In Nederland bestaat er geen aparte rechtsvorm voor social enterprise. Er moet gebruik worden gemaakt van bestaande conventionele rechtsvormen, of combinaties daarvan. Presentatie over onderzoek naar of er in Nederland een aparte rechtsvorm voor social enterprise nodig is.

1. LL.M. Financieel Recht
Ondernemen op het snijvlak van publiek en privaat:
is er in Nederland een aparte rechtsvorm nodig
voor social enterprise?
Master Scriptie
Stijn H.P. van Zon
augustus 2013
svanzon@gmail.com

4. Social enterprise…
“Een sociale onderneming […] is een onderneming die“Een sociale onderneming […] is een onderneming die
vooral een sociaal effect beoogt, en niet zozeer een zo
groot mogelijke winst voor de eigenaren of de
aandeelhouders. Zij is actief op de markt en levert
goederen en diensten op een ondernemers- en
innovatieve wijze, waarbij zij de winsten in hoofdzaak
voor het realiseren van sociale doelstellingenvoor het realiseren van sociale doelstellingen
aanwenden.”
- Definitie Europese Commissie

5. … is geen traditionele onderneming…
“Een sociale onderneming […] is een onderneming die“Een sociale onderneming […] is een onderneming die
vooral een sociaal effect beoogt, en niet zozeer een
zo groot mogelijke winst voor de eigenaren of de
aandeelhouders. Zij is actief op de markt en levert
goederen en diensten op een ondernemers- en
innovatieve wijze, waarbij zij de winsten in hoofdzaak
voor het realiseren van sociale doelstellingenvoor het realiseren van sociale doelstellingen
aanwenden.”
- Definitie Europese Commissie

6. … maar ook geen goed doel.
“Een sociale onderneming […] is een onderneming die“Een sociale onderneming […] is een onderneming die
vooral een sociaal effect beoogt, en niet zozeer een zo
groot mogelijke winst voor de eigenaren of de
aandeelhouders. Zij is actief op de markt en levert
goederen en diensten op een ondernemers- en
innovatieve wijze, waarbij zij de winsten in hoofdzaak
voor het realiseren van sociale doelstellingenvoor het realiseren van sociale doelstellingen
aanwenden.”
- Definitie Europese Commissie

7. Aandacht voor social enterprise groeit…
“Social business I believe is key to a more sustainable, responsible
and inclusive future for Europe.”
– José Manuel Barosso, voorzitter Europese Commissie
“We want to use legal systems, budgets and financing to create the
best possible ecosystem for social entrepreneurship.”best possible ecosystem for social entrepreneurship.”
– Michel Barnier, Eurocommissaris interne markt en diensten

8. … en wereldwijd worden er aparte
rechtsvormen voor in het leven geroepen,
En ook in:
België, Italië, Finland, Portugal, Frankrijk, Polen en Zuid Afrika.

9. … maar in Nederland niet.
Is er in Nederland een aparte rechtsvorm nodig
voor social enterprise?

10. Agenda
1 Social Enterprise
Wat is social enterprise?
3 Nederland: Juridische Analyse
Hoe geschikt zijn bestaande Nederlandse rechtsvormen?
2 Rechtsvormen
Waarom aparte rechtsvormen?
4 Nederland: Praktijk Onderzoek
Wat zijn de wensen uit de praktijk?
C Conclusie
4 Wat zijn de wensen uit de praktijk?

11. 1 Social Enterprise
Social Enterprise Rechtsvormen Juridische Analyse Praktijk Onderzoek Conclusie
3 Nederland: Juridische Analyse
2 Rechtsvormen
Waarom aparte rechtsvormen?
4 Nederland: Praktijk Onderzoek
C Conclusie
4

12. Traditionele rechtsvormen zijn niet
gemaakt voor social enterprise…
geen aandelen
niet gericht op winst
NADELEN NON-PROFIT
fiduciaire verplichtingen
beleggers verwachten
NADELEN FOR-PROFIT
Social Enterprise Rechtsvormen Juridische Analyse Praktijk Onderzoek Conclusie
niet gericht op winst
gelimiteerde winstuitkering
gelimiteerde mogelijkheid
tot commerciële activiteiten
beleggers verwachten
marktconform rendement
sociale continuïteit kan in
gevaar komen
geen sociaal signaal
Voornaamste gevolg:
gelimiteerde toegang
tot kapitaal
Voornaamste gevolg:
geen borging van de
maatschappelijke doelstelling
op de lange termijn
VOORDELEN APARTE RECHTSVORM
verbeterde toegang tot de kapitaalmarkt
heldere balans tussen financiële en sociale impact
herkenbaar merk voor erkenning en herkenning

13. … vandaar dat er wereldwijd nieuwe
rechtsvormen voor worden gecreëerd.
CIC L3C BENEFIT CORPORATION
Social Enterprise Rechtsvormen Juridische Analyse Praktijk Onderzoek Conclusie
OPRICHTING
FINANCIELE ASPECTEN
BESTUUR, TOEZICHT EN BELANGHEBBENDENBESTUUR, TOEZICHT EN BELANGHEBBENDEN
TRANSPARANTIE

14. De CIC (VK) is een aparte rechtsvorm met
zowel profit als non-profit elementen.
CIC L3C BENEFIT CORPORATION
Social Enterprise Rechtsvormen Juridische Analyse Praktijk Onderzoek Conclusie
OPRICHTING
Commerciële rechtsvorm met statutaire maatschappelijke doelstelling
Community Interest Test
FINANCIELE ASPECTEN
Mogelijkheid tot aandelenuitgifte
Gelimiteerde winst- en vermogensuitkering (dividend cap en asset lock)
BESTUUR, TOEZICHT EN BELANGHEBBENDENBESTUUR, TOEZICHT EN BELANGHEBBENDEN
Verplichte consultatie van belanghebbenden
CIC Regulator (doorlopend toezicht)
TRANSPARANTIE
CIC Report (verplichte jaarlijkse maatschappelijke rapportage)

