1. ÀÐÄ×ÈËÑÀÍ
ÇÀÑÀÃËÀË
1206
Ýäèéí çàñãèéí
õóâüñãàë ýõýëëýý ...
Íîðîâûí Àëòàíõóß ÿ ã
Ó ëààíáààòàð õ îò 20 1 2 î í

2. ÍÈÉÒËÝË
DDC
321'8
A-484
Ãàð×èã
ÍÝÃįÃÝÝÐ ÍÈÉÒËÝË
Á¯ËÝÃ
ÀÐÄ×ÈËÑÀÍ ÇÀÑÀÃËÀË ªìíªõ ¯ã 7
1206 Àðä×èëñàí íàìûí ýðõýì çîðèëãî 9
Ò¯ËÝÝ ÕÀÃÀËÀÕÀÀÑ ÝÕÝËÑÝÍ
̪ÍÕÈÉÍ ÕªÄªËï¯Ð 18
Çîõèîã÷èéí ýðõ © Àðä÷èëñàí çàñàãëàë 1206 ת몪ò õóäàëäàà ìàíäòóãàé! 39
Óëààíáààòàð õîò. 2012 îí
ÇÀÕ ÇÝÝËÈÉÍ ÃÀÉÕÀÌØÈÃ: ¯ÍÝ 55
̪Íê ÁÎË ÖÀÀÑ ÁÈØ 73
ÒÀÒÂÀÐûí òîãòîëöîî áà
Ýíýõ¿¿ á¿òýýëèéí çîõèîã÷èéí ýðõ õóóëèéí òªÐÈÉÍ ÕÝÌƯ¯Ð 89
äàãóó õàìãààëàãäñàí áîëíî. Á¿òýýëèéã
á¿òíýýð áóþó õýñýã÷ëýí õóâèëàõ, íèéòëýõ, Ñîíãóóëèéí òàëààðõ õýäýí ¯ã 103
ýëåêòðîí ñèñòåìä îðóóëàõ áîëîí áóñàä ÿìàð Áàßëãèéí äýýä áàßëàã
íýã õýëáýðýýð îëøðóóëàõûã õîðèãëîíî. “Àëòíààñ è믯 ¯íýòýé” õî¨ð çóóí
ìîíãîë ¯ðñèéí ìèíü àìü íàñ 116
Àðä×èëñàí Çàñãèéí ýðèí ¯å 121
Ýõèéã áýëòãýñýí: Ò.Àíõáàÿð
Õàâòàñíû äèçàéíûã: Ò.Àíõáàÿð
Õàâòàñíû çóðãèéã: IC creative division
Öààñíû õýìæýý: 60õ84 1/16
Õýâëýëèéí õóóäàñ: 24 x.x
ISBN 978-99962-60-64-3
2 3

3. ÕΨÐÄÓÃÀÀÐ ßÐÈËÖËÀÃÀ
Ìîíãîë óëñûí ýäèéí çàñãèéí
Á¯ËÝà ªíäªð ªÑªëòªªÑ ÄÎÐÆ, ÄÓËÌÀÀÃÈÉÍ
ÃÝÐÒ ÞÓ ÍÀÀËÄÀÂ ÃÝÄÝÃ ÍÜ
ÕÀÌÃÈÉÍ ×ÓÕÀË 222
ÕÎÎÑÎÍ ÎÐÈËÑÍÎÎР̪Íê ÁÈÉ 2011.10.27  ªíººäºð ñîíèí
ÁÎËÄÎÃ ÁÎË ÕÀÌÀÀ ÀËÃÀ 137
ÁÈ ÁÀÃÈÉÍ ÒÎÃËÎÃ× Õ¯Í 235
2004.12.22  Àðäûí ýðõ
2011.11.18  ªäðèéí ñîíèí
ÑÀÉÄ Õ¯Í ñàëáàðûí í¯äýýð
àñóóäëûã õàðäàã áàéæ òààðàõã¯é. 150 Õàìòàðñàí Çàñãèéí ãàçðààñ ãàðàõ íü
