่เกิดขึ้นทําใหบุคคลตองการสื่อสารหรือทําการสื่อสาร ซึ่ง
อาจจะเปนสิ่งเราภายนอก เชน จดหมาย ขอสังเกตจากการสังเกตเห็นผูอื่น เกิดความคิดขึ้น ระยะนี้จะเกิด
จุดมุงหมายของการสื่อสารและผูฟงดวย

8. 8
2. ระยะที่สอง สารถูกสรางขึ้น ระยะนี้ความคิดหรือการวิจัยคนควาจะเกิดขึ้นกอน แลวตามดวยการ
ตัดสินใจเกี่ยวกับเนื้อหาของสาร
3. ระยะที่สาม การตัดสินใจที่จะใชชองทางสื่อ และรูปแบบของการสื่อสารเกิดขึ้น
4. ระยะที่สี่ สารถูกสงออกไป
5. ระยะที่หา ผูฟงไดรับสารและเขาใจจุดมุงหมายของการสื่อสารซึ่งเปนที่เขาใจไดวา การสื่อสารสําเร็จ
ตามวัตถุประสงค วงจรเชนนี้จะเริ่มขึ้นอีกถาผูฟงมีการสื่อสารกลับ
สิ่งสะกัดกั้นของการสื่อสาร (Barrier) หมายถึง สิ่งที่มาทําใหการสื่อสารหยุดชะงักระหวางการสื่อสาร
(Communication Breakdown) ทําใหการสื่อสารไมสําเร็จหรือไมบรรลุเปาหมายตามที่ตองการ ซึ่งอาจจะมาจาก
สาเหตุตางๆกัน ดังนี้
1. สิ่งสะกัดกั้นการสื่อสารที่เกิดจากตัวผูสงสารเอง เชน ผูสงสารมีความรูมาก แตไมสามารถถายทอดให
ผูอื่นเขาใจได
2. สิ่งสะกัดกั้นการสื่อสารที่เกิดจากตัวสาร เชน ขอความในสารไมชัดเจน
3. สิ่งสะกัดกั้นการสื่อสารที่เกิดจากตัวสื่อหรือชองทาง เชน ผูรับสารนั่งไกลเกินกวาจะไดรับสารไดถนัด
4. สิ่งสะกัดกั้นการสื่อสารที่เกิดจากตัวผูรับสาร เชน ผูรับสารมีทัศนคติ ความรู และอยูในระบบ
วัฒนธรรม สังคมที่แตกตางจากผูสงสาร
5. สิ่งสะกัดกั้นการสื่อสารที่เกิดจากสิ่งรบกวน เชน ผูรับสารงวงนอนหรือหลับใน
6. สิ่งสะกัดกั้นการสื่อสารที่เกิดจากประสบการณ เชน ความแตกตางระหวางผูสงสารและผูรับสารใน
เรื่อง วัย ประสบการณ ทัศนคติ ระบบสังคมและวัฒนธรรม หรือภูมิหลัง จึงทําใหไมเขาใจซึ่งกันและกัน
การเลือกใชสื่อในการสื่อสาร (Media of Communication)
1. การสื่อสารดวยการเขียน รูปแบบของการเขียนที่ใชทางธุรกิจมีหลายแบบ เชน ขอความสั้นๆ บันทึก
ขอความ คําแถลงการณ ประกาศ จดหมาย รายงาน แบบสอบถาม แบบฟอรมหนังสือ วารสาร โฆษณา ฯลฯ การ
สื่อสารดวยการเขียนมีขอดีขอเสีย ดังนี้
ขอดี
ก. เปนสื่อที่มีความคงทนถาวร
ข. ชวยหลีกเลี่ยงการพบปะเปนการสวนตัว
ค. เหมาะกับขอความที่ยาวและยากซึ่ง
ตองการศึกษาอยางละเอียด
ง. เปนสื่อที่มีลักษณะเปนทางการมากกวา
สื่อดวยวิธีอื่นๆ ใชเปนหลักฐานได
จ. สะดวกในการติดตอกับคนเปนจํานวน
มาก
ขอเสีย
ก. ราคาแพง มีคาใชจายสูง เชน เลขานุการ
เครื่องพิมพดีด คาไปรษณียากร เปนตน
ข. เสียเวลาในการผลิต
ค. มีความลาชาเพราะการขนสง
ง. เสียเวลาในการเลือกใชภาษา เพื่อไมให
ผิดพลาดในการสื่อสาร
จ. ความคงทนถาวร ทําใหยากตอการแกไข
เมื่อทําผิดพลาดไป

