2. Η στρατηγική του θέση
Η ιστορία του
Τα μέρη του
Η ζωή και ο πολιτισμός του
3. Η στρατηγική του θέση
Tο κάστρο της Ρεντίνας δεσπόζει σε κορυφή
λόφου, στην είσοδο των κατάφυτων στενών της
Ρεντίνας ή "μακεδονικών Τεμπών"
Έλεγχε την πορεία της Εγνατίας οδού μέσω της
κοιλάδας του Ρήχιου ποταμού και συνεπώς την
κίνηση εμπορευμάτων και στρατευμάτων μεταξύ
Θεσσαλονίκης και Κωνσταντινούπολης
4. Από τους βορινούς πρόποδες του λόφου
διερχόταν η ρωμαϊκή Εγνατία οδός.
Σε ένα χαμηλό πλάτωμα απέναντι ακριβώς
και ΝΔ του λόφου απλωνόταν η ιστορική
πόλη της Μυγδονίας Αρέθουσα, όπου
φιλοξενήθηκε στα χρόνια του βασιλιά της
Μακεδονίας Αρχέλαου ο μεγάλος ποιητής
Ευριπίδης και όπου, κατά την παράδοση,
κατασπαράχθηκε από τα σκυλιά και τάφηκε
στο ίδιο μέρος
5.
6. Το κάστρο από τη Βόλβη, διακρίνεται το πλάτωμα
της Αρέθουσας και τα στενά του Ρήχιου(κλεισούρα)
7. Το κάστρο από τη Βόλβη, διακρίνεται το πλάτωμα
της Αρέθουσας και τα στενά του Ρήχιου(κλεισούρα)
12. Η ιστορία
Ίχνη ανθρώπινης παρουσίας στο λόφο μαρτυρούνται
από ευρήματα της νεολιθικής ακόμη εποχής. Η
κατοίκηση συνεχίζεται αδιάλειπτα ως την ύστερη
αρχαιότητα. Τότε, και συγκεκριμένα περί το 450
μ.Χ πραγματοποιείται η πρώτη οχύρωση.Είναι σχεδόν
βέβαιο πως σε αυτό συνετέλεσε η εποίκηση από
κατοίκους της Αρέθουσας, η οποία καταστράφηκε μετά
από διαδοχικές βαρβαρικές επιδρομές (Γότθοι
254,258,267,269 μ.Χ, Βησιγότθοι 380, Έρουλοι
475,479 μ.Χ).
13. Αργότερα, ο αυτοκράτορας Ιουστινιανός (527-565) (εικ.)
ενισχύει τις οχυρώσεις και επανιδρύει το κάστρο-
πρόκειται για το φρούριο Αρτεμίσιον που αναφέρει ο
Προκόπιος
Από το 570 οι Σλάβοι διασχίζουν το Δούναβη προς νότον
και καθ'όλη τη διάρκεια του 7ου αιώνα, δεν αρκούνται
πλέον σε επιδρομές, αλλά εγκαθίστανται σε μεγάλες
ομάδες στην ερημωμένη ύπαιθρο.
Δημιουργούν νησίδες πληθυσμού, τις Σκλαβηνίες οι
οποίες έχουν δική τους οργάνωση και ηγεσία. Tην
κοιλάδα του Ρήχιου επικοίζει το βαρβαρικό φύλο
των Ρηγχίνων, οι οποίοι όμως πιθανότατα ήταν βλάχικης
καταγωγής και συμπαρασύρθηκαν από την κάθοδο των
Σλάβων, καθώς αναφέρονται επανειλημμένα και ως
"Βλαχορηγχίνοι".
14. Επόμενος σταθμός στην ιστορία της Ρεντίνας, ο
οποίος φανερώνει και την ουσιαστική καμπή στη ζωή
του κάστρου, είναι η ανακήρυξή της σε έδρα
επισκοπής περί το 900
Κατά το 10ο αιώνα τα τείχη επισκευάζονται, πύργοι
επανακτίζονται εκ βάθρων, δημιουργείται το
υπόσκαφο κλιμακοστάσιο και ανοικοδομείται ο κύριος
όγκος των κατοικιών και των δημοσίων κτιρίων
15. Το κάστρο ακολουθεί την ιστορική πορεία της
Μακεδονίας κατά τη μεσοβυζαντινή περίοδο.
Το 1204 καταλαμβάνεται από τους Φράγκους
σταυροφόρους ιππότες και θα αποτελέσει ένα από τα
δυναμάρια του φράγκικου Βασιλείου της
Θεσσαλονίκης ως πριν το 1224, οπότε και περνά στα
χέρια του Δεσποτάτου της Ηπείρου.
Μετά τη μάχη της Κλοκοτίνιτζας (1230) ο γιος του
Θεόδωρου, Ιωάννης Δούκας Κομνηνός ανακηρρύσει
εαυτόν δεσπότη Θεσσαλονίκης. Η φρουρά του θα
εγκαταλείψει τη Ρεντίνα, μόλις πληροφορηθεί πως
καταφθάνει στην περιοχή μεγάλο εκστρατευτικό σώμα
της Νίκαιας με επικεφαλής τον αυτοκράτορα Ιωάννη
Βατάτζη
16. Ακριβώς έναν αιώνα αργότερα (1342), κατά το
δεύτερο βυζαντινό εμφύλιο, το φρούριο
καταλαμβάνει ο Ιωάννης Καντακουζηνός και
εγκαθιστά φρουρά. Ακολούθως εκπολιορκεί το
κάστρο ο Συργής, κεφαλή των Σερρών,
συλλαμβάνει αιχμαλώτους τους στρατιώτες και
τους άρχοντες του κάστρου που συνεργάστηκαν
με τον Καντακουζηνό, τους φυλακίζει και τους
βασανίζει.