òèéì ýìãýíýëòýé õýðýã áèø 249
2005.01.05  ªäðèéí ñîíèí
2011.11.29  Ñýð¿¿ëýã ñîíèí
Ìßíãàíû ñîðèëûí ñàíãààñ
ìªí㪠àâíà ãýäýãò ýðãýëçýõ
õýðýãã¯é 158
2005.05.13  ªíººäºð ñîíèí
ÃÓÐÀÂÄÓÃÀÀÐ ÈËÒÃÝË
ÀÐÄ Ò¯ÌÝÍ ÁÀßÆÈÆ Ë ÁÀÉÂÀË Á¯ËÝÃ
ÁÈ ÌÓÓ ÕÝ˯¯ËÜÅ, ßÀÄÀà ÞÌ 167
ÌÎÍÃÎË ÓËÑ ÀÐÄ×ÈËÑÀÍ
2008.09.04  ªäðèéí ñîíèí ÅЪÍÕÈÉ˪Ã×ÒÝÉ ÁÎËÎÕ ¨ÑÒÎÉ 264
2009.04.03  Àðä÷èëñàí íàìûí IV èõ õóðàë
ÀÌËÀÑÀÍ ÌªÍê ÎËÃÎÃÄÎÍÎ,
ÝÍÝ ÀÆËÛà ÝÕ˯¯ËÝÕ ÃÝÆ
Àðä×èëñàí ÌÎÍÃÎË ÓËÑÛÍ
ÇÀÑÃÈÉÍ ÃÀÇÀÐ ÁÀÉÃÓÓËÀÃÄÑÀÍ 173
ÈÐÃÝÍ ÒÀÍÀÀ 285
2008.12.08  ªäðèéí ñîíèí
2009.12.10  Àðä÷èëñàí õóâüñãàëûí
20 æèëèéí îéí áàÿðûí õóðàë
ÕÀÌÒÀÐÑÀÍ ÇÀÑÀÃ ÁÀÉÃÓÓËÀÃÄÑÀÍ ÍÜ
ÄÎËÄÓÃÀÀÐ ÑÀÐÛÍ 1-ÍÈÉ ¯ÉË ßÂÄËÛÃ
ÀÐÄ×ÈËÑÀÍ ÑÎÍÃÓÓËÈÉÍ ÄÓÓÄËÀÃÀ 298
̪ËÈÉËêÕ, ÃÓÉÂÓÓËÀÕ, ÁÀÑ ÕÀÀÖÀÉËÀÕ
ØÀËÒÃÀÀÍ ÁÎËÎÕ ¨ÑÃ¯É 188 2010.12.06  Îëîí íàì îðîëöñîí àíõíû ÷ºëººò
ñîíãóóëèéí 20 æèëèéí îéí ¸ñëîëûí
2011.03.21  ªíººäºð ñîíèí
àðãà õýìæýý
ÓËÑ ÒªÐÈÉÍ ÒÀËÖËÀÀÑ ÈÐÃÝÄ
ÁÀßÆÈÕïÉ, ÓËÑ ÎÐÎÍ ÕÎÆÈÕÃ¯É 307
2010.12.10  Àðä÷èëñàí õóâüñãàëûí
20 æèëèéí îéí áàÿðûí õààëòûí õóðàë
4 5

4. ªÌÍªÕ ¯Ã
Ìîíãîëûí àðä÷èëàëûí ãàéõàìøèãò
Ò¯¯Õ ÁÈÄÍÝÝÐ ÁÀÕÀÐÕÀÕ ÖÀÃ
ÓÄÀÕÃ¯É ÈÐÍÝ 317
çàìíàëûí ýõëýë íü ìàíäàí áàäðàõûí
2010.04.17  ÀÍ-ûí ¯ÇÕ-íû 31 ä¿ãýýð õóðàë
áýëãýäýë - ãàë þì. Òýð ãàë 22 æèëèéí
ºìíº áîäëîãûí õàðàíõóéã ãèéã¿¿ëæ,
ÀÐÄ×ÈËÑÀÍ ÕÓÂÜÑÃÀËÛÍ ÕΨРÄÀÕÜ áóðàíãóéí õýðìèéã íóðààæ, ýðõ ÷ºëºº
ÄÀÂÀËÃÀÀ ÝÄÈÉÍ ÇÀÑÃÈÉÍ õýìýýõ þóãààð ÷ ñîëüøã¿é æàðãàëûí îðãèë
