1. สวนที่1 (ONET)........โดย อ.อําพล ขวัญพัก (คุณครูกาแฟ)...............หนา 2-66
สวนที่2 (PAT2).........โดย ผศ.ดร.ชัชวาล จันทราสุริยารัตน..............หนา 67-112
สวนที่3 (PAT2).........โดย นพ.วีรวัช เอนกจํานงคพร (พี่วิเวียน).......หนา 113-176

2. วิทยาศาสตร ชีววิทยา (2)_______________________________ โครงการแบรนดซัมเมอรแคมป 2013
STATION I โครงสรางของเซลล
ทฤษฎีเซลล (Cell Theory)
ทฤษฎีเซลลกลาวไววา “สิ่งมีชีวิตประกอบดวยเซลล 1 เซลล หรือมากกวาซึ่งเซลลเปนหนวยที่เล็กที่สุด
ของสิ่งมีชีวิตและเซลลที่มีอยูเดิมจะเปนตนกําเนิดของเซลลใหมที่จะเกิดขึ้น”
องคประกอบพื้นฐานดังตอไปนี้
Who are we?

3. โครงการแบรนดซัมเมอรแคมป 2013_______________________________วิทยาศาสตร ชีววิทยา (3)
สวนประกอบของเซลล
เซลล
(Cell)

4. วิทยาศาสตร ชีววิทยา (4) ______________________________โครงการแบรนดซัมเมอรแคมป 2013
ตารางแสดงโครงสรางเซลลของสิ่งมีชีวิตจําพวกยูคาริโอตและหนาที่
ชื่อโครงสรางรูปรางขอมูลที่ควรทราบหนาที่
1.ผนังเซลล
(cellwall)
-อยูถัดจากเยื่อหุมเซลลออกไป
(ผนังเซลลพบที่เซลลของสิ่งมีชีวิต
บางประเภทเชนพืชสาหรายเห็ด
ราและแบคทีเรีย)
-ยอมใหสารผานไดหมด
(ซึ่งจะแตกตางจากเยื่อหุมเซลล)
-ปกปองและค้ําจุนเซลล
2.เยื่อหุมเซลล
(plasma
membrane)
-ประกอบดวยฟอสโฟลิพิด
(Phospholipid)เรียงตัวกัน2ชั้น
และมีโปรตีนแทรกตัวอยู
-มีคุณสมบัติเปนเยื่อเลือกผาน
(SemipermeableMembrane)
-ลักษณะโครงสรางเปน
FuidmosaicModel
-ควบคุมการผานเขา-ออกของสาร
ระหวางเซลลกับสิ่งแวดลอม
ภายนอก
-จดจําโครงสรางของเซลลบางชนิด
-สื่อสารระหวางเซลล
3.นิวเคลียส
(nucleus)
-เปนโครงสรางที่มีเยื่อหุม2ชั้นและ
มีโครโมโซมอยูภายใน
-ควบคุมการสังเคราะหโปรตีนและ
การสืบพันธุของเซลล
-เปนแหลงเก็บโครโมโซม

5. โครงการแบรนดซัมเมอรแคมป 2013 _____________________________ วิทยาศาสตร ชีววิทยา (5)
ชื่อโครงสรางรูปรางขอมูลที่ควรทราบหนาที่
4.โครโมโซม-ประกอบดวยดีเอ็นเอ(DNA)และ
โปรตีนฮีสโตน(HistoneProtein)
-เปนแหลงเก็บขอมูลทางพันธุกรรมที่
ใชเปนรหัสในกระบวนการ
สังเคราะหโปรตีน
5.นิวคลีโอลัส
(nucleolus)
-ควบคุมการสังเคราะหrRNA-เปนแหลงสังเคราะหrRNAและ
ไรโบโซม
6.ไรโบโซม
(ribosome)
-มีขนาดเล็กประกอบดวยโปรตีนและ
RNA
-มีทั้งไรโบโซมอิสระ(ลอยอยูในไซโท-
พลาซึม)และไรโบโซมยึดเกาะเชน
เกาะอยูที่เอนโดพลาสมิกเรติคูลัม
(ER)
-โครงสรางประกอบไปดวยหนวยใหญ
(LargeSubunit)และหนวยเล็ก
(SmallSubunit)
-เซลลโพรคาริโอตมีไรโบโซมขนาด70S
เซลลยูคาริโอตมีไรโบโซมขนาด80S
-สรางสารประเภทโปรตีนสําหรับใช
ภายในเซลล

