Recommandé
Contenu connexe
Tendances
Tendances (20)
En vedette
En vedette (20)
Similaire à พระพุทธศาสนาในประเทศอินเดีย
Similaire à พระพุทธศาสนาในประเทศอินเดีย (20)
Plus de วัดดอนทอง กาฬสินธุ์
Plus de วัดดอนทอง กาฬสินธุ์ (20)
พระพุทธศาสนาในประเทศอินเดีย
- 1. พระพุ ท ธศาสนาได้ อุ บ ัติ ขึ้ น ท่ า มกลางสัง คม อินเดียที มีความหลากหลายด้านความเชื่อ ศาสนา ลัทธิต่าง ๆ ที่ อุบติขึ้นก่ อนพระพุทธศาสนา และที่ ั เกิดขึนไล่เลี่ยกัน ตลอดจนลัทธิที่เกิดขึนมาภายหลัง ้ ้ อีกมากมาย แม้ว่าพระพุทธศาสนาจะเกิดขึ้นมาใน ดิ นแดนชมพู ท วี ป หรื อ อิ นเดี ย เหมื อ นกั บ ลัท ธิ ศาสนาต่าง ๆ เหล่านัน แต่พทธ ้ ุ
- 2. ศาสนามี ล ัก ษณะพิ เ ศษที่ แ ตกต่ า งจากล ัท ธิ ศาสนาต่าง ๆ ได้แก่การอุบติขึ้นมาพร้อมกบ ั ั การปฏิ รู ป สั ง คมอิ นเดี ย เสี ย ใหม่ คื อ พุ ท ธ ศาสนาได้เสนอหลกทฤษฎีใหม่ ซึ่งหกล้างกบ ั ั ั ความเชื่ อ ด ั ง เดิ มของชาวอิ นเดี ย ไปมาก ้ โดยเฉพาะอย่ า งยิ่ ง หล ัก การที่ แ ตกต่ า งจาก ศาสนาพราหมณ์โดยสิ้นเชิง
- 3. พุท ธศาสนาเคยได้ เ จริ ญ รุ่ง เรือ งในอินเดี ย มาก่ อ น ย่อมจะทําให้ สงคมอินเดี ยได้รบอิทธิพลด้านความคิด ั ั ความเชื่ อ จากพระพุ ท ธศาสนาอย่ า งแน่ นอน เมื่ อ ความคิ ด ความเชื่ อ หรื อ ทัศ นคติ ข องคนอิ น เดี ย เป็ น อย่างไร ก็ย่อมส่งผลให้สงคมเป็ นไปอย่างนันด้วย แม้ว่า ั ้ ปั จ จุบ น นี้ จ ะเหลื อ แต่ ภ าพเก่ า ๆ ของพุท ธศาสนาใน ั ความทรงจ ํา ของผู้ค น หรื อ อาจจะลื ม ไปแล้ ว ก็ต าม สาหรบคนอินเดีย แต่อิทธิพลของของพทธศาสนาที่เคย ํ ั ุ มีบทบาทต่อสงคมอินเดียนัน ยงปรากฏอยู่ ทงในอดีต ั ้ ั ั้ และ
- 4. ปั จ จุ บ น อิ ท ธิ พ ลของพระพุท ธศาสนาในครัง ั ้ พุท ธกาล หลัง จากที่ พ ระพุท ธองค์ท รงตรัส รู้ อนุ ต ตรสัม มาสัม โพธิ ญ าณแล้ ว ภารกิ จ อัน ยิ่งใหญ่ของพระพทธองคคือ การชี้นําแนวทาง ุ ์ ดําเนินชีวิตที่ถกต้องแก่มวลประชากร เพื่อ ู
- 5. ความสุ ข สงบแก่ ชี วิ ตและสั ง คมแม้ ว่ า จะ ยากลําบากเพียงใดก็ตาม พระองค์ใช้เวลาที่ มี อยู่ตลอดพระชนม์ชีพ ๔๕ พรรษา เผยแผ่ ห ลัก ธรรมคํา สัง สอนจนพุท ธ ่ ศาสนาแพร่หลายในแคว้นต่าง ๆ มีประชาชน ศรทธาเลื่อมใสและอทิศตนเป็นพทธสาวก นับ ั ุ ุ ถือพระพทธศาสนาจานวนมากมาย ุ ํ
- 6. พระพุทธองค์มิได้จากัดบุคคลในการเทศน์ สอน ํ ว่าเป็ นชนชันวรรณะใด เพศใด อาชีพใด หรืออายุ ้ วัยใด ทรงแสดงธรรมแก่บคคลทุกระดับ ไม่จากัด ุ ํ ขอบเขต หากเขามีความสามารถที่จะรบร้ธรรมได้ ั ู ก็ทรงให้โอกาสเสมอ จนมีพทธศาสนิกชนทุกระดับ ุ พุทธธรรมได้แทรกซึมอยู่ในบุคคลทุกกลุ่ม ทุกวัย ทุกสาขาอาชีพ สิทธิเสรีภาพของบคคลได้ถกเปิด ุ ู
- 7. ออกโดยหลั ก การของพุ ท ธศาสนา เพราะ เมื่ อ ก่ อ นได้ ถ ก ครอบง ํา ปิ ดก ัน สิ ท ธิ เ สรี ภ าพ ู ้ โดยความเชื่อทางศาสนาพราหมณ์ ประชาชน ส่วนมากได้รบอิทธิพลจากพุทธศาสนาในการ ั ดํา เนิ นชี วิ ต เช่ น การมี ค วามเชื่ อ เรื่ อ งกรรม แทนความเชื่ อเรื่องพระพรหมลิขิต การถวาย ทาน การปฏิบติตามศีล ๕ ศีล ๘ เป็นต้น ั
- 8. พระราชาผู้ปกครองแว่นแคว้นก็ทรงปกครอง โดยทศพิธราชธรรม ดงปรากฏว่ามีพระราชาหลาย ั พระองค์ที่ทรงเป็ นพุทธสาวก เช่นพระเจ้าพิมพิสาร แห่งแคว้นมคธ พระเจ้าปเสนทิโกศล พระราชาแห่ง แคว้นโกศล เป็ นต้ น ทรงเป็ นพุทธมามกะ และได้ ปกครองบ้านเมืองด้วยหลกธรรมทางพทธศาสนา ั ุ ทรงอุ ป ถั ม ภ์ พุ ท ธศาสนา ด้ ว ยการทนุ บํ า รุ ง พระภิกษุสงฆ์
- 9. มี พระพุท ธเจ้ า เป็ นประธาน และได้ ส ร้ า งวัด วา อารามต่ า ง ๆ ถวายแก่ พ ระภิ ก ษุ ส งฆ์ ด้ ว ย ภายหลงพทธปรินิพพาน พระพทธศาสนาได้มี ั ุ ุ ความเจริญรุ่งเรืองไปในแคว้นต่าง ๆ มีนิกาย ต่าง ๆ เกิดขึ้นทําให้พุทธศาสนาแพร่หลายไป พร้ อ มก ั บ ความเสื่ อ มที่ ตามมาก ั บ ความ แพร่หลายนันเอง ด้วยเหตผลหลาย ่ ุ
- 10. ประการที่ทาให้พระพทธศาสนาเสื่อมจากอินเดีย ํ ุ พระพุท ธศาสนาได้ เ จริญ รุ่ง เรื องมาตัง แต่ ้ ครังพุทธกาล จนถึงประมาณพุทธศตวรรษที่ ้ ๑๑ ตงแต่บดนันมาพระพทธศาสนากได้เสื่อม ั้ ั ้ ุ ็ จากอินเดี ย โดยถูกครอบงําจากอิทธิพลของ ศาสนาฮิ น ดู ระยะกาลอัน ยาวนานของพุท ธ ศาสนาที่มีต่อวิถีชีวิตคนอินเดียกว่า ๑ พันปี
- 11. พุท ธศาสนามี บ ทบาทต่ อ สัง คมอิ น เดี ย ในสมัย ต่าง ๆ ดังนี้ เมื่ อ พุท ธศตวรรษที่ ๒ ในร ช สม ย ของพระเจ้ า ั ั อโศกมหาราช ทรงศรัทธาเลื่ อมใสในพุทธศาสนา เถรวาทมาก ทรงทํา นุ บ า รุง พระพุท ธศาสนาและ ํ ปกครองบ้านเมืองให้ สงบร่มเย็น ประชาชนอยู่กน ั อย่ า งสงบสุ ข บทบาทสํ า คัญ ของพระเจ้ า อโศก มหาราชที่ มีต่อพระพุทธศาสนาคือทรงอุปถัมภ์การ
- 12. ส ัง คายนาพระธรรมวิ นั ย คร ง ที่ ๓ ขจ ด ภ ย ร้ า ย ั้ ั ั ของพระพุ ท ธศาสนาด้ วยการขจั ด พวก เดียรถียปลอมบวช และส่งพระสมณทูตไปเผย ์ แผ่ พุ ท ธศาสนา ในดิ น แดนประเทศต่ า ง ๆ รวมถึง ๙ สายด้วยกันประมาณพุทธศตวรรษ ที่ ๙ - ๑๑ ราชวงศคปตะทางอินเดีย ์ ุ
- 13. ตอนเหนื อเจริญรุ่งเรือง ในสมัยราชวงศ์นี้ได้ชื่อ ว่ า เ ป็ น ยุ ค ท อ ง ท า ง ศ า ส น า ว ร ร ณ ค ดี ศิลปกรรม และปรัชญา แม้ว่าพระเจ้าแผ่นดิน ในราชวงศ์นี้จะเป็ นฮินดูส่วนมาก