ÕÓÂÜÑÃÀË ÝÕÝËËÝÝ 330 ººä öîãíîí ä¿ðýëçýõ èë÷èò áàìáàð áîëñîí
2010.11.19  ÀÍ-ûí ¯ÇÕ-íû 32 ä¿ãýýð õóðàë áèëýý. Áèäíèé æóðìûí íºõºä òýð îðãèë
ÝÐÕ ×ªËªªÍÈÉ ÕÀÐÓÓË 349 ººä òýì¿¿ëýõäýý áàÿðûí ãýðýë, ãóíèãèéí
2011.12.06  Àðä÷èëñàí õóâüñãàëûí
ñ¿¿äðèéã õýäýíòýý äàéðñàí ÷ èë÷èò
22 æèëèéí îéí áàÿðûí õóðàë áàìáàðàà èòãýëòýé àòãàñààð öàã õóãàöààã
ºðòººëºí ºíººã õ¿ðëýý. Àðä÷èëëûí òºëºº
ÌÎÍÃÎË Õ¯Í ÌÎÍÃÎËÄÎÎ ÑÀÉÕÀÍ õýìýýõ áèäíèé õàëóóí ñýòãýë, èðì¿¿í
ÀÌÜÄÀÐÖÃÀÀß358
èòãýëýýð æèã¿¿ðëýñýí óã áàìáàð õýçýý
2011.12.09  Ìîíãîë õ¿í 2020 Óëààíáààòàð ÷ óíòðàõã¿é ìºíõèéí ãàë áîëîí ä¿ðýëçýõ
õýëýëö¿¿ëýã
ó÷èðòàé. Ýíý áàìáàð ýíõ àìãàëàí, ýâ íýãäýë,
ÀÐÄ×ÈËÑÀÍ ÍÀÌ Ò¯¯ÕÝÍ ¯¯ÐÃÝÝ øóäàðãà ¸ñ, ýðõ ÷ºëººò íèéãìèéí äóëààí
ïÉÖÝÒÃÝËÝÝ 376 èë÷ýýð ìîíãîë àéë á¿ðò àç æàðãàëûí ãàëûã
2012.01.11  ÀÍ-ûí ¯ÇÕ-íû 35 äóãààð õóðàë ò¿ãýýæ áàéäàã þì.
Ýíý ãàë ìîíãîë òºð òºð øèã îðøèæ, ìîíãîë
õ¿í õ¿í øèã àìüäðàõûí ãýðýëò ëóóæèí áîëæ,
îëîí íàìûí òîãòîëöîî, ¿íäñýí õóóëèéí
çºâ çàñàãëàë, ñîíãîõ ñîíãîãäîõ ýðõèéã
ìîíãîë ò¿ìíèé ãàðò àòãóóëæ, ìîíãîë òºðèéí
áîäëîãî áîëæýý. Ãýâ÷ ýõë¿¿ëñýí èõ ¿éë
õýðãèéí äóòóóã íºõºæ, äóíäóóðûã ä¿¿ðãýæ,
õýòèéí èðýýä¿éí òºëºº õèéõ ¸ñòîé îëîí
àæèë áèäíèé ºìíº áàéíà.
Áèä ºíãºðñºí 22 æèëèéí òóðø òºð, íèéãìèéí
áîëîâñðîíãóé á¿òöèéã áèé áîëãîõûí òóëä
õ¿÷ ç¿òãýë, öàã çàâàà çîðèóëàí ç¿òãýæýý.
Òýãâýë îäîî ýäèéí çàñãèéí õóâüñãàëûã
öîãöëîîæ, ìîíãîë ò¿ìíýý äýëõèéí ýíä
õ¿ðãýõ èõ ¿éëñèéí ãàðààí äýýð èðýýä áàéíà.