17. Κατά την παλαιολόγεια περίοδο ο οικισμός γνωρίζει
ανάπτυξη, χτίζονται και επισκευάζονται οχυρώσεις,
καθώς και ο μικρός ναός με τρούλο, ερείπια του
οποίου σώζονται σήμερα.
Η Ρεντίνα πέφτει διαδοχικά
στους Σέρβους (π.1345), στους Έλληνες (1371)
στους Τούρκους (1383) ,ξανά στους Έλληνες(1402)
και οριστικά στους Οθωμανούς (πριν το 1423).
Με την τελική κατάκτηση από τους Τούρκους
αρχίζει η παρακμή του κάστρου που θα οδηγήσει
στην οριστική εγκατάληψή του. Στην περιοχή
εγκαθίστανται Γιουρούκοι νομάδες και το διοικητικό
κέντρο μετατοπίζεται στο Μπεσίκι(σημ.Βόλβη).
21. Διακρίνονται:
Το τείχος
Πύργοι (τετράγωνοι και
κυκλικοί)
Η πύλη
Η ακρόπολη
Ναοί (βασιλική 10ος αιω.
και σταυροειδής)
Κινστέρνες (δεξαμενές
νερού)
Σπίτια
Υπόγεια (κρυφή)
σήραγγα που οδηγεί σε
υπόγειες δεξαμενές
22. Τείχος και πύργοι
Ο οικισμός περιβάλλεται από
εξωτερικό τείχος το οποίο ενισχύεται
με πύργους ή προβόλους. Ήταν καλά
αρμολογημένο και επιχρισμένο με λευκό
κονίαμα, κάτι που προσέδιδε λευκωπή όψη
στο κάστρο. Ένα δίδυμο τείχος των
παλαιολόγειων χρόνων διαχωρίζει εγκάρσια
την οχυρωμένη έκταση σε δύο τμήματα
30. Η ακρόπολη
Στην κορυφή του
λόφου βρίσκεται η
τειχισμένη ακρόπολη
και στο υψηλότερο
σημείο της τρίκλιτη
ξυλόστεγη βασιλική
του 10ου αιώνα
χτισμένη πάνω σε
κινστέρνα. Αυτός
ήταν ο επισκοπικός
ναός.
31. Ναοί
Σώζονται 3 ναοί
Α)τρίκλιτη ξυλόστεγη βασιλική του 10ου αιώνα
(στην ακρό)πολη
Β) Στα Α δεσπόζει ο μικρός τρουλλαίος
παλαιολόγειος ναός σε σχήμα σταυρού
Γ) Ένας τρίτος ναός εντοπίστηκε ΝΔ έξω
απ΄το τείχος
32. Στην κορυφή του λόφου βρίσκεται η τειχισμένη ακρόπολη και στο
υψηλότερο σημείο της τρίκλιτη ξυλόστεγη βασιλική του 10ου αιώνα
χτισμένη πάνω σε κινστέρνα. Αυτός ήταν ο επισκοπικός ναός
33.
34. Στα Α δεσπόζει ο μικρός τρουλλαίος παλαιολόγειος
ναός σε σχήμα σταυρού. Σπαράγματα τοιχογραφιών
μαρτυρούν πως είχε ιστορηθεί.
40. Κινστέρνες και υπόγεια σήραγγα
Τέσσερις κινστέρνες εξασφάλιζαν την
υδροδότηση του οικισμού. Επιπλέον σε
περίοδο πολιορκίας, το σκοπό αυτό
εξυπηρετούσε συγκρότημα αιθουσών
στους πρόποδες επί του ποταμού, το
οποίο συνδεόταν με υπόσκαφη μυστική
κλιμακωτή σήραγγα με το κάστρο.
47. Το μεγαλύτερο μέρος των κατοικιών και των
εργαστηρίων χτίστηκε κατά το 10ο αιώνα και
βρίσκεται στο ΝΔ τμήμα. Τα σπίτια είναι απλά
και συχνά μονόχωρα.
48.
49.
50. Από τις ανασκαφές που διενεργήθηκαν υπό τον
καθηγητή Μουτσόπουλο, ήρθαν στο φως
πλήθος ευρημάτων τα οποία φωτίζουν την
καθημερινή ζωή και την ιστορία της περιοχής
και των βυζαντινών οχυρωμένων οικισμών της
περιόδου γενικότερα.
Μέρος των ευρημάτων εκτίθεται στο Μουσείο
Βυζαντινού Πολιτισμού Θεσσαλονίκης, στην
μόνιμη έκθεση "το βυζαντινό Κάστρο".
51.
52.
53.
54.
55.
56. Πολλές ευχαριστίες στον ακούραστο
καθηγητή κ Μουτσόπουλο που
ανέδειξε την ιστορία και τον πολιτισμό
του τόπου μας
Τα βιβλία του για τη Ρεντίνα
αποτέλεσαν την πηγή για την εργασία
αυτή