- 14. แต่ก็ทรงอุปถมภ์คุ้มครองพระพุทธศาสนาเป็น ั อ ย่ า ง ดี โ ด ย เ ฉ พ า ะ ฝ่ า ย ม ห า ย า น จ น เจริญร่งเรืองไปสู่ประเทศใกล้เคียง กษตริยที่มี ุ ั ์ บทบาทสาคญได้แก่ พระเจ้าจนทรคุปต์ พระ ํ ั ั เจ้ า สมุ ท รคุป ต์ พระเจ้ า วิ ษ ณุ คุ ป ต์ และพระ เจ้าสกนธคปต์ ั ุ
- 15. ในยุคนี้ พระพุทธศาสนาฝ่ ายมหายานได้ รจนา คมภีรขึนมากมาย ด้านศิลปกรรมทางพทธศาสนามี ั ์ ้ ุ ความเจริ ญรุ่ ง เรื อ งอย่ า งมาก เช่ น ศาสนสถาน และศาสนวตถ ุ ได้สร้างขึ้นอย่างงดงาม พระพทธรป ั ุ ู ศิ ลปะสมัย คุ ป ตะมี ห ลายขนาด หลายปาง แม้ พระพุท ธรูปสมัย ทวาราวดี ก็ไ ด้ ร บ อิ ท ธิ พ ลมาจาก ั ศิลปะสมยคปตะ ั ุ
- 16. ส่ ว นด้ า นปรั ช ญา ได้ มี นั ก ปรั ช ญาทางพุ ท ธ ศาสนาหลายท่ า น เช่ น ท่ า นนาคารชุ น ท่ า นอส ั ง คะ และท่ านวสุ พ ั น ธ์ ท่ านเหล่ า นี้ ประกาศ พุ ท ธปรั ช ญาให้ เ ป็ นที่ สนในแก่ ประชาชน โดยเฉพาะนั ก คิ ดนั ก ปร ั ช ญา ทัง หลาย แม้ ว่ า จะเป็นปร ช ญาฝ่ ายมหายาน ้ ั แต่ ก็ได้ มีอิทธิพลต่ อความคิด ความเชื่ อของ
- 17. ในด้ า นการศึ ก ษาพระพุ ท ธศาสนา ราว พ.ศ. ๑๐๐๐ การศึกษาทางพุทธศาสนาได้ก้าวหน้า ไปมาก ถึง กับขยายการจัดการศึ กษาไปเป็ น รูปแบบมหาวิทยาลย จึงได้เกิดมหาวิทยาลย ั ั แห่ งแรกในโลกขึ้น คือมหาวิทยาลัยนาลันทา และมหาวิ ทยาลัย อื่ น ๆ ขยายตามมาอี ก กระจายอย่ในอินเดียตอนเหนือ ู
- 18. มหาวิทยาลัยนาลันทามีคณาจารย์สงสอนธรรม ั่ มีถึง ๑๕๐๐ ท่าน นักศึกษาจานวนนับหมื่น มีทงชาว ํ ั้ อินเดีย และชาวต่างชาติ เช่น จีน ธิเบต อินโดนีเซีย เตอร์กี ทัง บรรพชิ ต และคฤหัส ถ์ ทัง ฝ่ ายมหายาน ้ ้ แ ล ะ เ ถ ร ว า ท แ ล ะ ศ า ส น า อื่ น ๆ ก า ร ศึ ก ษ า พระพทธศาสนาจึงเป็นไปอย่างกว้างขวาง ุ
- 19. พ.ศ. ๑๑๐๐ พระเจ้าหรรษวรรธนะ (พระเจ้าศีลา ทิตย) ราชวงศ์วรรธนะ แห่งวรรณะแพศย์ ได้ ์ กํ า จ ั ด อํ า นาจราชวงศ์ คุ ป ตะแห่ งวรรณะ พราหมณ์ลงได้ และขึ้นครองราชเป็นมหาราช ที่ยิ่งใหญ่ ทรงเลื่อมใสในพทธศาสนามหายาน ุ ได้ทานุบารงพระพทธศาสนา ํ ํ ุ ุ
- 20. และอุปถัมภ์บารุงมหาวิทยาลัยนาลันทาด้วย จน ํ ทํา ให้ ช าวฮิ น ดูข ด เคื อ งว่ า บ า รุง พุท ธศาสนา ั ํ มากกว่าฮินดู จึงวางแผนปลงพระชนม์พระเจ้า หรรษะจนสําเร็จ
- 21. ในยุคนี้ ได้มีพระภิกษุชาวจีนท่านหนึ่ งชื่อหลวงจีน เหี้ ย นจ ัง หรื อ ยวนฉาง (พระถ ัง ซัม จ ั ๋ง) ได้ จ าริ ก สู่ ชมพูทวี ป นอกจากท่ านมาศึ กษาพระพุทธศาสนา และแปลพระไตรปิ ฎกเป็ นภาษาจี น เพื่ อ นํ า ไปยัง ประเทศจีนแล้ว ท่านยงได้เขียนจดหมายเหตุไว้เพื่อ ั บัน ทึ ก เรื่ อ งราวและสภาพของสั ง คมด้ า นพุ ท ธ ศาสนาไว้มากมาย ซึ่ งเป็ นประโยชน์ ต่อการศึ กษา พระพุทธศาสนาในภายหลัง
- 22. หลังจากพระเจ้าศี ลาทิ ตย์สวรรคตแล้ว อินเดี ย ได้เข้าส่ความระสาระสายเป็นเวลาประมาณ ๑ ู ํ่ ศตวรรษ พระพุท ธศาสนาได้ เ ส่ื อ มถอยจาก อิ นเดี ย ตามลํ า ดั บ นั บ ตั ้ง แต่ ห ลั ง ราชวงศ์ วรรธนะ (พระเจ้ าศี ลาทิตย์ ) ด้ วยสาเหตุม า จากปัจจยทงภายในและภายนอกคือ ั ั้
- 23. ๑) ปั จ จัย ภายใน ได้ แ ก่ ค วามอ่ อ นแอ ความ แตกแยก ขาดความเป็ นปึ กแผ่ น ของคณะสงฆ์ ประกอบกบการรบเอาลทธิตนตระของพราหมณ์มา ั ั ั ั ปฏิบติ เกิดเป็นนิกายใหมเรียกว่านิกายพทธตนตระ ั ่ ุ ั ซึ่งขดกบหลกการเดิมของพทธศาสนาอย่างรนแรง ั ั ั ุ ุ
- 24. ๒) ปัจจยภายนอก ได้แก่ความระสาระสายของ ั ํ่ บ้านเมือง อันเนื่ องมาจากการคุกคามจากชน ชาติอื่น จนแตกแยกเป็นรฐน้อยใหญ่ และการ ั คุกคามจากศาสนาอื่น เช่น ศาสนาฮินดูและ ศาสนาอิสลาม
- 25. ขาดผู้อุ ป ถ ัม ภ์ โดยเฉพาะอย่ า งยิ่ ง คื อ กษั ต ริ ย์ ผู้ ป กครองบ้ า นเมื อ ง เมื่ อ กษั ต ริ ย์ ที่ นั บ ถื อ ศาสนาอื่นแล้วไม่ทรงอุปถัมภ์พทธศาสนาแล้ว ุ ก็จะทําให้พทธศาสนาไม่อาจมันคงถาวรได้ ุ ่
- 26. เมื่อประมาณ พ.ศ. ๑๗๐๐ สงคมอินเดียกาลงอยู่ใน ั ํ ั ความอ่อนแอ กองทพเตอรกมุสลิมได้เข้ามารกราน ั ์ ุ อิ น เดี ย ทํา ลายล้ า งพุท ธศาสนาที่ มี อ ยู่ ใ นอิ น เดี ย อย่างราบคาบ ได้ฆ่าพระสงฆ์ เผาคัมภีร์ ทําลายศา สนสถาน เช่น วดวาอาราม มหาวิทยาลยนาลนทา ั ั ั เผาตาราทิ้งจนไม่มีเหลือ พระสงฆ์บางส่วนที่หนีทน ํ ั ได้ลี้ภยไปอย่ที่เนปาล และธิเบต ั ู
- 27. พระพุทธศาสนาได้ สูญสิ้น ไปจากอิน เดี ย ตังแต่ ้ บด นั ้น มา ระยะกาลยาวนานกว่ า ๑ พน ปี ที่ ั ั พุทธศาสนาได้เจริญรุ่งเรืองในอินเดีย และได้ สูญสิ้นไปจากอินเดียโดยสิ้นเชิง ที่ ยงเหลืออยู่ ั ก็มี เ พี ย งประชากรเพี ย งน้ อยนิ ด ไม่ ถึ ง ๑% ของประชากรทังหมดของอินเดีย และคนที่ ยง ้ ั นับถือพุทธศาสนาอยู่ในปั จจุบนนี้ ส่วนมากก็ ั
- 28. มูลเหตุสาคญในอนที่จะส่งเสริมให้ศาสนา ํ ั ั ใดศาสนาหนึ่ ง เจริญรุ่งเรือง บรรลุความสําเร็จ เป็นที่ยอมรบนับถือของประชาชนทวไปได้นัน ั ั่ ้ อยู่ที่เนื้ อหาสาระอันเป็ นคุณสมบัติประจําของ ศาสนานั ้ น ๆ หากนี้ เป็ นหล ั ก เกณฑ์ แ ห่ ง ความสาเรจของศาสนาแล้วไซร้ ํ ็
- 29. กต้องยอมรบว่า พทธศาสนาเป็นศาสนาที่ ็ ั ุ เพียบพร้อมด้วยเนื้อหาสาระ หรือคณสมบติ ุ ั ดงกล่าว อย่างสมบรณ์ที่สด ั ู ุ