6 7

5. Ñàðóóë óõààíò ìîíãîë ò¿ìýí ìèíü ñàéõàí ÀÐÄ×ÈËÑÀÍ ÍÀÌÛÍ
Ìîíãîë îðîíäîî ñýòãýë òýí¿¿í àìüäðàõûí
ýõ ¿íäýñ áîëîõ ýäèéí çàñãèéí õóâüñãàëûí
ÝÐÕÝÌ ÇÎÐÈËÃÎ
ò¿¿÷ýý áîëãîæ, ýíýõ¿¿ íîìîî óíøèã÷ òàíä
Ìîíãîëûí ¿íäýñíèé ýðõ àøãèéã äýýäëýí,
ºðãºí áàðüæ áàéíà. “Àðä÷èëñàí çàñàãëàë
õóâü õ¿í, ºðõ ãýðèéí õºãæëèéã ýðõýìëýæ,
1206” íü ìîíãîë ìºðººäºë áîäèò áèåëýë
áàÿëàãèéã á¿òýýã÷, ÷èíýýëýã, ýðõ ÷ºëººò
áîëæ, Ìîíãîë óëñûí õºãæèë äýëõèéí ÷èõíýý
èðãýäèéí õàðèóöëàãàòàé íèéãìèéã
äóóðñàõ òýð áàÿðò ìº÷ ð¿¿ ºðòººëºõ õºòº÷
òºëºâø¿¿ëýõ.
áîëíî ãýäýãò íàéäàæ áàéíà.
Ýíý íîìä Ìîíãîë óëñûí ýäèéí çàñãèéí
ÍÀÌÛÍ ÒÓËÃÓÓÐ ¯ÍÝÒ Ç¯ÉËÑ
ºñºëò èðãýäýä õýðõýí íºëººëºõ, ìîíãîë
õ¿íèé àìüäðàëûí ò¿âøíèéã äýëõèéí ýíä
• Õ¿íèé æàì ¸ñíû, çàÿàãäìàë ýðõ
ÿàæ õ¿ðãýõ òàëàà𠺺ðèéí ¿çýæ õàðñàí,
• Ýðõ ÷ºëººíèé áàòàëãàà áîëîõ õóâèéí ºì÷
ñóäàëæ øèíæèëñýí, ýðãýö¿¿ëæ áîäñîí
• Õóâü õ¿íèé ýðõ àøèã, õàðèóöëàãûí
ç¿éëýý èëýí äàëàíã¿é áè÷ëýý. Ìîíãîë
óõàìñàð
õ¿í á¿ð Ìîíãîëäîî ñàéõàí àìüäàð÷, õóâü
• Õóâü õ¿íèé àâúÿàñ ÷àäâàð, õ¿ñýë
çàÿàíûõàà æèíõýíý ýçýí íü áàéõ òýð îëîí
òýì¿¿ëýë
áîëîìæèéí òóõàéä ººðèéí ¿çýë áîäëîî
• ªðõ ãýðèéí ÷èíýýëýã îðøèõóé
óíøèã÷ òàíòàé õóâààëöàõûã çîðüñîí ìèíü
• Òºðèéí õÿçãààðëàãäìàë îðîëöîî
ýíý.
• Òºðèéí íýýëòòýé, èðãýäýä õÿíàãäàõ
Ñóì ìýò ýð÷òýé áýðõøýýë øóóðãà àäèë
òîãòîëöîî
õ¿÷òýé ñºðñºí ÷ èðì¿¿í ñýòãýë, èòãýëèéí
• Èðãýíèé, íýýëòòýé íèéãýì
áàìáàðàà ÷àíãà àòãàñààð óðàãøèëíà àà,
• ׺뺺ò ºðñºë人í á¿õèé çàõ çýýë
Àðä÷èëëûíõàí.
• Æåíäåðèéí òýãø áàéäàë
ÍÀÌÛÍ ÝÐÌÝËÇÝÕ Ç¯ÉË
Íýã. Àðä÷èëàë áà õóâü õ¿íèé ýðõ ÷ºëºº
1.1 Õóâü õ¿íèé çàÿàãäìàë ýðõ, ýðõ ÷ºëººíèé
¿çýë ñàíààíä òóëãóóðëàñàí àðä÷èëëûí
õºãæëèéí áýõæèëò íü ìîíãîëûí àðä
ò¿ìíèé ÿçãóóð ýðõ àøèãò íèéöíý.