9. 9
2. การสื่อสารดวยวาจา ไดแก การพูดโทรศัพท การพูดในที่ประชุม การใหสัมภาษณ
และการพูดในทุกๆที่ การสื่อสารดวยวาจามี 2 ลักษณะ คือ การพูดแบบเผชิญหนากัน และการพูด
แบบไมเผชิญหนากัน การสื่อสารดวยวาจามีขอดี ขอเสีย ดังนี้
ขอดี
ก. สะดวก รวดเร็ว เชน การใชโทรศัพท
ข. ประหยัดเงิน การใชโทรศัพทในทองถิ่น
เดียวกันยอมถูกกวาการเขียนจดหมาย
ค. เนนความสําคัญของขอความได โดย
การเนนคําพูด ความดังของเสียง จังหวะ
ในการพูดและน้ําเสียง ชวยเนนใหเห็น
ความสําคัญของสิ่งที่พูดได
ง. การสื่อสารดวยวาจา เปนวิธีที่ไมเปน
ทางการที่สุดในบรรดาวิธีการสื่อสาร
ตางๆที่ใช เชน การพูดคุยเลนระหวาง
ทาง
จ. คนสวนมายอมรับการพูดซ้ําๆได
มากกวาการเขียนซ้ําๆ ทําใหการสื่อสาร
ดวยวาจาดูงายกวา เพราะไมตองคอย
ระมัดระวังมาก
ขอเสีย
ก. ผูพูดตองพูดจาใหถูกตองชัดเจน
ข. สวนใหญไมมีการบันทึกเปนลายลักษณ
อักษร จึงถูกบิดเบือนไดงาย เมื่อมีการสง
ขอความตอๆกันไป
ค. คนสวนมากมักจําสิ่งที่ไดยินเพียงครั้ง
เดียวไมคอยได
ง.การสื่อสารดวยวาจาเปนวิธีที่ไมไดผลมาก
ที่สุด ในกรณีที่ผูพูดตองการความแนใจวา
ตนไดสื่อสารกับคนกลุมใหญกลุมหนึ่งเปน
พิเศษ
จ. คนสวนใหญไมระมัดระวังมากเมื่อสื่อสาร
ดวยวาจา
ในการสื่อสารดวยวาจาแบบเผชิญหนากัน นอกจากคําพูดแลว ปฏิกิริยาและอวัยวะตางๆ
ของรางกายก็มีสวนเกี่ยวของในการสื่อสารดวย การแสดงออกของสีหนา การสบตา การใชมือ
ทาทาง ระยะหางระหวางคูสนทนา ตลอดจนการสัมผัสกัน สิ่งเหลานี้คือการสื่อสารแบบ อวัจนะ
ภาษา (Non-Verbal Communication)
3. การสื่อสารดวยรูปหรือภาพตางๆ เชน ภาพลายเสน ปายประกาศ ภาพถาย เปนตน
รวมถึงอุปกรณโสตทัศนศึกษาที่ใชในการฝกและสอนทั้งหมด เชน โทรทัศนวงจรปด แผนโปรงใส
ภาพยนตร ซึ่งมีขอดี ขอเสียดังนี้

10. ขอดี
1. สามารถดึงดูดความสนใจไดดี
2. ทําใหสะดุดตา เชนปายโฆษณา
3. ใชเปนที่เขาใจไดตรงกัน เชน ปายจราจร
ขอเสีย
1. ใชไดกับเฉพาะวิชาที่เปนรูปธรรม
2. แบบเรียบๆไมตกแตงมากจะดึงดูดความ
สนใจไดมากกวาขอความที่ยากๆ แต
อาจตองใชรูปภาพเปนชุดตอๆกันในการ
สื่อสาร
ภาษากับการสื่อสาร
ภาษาเปนสิ่งสําคัญในการสื่อสารเนื่องจากภาษาทําหนาที่เปนตัวกลางที่ทําใหผูสงสาร
และผูรับสารเขาใจตรงกัน ในกระบวนการสื่อสารผูสงสารจะตองแปรสาร อันไดแก ความรูสึกนึก
คิด ความตองการ ตลอดจนขอเท็จจริงตางๆ สงผูรับสารโดยทําใหเปนสัญลักษณ ซึ่งก็คือ “ภาษา”
นั่นเอง
ภาษา หมายถึง เครื่องมือที่ใชสื่อสารทไความเขาใจระหวางมนุษย ซึ่งทําไดหลายวิธีทั้ง
โดยใชเสียง กิริยาทาทาง ถอยคํา ฯลฯ อยางไรก็ดี วิธีการเหลานี้ตองมีระเบียบและการกําหนดรู