- 30. ในศตวรรษที่ ๖ และที่ ๕ ก่อนคริสต์ศกราช ั นั น ในทวี ปเอเชี ยและยุโรป มีการตื่ นตัวทาง ้ ความคิดด้านศาสนาและปรัชญา อันเป็ นการ ตื่ นตัวจากความเชื่ อถือทางพหุเทวนิ ยมไปสู่ เอกเทวนิยม หรืออีกนัยหนึ่งจากความเชื่อถือ ดิ บ ๆ แบบดัง เดิ ม ไปสู่ค วามเชื่ อ ถื อ ที่ ลุ่ ม ลึ ก ้ ละเมียดละไม ดงตวอย่างเช่น ในประเทศจีนมี ั ั เล่าจือ (เกิ ดปี ๕๗๐ ก่อน ค.ศ.) ้
- 31. และขงจื้ อ (ถึ ง แก่ ก รรมปี ๔๗๐ ก่ อ น ค.ศ.) ใน ประเทศเปอร์ เ ชี ย (อิ หร่ า นในปั จ จุ บ ัน ) มี ศาสดาโซโรอาสเตอร์ (ศตวรรษที่ ๖ ก่ อ น ค.ศ.) ในประเทศกรีซมีโสเครติด (ถึงแก่กรรม ด้ ว ยยาเมื่ อ ปี ๓๙๙ ก่ อ น ค.ศ.) และเปลโต (๔๒๗-๓๔๗ ก่อน ค.ศ.) และในประเทศอินเดีย ก็มี ศ าสดามหาวี ร ะและพระพุท ธเจ้ า (๕๖๓-
- 32. ในประเทศอินเดีย นอกจากเจ้าสานักหลาย ํ ท่าน ดังมีข้อความระบุถึงในมหากาพย์ภารตะ และมหากาพย์รามายณะ ตลอดจนในคัมภี ร์ อปนิษทแล้ว กยงมีเจ้าสานักอื่นอีกบางท่านซึ่ง ุ ั ็ ั ํ พระพทธเจ้าทรงวิพากษ์ครงแล้วครงเล่าอีกว่า ุ ั้ ั้ ดํา เนิ นการสอนที่ ไ ม่นํ า ไปสู่วิ มุต ติ อัน ได้ แ ก่ การหลุดพ้น (จากการเวียนเกิดเวียนตาย)
- 33. อาจกล่ า วได้ ว่ า อิ น เดี ย ในยุ ค นั ้น เต็ ม ไปด้ ว ย ค ว า ม คิ ด ที่ ส ั บ ส น ข ั ด แ ย้ ง ค ล้ า ย ก ั บ ว่ า ปัญญาชนคนมีความรู้ทงประเทศ หมกมุ่นอยู่ ั้ กับ การแสวงหาสัจ ธรรม โดยหลงลื มการหา ประโยชน์ส่วนตวเสียสิ้น จานวนฤๅษีมุนีและ ั ํ ปริพาชก (นักบวชผ้ชายนอกพระพทธศาสนา) ู ุ นัน มีมากมาย อนเป็นสญญาณแสดงว่าการ ้ ั ั
- 34. ดินแดนภารตะทัง ประเทศในสมัยนั น เร่ า ้ ้ ร้อนไปด้วยความเคลื่อนไหวทางพุทธิปัญญา ด้วยเหตนี้ จึงเป็นเวลาที่เหมาะสมยิ่งที่นักคิดผู้ ุ ปรี ช าสามารถเช่ น พระโคดมพุ ท ธเจ้ า ผู้ไ ด้ ศึ ก ษานานาล ัท ธิ คํา สอนซึ่ ง มี อ ยู่ ใ นสม ย นั ้น ั อย่ า งเชี่ ย วชาญทะลุ ป รุ โ ปร่ ง จะได้ อ อกมา ประกาศประสบการณ์ คาสอน ซึ่ งพระองค์ได้ ํ ทรงพิจารณาแล้วเห็นว่า ถกต้องถ่องแท้และ ู สมเหตุสมผลเป็นที่สุด พระองคได้ทรงวิพากษ์ ์
- 35. ๑. คําอวดอ้ างอัน ไม่ส มควรและไร้ เหตุผ ลของ พราหมณ์ ๒. ประสิทธิภาพการบูชายญด้วยชีวิตสตว์ ั ั เพื่ อ สร้ า งความพอใจให้ แ ก่ ท วยเทพ และ บันดาลความผาสุกแก่มวลมนุษย์ ๓ . อ ภิ สิ ท ธ์ ิ แ ล ะ ค ว า ม เ ค ร่ ง ค รั ด ใ น ชี วิ ตประจํ า วัน โดยปราศจากเหตุ ผ ลของ
- 36. คํ า สอนเชิ งวิ พากษ์ แ ละการโจมตี ของ พระพุทธเจ้า คงจะเป็ นที่ พอใจของคนจํานวน หนึ่ ง ซึ่ ง ไม่เห็นด้ วยกับ ระบบสัง คมในยุค นั น ้ ในสายตาของประชาชนเหล่านี้ พระพุทธองค์ คือวี รบุรุษของนั กคิดใหม่ ผู้เปิดเผยความไม่ ถกต้องของระบบศาสนา ที่เป็นพนธนาการรด ู ั ั ตรึงพวกเขามาเป็นเวลานับได้ร้อย ๆ ปี
- 37. คํา สอนของพระพุท ธเจ้ า ที่ ว่ า “จงเป็ นที่ พึ่ ง แก่ ตนเอง” (อตฺตที โป อตฺตสรโณ อน�ฺรโณ) ส เป็นการเปิดตาให้แสงสว่างแก่คนเป็นจานวน ํ มาก พระองคได้ทรงสอนว่า มนุษยทุกคนเป็น ์ ์ ผลแห่งกระทํา (กรรม) ของตนเอง การกราบ ไหว้วิงวอนพระเจ้าหรือแม้แต่พระพทธเจ้า จะ ุ ไม่ก่อให้เกิดประโยชน์ ใด ๆ ทังสิ้น ้
- 38. พระองคทรงสอนว่าพราหมณ์หรือพระภิกษุ ์ เป็นแต่เพียงผนําทางจิตวิญญาณเท่านัน หาใช่ ู้ ้ เป็นสื่อกลางระหว่างมนุษยกบความหลุดพ้น ์ ั ไม่ วิมุตติภาพหรือการหลุดพ้นจากสงสารวฏ ั ั (การเวียนเกิดเวียนตาย) ขึ้นอยู่กบความเพียร ั พยายามและความร้แจ้งของแต่ละบุคคล มิใช่ ู ขึ้นกับผู้ยิ่งใหญ่ ใด ๆ มิใช่ ขึ้น กับครู อาจารย์ เทพเจ้าหรือแม้แต่พระพุทธเจ้า พระองค์ทรง สอนว่า “จงพากเพียรเพื่อความหลุดพ้นของ
- 39. เริ่มแรกพระพทธเจ้าทรงสอนสานุศิษยของ ุ ์ พระองค์ซึ่งถกครอบงาด้วยอวิชชา คือความ ู ํ ไม่รู้ มิให้ลุ่มหลงเสียเวลาด้วยการถกเถียงถึง ปั ญหาที่ ไร้ประโยชน์ เช่ น คนเรามาจากไหน ตายแล้วจะไปยงที่ใด ฯลฯ ทว่า พระองค์ทรง ั สอนให้ ทุ ก คนตระหนั ก ถึ ง คุ ณ ค่ า แห่ ง ความ บริสทธ์ ิ ทางกาย ุ
- 40. วาจา และใจ หรืออีกนัยหนึ่งคือ ให้ตระหนักถึง คณค่าแห่งศีล สมาธิ และปัญญา พระองคทรง ุ ์ ยําถึงประโยชน์ แห่ งการศึกษาและภาวนา อัน ้ จะนํ าไปสู่การรู้แจ้งแห่ งสภาวะอันแท้ จริงของ ธรรมชาติ ได้แก่ อนิจจัง ทุกขัง และอนัตตา
- 41. คํา สอนของพระพุท ธองค์ที่ มี ชื่ อ ในภาษา บาลีว่า “ปฏิ จฺจสมุปบาท” (กฎแห่ งธรรมที่ ฺ ต้ อ งอาศัย กัน เกิ ดขึ้ น ) เป็ นที่ ป ระทั บ ใจแก่ ปัญญาชน เช่น พระสารีบุตร พระโมคคลลานะ ั และปั ญ ญาชนทุ ก เพศทุ ก วั ย จํ า นวนมาก ปฏิจจสมุปบาทสอนให้ร้ว่า สิ่งทังหลายในโลก ู ้ อาศยกนและกนจึงเกิดมีขึ้น ไม่มีสิ่งใดเกิดขึ้น ั ั ั โดยตัวของมันเอง และไม่มีสิ่งใดที่มีคณสมบัติุ ถาวรโดย
- 42. ไม่มีการเปลี่ยนแปลงในตัวของมัน (อนัตตา) ทุก สิ่งทุกอย่างอยู่ในสภาพไหลเลื่อนแปรเปลี่ยน อยู่ทุกขณะและตลอดเวลา นิพพานเท่ านั นที่ ้ ไ ม่ มี ก า ร แ ป ร เ ป ลี่ ย น ไ ม่ ขึ้ น อ ยู่ ก ั บ ก ฎ แห่งปฏิจจสมุปบาท (อปฏิ จฺจสมุปปนฺน) ไม่มี ฺ การปรุงแต่ง (อสงขตะ) ไม่มีการเกิด (อชาติ ) ั ่ ไมมีการเสื่อมสลายหรือตาย (อมต)