1.2 Õóâü õ¿íèé ýðõ ÷ºëºº, òýãø áîëîìæ
ãàãöõ¿¿ àðä÷èëñàí íèéãýìä ë áèåëëýý
8 9

6. ÍÈÉÒËÝË
îëíî. Õóâü õ¿ì¿¿ñèéí ýðõ ÷ºëººã õàíãàõ 1.8 Õ
ýâëýë ìýäýýëëèéí õýðýãñëèéã
ýðõ ç¿éò òºð, òýãø ýðõýä ñóóðèëñàí òºðèéí íºëººë뺺ñ àíãèä áàéõ á¿õèé
÷ºëººò ñîíãóóëü, òºðä òàâèõ õÿíàëò, ë íºõöëèéã á¿ðä¿¿ëæ, ñýòã¿¿ë ç¿éí
èðãýíèé ýðõ àøèãò òóëãóóðëàñàí çàð÷èì, ¸ñ ç¿é, õàðèóöëàãàòàé õýâëýë
íèéãìèéí òîãòîëöîîã òºãºëäºðæ¿¿ëíý. ìýäýýëëèéí õýðýãñëèéã ÷óõàë÷èëíà.
1.3 Òºðèéí ¿íäñýí ¿¿ðýã íü õóâü õ¿íèé
íýð òºð, ýðõ, ýðõ ÷ºëºº, õóâèéí ºì÷èéã Õî¸ð. Ýðõ ç¿éò ¸ñ áà õÿçãààðëàãäìàë çàñàã
õàìãààëàõ, ò¿¿íä ó÷ðàõ àëèâàà ñààä,
áýðõøýýëèéã òàñëàí çîãñîîõ, àðèëãàõàä 2.1 Ý ðõ ç¿éò ¸ñ íü àëèâàà
÷èãëýíý. Õóâü õ¿í, ºðõ ãýð, õ¿ì¿¿íèé ÿëãàâàðëàëã¿éãýýð øóäàðãà ¸ñûã
õàìòëàã íü òºðèéí îðîëöîîã¿éãýýð õàäãàëàí áàòàëãààæóóëàõ, õóâü õ¿íèé
áèå äààí øèéäâýð ãàðãàõ, ººðòºº ýçýí ýðõèéã õàíãàõ, èðãýíèé áàéð ñóóðèéã
áàéõ ÷àäâàðûã õºãæ¿¿ëýõ íºõöëèéã áýõæ¿¿ëýõ ñóóðü ìºí.
á¿ðä¿¿ëíý. 2.2 Òºðèéí ýðõ ìýäëèéã õóóëü äýýäëýõ
1.4 Èòãýë ¿íýìøèëòýé áàéõ, ¿çýë áîäîë, çàð÷èìä çàõèðóóëæ, èðãýíèé ýðõýýð
áàéð ñóóðèà ÷ºëººòýé èëýðõèéëýõ, õÿçãààðëàãäñàí çàñàãëàë áèé áîëãîíî.
øààðäëàãà òàâèõ çýðýã ýðõ, ýðõ ÷ºëººã 2.3 Ýðõ ìýäýëòíèéã õàìãààëäàã ø¿¿õýýñ
õàìãààëíà. èðãýíýý õàìãààëäàã ø¿¿õèéí òîãòîëöîî
1.5 Ǻâøèëöºõ, õ¿ëýýöòýé õàíäàõ, ðóó øèëæèæ, òºð èðãýíäýý ¿éë÷ëýõ,
õàðèëöàí áóóëò õèéõ íü àðä÷èëñàí èðãýí òºðºº õÿíàõàä õóóëü èðãýíä
íèéãìèéí îðøèí òîãòíîõ çàð÷èì ìºí. òóñàëäàã áàéõ íü Ìîíãîëûí ýðõ ç¿éí
Ýäãýýð çàð÷èì íü ººðèéí òóëãóóð øèíýòãýëèéí öºì áàéíà.
