dış kuvvetler

1. GÜNEŞTEN GELEN GÜÇ
DIŞ KUVVETLER

2. RÜZGÂR VE OLUŞTURDUĞU ŞEKİLLER
Rüzgarın etkili olabilmesi için bölgenin kurak
olması, bitki örtüsünden yoksun olması ve taş
yapısının kolay ufalanabilir olması ve rüzgarın
hızlı olması gerekir.
Bu tür yerlere örnek olarak Orta Asya, Kuzey
Afrika çölleri, İç Anadolu bölgesi örnek
verilebilir.

3. AŞINDIRMA ŞEKİLLERİ
1. MANTAR KAYA

4. 2. ŞAHİT KAYA

5. 3. TAFONİ

6. BİRİKTİRME ŞEKİLLERİ
• Biriktirme şekilleri içinde kumul, barkan ve lösler
bulunur.
• Aşağıdaki şekilde de kumul ve barkan
görülmektedir.

7. AKARSULAR VE OLUŞTURDUĞU ŞEKİLLER
• Akarsuyun akmaya başladığı yere kaynak,
döküldüğü yere de ağız denir. Eğer ağız denize
ulaşıyorsa açık havza, ulaşamıyorsa kapalı
havzadır. Eğer bir akarsu kapalı havza ise; ya
iklimi kuraktır, ya da yer şekillerinden dolayıdır.
• Bir akarsu aşındırma gücünü yitirirse o akarsu
genel taban seviyesine ulaşmış olur yani
denge profilini oluşturmuştur. Bir akarsuyun
su toplama alanına havza denir. İki havzayı
ayıran sınıra su bölümü çizgisi denir.

9. • Bir akarsuyun yıl içinde taşıdığı su miktarına akım
veya debi denir. Bir akarsuyun akım miktarının yıl
içindeki değişikliğine rejim denir. Yıl içi akım
miktarı çok değişiyorsa düzensiz rejim az
değişiyorsa düzenli rejimdir.
• Soru: Akım miktarı iklim, bitki örtüsü, kayaç,
insan vb gibi etkenlere göre değişir. Tek etken
iklim olsaydı. Hangi iklim bölgesinde rejim
düzenli olurdu?
• Soru: Önceki soruyu bilemeyenler hâlâ neden
yaşıyor? Tunceli Üniversitesi kontenjanlarını
kontrol ettiniz mi?

11. DENGE PROFİLİ
• Bir akarsu denge profiline ulaşmış ise ;
• Akış hızı azaldığı için aşındırma gücü bitme
aşamasındadır.
• Hidroelektrik potansiyeli yoktur. Üzerinde
ulaşım yapılabilir.

12. AŞINDIRMA ŞEKİLLERİ
• 1.VADİ
a) Çentik vadi: V şekilli vadilerdir. Aşındırmanın en
güçlü olduğu vadidir.
b) Boğaz vadi: (yarma vadi) Yüksek dağ sıralarını
yarıp geçen akarsular tarafından oluşturulur.

13. c) Tabanlı Vadi: Akarsu yana aşındırma ve
biriktirme yaparak oluşturduğu vadilerdir.
Soru: Bir akarsu denge profiline ulaşmış olması
jeolojik zaman olarak bize nasıl bilgi verir?

14. • 2. KIRGIBAYIR: Şiddetli erozyonla oluşmuş
parçalanmış yamaçlardır. (Kırgıbayır varsa;
bitki örtüsü cılızdır. Yamaç kırıntılı tortuldur.
Yağış rejimi düzensizdir.)

15. 3) Peri Bacası
• Soru: Peri bacaları hangi taş grubunun özgün
şeklidir?

16. • 4)Şelale ve Dev Kazanı:
• Şelale varsa; akım hızlı, denge profiline
ulaşılmamış demektir.

18. • 5) Peneplen (yontuk düzlük)
Yoğun aşındırma sonucu oluşan dalgalı
düzlüklerdir.

19. • 6) Plato
Akarsular tarafından derince yarılmış yüksek
düzlüklerdir. Ya da çevresine göre yüksekteki
düzlüklerdir.

22. AKARSU BİRİKTİRME
1)BİRİKİNTİ KONİSİ: Akarsuyun bir anda hızını yitirmesi ile o bölgede
malzemelerini biriktirmesiyle ortaya çıkar. Geniş olanına yelpaze adı
verilir.

23. • 2) Dağ eteği ovası: Yelpazelerin birleşmesiyle oluşur.
• 3) Dağ içi ovası: Dağ içlerinde eğimin azaldığı yerlerde
görülür.

24. • 4) Taban seviyesi ovası:

25. • 5) Delta: olması için akıntı ve gel-git olmayacak.
Bol alüvyon gelecek ve deniz derin olmayacaktır.