15. 1 Social Enterprise
Social Enterprise Rechtsvormen Juridische Analyse Praktijk Onderzoek Conclusie
3 Nederland: Juridische Analyse
Hoe geschikt zijn bestaande Nederlandse rechtsvormen?
2 Rechtsvormen
4 Nederland: Praktijk Onderzoek
4
C Conclusie

16. Zowel stichting als BV zijn beter geschikt
dan hun buitenlandse tegenhangers.
+ maatschappelijke uitstraling
STICHTING
+ commerciële rechtsvorm
BV
Social Enterprise Rechtsvormen Juridische Analyse Praktijk Onderzoek Conclusie
De stichting mag commerciële activiteiten ontplooien en het bestuur
+ maatschappelijke uitstraling
+ fiscale regelingen (ANBI)
+ commerciële stichting
– geen aandelen
– gelimiteerde winstuitkering
+ commerciële rechtsvorm
+ aandelen en winstuitkering
+ belangenpluralisme
– geen borging sociale doel
– geen bescherming van het
sociale kapitaal
De stichting mag commerciële activiteiten ontplooien en het bestuur
van de BV in Nederland kent een minder sterke fiduciaire
verplichting tot winstmaximalisatie dan in het buitenland.
De BV lijkt in principe juridisch geschikt voor social enterprise.

17. 1 Social Enterprise
Social Enterprise Rechtsvormen Juridische Analyse Praktijk Onderzoek Conclusie
3 Nederland: Juridische Analyse
2 Rechtsvormen
4 Nederland: Praktijk Onderzoek
Wat zijn de wensen uit de praktijk?4 Wat zijn de wensen uit de praktijk?
C Conclusie

18. Van de social enterprises is minder dan de
helft tevreden met hun huidige rechtsvorm.
Social Enterprise Rechtsvormen Juridische Analyse Praktijk Onderzoek Conclusie
Bron: Percentage social enterprises dat tevreden is met hun huidige rechtsvorm en
percentage dat hun rechtsvorm geschikt vindt voor social enterprise (vraag 11). Eigen
onderzoek (n=26).

19. 65% vindt een nieuwe rechtsvorm hard of
zelfs heel hard nodig.
Social Enterprise Rechtsvormen Juridische Analyse Praktijk Onderzoek Conclusie
Bron: Percentage social enterprises dat een nieuwe rechtsvorm hard nodig of heel
hard nodig vindt (vraag 15). Eigen onderzoek (n=26).
Niet per se juridische noodzaak voor een aparte rechtsvorm voor
social enterprise aangezien de BV geschikt zou moeten zijn.
Maar de vraag vanuit de praktijk is zeker aanwezig.
Waarom?

20. Top 3 factoren bij de rechtsvormkeuze
zijn geen sterke kanten van de BV.
Social Enterprise Rechtsvormen Juridische Analyse Praktijk Onderzoek Conclusie
Bron: Percentage social enterprises dat een factor heeft aangemerkt als belangrijk bij
de keuze voor een rechtsvorm (vraag 12). Eigen onderzoek (n=26).

21. Ook in Nederland zijn conventionele
rechtsvormen niet ideaal...
Social Enterprise Rechtsvormen Juridische Analyse Praktijk Onderzoek Conclusie
– de mogelijkheid tot uitgifte
van aandelen
– de mogelijkheid tot uitkeren
van rendement
De STICHTING mist:
– social uitstraling
– bescherming van het
sociale kapitaal
– lange-termijn borging van
de maatschappelijke
doelstelling
De BV mist:

22. Maar wat dan wel?
• Modaliteit van NV of BV
– Inclusief mogelijkheid tot winstuitkering
Social Enterprise Rechtsvormen Juridische Analyse Praktijk Onderzoek Conclusie
– Inclusief mogelijkheid tot winstuitkering
– Maar ook inclusief regels omtrent bescherming
van het sociale kapitaal
• Preventieve maatschappelijke toets of
onderneming voldoet aan criteria
– Daarna niet per se doorlopend toezicht

23. 1 Social Enterprise
Social Enterprise Rechtsvormen Juridische Analyse Praktijk Onderzoek Conclusie
3 Nederland: Juridische Analyse
2 Rechtsvormen
4 Nederland: Praktijk Onderzoek
4
C Conclusie

24. Dus: is er in Nederland een aparte
rechtsvorm nodig voor social enterprise?
Juridisch gezien mijns
inziens niet per se nodig
Social Enterprise Rechtsvormen Juridische Analyse Praktijk Onderzoek Conclusie
inziens niet per se nodig
Maar de vraag uit de
praktijk is wezenlijk
Een aparte rechtsvorm ook een groot stuk legitimiteit voor de sector met
zich mee. Het zou een signaal zijn vanuit de wetgever dat social
enterprise in Nederland als belangrijk wordt gezien en aangemoedigd
dient te worden, net zoals dat in de ons omringende landen gebeurd.

25. Als je maar drie dingen onthoudt uit deze
presentatie, onthoud dan dat:
1
Social Enterprise Rechtsvormen Juridische Analyse Praktijk Onderzoek Conclusie
1
3
… social enterprise de ondernemingsvorm van de toekomst is.
… de Nederlandse overheid achter loopt t.o.v. de VS en de EU
2 … traditionele rechtsvormen niet zijn afgestemd op gebruik
door social enterprise.
3
… de Nederlandse overheid achter loopt t.o.v. de VS en de EU
bij het faciliteren en stimuleren van de sociale economie.