¿íýëýìæ, ¿íýò ç¿éëñýýñ óõðàõ, õóóëü 2.4 Èðãýäèéí õ¿ñýë çîðèãèéã èëýðõèéëýõ
¸ñîíä õàðøëàõ ¿éëäëèéí ¿íäýñëýãýý ÷èã ¿¿ðýãòýé ïàðëàìåíòûí ÷àäàìæèéã
áîëîõ ¸ñã¿é. á¿ðýí íýýõ¿éö õóóëü, ýðõ ç¿éí
1.6 Ø¿òýí áèøðýõ ýðõ íü õ¿íèé èòãýë îð÷íûã á¿ðä¿¿ëíý. Õóóëü òîãòîîõ ¿éë
¿íýìøëèéí íýãýí õýëáýð ìºí. Àëèâàà àæèëëàãààã èë òîä, íýýëòòýé, èðãýäèéí
öººíõ àøèã ñîíèðõîë, õ¿ñýë òýì¿¿ëëýý îðîëöîîíä òóëãóóðëàäàã áîëãîõ íü
èëýðõèéëýí õàìãààëàõ ýðõòýé áà ýíý áèäíèé çîðèëãî áàéíà.
íü àðä÷èëëûí ñàëøã¿é õýñýã ãýæ ¿çíý. 2.5 Óëñ òºðººñ àíãèä, õàðààò áóñ, íýýëòòýé,
1.7 Ìýäýýëëèéí íýýëòòýé áàéäàë íü øóäàðãà ø¿¿õ íü õóóëèéí ºìíº èðãýí
èðãýíèéã ýðõ ìýäýëòýé áîëãîõ ¿íäñýí á¿ð òýãø ýðõòýé áàéõ áàòàëãàà áîëíî.
íºõöºë ìºí òóë ìýäýýëëèéí õ¿ðòýýìæ, Õóóëèéã ÷àíä ñàõèõ íü àëáàí òóøààëòíû
òýíöâýðòýé áàéäëûã õàíãàõ çàìààð äóð çîðãûí ¿éëäëèéã õÿçãààðëàõ ãîë
õóâü õ¿ì¿¿ñèéí ÷ºëººòýé ñîíãîëò õèéõ çàð÷èì ãýæ ¿çíý.
áîëîìæèéã á¿ðä¿¿ëýõèéã ÷óõàë÷èëíà. 2.6 Òºðèéí àëáûã óëñ òºðººñ àíãèä áàéëãàõ
10 11

7. ÍÈÉÒËÝË
íºõöëèéã á¿ðä¿¿ëæ, àøèã ñîíèðõëûí ÷èãë¿¿ëýëòã¿éãýýð øèéäâýðýý áèå
çºð÷èëã¿é òºðèéí àëáàíû òîãòîëöîîã äààí ãàðãàõ á¿ðýí ýðõòýé.
áèé áîëãîíî. 3.6 Ýäèéí çàñãèéí äýâøèë, õýðýãëýýã
2.7 Èðãýíèé õóâèéí íóóöûã ÷àíäëàí õàíãàõ áîäëîãî íü áàéãàëü îð÷íû
õàìãààëàõ, òºðèéí íóóöûã ãàãöõ¿¿ õàìãààëàëò, íºõºí ñýðãýýëò, áàéãàëèéí
¿íäýñíèé àþóëã¿é áàéäëûí õ¿ðýýãýýð íººöèéí ìåíåæìåíòòýé çàéëøã¿é
õÿçãààðëàõûã îíöëîí ÷óõàë÷èëíà. õîñëîíî. Õ¿ðýýëýí áàéãàà îð÷èíä
ó÷ðóóëñàí õîð õºíººëèéí õýìæýýãýýð
Ãóðàâ. Õóâèéí ºì÷ áà áàÿëàã á¿òýýõ îð÷èí íü õàðèóöëàãà õ¿ëýýëãýäýã òîãòîëöîîã
áèé áîëãîíî.
3.1 Õóâü õ¿í, ºðõ ãýðèéí ÷èíýýëýã áàéäàë, 3.7 Òàòâàðûí òîãòîëöîî, õýìæýý íü áàÿëàã
îþóí ñàíààíû áàÿëàã íü Ìîíãîë óëñûí á¿òýýõ, õóâü õ¿í, ºðõ ãýðèéí àìüäðàõ
õºãæëèéí ¿íäýñ ñóóðü ìºí. Ýíý íü ÷àäâàðò ñààä áîëîõ áóñ äýìæèõýä
Ìîíãîëûí òºðèéí áîäëîãûí àãóóëãûã ÷èãëýãäýíý.