- 43. มนุษยจะร้แจ้งในสจจะนี้ได้ด้วยตนเองและ ์ ู ั เฉพาะตัว ไม่มีผ้ใดอื่นจะสามารถช่วยให้ เขารู้ ู แจ้งได้ อี กทังมนุ ษย์จะบรรลุสจจะนี้ ได้ ก็ด้วย ้ ั การประพฤติ ดี ป ฏิ บ ติ ช อบตามคํา สอนแห่ ง ั อริ ย สัจ ๔ และมรรค ๘ กล่ า วโดยย่ อ ก็ คื อ มนุษย์ต้องมีความสมบูรณ์ในเรื่องศีล สมาธิ แ ล ะ ปั ญ ญ า จึ ง จ ะ มี ด ว ง ต า เ ห็ น ธ ร ร ม (ธรรมจักษุ)
- 44. พระพุ ท ธองค์ มิ ไ ด้ ท รงแตะต้ อ งความเชื่ อ ถื อ ของ พราหมณ์ ซึ่งมีมาแต่ โบราณกาล เป็ นต้ นว่า ความ เชื่ อ ถื อ ในเรื่ อ งพระพรหมผู้ส ร้ า งโลก ฯลฯ แต่ พระองค์ ท รงยํ้ า ว่ า ความรู้ ห รื อ ความเชื่ อ ถื อ ประเภทนี้ ไม่ อํา นวยประโยชน์ อ น ใดในการที่ จ ะ ั ช่วยให้คนพ้นทุกข์อนเนื่ องมาจากการเกิด แก่ เจ็บ ั ตาย (สังสารวัฏ) พระองค์ทรง
- 45. สอนว่าสจจะหรือความจริงเป็นสิ่งที่ภาษามนุษย์ ั ไม่สามารถจะให้ อรรถาธิบายได้ เพราะฉะนัน้ สถานบท (Premise) ใด ๆ ใน ตรรกศาสตร์ (Logic) จึงไม่สามารถจะ นํามาใช้กบสัจจะได้ ั พระธรรมคําสอนของพระพุท ธองค์เป็ นที่ จับจิตจับใจปัญญาชนชาวชมพูทวีปในสมัยนัน ้ มาก
- 46. มูล เหตุ ประการที่ ส อง ซึ่ ง ส่ ง เสริ ม ให้ พุท ธ ศาสนาเจริ ญ และแผ่ไ พศาลไปอย่ า งรวดเร็ว ได้แก่ บุคลิกภาพของพระองค์และเหล่าสาวก ความทั น สมัย และสมเหตุ ส มผลของพุ ท ธ ศาสนา เป็นที่ดึงดดความสนใจของปัญญาชน ู ในสมัยนัน ซึ่ งส่วนใหญ่เป็ นชนที่ มีชื่อเสียงใน ้ วรรณะพราหมณ์และวรรณะกษตริย์ เช่น พระ ั
- 47. พระมหากัสสปะ พระมหากัจจายนะ และอื่ น ๆ อีกเป็ นจํานวนมาก บ ร ร ด า ส า ว ก ผู้ เ ต็ ม ไ ป ด้ ว ย ค ว า ม รู้ ความสามารถ อีกทังมีบุคลิกภาพและจริยวัตร ้ ดี เด่ นดังกล่าวมานี้ เป็ นกําลังสําคัญที่ ช่วยให้ พุทธศาสนาหยังรากลึ ก และเผยแผ่ไปอย่า ง ่ กว้างไกลในดินแดนชมพูทวีป
- 48. สาวกของพระพทธองค์ ต่างกเชยวชาญใน ุ ็ ่ี วชาการต่าง ๆ ทางพทธศาสตร์ เชน ิ ุ ่ พระสารีบุตร ได้รบการยกย่องเป็ นธรรม ั ี ั เสนาบดี มปญญามาก เป็นอครสาวกฝายขวา ั ่ และเป็นกาลงสาคญในการประกาศพระศาสนา ํ ั ํ ั พระโมคคลลานะ ไดรบการยกยองเป็น ั ้ั ่ เอตทคคะในทางมฤทธิ ์มาก ั ี พระมหากัสสปะ เป็ นผูมปฏิปทามักน้อย ้ ี สนโดษ ไดรบการยกยอง ั ้ั ่
- 49. เป็ นเอตทัคคะในทางถือธุดงค์ (องค์คุณเครื่อง กาจดกิเลส) หลังจากพระพุทธเจ้าปรินิพพาน ํ ั พระมหากั ส สปะได้ เป็ นผู้ ริ เริ่ มและเป็ น ประธานในปฐมสงคายนา (การประชุมตรวจ ั ชํา ระสอบทาน และจ ัด หมวดหมู่ คํา ส ัง สอน ่ ของพระพุทธเจ้า)
- 50. พระมหากั จ จายนะ ได้ ร ั บ การยกย่ อ งเป็ น เอตทคคะในทางขยายความคาย่อให้พิสดาร ั ํ ว่ากันว่าพระมหากัจจายนะมีรูปร่างสวยงาม ผิวพรรณดังทองคํา
- 51. พระสาวกของพระพุทธเจ้ าที่ ได้ กล่าวนาม มานี้ ต่ างได้ อุทิศสติปัญญาความสามารถใน การเผยแผ่ พุท ธธรรม และได้ ดึ ง ดูด สาธุ ช น จํา นวนมากในวรรณะสูง ตลอดจนผู้มี ฐานะ รํารวยได้ชื่อว่า “เสฏฐี ” และแม้แต่ปริพาชก ่ (นักบวชผู้ชายนอกพระพุทธศาสนา) ให้หนมา ั นับถือพทธศาสนา บุ ค ลิ กภาพและศั ก ด์ ิ ศรี ุ ของพระพุท ธองค์ในฐานะที่ ทรงเป็ นนั กบวช (สมณะ) และปรชญาเมธีผเปรื่องปราด ั ู้
- 52. ได้ดึงดูดความสนใจของท้าวพญามหากษัตริยซึ่ง ์ ครองราชย์และมีอํานาจในชมพูทวี ปในสมัย นัน บรรดาชนชนนําเหล่านัน เช่น พระเจ้าพิม ้ ั้ ้ พิสารและหมอชีวกโกมารภจจแห่งแคว้นมคธ ั ์ พระเจ้าปเสนทิ อนาถบิณฑิกมหาเศรษฐี และ นางวิ สาขามหาเศรษฐี นี แห่ ง นครสาวัต ถี แคว้นโกศล
- 53. อีกทงอมพปลี หญิงงามเมองแห่งนครเวสาลี ต่าง ั้ ั ื ได้ ส ร้ า งว ั ด วาอารามถวายพระพุ ท ธเจ้ า ตลอดจนเหล่ า ภิ ก ษุ ส งฆ์ ส าวกของพระองค์ อย่ า งมากมาย ซึ่ ง ในปั จ จุ บ ัน ซากเศษสิ่ ง ปรกหกพงของอาคารสิ่งก่อสร้างเหล่านี้ ยงมี ั ั ั ั ปรากฏให้ เ ราอนุ ช นรุ่น หลัง ได้ เ ห็น เป็ นสัก ขี พยาน
- 54. ประวัติศาสตร์ชี้ ให้ เราเห็น ว่ า ความเจริ ญ และความเสื่อมของพทธศาสนานัน ขึ้นอยู่กบ ุ ้ ั ความอปถมภ์ หรือการขาดความอุปถมภจาก ุ ั ั ์ ราชามหากษัตริย์ เป็นสาคญ ในสมยพระเจ้า ํ ั ั อโศกมหาราช พุทธศาสนาเจริญรุ่งเรืองเป็ น อย่างยิ่ง แต่ในสมยทายาทของพระเจ้าอโศก ั
- 55. ในยุคต่อมา พุทธศาสนาถึงแก่ความอับเฉา ครัน ้ ต่ อมาในยุคของกษัตริย์เชื้ อสายอินเดี ยผสม แบคเทรี ย (Indo-Bactria) ได้ แ ก่ Menander (พระเจ้ามิลินท์ ในคมภีร์ ั พุท ธศาสนา) และในยุ ค ของกษัต ริ ย์อิ น เดี ย ผสม Scythia ได้แก่ พระเจ้ากนิษกะ พทธ ุ ศาสนาร่งเรืองขึนอีก ุ ้
- 56. พุ ท ธ ศ า ส น า ต ก อ ยู่ ใ น ส ภ า พ อั บ เ ฉ า จนกระทังถึงสมัยกษัตริย์ศกราทิตย์ พุทธคุป ่ ั ตะ และหรรษวรรธนะ พุทธศาสนาจึ งกลับมี พล ั ง ว ั ง ชาขึ้ น ใหม่ ในสม ัย ราชวงศ์ ป าละ (คริ สต์ ศ ตวรรษที่ ๘-๑๒) พุ ท ธศาสนาใน รูป แบบและว ัต รปฏิ บ ติ ของล ัท ธิ “ตัน ตระ” ั และ “วชรยาน” มีอิทธิพลไพศาลในชมพูทวีป ั
- 57. โดยเฉพาะในแคว้นเบงกอล แต่เป็ นพลังที่ วิปริต ผิดแปลกไปจากคาสอนเดิมของพระพทธองค์ ํ ุ อย่ า งหน้ า มือ เป็ นหลัง มือ และในที่ สุ ด ความ วิ ป ริ ต นี้ ได้ ก ลายเป็ นมู ล เหตุ สํา คัญ ที่ ทํา ให้ พุทธศาสนาเสื่ อมสลายไปจากดินแดนที่ เกิด ของตน
- 58. จะเหนได้ว่า ความเจริญร่งเรืองของพทธศาสนา ็ ุ ุ ในชมพทวีปนัน เกิดจากการอปถมภของราชา ู ้ ุ ั ์ มหากษัตริ ย์และชนชันสูง เป็ นปั จจัยประการ ้ สําคัญ แม้ในประเทศอื่ นที่ พุทธศาสนาแผ่ไป ถึง เช่น พม่า ศรีลงกา จีน ทิเบต และไทย ก็มี ั สภาพคล้ายคลึงกน ั