ความหมายเปนขอตกลงรวมกันจึงจะนับวาเปนภาษา
การศึกษาเรื่องธรรมชาติของภาษาเปนการศึกษาความเปนไปของภาษาวามีลักษณะ
อยางไร เพื่อนําภาษาไปใชใหเกิดประโยชนตลอดจนทําใหผูศึกษามีความระมัดระวังในการใช
ภาษาอีกดวย ธรรมชาติของภาษามีหลายประการ ดังนี้
1. ภาษาเปนพฤติกรรมทางสังคม ภาษาเกิดจากการเรียนรู เลียนแบบ ถายทอดจาก
บุคคลในสังคมเดียวกัน มิใชเกิดสัญชาตญาณหรือพันธุกรรม เชน เด็กไทยไปอยูกับ
ครอบครัวชาวอังกฤษตั้งแตเปนทารก ก็จะพูดภาษาอังกฤษเหมือนบุคคลในครอบครัว
นั้น
2. ภาษาเปนเครื่องมือสื่อสารของมนุษย มนุษยกําหนดภาษาขึ้นใชเพื่อความหมาย
ระหวางมนุษย ภาษาเปนตัวกลางถายทอดความรู ความคิด ความรูสึก ความตอการ
ของบุคคลหนึ่งไปสูอีกบุคคลหนึ่งทไใหเกิดความเขาใจกัน การสื่อสารของมนุษยไมวา
จะเปนการฟง การพูด การอาน หรือการเขียนตองอาศัยภาษาทั้งสิ้น หากปราศจาก
ภาษามนุษยก็จะไมสามารถติดตอสื่อสารกันได
3. ภาษามีโครงสรางที่เปนระบบระเบียบ มีโครงสรางที่มีลักษณะเฉพาะ มีระบบ
กฎเกณฑที่แนนอนซึ่งทําใหมนุษยเขาใจและเรียนรูภาษานั้นๆได และสามารถสื่อ
ความเขาใจกับบุคคลอื่นไดโดยใชระบบสื่อความหมายเดียวกัน การศึกษาโครงสราง
ของภาษาจึงเปนสิ่งจําเปน

11. 11
4. ภาษาประกอบไปดวยเสียงและความหมาย เสียงที่มนุษยไดยินมีทั้งที่มี
ความหมายและไมมีความหมาย แตเสียงที่มีความหมายจึงนับวาเปนภาษา เนื่องจาก
ความหมายเปนปจจัยสําคัญในการกําหนดภาษา ลักษณะในขอนี้จะไมรวมไปถึง
ภาษาสัญลักษณตางๆ เชน ภาษามือของคนหูหนวก หรืออักษรเบรลลของคนตาบอด
5. ภาษาผูกพันกับวัฒนธรรมในสังคม เนื่องจากภาษาถูกกําหนดโดยคนในสังคม
ดังนั้นภาษาจึงมีลักษณะสอดคลองกับวัฒนธรรมของสังคมนั้น เชน ในสังคมไทยมี
ระบบอาวุโส ภาษาไทยจึงมีเรื่องระดับของภาษาเขามาเกี่ยวของ เรียกไดวาภาษามี
ความผูกพันกับวัฒนธรรมอยางแยกกันไมออกที่เดียว
6. ภาษามีการเปลี่ยนแปลงได ภาษาอาจเกิดขึ้นใหมตามความนิยมตามวัฒนธรรม
หรือวิทยาการใหมๆ อาจเกิดจากการสรางคํา การยืมคํา ฯลฯ ทําใหมีคําใชในภาษา
มากขึ้น และหากภาษาหรือคําที่ไมมีผูใชสืบตอกันมาก็จะตายไป เชน ภาษากรีก
ภาษาสันสกฤต เปนตน
ภาษาเปนเครื่องมือสื่อความคิดความเขาใจระหวางกัน โดยทั่วไปภาษามีหนาที่หลัก 3
ประการ คือ
1. ใหขอเท็จจริง ภาษาจะอธิบายสิ่งที่เกิดขึ้นตามปรากฏการณที่เปนจริง หรือไมเปน
จริง อยางตรงไปตรงมาโดยนคํานึงถึงเนื้อหาเปนหลัก และอาจมีการอธิบายหรือให
เหตุผลดวย เชน การเขียนขาว การเขียนตํารา การเขียนรายงาน
2. แสดงความรูสึก ภาษาที่ทําหนาที่นี้จะบรรยายความรูสึกตางๆ ของมนุษย มีลักษณะ
การเราอารมณใหผูฟงหรือผูอานคลอยตามหรือเกิดอารมณเดียวกันกับผูพูดหรือ