÷èãë¿¿ëýã÷ áàéíà. 3.8 Òºñºâ çîõèîõ òîãòîëöîîã ººð÷èëæ,
3.2 Õóâü õ¿íèé ýðõ ÷ºëººò áàéäëûí ñàëøã¿é òºñâèéí õýëýëö¿¿ëýã èðãýäýä íýýëòòýé,
õîñ òóëãóóð íü óëñ òºðèéí àðä÷èëàë, èë òîä ÿâàãäàõ ýðõ ç¿éí îð÷íûã
õóâèéí ºì÷ ìºí. ׺뺺ò, ºðñºë人íò á¿ðä¿¿ëíý.
çàõ çýýë íü õ¿íèé ýðõ, ýðõ ÷ºëººíèé 3.9 Òºñâèéã ¿ðýëãýí çàðöóóëäàã òºðèéí
¿íäñýí áàòàëãàà áîëíî. òîãòîëöîîã õóìüæ, òºñâèéí á¿ðä¿¿ëýëò,
3.3 ׺뺺ò àðèëæàà íü áàÿëàã á¿òýýõ ãîë çàðöóóëàëòûã òàòâàð òºëºã÷äèéí
õºø¿¿ðýã ìºí áºãººä ýíý íü ãàãöõ¿¿ õÿíàëòàíä îðóóëæ, íèéòýä èë áàéëãàíà.
øóäàðãà ºðñºëäººíººð õàíãàãäàíà.
Øóäàðãà ºðñºë人í íü çàõ çýýë äýõ ĺðºâ. Õóâü õ¿í áà õ¿ì¿¿íèé õàìòëàã
ìîíîïîëü, òºðèéí ïðîòåêöèîíèçìûã
/ÿëãàâàðëàñàí îðîëöîîã/ ¿ë òýâ÷èíý. 4.1 Õóâü õ¿í ººðèéí óõàìñàð, ¸ñ ç¿éí
3.4 Àâèëãà íü áàÿëàã á¿òýýõ ÷àðìàéëòûí ¿íýëýìæýýðýý íýð òºðòýé àìüäðàõ
¿íäñèéã ýâäýæ, íèéãìèéí ¸ñ ýðõòýé. Õóâü õ¿íèé ýðõ íü ýðõ
ñóðòàõóóíûã äîðîéòóóëàí ýð¿¿ãèéí ÷ºëººò áóñàä õóâü õ¿íèé ýðõýýð
ñýòãýëãýýã ººãø¿¿ëäýã òóë àâèëãûã áèé õÿçãààðëàãäàíà.
áîëãîäîã àëèâàà òîãòîëöîîã ¿ã¿é õèéíý. 4.2 ªðõ ãýð íü íèéãìèéí àíõäàã÷ íýãæ,
3.5 Àæèë îëãîã÷, àæèëëàã÷äûí õàìòûí ñ¿ëä õèéìîðü íü ìºí. Õ¿¿õýä çàëóóñò
àøèã ñîíèðõëûí õàðèëöààíä òºðèéí áèå äààñàí àìüäðàëä ñóðàëöàõ ÷àäâàð,
äàðàìò, øàõàëòûã àðèëãàõ íü ýäèéí èòãýë ¿íýìøèëòýé õóâü õ¿í áîëîí
çàñãèéí ºñºëòèéí ãîë íºõöºë ìºí. Õóâü òºëºâøèõ óëàìæëàëò îð÷èí áîëîõ
õ¿í, áèçíåñèéíõýí òºðèéí áàéãóóëëàãûí ºðõ ãýðèéã íèéãìèéí èíñòèòóöèéí
12 13

8. ÍÈÉÒËÝË
õýìæýýíä äýìæèõ áîäëîãî áàðèìòëàíà. ìýäëèéí òºâëºðëèéã ñààðóóëíà.