- 59. ก า ร อุ บั ติ ข อ ง พุ ท ธ ศ า ส น า นิ ก า ย “มหายาน” ถื อกันว่ าเป็ นวิวฒ นาการที่ ั ก ว้ า ง ไ ก ล แ ล ะ มี ค ว า ม สํ า ค ั ญ ยิ่ ง ใ น ประวติศาสตรของพทธศาสนา ั ์ ุ ความคิ ด ควา มเชื่ อหลั ก ของมหายาน ที่ ว่ า “พร ะ โพธิสตวคือสญลกษณ์ของความเมตตากรณา ั ์ ั ั ุ อัน สัต ว์โ ลกทัง ผองพึ ง บํา เพ็ญ และปฏิ บติ ต่ อ ้ ั
- 60. เป็นความคิดความเชื่อที่จงใจ และครองใจคน ู ไม่ เ ฉพาะในอิ นเดี ย เท่ า นั ้น ทว่ า ในทวี ป เอเชี ย ท ัง หมดเลยก็ว่ า ได้ พุท ธศาสนาแบบ “เถรวาท” ้ หรือ “หิ นยาน” ได้เจริญแพร่หลายไปยังเอเชี ย ตะว น ตก (ตง แต่รชสม ยพระเจ้ าอโศก) แต่ต่อมา ั ั้ ั ั พุทธศาสนาแบบมหายาน ได้เ ข้ า ไปครองแทนที่ และได้แผ่ขยายไปถึงทิเบต จีน มองโกเลีย เกาหลี ญี่ป่ น เวียดนาม ฯลฯ ุ
- 61. คําสอนและอุดมการณ์ ของมหายานตังอยู่ ้ บนรากฐานแห่งความเชื่อในองคพระพทธเจ้า ์ ุ พระโพธิสตว์ (ผ้ที่จะได้ตรสร้เป็นพระพทธเจ้า) ั ู ั ู ุ อี ก ทัง เทพและเทพี ห ลายองค์ เช่ น อมิ ต าภะ ้ อวโลกิเตศวร หรือปัทมปาณิ มญชุศรี สมนต ั ั ภทรหรือจกรปาณิ อกโษภย ไวโรจน รตนสม ั ั ั ั ั ภพ อโมฆสิ ทธิ มหาสถามไมเตรยะหรือ อริ ย เมตไตรย์ ไภษชราช อากาศครภ วชรปาณิ ตา ั ั รามารีจี ฯลฯ
- 62. พระนามของพระโพธิสตว์เหล่านี้ เป็ นนามธรรม ั ของคุ ณ สมบ ั ติ เช่ น อวโลกิ เตศวร เป็ น นามธรรมของความเมตตากรุ ณ า ม ญ ชุ ศ รี ั เป็ นนามธรรมของสติ ปั ญญา ฯลฯ แต่ ก็ เช่ นเดี ยวกับคําสอนในศาสนาทัง หลาย เมื่อ ้ กาลเวลาล่ ว งเลยไป ผู้ ค นพาก ั น หลงลื ม นามธรรม แต่กลับไปยึดมันในรูปธรรม ่
- 63. กล่ า วคื อ ไม่ นํ า พาต่ อ คุ ณ สมบ ัติ เช่ น ความ เมตตากรุณา ทว่าไปยึดมันในรูปสมบัติ เช่ น ่ อวโลกิเตศวร คือความเมตตากรณา แต่ได้รบ ุ ั การสมมติให้มีตวตนเป็นพระโพธิสตว์ มีฐานะ ั ั เท่ากบเทพเจ้าองคหนึ่ง และเมื่อเป็นเทพเจ้าก็ ั ์ ต้องได้รบการบูชากราบไหว้ เซ่นสรวงเอาใจ ั เหมอนเทพเจ้าทวไป ื ั่
- 64. ด้วยเหตุนี้จึงมีการรจนาบทกราบไหว้สดุดี ที่ มีชื่อในภาษาสันสกฤต (พุทธศาสนานิกาย มหายาน ใช้ภาษาสันสกฤตแทนภาษาบาลี ซึ่ง ใช้ ใ นนิ กายเถรวาทหรื อ หิ น ยาน) ว่ า สฺโ ตตฺ ร บ้าง ธารณี บ้าง สฺตวและมนฺตร (มนตร์) บ้าง พร้ อ มกัน นั น ก็มีก ารกํา หนดพิธี ก รรมต่ า ง ๆ ้ ตามฐานานุรูปของเทพเจ้า และนี่ คือที่ มาของ “คาถา” หรือ “มนตร์” (คําเป่ าเสกที่ ถือว่า ศกด์ ิ สิทธ์ ิ ) เช่น “โอม มณี ปทฺเม หุม” (โอม ั ฺ ดวงแก้วเกิดในดอกบัว) ของชาวพทธทิเบต ุ
- 65. หรือ “นโม โฮ เรง เก โกยฺ” ของชาวพุทธญี่ปุ่น (นิ กายนิจิเรน) ฯลฯ มหายานเชื่อว่า ด้วยการ ท่องบน “คาถา” หรือ “มนตร” อนศกด์ ิ สิทธ์ ิ ่ ์ ั ั สน ๆ เช่นนี้ มนุษยจะบรรลุความหลุดพ้นจาก ั้ ์ การเวียนเกิดเวียนตาย (นิ พพาน) ได้ เมื่ อ เทพเจ้ าทั ้ง ชายห ญิ ง เกิ ด ขึ้ น มากมายพร้อมกบพิธีกรรมเซ่น ั
- 66. สรวงอันละเมียดละไมเช่นนี้ บรรดาสมณะ หรือภิกษุ สงฆ์ก็พากันหันมาสนใจในการ ประกอบพิ ธี ก รรมเหล่ า นี้ ม ากยิ่ ง ขึ้ น จน การศึ ก ษาพระธรรมวิ นั ย ตลอดจนการ บาเพญศีลภาวนาหย่อนยานลงไปเป็นเงา ํ ็ ตามตัว เราต้ อ งไม่ ลื ม ว่ า การประกอบ พิธีกรรมเซ่นสรวงนานาชนิดนัน นํามาซึ่ง ้ ลาภสกการะอย่างมากและง่ายดาย ั
- 67. ด้วยประการฉะนี้ ตังแต่คริสต์ศตวรรษที่ ๔ ้ ถึ ง ที่ ๗ พุ ท ธศาสนาในอิ น เดี ย จึ ง กลายเป็ น ศาสนาแห่งพิธีกรรม แทนที่จะเป็นศานาแห่ง การค้ น คว้ า ทางปั ญ ญาและเหตุ ผ ล อัน เป็ น วัต ถุประสงค์ และเป้ าหมายเดิ ม ของพระโค ดมพระพุทธเจ้า หลวงจีนฮวนฉ่าง (หรือยวน จ่าง)
- 68. นั กจาริกแสวงบุญจากประเทศจีน ผู้เดินทางไป สื บพระพุทธศาสนาในอินเดี ย ใน ค.ศ. ๖๒๙ ใ น ร ั ช ส ม ั ย พ ร ะ เ จ้ า ห ร ร ษ ว ร ร ธ น ะ ซึ่ ง ครองราชยอยู่ ณ นครอชไชน (Ujjain) ได้ ์ ุ บัน ทึ ก ไว้ ใ นรายงานการเดิ น ทางของท่ า น เกี่ยวกบพิธีกรรมทางมหายานอย่างใหญ่หลวง ั เช่นเดียวกบพระเจ้าอโศกมหาราช ั
- 69. ทรงทะนุ บ า รุง พุท ธศาสนานิ กายเถรวาทก่ อ น ํ หน้ านั ้น และนี้ เองเป็ นเหตุ ใ ห้ พุ ท ธศาสนา นิ กายมหายานรุ่ง เรื อ ง และแผ่ ไ พศาลอย่ า ง กว้ า งไกล ในอิ น เดี ย ในยุ ค หล ง จากพระเจ้ า ั อโศกมหาราช
- 70. ประวัติศาสตร์ให้ บทเรี ยนว่ า สถาบันหรือ ขนบธรรมเนียมใด ๆ กตามซึ่งในระยะเริ่มต้น ็ อาจจะมีคุณูปการหรือประโยชน์ ต่อสังคม แต่ เมื่อกาลเวลาได้ ล่วงเลยไป หากสถาบันหรือ ขนบธรรมเนี ยมนั ้ น ๆ ไม่ มี ก ารปร ับ ปรุ ง เปลี่ยนแปลงให้เหมาะสมกบกาละเทศะ ั
- 71. สถาบ ัน หรื อ ขนบธรรมเนี ยมด ั ง กล่ า ว อาจ ก ล า ย เ ป็ น อุ ป ส ร ร ค สิ่ ง ขั ด ข ว า ง ต่ อ ก า ร เจริ ญก้ า วหน้ าของส ั ง คมนั ้ น ได้ มี นิ ทั ศ น์ อุทาหรณ์ ให้เห็นอยู่มากมาย ตัวอย่างเช่น การ ่ แบงอาชีพกนทาเพื่อทกษะ ั ํ ั
- 72. และความชํา นาญ (การแบ่ ง คนออกเป็ น วรรณะในสังคมอินเดี ยโบราณ) การประกอบ พิธีทางศาสนา การเชื่ อ ถื อ พระเจ้ า หลายองค์ (พหุเ ทวนิ ยม) ของชาวกรีกโรมันและชาวอียิปต์โบราณ การ ยกย่องระบบกษตริยให้เป็นสมมติเทพ ั ์