ผูเขียน โดยไมมีจุดมุงหมายใหขอเท็จจริงเปนหลัก เชน การโฆษณา งานประพันธ
3. ใหขอคิดเห็น ภาษาที่ทําหนาที่นี้มุงใหเกิดการกระทําอยางใดอยางหนึ่งหรือไมใหเกิด
การกระทําอยางใดอยางหนึ้ง เชน การขอรอง คําสั่ง หรือการแนะนํา ตัวอยางงาน
เขียนที่ใชภาษาลักษณะนี้ คือ บทความ คําขวัญ การโฆษณา คําปราศรัยหาเสียง
ภาษาที่ใชแบงเปน 2 ประเภท คือ
1. วัจนภาษา (Verbal Language) หมายถึง ภาษาที่ใชถอยคําหรือลายลักษณอักษร
ในการสื่อความหมาย ภาษาพูดหรือถอยคํา คือเสียงที่มนุษยตกลงกันใหทําหนาที่
แทนมโนภาพของสิ่งของตางๆที่มนุษยดวยกันสามารถรับรูไดทางประสาทสัมผัสตางๆ
อันไดแก ตา หู จมูก ลิ้น และกาย และเมื่อมนุษยมีความเจริญมากขึ้นจึงไดคิด
เครื่องหมายแทนเสียงพูด และเขียนลงไวเปนลายลักษณอักษร เปน ภาษาเขียน ทั้ง
ภาษาพูดและภาษาเขียนจึงจัดเปนวัจนภาษา

12. 12
2. อวัจนภาษา (Nonverbal Language) หมายถึง ภาษาที่เกิดจากกิริยาทาทางตางๆที่
ปรากฏออกมาทางรางกายของมนุษยรวมทั้งเครื่องหมายหรือสัญญาณอื่นๆ ที่
สามารถสื่อความหมายได จึงเรียกอีกอยางหนึ่งวา กายภาษา (Body Language)
แบงออกเปน 7 ประเภท ดังนี้
2.1 เทศภาษา (proxemics) หมายถึง ภาษาที่ปรากฏขึ้นจากลักษณะของสถานที่ที่บุคคล
ทําการสื่อสารกันอยู รวมทั้งจากชวงระยะเวลาที่บุคคลทําการสื่อสารอยูหางกัน ทั้ง
สถานที่และชวงระยะจะแสดงใหเห็นความหมายบางประการที่อยูในจิตสํานึกของ
บุคคลผูกําลังสื่อสารนั้นได เชน การตอนรับเพื่อนสนิทในหองนอนแตตอนรับบุคคลอื่น
ในหองรับแขก หรือการนั่งชิดกับเพื่อน แตนั่งหางจากอาจารยพอสมควร
2.2 กาลภาษา ( chonemics) หมายถึง การสื่อสารที่เกิดจากการใชเวลาเพื่อแสดง
เจตนาของผูสงสารที่จะกอใหเกิดความหมายเปนพิเศษแกผูรับสาร เชน การที่
นักศึกษาเขาเรียนตรงตามเวลาแสดงถึงความสนใจเรียนและใหเกียรติแกอาจารย
ผูสอน หรือการที่ชายหนุมนั่งรอหญิงสาวเปนเวลานานยอมแสดงวาเขาให
ความสําคัญแกหญิงสาวนั้นมาก
2.3 เนตรภาษา (oculesics) หมายถึง อวัจนภาษาที่เกิดจากการใชดวงตาหรือสายตา
เพื่อสื่ออารมณ ความรูสึกนึกคิด ความประสงคและทัศนคติบางประการในตัวผูสงสาร
เชน การสบตา การจองหนา การหลบสายตา การชําเลือง
2.4 สัมผัสภาษา (haptics) หมายถึง การใชอาการสัมผัสเพื่อสื่อสารความรูสึกและ
อารมณตลอดจนความปรารถนาที่ฝงลึกอยูในใจของผูสงสารไปยังผูรับสาร เชน การ
จับมือ การคลองแขน การโอบกอด การจุมพิต
2.5 อาการภาษา (kinesics) หมายถึง อวัจนภาษาที่อยูในรูปของการเคลื่อนไหวรางกาย
เพื่อสื่อสาร อันไดแกการเคลื่อนไหวศีรษะ แขน ขา และลําตัว เชน การกมศีรษะ การ
ไหว การนั่งไขวหาง การหมอบคลาน