27. • 6) Kum adacıkları:

28. HEM AŞINDIRMA HEM DE BİRİKTİRME
1)Menderes: akarsuyun büklüm yaparak akmasıdır.

30. • 2) Seki (taraça)

31. KARSTİK ŞEKİLLER
• Bir yerde karstik şekil olabilmesi için alçıtaşı,
jips, kaya tuzu ve en önemlisi kalker bulunmak
zorundadır. Yani kimyasal tortul kayaçlar….
• Bu bölgede aynı zamanda karstik kaynak
bulunur. Ve bu bölgede su yer altına çabuk
sızar.
• Bu bölgedeki kaynaklarda da tuz ve kireç oranı
diğer kaynaklara nazaran daha yüksektir.

33. AŞINMA ŞEKİLLERİ:
• LAPYA: Karstik kayacın yağmur suyu tarafından oluk oluk
eritilmesi il oluşur.

34. • Dolin ve Uvala: Dolin erime sonucu oluşan çukurdur. Bunlar
birleşirse uvala oluşur.
• Düden:karstik alanlarda su bazen bir çukura girip
kaybolduğu gözlenir. Bu kuyulara düden denir.

35. • Obruk: Bunlar mağara çökmesi ile oluştuğu için
dolinden farkı sadece derin olmasıdır.

36. • Polye: Karstik erimeylan oluşan ovalardır.

37. • Mağara: erime sonucu oluşan yer altı boşluğudur.

38. BİRİKTİRME ŞEKİLLERİ
• Sarkıt, dikit, sütun

39. • traverten

40. BUZUL
• Yükseldikçe ve kutuplara yaklaştıkça etkinliği artar.
• Erimeyen buzula kalıcı (toktağan) kar örtüsü veya buzul
denir.
• Sirk buzulu, yeni oluşan veya eski buzul kalıntısı olan
buzullardır.
• Vadi buzulu, sirk buzulundan büyük vadi boyunca
uzanan buzullardır. Buzul vadileri tekne şeklindedir.
• Örtü buzulu, geniş sahaları kaplayan buzullardır.
Grönland ve Antarktika bunlara örnektir.
• Küçükten büyüğe doğru sıralayacak olursak sirk < vadi<
örtü olarak sıralanır.

41. BUZUL AŞINIM ŞEKİLLERİ
a) Buzul Vadisi
Vadi buzulu eridiğinde ortaya çıkan tekne şekilli vadidir.

42. b) Hörgüç Kaya: Ana kayanın buzul tarafından
işlenmesi ile ortaya çıkar.
c) Sirk Çanağı: Sirk buzulunun erimesiyle oluşan
çukurlardır.
BİRİKTİRME ŞEKİLLERİ:
a)Moren (buzul taş)
Buzulun aşındırdırdığı malzemelerinin
birikmesiyle oluşur. Oluşumu lös ve alüvyon ile
aynıdır.
b)Sander Düzlükleri:
c)Drumlin:

43. DALGA VE AKINTILARIN OLUŞTURDUĞU ŞEKİLLER:
1. Aşındırma Şekilleri:
a) Falez: Kıyıya yakın kesimde oluşan uçurumlardır.

44. KIYI BİRİKTİRME ŞEKİLLERİ
1. Kıyı oku ve Kordonu

45. 2. Tombolo: Kıyı oku ile adanın birleşmesi ile
oluşur.

46. 3. Lagün: kıyı kordonunun koyu kapatmasıyla
oluşur.

47. KIYI TİPLERİ
1. Enine kıyılar: *Dağlar denize diktir. *İç kesimle
ulaşım kolaydır. *koy körfez ada çoktur. *Denizin
etkisi iç kısımlara ulaşır.

48. 2. Boyuna Kıyı: *Dağlar denize paraleldir. *Ada koy, körfez
çok azdır. *Doğal liman çok az, iç kesimle ulaşım zordur.
Deniz etkisi iç kesime ulaşmaz.

49. 3. Liman Tipi Kıyılar: kıyının önünün doğal setle
kapanmasıyla oluşur.

50. 4. Ria Tipi Kıyı: Eski akarsu vadilerinin sular altında
kalmasıylan oluşan kıyılardır.

51. 5. Haliç Kıyı Tipi: * Gel-git sonucu oluşurlar. * okyanus
kıyılarında bulunur. İngiltere, Hollanda, Fransa gibi ülkelerde
görülür. Türkiye’de yoktur.

52. 5. Dalmaçya Kıyı Tipi : *Hırvatistan’da görülür.
Türkiye’de Kaş ilçesinde görülür (Antalya). Kıyıya
yakın sıradağların sular altında kalmasıyla oluşur.

53. 7. Fiyort Tipi Kıyı: Buzul vadilerinin sular altında
kalmasıyla oluşur. Akarsu vadisi olsaydı Ria adını alırdı.

55. 8. Skyer Tipi Kıyılar: Buzul vadisinin yanında Morenlerinde
sular altında kalmasıyla oluşur. Tek fark çok sayıda ada
vardır.