- 73. การเสกคาถาอาคมและปลุ ก ผี ส างเทวดา พฤติกรรมเหล่านี้มีประโยชน์ต่อสงคมขวาง ั ในยุคหนึ่ งสมัยหนึ่ ง แต่เมือกาลเวลาได้ ่ ล่วงเลยไป พฤติกรรมดงกล่าวกลบเป็น ั ั อุปสรรคสิ่งกีด
- 74. การแยกตนไปดารงชีวิตต่างหากของสงฆ์ ํ เป็ นเหตุ สํา คัญ ประการหนึ่ ง แห่ ง การอ่ อ น กาลงของพทธศาสนา ํ ั ุ จริงอยู่ในระยะแรก ๆ แห่งการก่อตัง การ ้ ที่ ส งฆ์ แ ยกจากส ัง คมคฤหัส ถ์ไ ปดํา เนิ นชี วิ ต ต่างหาก เป็นการรกษาความมีระเบียบ ความ ั บริสทธ์ ิ ผองใส ุ ่
- 75. แ ล ะ เ ป็ น ก า ร ส่ ง เ ส ริ ม ก า ร ศึ ก ษ า แ ล ะ ความก้ าวหน้ าทางจิ ตวิ ญญาณ แต่ เมื่ อ กาลเวลาได้ ล่ ว งเลยไป สงฆ์ ไ ด้ ห ลงลื ม ว ต ถ ุป ระสงค์เ ดิ ม ตามคํา สอนของพุท ธองค์ ั สงฆ์หัน ไปหมกมุ่น อยู่กบกิ จธุระส่ วนตัว เป็ น ั สําคัญ สงฆ์ทอดทิ้งไม่ดูแลการศึ กษา และให้ การอบรมด้ า นศี ล ธรรม และสติ ปั ญ ญาแก่
- 76. หลกฐานทางประวติศาสตรชี้ให้เห็นว่า ใน ั ั ์ ระยะแรก ๆ แห่งการก่อตังสงฆ์โดยพุทธานุมติ ้ ั นัน สงฆ์ได้บาเพ็ญกรณี ยกิจ ในฐานะเป็ นผู้ให้ ้ ํ การศึ ก ษา ฝึ กอบรมศี ล ธรรม และพฒ นาจิ ต ั วิ ญ ญาณ แก่ ป ระชาชนเป็ นอย่ า งยิ่ ง แต่ ใ น กาลเวลาต่ อ มาอุดมการณ์ ด้านนี้ ข องสงฆ์ไ ด้ เลือนลางจางหายไป
- 77. พุ ท ธศาสนามี คุ ณู ป การอย่ า งใหญ่ ห ลวงต่ อ พ ฒ นาการด้ า นว ัฒ นธรรมของอิ น เดี ย และ ั ของหลายประเทศในทวีปเอเชี ย พุทธศาสนา เป็ นพลังดลใจในศิลปศาสตร์นานาแขนงทัว ่ เอเชี ย แต่ ใ นประเทศอิน เดี ยเองด้ วยเหตุผ ล ดัง กล่ า วแล้ ว พุ ท ธศาสนาได้ สู ญ เสี ย ฐานะ ความเป็นผนําทางศาสนา ไปอย่างน่าเสียดาย ู้
- 78. สัมฤทธิผลของศาสนาใดศาสนาหนึ่ งนัน ขึ้นอยู่ ้ กับประชาชนผู้เป็ นบริ ษัทบริวารของศาสนา นันด้วย ้
- 79. ศาสนาชิน (Jain) ซึ่งมีคาสอนและวัตร ํ ปฏิ บัติ คล้ า ยคลึ ง กับ พุ ท ธศาสนาอยู่ ห ลาย อย่ า งหลายประการ มี ก ารจัด ตั ง ในสัง คม ้ ฆราวาส (คนทวไปที่ไม่ใช่นักบวช) ด้วยเหตุนี้ ั่ ศาสนาชิ น จึ ง ย ง คงดํา รงสถานะเป็ นศาสนา ั หนึ่ ง ในประเทศอิ น เดี ย ได้ ต ราบจนทุ ก ว น นี้ ั ศาสนาพราหมณ์ หรื อ ฮิ นดู ก็ เ ช่ น เดี ย วกัน กล่าวคือ สงคมฆราวาสกบสงคมนักบวชหาได้ ั ั ั แยกกนไม่ ทงสองเกี่ยวข้องกนอยางแนบแน่น ั ั้ ั ่
- 80. พทธศาสนาเป็นศาสนาที่เกิดในอินเดียศาสนาเดียวที่ ุ ไม่เข้ า ไปข้ องเกี่ ยวกับวัตรปฏิ บติทางสังคม พุทธ ั ศาสนาไม่มี บ ทบ ญ ญ ติเป็ นกิ จ จะล ก ษณะในเรื่อ ง ั ั ั เกี่ ย วก บ การเกิ ด การตาย หรือ การแต่ ง งานของ ั พุทธศาสนิกชน พุทธศาสนาให้เสรีภาพในกิจกรรม เหล่านี้อย่างสมบูรณ์ โดยถือว่าเป็นสิทธิของแต่ละ บุคคล
- 81. ตัวอย่างที่ เห็นได้ ชดในประวัติศาสตร์ของพุทธ ั ศาสนาในอินเดี ยก็คือ มหาเศรษฐี อนาถบิณ ฑิก ผู้เป็ นพุทธอุปัฏฐากคนสําคัญแห่ งนครสา วตถี ได้ยกธิดาคนหวปีชื่อมหาสุภททา ให้แก่ ั ั ั คหบดี แห่ งเมืองอุคคนครผู้นับถือศาสนาชิน (ในภาษาบาลีมีชื่อว่า นิคณฐนาถปตตะ) ั ุ
- 82. ความมี ใ จกว้ า งหรื อ การให้ เ สรี ภ าพแก่ ศ า สนิกเช่นนี้ ในทศนะของปราชญบางท่าน (เช่น ั ์ นายนลิ นากฺ ษ ทั ต ต) เห็ น ว่ า แม้ ใ นระยะ เริ่มแรกแห่ งการก่อตังและเผยแผ่จะเป็ นผลดี ้ แก่ พุท ธศาสนา แต่ ใ นกาลไกลแล้ ว เป็ นโทษ มากกว่ า เป็ นคุ ณ เพราะทํ า ให้ ว ัต รปฏิ บ ัติ ของศาสนิกหย่อนยาน เปิดโอกาสให้ผ้มีทศนะ ู ั และความเชื่อถือแปลกแยกเข้าไปปะปนและ ่ ํ บอนทาลายเอกภาพ
- 83. ในระยะเริ่ ม แรกนั ้น เป็ นการส่ ง เสริ ม ให้ พุทธศาสนา เจริญแพร่หลายไปอย่างรวดเรว ็ ทั ง นี้ เพราะประชาชนมี ค วามพอใจที่ พุ ท ธ ้ ศาสนาให้ เสรีภาพ ไม่แทรกแซงเปลี่ยนแปลง หรื อเลิ กล้ มจารี ต ประเพณี ที่ ยึ ดถื อปฏิ บติ ก น ั ั มาแต่เดิม
- 84. พระพทธองคเป็นปัญญาชน เป็นนักคิด พระองค์ ุ ์ มาจากราชตระกูลที่ ดารงอยู่ในจารีตประเพณี ํ ตลอดจนความเชื่ อ ถื อ ตามระบบของส ัง คม อันมีพราหมณ์ เป็ นผู้นํามาแต่ โบราณกาล ใน ฐานะที่ เ ป็ นปั ญ ญาชน นั ก คิ ด พระองค์ ท รง สะท้อนพระทยเมอได้ ั ื่
- 85. ทอดพระเนตรเหน “นิ มิต ๔” มี คนแก่ คนเจบ ็ ็ คนตาย และนั กบวช อันเป็ นเหตุให้ พระองค์ ทรงโทมนัสถึงกบตดสินพระทยออกบรรพชา ั ั ั ทังนี้ เพื่อทรงค้ นหาวิธีที่คนเราจะได้ พบอิสระ ้ จากการ เกิด แก่ เจบ ตาย ็
- 86. ด้ ว ย เ ห ตุ นี้ แ ม้ เ มื่ อ ท ร ง บ ร ร พ ช า แ ล้ ว พระองค์ก็มิได้ ทรงข้องเกี่ ยวกับความเชื่ อถือ หรื อ จารี ต ประเพณี ข องส ัง คม พระองค์ท รง ปล่อยให้ ความเชื่อถือหรือวัตรปฏิบตรเหล่านี้ ั เป็ นไปตามสภาพเดิม พระองค์ทรงมุ่งมันอยู่ ่ กับการค้นหา “สจธรรม” ที่ทาอย่างไรคนเรา ั ํ จะได้ไมต้องเวียนว่ายตายเกิดในสงสารวฏ ่ ั ั
- 87. ในคํา สอนของพระองค์ที่ มี ป รากฏในพระสู ต ร ต่ าง ๆ พระองค์ได้ ทรงห้ ามมิให้ เวไนยยนิกร เสียเวลาถกเถียงวิพากษ์วิจารณ์หรือคาดคะเน ในเรื่องที่ไร้ประโยชน์ ไม่นําไปสู่ความหลุดพ้น (นิ พพาน) เช่ น ความเห็ น ที่ ยึ ด เอาที่ สุ ด ๑๐ ประการ (อ ัน ตคาหิ ก ทิ ฏ ฐิ ) ในค ัม ภี ร์ม ช ฌิ ม ั นิกาย เป็นต้น
