3. Dostlar arasında Eyzi kimi tanınan, Alfred
Eyzenştedt, 6 dekabr 1898-ci ildə Qərbi
Prusiyada, yəhudi ailəsində dünyüyü göz açıb.
1906-cı ildə ailə Berlinə köçüb, hardan ki, Birinci
Dünya Mühraibəsi zamanı gənc oğlanı ordu
sıralarına çağırıblar. Yaralandıqdan sonra
demobilizasiya olunaraq, o, qalanteriya malları
ilə ticarət etməyə başladı.Öz ilk fotoaparatını,
çarxlı lentli bükülən Kodakı, Alfred 14 yaşında
aldı. 1920-ci illərin ortaları o, şəkillərini Hitlerdən
qabaqki Almaniyanın popular olan “Berlin
Tageblatt” qazetinə göndərməyə başlayır,
sonralarsa şəkillərini “Associated Press”-ə
satmağa başladı.O zamanlar o, bilmirdi ki, bu
onun bütün həyatının işi olacaq: “Fotojurnalizm
yeni-yeni dirçəlirdi, düzünü desəm mən demək
olar ki heçnə bilmirdim” – sonralar o, yada
salırdı, - “Bu mənim üçün sərgüzəşt idi”.
4. Artıq 1930-cu illərin əvvəlləri, şüşə neqativ və kifayət qədər
narahat fotocihazlardan istifadə edərək, Alfred Eyzenştedt bir
neçə şəkil çəkdi, hansılar ki, öz tarixi və bədii qiymətinə görə
bütün vaxtların və xalqların ən yaxşı şəkilləri silsiləsinə daxil oldu.
Sant-Moris otelində konkilərdə ofisiantı; milanın opera teatrı “La
Skala”nı, bir-birinin əlini sıxan Hitler və Mussolini şəkillərini yada
salmaq kifayət edir. Ən güclü şəkillərdən biri 1933-cü il Cenevədə
15-ci Millətlər Liqası zamanı çəkilmiş şəkildir. “Otelin qabağındakı
çəmənlikdə Hitlerin Təbliğat Naziri həkim Cozef Qebbels
əyləşmişdi....
Qəflətən o, gözlərini qaldırdı və bu an mən düyməyə basdım.
Onun gözləri nifrətlə dolu idi. ... Bu şəkili dəfələrlə bütün
dünyada nəşr ediblər. Məndən soruşurdular, bu tip qəhrəmanları
çəkərkən, mən nə hiss edirəm. Əlbətdə, o qədər də yaxşı deyil,
ancaq, mənim əlimdə kamera olanda – mən heçnədən
qorxmuram”.
5. 1935-ci il Eyzenştedt hiss etdi ki, Almaniya ged-gedə daha
qonaqpərvər olmamağa başlayır və o, Amerikaya köçdü. Dili
bilmədiyinə baxmayaraq, o, tez bir zamanda uğur əldə etdi:
artıq növbəti il “Life” jurnalının ilk fotoqraflarından biri oldu,
hansı ki, onun təsis edən Henri Lüisin fikrincə “mətnlərin
yerinə fotoşəkillərdən istifadə edərək, əhvalatlar
danışmalıydı”. O zamanlar jurnal öz fəaliyyətini təzə başlayırdı
və jurnalın Birləşmiş Ştatlar və Qərbi Avropada ən popular
dərgi olmasında Alfred Eyzenştedtin əməyi az deyil. İlk vaxtlar
Amerikada Eyzenştedt ortaformatlı Rolleiflex fotoaparatdan
istifadə edirdi, hansı ki, onun çox xoşuna gəlirdi “çünki
Rollieflex gözləri qaldırmadan aşağıda tutmaq olar; bu yolla,
heç kim mənim necə çəkdiyimi görmür”, - o, aydınlaşdırırdı, -
“Mən sadəcə heykəl kimi fəaliyyətsiz durmuşdum. Və heç kim
mənim nə etdiyimi görmürdü. Belə şəkillər etmək üçün gərək
zəhlə tökən olmayasan və kütləylə qarışmağı bacarasan.
Əgər buna fotoqrafın hündür olmayan boyunda əlavə etsək
(bir metr yarımdan bir az çox), aydın olur ki, o, təkcə
Rolleiflexlə yox, eləcə də Leykayla da demək olar ki görünməz
idi.
