1. Farmaceutische patiëntenzorg
bij Osteoporose
Ada Stuurman-Bieze

2. 2
Farmacotherapie en FPZ bij
Osteoporose
• Inleiding
• FPZ modules bij osteoporose
• Pilot FPZ bij osteoporose
• Resultaten patiënten enquête
• Resultaten apotheken
• Vervolgtraject

3. 3
Zorg door de apotheek
• Basale farmaceutische zorg
Voor het juiste geneesmiddel……
• Medicatiebewaking en begeleiding
Voor de juiste farmacotherapie
• Beoordeling geneesmiddelengebruik
• Farmaceutische patiëntenzorg op maat

4. 4
Beoordeling van het
geneesmiddelengebruik
• Reactief op signalen uit de medicatie bewaking
• Huisbezoek naar Australisch model
• Medicatiegesprek op initiatief van patiënt
• Proactief door patiëntenselecties, zoals
polyfarmacie, SFK
• Medication review
Doel: Optimale farmacotherapie door
Farmaceutische Patiëntenzorg op maat

5. 5
Optimale farmacotherapie
•Therapietrouw
•Compliance
•Adherence
•Concordance
•Pharmo rapport 2002

6. Discontinuering van chronische
farmacotherapie (PHARMO, 2002)
% van patiënten dat na 12 maanden follow-up geen
medicatie gebruikt

7. 7
Penning en Herings
pw 141 2006 (24) blz 816-7

8. 8
Nederlandse apotheek
• Geautomatiseerd
• Medicatiegegevens op patiëntniveau
• Medicatiehistorie: ca.100% volledig
• Computerselecties
• Identificatie patiënten
• Medicatieprofiel MEP
• Elektronisch patiënten dossier EPD

9. 9
Daarom:
•Is de Nederlandse apotheek
zeer geschikt om
therapietrouw te bevorderen of
de patiënt te helpen zijn
geneesmiddelen optimaal te
gebruiken!!

10. 10
FPZ modules m.b.t. therapietrouw
• Eerste uitgifte begeleiding
• Evaluatie van het gebruik bij TU
• Monitoren en beoordelen van het
geneesmiddelengebruik
• FPZ Interventies bij relevante patiënt
 Bij voorkeur ondersteund door het
apotheekinformatiesysteem

11. 11
Eerste uitgifte begeleiding EUB
• Continu gebruik of zo nodig
• Informatie en instructie (volgens protocol)
• Mondeling en schriftelijk
• Motivatie voor therapietrouw
• Doel: Optimaal geneesmiddelengebruik
• Optimale farmacotherapie
• Optimale resultaten

12. 12
Tweede uitgifte
• Evaluatie van het gebruik na EUB:
• Helpt het geneesmiddel?
• Heeft u er last van?
• Continu gebruik: lukt het dagelijks innemen?
• Heeft u nog vragen over uw geneesmiddelen???
• Ondersteunende folders
• Informatie patiëntenvereniging

13. 13
Voorbeeld apotheek in 2004
42 starters met osteoporose medicatie:
• Gestopt na Eerste Uitgifte: 5
• Gestopt na Tweede Uitgifte: 6
• Gestopt na Derde verstrekking: 1
• Totaal gestopt binnen 1 jaar: 17 (40%)
• Gestopt met reden: 3 (zoals stoppen co-medicatie)
Definitie persistent gebruik volgens Pharmo 2002:
Een jaar gebruik en dan recept: 25 (60%)

14. 14
Verbetering van de start
• TU en 3e uitgifte monitoren
• Daarna: Probleempatiënten of
‘stoppers’ zichtbaar maken m.b.v.
patiëntenselecties in AIS
• Gestructureerde FPZ interventie
uitvoeren en
geneesmiddelengebruik volgen
• Documentatie interventie

15. 15
Pilot FPZ bij osteoporose
actieactie Q Q Q
EU DUTU
continu
EUB TUBEPD

16. 16
Doel Pilot FPZ bij osteoporose
Voor de patiënt:
• Goede start van de therapie
• Begeleiding van geneesmiddelengebruik
door apotheekteam
• Resultaat: Goede therapietrouw
• Optimale resultaten van de
farmacotherapie (PW 42 2006 blz.1326)

17. 17
Dubbeldam en Herings
PW 141 (42) 2006 blz.1326-7

18. 18
Doelstelling van Pilot FPZ bij
Osteoporose
• Aantonen van verbetering medicatiegebruik
van patiënten
• Aantonen van vermindering aantal stoppers
• Bewijs voor doelmatige interventie strategie
• Tevredenheid over EUB/TUB en interventie
meten bij patiënt
• Tevredenheid over project meten bij apotheker
• Realisering succesvol project

19. 19
Kenmerken Pilot
• Start pilot: maart 2006
• Definitieve resultaten medio 2008
• Actieve deelnemers: 30 tot 40
• Intensieve scholing van de apothekers
• Complete gegevens van 15 apotheken
• Apotheekpraktijkonderzoek en
patiënten enquête

20. 20
Resultaten apothekers enquête
15 apotheken FPZ pilot
GIT 100%
EUB 100%
EUB/TUB protocollen
volgens Pharmacom
7 = 46%
EUB/TUB Osteoporose 3 : 7
Gemiddeld aantal
geneesmiddelgroepen
2 – 7
Ervaring met FPZ
projecten
94%

21. 21
Patiënten enquête
Geeft antwoord op de vragen:
• Hoe waardeert de patiënt de apotheek?
• Wat vindt de patiënt van EU
Begeleiding bij botontkalking?
• Wat heeft de patiënt eraan?
• Leidt EUB tot grotere therapietrouw?