- 88. นายนลิ น ากฺ ษ ทัต ต ปราชญ์ช าวอิน เดี ย ผู้ รจนาตําราหลายเล่มเกี่ยวกบพุทธศาสนาใน ั อินเดีย ได้เขียนแสดงความเห็นไว้ว่า การวาง ตนไม่เข้ าไปแทรกแซงกิจการทางสังคมของ พุ ท ธ ศ า ส น า ใ น อิ น เ ดี ย ใ น ร ะ ย ะ แ ร ก ๆ โดยเฉพาะในช่ ว งเวลาที่ พ ระพุ ท ธองค์ แ ละ สานุ ศิ ษ ย์ผู้ป รี ช าญาณของพระองค์ย ง ดํา รงั พระชนมชีพอย่นัน ์ ู ้
- 89. เป็นผลดีแก่การเผยแผพทธศาสนาอย่างแน่นอน ่ ุ แต่เมื่อกาลเวลาล่วงเลยไป และเมื่อไม่มีพระ พุทธองค์ตลอดจนสานุศิษยผ้ปรีชาญาณเป็น ์ ู ผู้นําและให้แสงสว่าง ลัทธิความเชื่อตลอดจน พิ ธี ก รรมเก่ า ๆ ของพราหมณ์ ซึ่ ง มี ม าแต่ โบราณกาล จึงกลับฟื้ นคืนชีพขึนอีก ้
- 90. ภายในระยะเวลามิช้ามินานหลัง จากพุทธ ปรินิพพาน และหลังจากอัครสาวกองค์สาคัญ ํ ๆ ผู้เปรื่องปราดได้ ล่วงลับไปแล้ว ประชาชน ต่ า งก็เ ริ่ ม ลื ม เลื อ นสารัต ถะแห่ ง คํา สอนของ พระพุ ท ธเจ้ า และต่ า งกลับ ไม่ เ ชื่ อ ถื อ และ ป ร ะ พ ฤ ติ ป ฏิ บั ติ ต า ม ลั ท ธิ คํ า ส อ น ข อ ง พระพทธเจ้า แต่ต่างกลบไป ุ ั
- 91. เชื่อถือและประพฤติปฏิบติตามลัทธิคาสอนของ ั ํ พราหมณ์ ซึ่ ง พระพุท ธองค์ท รงค ัด ค้ า นและ ต้องการเปลี่ยนแปลงตลอดพระชนมชีพของ ์ พระองค์ กล่ า วโดยย่อก็คือ แก่ นแห่ งศาสนา พทธ ได้ถกกระพี้แห่งศาสนาพราหมณ์ ปกปิด ุ ู หรื อ บด บั ง ไ ว้ อย่ า ง แทบจะ มอง ไ ม่ เ ห็ น โดยเฉพาะจากสามัญชนคนธรรมดา
- 92. พฤติการณ์ ทํานองเดี ยวกันนี้ ได้ เกิดขึ้นใน ประเทศอื่ นที่ พุทธศาสนาได้ แผ่ไปถึง เช่ นใน ประเทศจี น ทิ เบต เนปาล พม่า สยาม ลัง กา ญี่ ปุ่ น ตลอดจนเกาหลี มองโกเลี ย และ อินโดนีเซีย ในทุกประเทศที่ได้กล่าวนามมานี้ เ ป็ น ค ว า ม จ ริ ง ที่ พุ ท ธ ศ า ส น า ไ ด้ เ ข้ า ไ ป ประดิษฐานอยู่เป็ นเวลาช้านาน ทังได้รบความ้ ั
- 93. เทิ ด ทู น ส ัก การะอย่ า งสู ง จากประชาชน แต่ ใ น ข ณ ะ เ ดี ย ว กั น อิ ท ธิ พ ล ข อ ง วั ฒ น ธ ร ร ม ตลอดจนลัทธิความเชื่ อถือ เดิมของท้ องถิ่นก็ ได้ เ ข้ า ไปผสมผสานปนเปกั บ คํ า สอนอั น แท้จริงของพุทธศาสนา อย่างแทบจะแยกกน ั ่ ไมออก
- 94. โดยย่อก็คือ “ปรมตถธรรม” ที่พระโคดมพทธ ั ุ เจ้าได้ทรงสงสอนไว้ ได้เลือนลางจางหายจน ั่ แทบจะสูญความหมาย ในอินเดีย โดยเฉพาะ ่ แล้ว ภายในระยะเวลาไมกี่ร้อยปีหลงจากพทธ ั ุ ศ า ส น า แ ม้ ใ น ถิ่ น ที่ พุ ท ธ ศ า ส น า เ ค ย เจริญร่งเรืองที่สุดมาแล้ว เช่นในรฐพิหาร อตร ุ ั ุ ประเทศ และเบงกอล กตาม ็
- 95. สาเหตุอีกประการหนึ่ งที่ ทําให้ พุทธศาสนา เสื่อมอิทธิพลน่าจะได้แก่ ความตกตํ่าทางภมิ ู ปัญญาของบุคคลที่ เข้ามาเป็ นสมาชิกในคณะ ภิกษุสงฆ์ ตราบใดที่คณะสงฆ์มีสมาชิกที่ทรง ความรู้ความสามารถ เป็นประทีปทางปัญญา ให้ แ ก่ ป วงชน ตราบนั ้น พุท ธศาสนาก็อ ยู่ ใ น ฐานะสูงส่ง
- 96. มี ร าชามหากษั ต ริ ย์ ต ลอดจนประชาชนคน ธรรมดาประกาศตน เป็นสมาชิกมากมาย แต่ หลังจากพุทธปรินิพพานไม่นานก็ปรากฏตาม หลัก ฐานทางประวัติ ศาสตร์ ว่ า ได้ มี ค วาม หย่อ นยานเกิดขึ้นทัง ในทางระดับ ภูมิปัญญา ้ และในวัต รปฏิ บัติ ของสงฆ์ จนต้ อ งมี ก าร สังคายนากันเป็ นระยะ ๆ ตลอดมา
- 97. ใ น อิ น เ ดี ย ส ม ั ย โ บ ร า ณ มี ก า ร โ ต้ ว า ที (ศาสตรารฺ ถ ) กัน ในเรื่ อ งของศาสนาที่ เ ป็ น สาธารณะ โดยเปิดให้ประชาชนทุกลทธิความ ั เชื่ อถือเข้าฟั งได้ ผลของการโต้ วาที มีอิทธิพล ของความเชื่อของคนในยุคนันมาก ปรากฏว่า ้ ในการโต้วาที เหล่านัน ปราชญ์ฝ่ายพราหมณ์ - ้ ฮินดู เช่น ท่ านกุมาริละ และท่ านศังกราจารย์
- 98. ลทธิตนตระเป็นวิวฒนาการขนต่อมาของ ั ั ั ั้ พทธศาสนาฝ่ายมหายาน ุ เหตุ ก ารณ์ ใ นประวัติ ศาสตร์ ซึ่ ง เกิ ดขึ้ น มากมายทั ว โลก มี อ าทิ ในประเทศอิ นเดี ย ่ อียิปต์ ประเทศจีนยุคกลาง ในตะวันออกกลาง ยุ โ รป สหร ัฐ อเมริ ก า (ล่ า สุ ด ในญี่ ปุ่ น ได้ แ ก่ กรณี โอมชินริเกียว
- 99. Aum Shinrikyo ซึ่งได้สร้างความหายนะ ทัง ในชี วิ ต และทรัพ ย์ สิ น แก่ ช าวญี่ ปุ่ นอย่ า ง ้ มหาศาล) ชี้ ให้ เราเห็นว่า ความเชื่ อลัทธิทาง ศาสนานั ้ น มี อิ ทธิ พลอย่ า งมากมายต่ อ พฤติ ก รรมในชี วิ ต ของมนุ ษ ย์ พิ ธี ก รรมหรื อ วตรปฏิบติ อนเกิดจากความเชื่อทางศาสนา ั ั ั มากมายหลายกรณี ซึ่งแรกเริ่มเดิมที เกิดจาก
- 100. เป้ าหมายหรื อ ว ัต ถ ุป ระสงค์อ ัน ดี ง าม เป็ นบุ ญ กุศล แต่ พอกาลเวลาล่วงเลยไป กิเลสของคน กลับแปรเปลี่ ยนให้ พิธีกรรมหรือ วัตรปฏิบติ ั เหล่านัน หันเหไปในทางที่เลวทรามตําช้าสุดที่ ้ ่ จะพรรณนา กล่าวได้ว่า ตันตระเป็ นลัทธิความ เชื่อและวตรปฏิบติที่นํา พทธศาสนาไปส่ความ ั ั ุ ู หายนะขันสุดท้ายในประเทศอินเดีย ้
- 101. ตนตระประกอบด้วยคาสอนหลก ๕ ประการ ั ํ ั ที่ มีชื่อว่า “๕ ม” มี (๑) มทยะ - เหล้า (๒) ั มางสะ - เนื้ อ (๓) มัต สยะ - ปลา (๔) มุท รา - ท่าทาง (๕) ไมถุน – การเสพสงวาส ั ผที่เชื่อในหลกคาสอนของตนตระจะต้องใช้ ู้ ั ํ ั “๕ ม” นี้ประกอบ การบชากราบไหว้ ู
- 102. เพียงเท่านี้ก็น่าจะเพียงพอแล้วสาหรบการที่จะ ํ ั เข้ า ใจว่ า ตั น ตระคื อ อะไร และทํ า ไมพุ ท ธ ศาสนาในอิ น เดี ย จึ ง ถึ ง ซึ่ ง กาลอวสานด้ ว ย ตนตระ ั