4.3 Òºð íü íèéãìèéí áàÿëàãèéã òýãøèòãýí
õóâààðèëàõ áóñ, õóâü õ¿íèé ñàíàà÷ëàãà, Òàâ. Ìîíãîë óëñ áà ãàäààä åðòºíö
àìæèëò, õ¿ñýë ýðìýëçëýëèéã
óðàìøóóëàí õ¿í á¿ðèéã áîëîìæîî 5.1 Ìîíãîë óëñûí ãàäààä áîäëîãî íü
àøèãëàõ òýãø íºõö뺺ð õàíãàõ ¿¿ðýã äýëõèé åðòºíöèéí äàÿàðøëûí ¿éë
õ¿ëýýíý. ÿâöûã îéëãîí, ò¿¿íèé ìºí ÷àíàðò
4.4 Õóâü õ¿íèéã ÿëãàâàðëàí ãàäóóðõàõ á¿õ òóëãóóðëàí áàéð ñóóðèà áýõæ¿¿ëæ,
òºðëèéí áîäëîãî, ¿éëäëèéã ¿ë òýâ÷èíý. ¿íäýñíèé àþóëã¿é áàéäàë, õºãæëèéí
4.5 Í èéãìèéí õºãæëèéí òóëãóóð íü òààòàé îð÷èíã õàíãàõàä ÷èãëýãäýíý.
ãýãýýðñýí, áîëîâñðîëòîé, îþóíëàã 5.2 Ä ýëõèéí àðä÷èëñàí ÷ºëººò
õóâü õ¿ì¿¿ñ ìºí. ¯íäýñíèé óëàìæëàë, íèéãýìëýãèéí á¿ðýí ýðõò ãèø¿¿íèé
¸ñ çàíøèëä ñóóðèëñàí ñî¸ë, õ¿í õóâüä õ¿íèé ýðõ, ýðõ ÷ºëººíèé
òºðëºõòíèé íèéòëýã ¿íýëýìæ, íèéãìèéí òºëºâøèë, àðä÷èëëûí ¿éë ÿâöûí ñîðèëò,
øóäàðãà òîãòîëöîî, æåíäåðèéí áýðõøýýëèéã õàìòäàà äàâàí òóóëàõ, õ¿í
çºâ õàíäëàãûã õàìãààëàõ áîäëîãî òºðºëõòíèé ñî¸ë èðãýíøëèéí äýâøèëä
õýðýãæ¿¿ëíý. õóâü íýìðýý îðóóëàõ íü ìîíãîë÷óóä
4.6 Õ ºãæëèéí áýðõøýýëòýé áîëîí áèäíèé ¿¿ðýã ãýæ ¿çíý.
íèéãìèéí ýìçýã á¿ëãèéíõíèéã
äýìæèõ èðãýíèé ýíýðýíã¿é óõàìñàð,
ýðìýëçëèéã íèéãýìä òºëºâø¿¿ëýõèéã
÷óõàë÷èëíà. Ýäãýýð á¿ëãèéí èäýâõòýé
àìüäðàõ ÷àäâàð, àðãà óõààí, àëèâàà
ñàíàà÷ëàãûã òºðèéí ç¿ãýýñ á¿õ òàëààð
äýìæèíý.
4.7 Ìîíãîëûí íèéãìèéã àíãèëàí õóâààõ,
íèéãìèéí äîòîîä õºäºë㺺íøèëòèéã
õÿçãààðëàõ, õóâü õ¿íèé õºãæèë äýâøèëä
ñààä ó÷ðóóëàõûã õîðèãëîíî.
4.8 Íàìóóäûí ºðñºë人íèéã ÿâöóóðóóëàí
òóéëøðóóëæ, èðãýäýý òàëöóóëäàã óëñ
òºðèéí îð÷íûã ýðñ ººð÷èëíº.
4.9 Òºðèéí çàõèðãààíû íºëººíä îðñîí
èðãýäèéí Õóðëûí ººðºº óäèðäàõ ¸ñíû
áîäèò èíñòèòóöè áîëãîõ óëñ òºð, ýäèéí
çàñàã, ýðõ ç¿éí øèíý÷ëýë õèéæ, ýðõ
14 15