22. 22
Resultaten 1
Vragenlijsten zijn verzonden door de eigen
apotheek en anoniem geretourneerd.
• Respons 146 uit 230 > 63,5%!!
• 48% valt in leeftijdscategorie: 60-79 jaar
• 19% mannen
• 43% is lager opgeleid

23. 23
Resultaten 2
• Tevredenheid over apotheek is groot (93%)
• Deskundigheid en nauwkeurigheid scoren hoog
en worden zeer belangrijk gevonden
• Men is (zeer) tevreden over de mondelinge
uitleg en de begrijpelijkheid van de informatie
• Iets minder is men tevreden over de
mondelinge uitleg over bijwerkingen van
geneesmiddelen (71%)
• Men vindt de informatieverstrekking iets
minder belangrijk

24. 24
Resultaten 3
• Ruim 81 % tevreden over EUB, “ik werd nog
extra nagebeld!”
• Maar 18% is neutraal; “info???? Alleen GIT!”
• 86%: informatie is overgekomen
• Ik weet nu hoe ik het beste kan innemen
• …. hoe belangrijk regelmatig innemen is
• …..hoe mijn geneesmiddel werkt
• 14%: geen info, niets nieuws, meer weten

25. 25
Resultaten 4
• Tevredenheid over apotheek wordt nog
vergroot door EUB (61%)
• Apotheker het meest deskundig m.b.t.
geneesmiddelen
• Privacy meestal geen probleem.
• 8% vond privacy onvoldoende in de apotheek
• 33%: alleen uitleg van apotheek
gekregen
• 84%: uitleg helpt om therapie vol te houden!

26. 26
Kwantitatieve resultaten pilot
Aantal patiënten Nulmeting:
starters in 2004
Interventiemeting
starters in 2006
Totaal 451 248
Co-medicatie
Corticosteroiden
191 126
Persistent 270 162
Vervallen, verhuisd,
overleden
22 25
Gelijktijdig gestopt
met corticosteroiden
9 29
Gestopt zonder reden 150 32

27. 27
Toename persistentie 1 (alle stoppers)

28. 28
Toename persistentie 2 (- terechte stoppers)

29. 29
Toename persistentie 3 (geen corticosteroid)

30. 30
Toename persistentie 3 (corticosteroid)

31. 31
Toename 1 jaars persistentie in apotheek A

32. 32
Toename 1 jaars persistentie in apotheek B

33. 33
Conclusies van de pilot FPZ bij
Osteoporose
• Combinatie van FPZ modules mbt osteoporose
zijn uitvoerbaar in de apotheek
• Patiënten zijn tevreden over de ervaren
zorgactiviteiten van de apotheek
• Genoemd FPZ traject verbetert significant het
aantal persistente gebruikers in het eerste jaar
• Effectiviteit van FPZ traject bij osteoprose door
de apotheek is bewezen
• Met dank aan de deelnemende apotheekteams
en hun patiënten en Merck Sharp & Dohme.

34. 34
De apotheker kan waarde creëren in de
gezondheidszorg!

35. 35
Beperkingen
• Niet gestart met FPZ project: geen tijd, geen
mogelijkheden, mijn team wil dat niet etc.
• Uitval apotheken in de loop van 2 jaar
• Redenen:
• Implementatie in het apotheekteam
moeizaam, komt te weinig voor
• (tijdelijk) vertrek apotheker
• Apotheekpraktijkonderzoek veel werk
• Geen financiële stimulans

36. 36
Uitbreiding FPZ bij osteoporose
• Comedicatie, zoals kalksuppletie en
vitamine D (GeBU 2007)
• Identificatie corticosteroïdgebruikers
zonder bisfosfonaten
• Gecontroleerd stoppen na 5 jaar (NHG)
of later?
• Identificatie van vroegtijdige stoppers
als continu FPZ traject

37. 37
vervolg
• Van project naar continu traject
• Effectiviteit FPZ traject bij osteoporose
publiceren en aanbevelen
• Toepasbaar in iedere apotheek/ AIS
• Kosteneffectiviteit en Financiering via tarief
• Vergelijkbare trajecten bij chronische ziekten
(MeMo traject hartvaatziekten, diabetes,
hypercholesterolemie, copd, astma)

38. 38
• Vragen?