6. Özünün ən tanınmış şəkilini Alfred Eyzenştedt 14 avqust 1945-ci ildə
Amerikanın hamılıqla qeyd etdiyi “V-J Day” adlanan (Victory over Japan
Day – Yaponiya üzərində qələbə günü) günü çəkib. Bu günün axşamı o,
orduya könüllü qoşulanlar məntəqəsinin yerləşdiyi Tayms-Skver
meydanında gəzişirdi. Axşam 7 radələrində radioda Yaponiyanin təslim
olması haqqında elan verdilər və meydan sevinc qışqırıqları ilə doldu.
Əlbətdə Alfred Eyzenştedt orda təsadüfi və boş əllə deyildi. Sonra o,
yada salırdı ki, sevinən insanları çəkərək dal-qabağa gedirdi ki, qəflətən
meydanda matrosu gördü, hansı ki, “sürətlə irəliləyən və seçmədən
bütün qadınları: cavan, yaşlı, kök və arıqları öpürdü. Mən müşahidə
edirdim, lakin, çəkmək arzusu yaranmırdı. Qəflətən o, ağ nəsə tutdu.
Mən güclə kameranı qaldırdım və onu tibb bacısını öpən yerdə çəkdim”.
Eyzenştedtin zaraftca “Qeyri-şərtsiz təslim olma”
adlandırığı bu şəkil, amerikanlar üçün İkinci Dünya
Müharibəsində qalibiyyət simvolu oldu.
7.
8.
9.
10. Öz karyerasının başlanğıcında Alfred
Eyzenştedt öz işlərində reportaj və bədiliyi
uyğunlaşdırmağa çalışırdı. “Mən piktorialist
kimi başlamışdım”, o yada saldı, - “Mən elə
indi də gözəl şəkillər çəkməyə çalışıram”.
Və o, bunu bacarırdı. Yarım əsrdən çox iş
vaxtı ərzində 20-ci əsrin foto-ikonası olmuş
şəkillər şəkdi. 1954-cü ildə Nyu-Yorkda
fotoqrafın ilk sərgisi baş tutudu, hansıdan ki
sonralar onlarla belə sərgilər oldu. 1958-ci
ildə “Popular Photography” jurnalı onu 10 ən
yaxşı müasir fotoqraflardan biri adlandırdı.
11.
12.
13.
14.
15. Eyzenştedtin şəxsi həyatı barəsində eləcə çox şey məlum deyil.
“Biz tez-tez ünsiyyətdə olurduq, lakin, buna baxmayaraq, mən
bilmirdim ki, onun bacı və qardaşı varmı, 1940-cı illərin sonu
Ketidən qabaq evli olubmu”, - fotoqraf Con Lenqard yazırdı.
“Mən bilirəm ki, o anasına 1936-cı ildə Almaniyadan çıxmağa
kömək etmişdi, amma, o, heç vaxt Holokost haqqında yada
salmırdı. Mən onun digər qohum və dostları haqqında bilmirəm.
O, öz hisslərini nümayişə qoymağı sevmirdi, ancaq, digər
tərəfdən iş yoldaşlarından kimsə xəstələnəndə o, narahat olurdu.
Bir dəfə mən bel ağrısıyla iki həftə yataqda yatdım və təkcə
“Life”-dan zəng etdilər- o, onlardan biri idi”.
Öz işləri və onun nəticələri haqqında o həvəslə danışırdı: “ Mən
saatlarla yağış damlasını seyr edə bilərəm. Mən həmişə şəkilləri
görürəm – mən gələcək şəkillərin obrazları ilə düşünürəm”, - o,
etiraf edirdi. Sonrasa qeyri-adi vacib bir əlavə etdi: “Əgər mən
şəkilləri görmürəmsə, kameranı çantadan çıxarmıram. Bax belə
sadə resept – və ona əməl etmək necə də çətindir!
16.
17.
18.
19. O, sevimli işindən kənarda qala bilmirdi: “ O mənə deyirdi
ki, əgər işə getməsə, ölər”, - Eyzenştedtlə 20 il işləmiş
rejissor və fotoqraf Qordon Parks xatırlayırdı. Və o, ölənə
kimi işləməyə davam edirdi: 1993-cü ildı 95 yaşlı
fotoqrafa ABŞ-ın prezidenti Bill Klinton ailəsiylə poza
verirdi. Bu masterin axırıncı fotosessiyası idi – o, 24
avqust 1995-c ildə dünyasını dəyişdi.