2.6 วัตถุภาษา (obiectics) หมายถึง การใชและเลือกวัตถุมาใชเพือแสดงความหมาย
บางประการใหปรากฏ เชน เครื่องแตงกาย การจัดแตงบาน การเลือกใชเครื่องประดับ
ซึ่งวัตถุเหลานี้จะทําหนาที่เปนสารบอกกิจกรรม ภารกิจ สถานภาพ รสนิยม ตลอดจน
นิสัยของบุคคลได
2.7 ปริภาษา (vocalics) หมายถึง การใชน้ําเสียงประกอบถอยคําที่พูดออกไป เชน การ
เนนเสียงพูด ความดัง ระดับความทุมแหลม ความเร็ว จังหวะความชัดเจน และ
คุณภาพของน้ําเสียง น้ําเสียงที่เปลงออกไปนี้ไมใชถอยคํา แตแนบสนิทอยูโดยรอบ
ถอยคําและมีความสําคัญมากในการสื่อความหมาย

13. 13
ในการสื่อสารยอมใชทั้งวัจนภาษาและอวัจนภาษาประกอบกัน ซึ่งจะมีความสัมพันธกันเปน 5
ลักษณะ ดังนี้
1. ตรงกัน การแสดงออกโดยไมใชคําพูดอาจทําใหเกิดความหมายซ้ํากับคําพูดได
เชนการพยักหนายอมรับพรอมกับพูดวา “ใช”
2. แยงกัน บางครั้งพฤติกรรมของบุคคลอาจจะแยงกับคําพูดของบุคคลผูนั้นเอง
เชน ลําไยชูภาพใหเพื่อนดูแลวถามวา “สวยไหม” เพื่อนตอบวา “สวยดี” แตไมได
จับตาดูภาพนั้นเลยกลับชําเลืองไปทางอื่น
3. แทนกัน บางครั้งอวัจนภาษาทําหนาที่แทนวัจนภาษาได เชน การกวักมือแทน
การเรียกใหเขามาหา การปรบมือแทนการชมเชยหรือความพึงพอใจ
4. เสริมกัน อวัจนภาษาเพิ่มหรือเสริมน้ําหนักใหแกคําพูดได โดยเฉพาะคําพูดที่
ผูใชตองการแสดงอารมณหรือแสดงภาพใหเห็นจริงเห็นจัง เชน เด็กเล็กๆที่ผูกพัน
กับแม และพูดวา “รักแมเทาฟา” พรอมทั้งกางแขนออกกวางเพื่อยืนยันหรือเสริม
ความชัดเจนของคําพูดนั้น
5. เนนกัน การพูดโดยรูจักเนนในที่ที่ควรเนน การเนนใหมีน้ําหนักแตกตางกันจะ
ชวยเพิ่มน้ําหนักใหแกคําพูดได เชน การบังคับเสียงใหดังหรือคอยกวาปกติ การ
เคลื่อนไหวของมือ แขน และศีรษะ ตัวอยางเชน การพูดวา “ฉันเกลียดแก” โดย
เนนคําวา “เกลียด” และยกมือชี้หนา ในขณะที่พูดวา “แก” เปนการเนนย้ํา
อารมณและความรูสึกของผูพูด
การใชภาษาเพื่อการสื่อสารนั้นจะตองใชวัจนภาษาและอวัจนภาษาประกอบกัน ซึ่งมี
ความสัมพันธการสื่อสารในฐานะรหัส หรือสัญลักษณที่ใชแทนสาร การที่จะเขารหัสคือสงสารหรือ
ถอดรหัสคือรับสารไดดีนั้น จะตองใชทักษะทางภาษาซึ่งเกิดขึ้นจากการฝกฝนเปนประจํา เมื่อ
คนเราไมสามารถหลีกเลี่ยงจากการมีสวนรวมในกระบวนการสื่อสารไดจึงจําเปนตองเรียนรูทักษะ
การใชภาษาใหเชียวชาญเพื่อจะไดแปรสารเปนรหัสทางภาษาที่แจมแจงชัดเจนเมื่อเปนผูสงสาร
และเมื่อเปนผูรับสารก็สามารถถอดรหัสไดอยางถูกตอง มีวิจารณญาณไตรตรองวาสารนั้นสมควร
จะยอมรับหรือปฏิบัติตามหรือไม หากเรียนรูถึงกระบวนการสื่อสารและนํามาใชประโยชนในการ
แสวงหาความรูทั้งในระบบการศึกษาและในชีวิตประจําวัน