- 103. สมองของมนุ ษย์ นั ้ น ว่ า กั น ว่ า เป็ นเลิ ศ ประเสริฐสุดในบรรดาสัตว์ ทุกชนิดที่ มีให้เห็น ในโลก แต่ ประวัติศาสตร์กมีนิทัศน์ อุทาหรณ์ ็ ให้ เ ราต้ อ งยอมรับ และเชื่ อ ว่ า ก็ ส มองของ มนุษย์นี่แหละที่ได้สร้างความชวช้าสามานย์ ั่ ตลอดจนความพินาศวอดวายที่ เลวร้ายที่ สุด ให้แก่มนุษย์ ทุกวนนี้ “ตนตระ” กยงมีให้เหนทว ๆ ไป ั ั ็ ั ็ ั่
- 104. ตันตระนันหรือคือลัทธิที่สอนให้ คนเชื่อในเวทย์ ้ มนต์คาถาอาคม การทรงเจ้าเข้าผี ตลอดจน ทุกสิ่งทุกอย่างที่รวมอยู่ในไสยศาสตร์ ไสยเวท อ ั น มี กํ า เนิ ดจากค ั ม ภี ร์ อ าถรรพเวทของ พราหมณ์ และอยู่นอกเหนื อวิสย ของปุถชน ั ุ คนธรรมดา
- 105. กล่าวได้ว่า ตังแต่คริสต์ศตวรรษที่ ๘ จนถึง ้ คริสต์ศตวรรษที่ ๑๒ ชาวอินเดียทงประเทศซึ่ง ั้ เดิ ม เคยนั บ ถื อ ศาสนาพราหมณ์ -ฮิ น ดู และ ศาสนาพุทธ ต่างก็ตกอยู่ในความครอบงําของ ลัทธิตนตระอย่างไม่ลืมหูลืมตา ทังนี้ ไม่เฉพาะ ั ้ แต่สามญชนคนธรรมดาเท่านัน หากชนชนสูง ั ้ ั้ รวมทังชนชันผูปกครองด้วยก็เช่นเดียวกัน ้ ้ ้
- 106. อิสลามในฐานะเป็นกาลงสาคญทงในทาง ํ ั ํ ั ั้ การเมื อ งและการศาสนา ได้ แ ผ่ เ ข้ า ไปใน อิ น เดี ย ทางทิ ศ ตะวัน ตกเฉี ย งเหนื อ โดยเริ่ ม ตงแต่ตอนต้น ของคริสต์ศตวรรษที่ ๑๑ และ ั้ ภายในเวลาไม่กี่ร้อยปี กสามารถครอบครอง ็ ดิ นแดนภาคเหนื อ ภาคกลาง และภาค ตะวนออกของอินเดียไว้แทบจะทงหมด และ ั ั้
- 107. การที่ อิ สลามเข้ า ไปมี อํ า นาจทางอาณาจัก ร และศาสนจกรในอินเดียเป็นเวลาหลายร้อยปี ั ทํ า ให้ อิ ทธิ พลของว ั ฒ นธรรมอิ สลามแผ่ กระจาย และคลุมครอบชีวิตของชาวอินเดีย อย่างลุ่มลึกและกว้างไกล ซึ่งอิทธิพลนี้ยงมีให้ ั เห็ น ตราบจนปั จ จุ บ น โดยเฉพาะในอิ น เดี ย ั ภาคเหนื อ
- 108. ในส่วนที่เกี่ยวกับพุทธศาสนานัน อาจกล่าว ้ ได้ว่า การปรากฏตัวของอิสลามเป็ นมรสุมลูก สุดท้ายที่ กระหนํ่ าให้ “พุทธนาวา” ลํานี้ กอยู่็ ในสภาพ “ชํารุด” เตมประดา ด้วยท้องนาวา ็ ถกแมงกระพรนตนตระกดกิน เป็นรรวนํ้าไหล ู ุ ั ั ู ั่ เข้ า ได้ จวนเจี ย นจะพลิ กคว ํ่ า อยู่ แ ล้ ว แต่ “มรสุม”
- 109. ลูกสุดท้ ายที่ ทําให้ พุทธศาสนาต้ องพังพินาศไป จากแผนดินอินเดียนัน แน่นอน คือ “อิ สลาม” ่ ้ พระลามา “ตารานาถ” ได้บนทึกไว้ในหนังสือ ั “ประวัติศาสตร์ พระพุทธศาสนา” ของท่านว่า “บรรดาภิ กษุสงฆเมอถกฆ่าและถกทาร้าย ์ ื่ ู ู ํ
- 110. โดยพวกมุสลิมในศตวรรษที่ ๑๒ ต่ างก็พากัน หนี ไปยัง ประเทศทิ เบต และประเทศอื่ น ๆ นอกอิ น เดี ย เมื่ อ ภิ ก ษุ ส งฆ์ ไ ม่ มี เ หลื อ อยู่ ทัง ้ โบสถ์วิ ห ารก็ถ ก ทํา ลายลงจนหมดสิ้ น จิ ต ใจ ู ของพวกฆราวาสพทธมามกะ จึงเป็นธรรมดา ุ อ ยู่ เ อ ง ที่ จ ะ ต้ อ ง เ ป ลี่ ย น แ ป ล ง ไ ป ต า ม สภาพการณ์ ผลกคือ ็
- 111. พุ ท ธศาสนิ กชนส่ ว นใหญ่ ไ ด้ ส วามิ ภั ก ด์ ิ ต่ อ พราหมณ์ ซึ่งมีความสมพนธกนทางเลือดเนื้อ ั ั ์ ั และวฒนธรรมอยู่แล้ว พวกที่เหลืออย่กหนไป ั ู ็ ั นั บถือหรือถูกบังคับให้ นับถือศาสนาอิ สลาม ซึ่ งมีอานาจทางการเมืองอยู่ในเวลานั น ด้ วย ํ ้ ประการฉะนี้ เองที่ พ ระพุ ท ธศาสนาได้ สู ญ หายไปจากอินเดีย ดินแดนที่เกิดของตน”.
- 112. ศาสนาพุท ธถื อ อุบ ติ แ ละเจริ ญ รุ่ง เรื อ งใน ั อินเดีย ปลายคริสต์ ศตวรรษที่ 12 จึงเริ่ม เสื่อม และอันตรธานไปจากอินเดี ย ชาวพุทธ ที่มีอยู่ในอินเดียปัจจุบนทุกวนนี้ เป็นชาวพทธ ั ั ุ ใหม่ที่ได้รบการชกชวนจาก ดร.บี อาร์ อมเบด ั ั ั ็ การ์ เมื่อประมาณซก 60-70 ปี ที่ ผ่านมา ั เกือบแทบทงหมดทงสิ้น ั้ ั้
- 113. อ ั ม เบ ็ ด การ์ ถื อ กํ า เนิ ดเกิ ดมาดู โ ลกเมื่ อ 14 เมษายน พ.ศ.2434 ในครอบครัวของชาว ฮินดู ที่ รฐ มหาราช ในชนชันวรรณะศูทร ซึ่ ง ั ้ เป็ นวรรณะตํ่าสุดใน 4 วรรณะของอินเดี ย แม้ว่ า จะมาจากวรรณะ ศูท รยากจนข้ น แค้ น แต่ท่านก็เรียนหนังสือเก่ง ขนาดสอบชิงทุนได้ ไปเรียนกฎหมายที่องกฤษ และภาย หลังมาจบ ั
- 114. ดร.อัม เบ็ด การ์ มี ส่ ว นสํ า คัญ ในการร่ า ง รัฐ ธรรมนู ญ ของอิ น เดี ย คนอิ น เดี ย ยอมรับ ท่านมาก ถึงขนาด ประกาศให้เป็น “บิ ดาแห่ ง รัฐธรรมนู ญอิ นเดี ย” ท่ านออกบรรยาย ปราศรัยไปในที่ ต่างๆ เรื่อง รัฐธรรมนูญ เรื่อง กฎหมาย สุ ด ท้ า ยก่ อ นจบคํ า บรรยายท่ า น มักจะวกไปเรื่องศาสนา
- 115. โดยมักจะ หยอดเรื่องศาสนาพุทธเป็ นของแถม วาทะของท่านที่สาคัญซึ่งทุกคนยังจํากันได้ดีก็ ํ คือ I was born as a Hindu but I will not die Hindu.“ข้าพเจ้าถือ กํา เนิ ดเกิ ด มาเป็ นคนฮิ น ดู แต่ ข้ า พเจ้ า จะไม่ ตายอย่างฮินด” ู
- 116. ดร.อมเบดการประกาศว่าจะเปลี่ยนศาสนา ั ็ ์ เป็นพทธตงแต่ พ.ศ.2478 แต่กไม่ได้เปลี่ยน ุ ั้ ็ จน กระทง วนที่ 14 ตุลาคม พ.ศ.2499 ท่าน ั่ ั นํ าผู้ ค น เชื่ อถื อ ศร ั ท ธาท่ านจ ํ า นวนกว่ า 400,000 คน ทําการเปลี่ยน ศาสนาครัง ้ ใหญ่ ที่คนอินเดียเรียกว่า the massive religious con versionเปลี่ยน จาก ฮิ น ดู ม า เ ข้ า พุ ท ธ ที่ เ มื อ ง น า ค ปู ร์
- 117. นับถือพุทธได้ไม่ทนถึง 2 ั เดือน ดร.อมเบด ั ็ การ์ก็จากโลกนี้ ไปเมื่อวันที่ 6 ธันวาคม พ.ศ.2499 ตงแต่นันเป็นต้นมา กยงมีฮินดู ั้ ้ ็ ั ค่ อ ย ๆ ท ย อ ย เ ข้ า ม า อ า ศ ั ย ใ ต้ ร่ ม พระพุทธศาสนาอยู่บ้างแต่ ไม่มาก โบสถ์ฮินดู ในรฐทมิฬนาฑูทางภาคใต้หลายแห่ง ั