6. วิทยาศาสตร ชีววิทยา (6) ______________________________โครงการแบรนดซัมเมอรแคมป 2013
ชื่อโครงสรางรูปรางขอมูลที่ควรทราบหนาที่
7.เอนโดพลาส-
มิกเรติคูลัม
(ER)
reticulum)
-เปนระบบเยื่อหุมภายในเซลลมองดู
คลายรางแห
-แบงออกเปน2ชนิดดังนี้
1)เอนโดพลาสมิกเรติคูลัมชนิดผิว
ขรุขระ(RER)เปนERที่มีไรโบ-
โซมชมาเกาะ
2)เอนโดพลาสมิกเรติคูลัมชนิดผิว
เรียบ(SER)เปนERที่ไมมีไรโบ-
โซมเกาะ
-RERสรางสารประเภทโปรตีน
สําหรับสงออกไปใชภายนอกเซลล
-SERสรางสารประเภทลิพิด(Lipid)
:สเตียรอยด(Steriod)และกําจัด
สารพิษ
8.กอลจิคอม-
เพล็กซ
(golgi
complex)
-มีลักษณะคลายถุงแบนๆเรียงซอน
กันเปนชั้น
-สรางเวสิเคิลหุมโปรตีนที่RER
สรางขึ้นแลวลําเลียงไปยังเยื่อหุม
เซลลเพื่อสงโปรตีนออกไปนอกเซลล
9.ไลโซโซม
(lysosome)
-มีลักษณะเปนถุงกลมๆเรียกวา
เวสิเคิล(Vesicle)ซึ่งภายในมี
เอนไซมที่ใชสําหรับยอยสารตางๆ
บรรจุอยู
-ยอยสลายออรแกเนลลและเซลลที่
เสื่อมสภาพ
-ยอยสารตางๆที่เซลลนําเขามาดวย
กระบวนการเอนโดไซโทซิส
(Endocytosis)

7. โครงการแบรนดซัมเมอรแคมป 2013 _____________________________ วิทยาศาสตร ชีววิทยา (7)
ชื่อโครงสรางรูปรางขอมูลที่ควรทราบหนาที่
10.ไมโทคอน-
เดรีย
-มีเยื่อหุม2ชั้น
-มีของเหลวอยูภายในเรียกวาเมทริกซ(Matrix)
ซึ่งมีไรโบโซมและDNAลอยอยูในเมทริกซ
-นักชีววิทยาตั้งสมมติฐานวา“ไมโทคอนเดรีย
นาจะเปนแบคทีเรียที่เขามาอาศัยอยูภายใน
เซลลของสิ่งมีชีวิตในอดีตกาลแลวมี
วิวัฒนาการรวมกันมาจนถึงปจจุบัน”
-เปนแหลงสรางพลังงานใหแกเซลล
(ไมโทคอนเดรียสรางพลังงานจาก
กระบวนการสลายสารอาหารภายใน
เซลลแบบใชออกซิเจนหรือที่เรียก
กันวาการหายใจระดับเซลลแบบใช
ออกซิเจน)
11.คลอโร-
พลาสต
-มีเยื่อหุม2ชั้น
-มีของเหลวอยูภายในเรียกวาสโตรมา(Stroma)
ซึ่งมีไรโบโซมและDNAลอยอยูในสโตรมา
-นักชีววิทยาตั้งสมมติฐานวา“คลอโรพลาสต
นาจะเปนแบคทีเรียที่เขามาอาศัยอยูภายใน
เซลลของสิ่งมีชีวิตในอดีตกาลแลวมี
วิวัฒนาการรวมกันมาจนถึงปจจุบัน”
-เปนแหลงสรางอาหารกลูโคสใหแก
เซลล(คลอโรพลาสตสรางอาหาร
จากกระบวนการสังเคราะหดวยแสง)

8. วิทยาศาสตร ชีววิทยา (8) ______________________________โครงการแบรนดซัมเมอรแคมป 2013
ชื่อโครงสรางรูปรางขอมูลที่ควรทราบหนาที่
12.แวคิวโอล
(vacuole)
vacuole-มีหลายชนิดหลายขนาดหลายรูปรางและมี
หนาที่แตกตางกันออกไปเชนฟูดแวคิวโอล
เซนทรัลแวคิวโอลและคอนแทร็กไทลแวคิวโอล
เปนตน
-แวคิวโอลแตละชนิดพบไดในเซลลของสิ่งมีชีวิต
ที่จําเพาะเจาะจง
1)ฟูดแวคิวโอลทําหนาที่บรรจุอาหาร
และทํางานรวมกับไลโซโซมเพื่อยอย
อาหาร
2)เซนทรัลแวคิวโอลทําหนาที่เก็บ
สะสมสารตางๆเชนสารอาหารสารสี
สารพิษเปนตน
3)คอนแทร็กไทลแวคิวโอลทําหนาที่
กําจัดน้ําสวนเกินออกจากเซลลของ
สิ่งมีชีวิตเซลลเดี่ยวที่อาศัยอยูในน้ํา
เชนยูกลีนาอะมีบาและพารา-
มีเซียม
13.เซนทริโอล
(centriole)
-ประกอบดวยไมโครทูบูลเรียงตัวกันอยางเปน
ระเบียบมองดูคลายทรงกระบอก2อัน
-สรางเสนใยสปนเดิลในกระบวนการ
แบงเซลล
14.ไซโทสเก-
เลตอน
-มีลักษณะเปนรางแหของเสนใยโปรตีน-ชวยค้ําจุนเซลล
-ชวยในการเคลื่อนที่ของเซลล
-ชวยในการเคลื่อนที่ของเวสิเคิล
ภายในเซลล

9. โครงการแบรนดซัมเมอรแคมป 2013_______________________________วิทยาศาสตร ชีววิทยา (9)
Organelles
ออรแกเนลลจําแนกตาม ................................................................. สามารถแบงออกเปน 2 ประเภท ดังนี้
ออรแกเนลลที่ไมมีเยื่อหุม ออรแกเนลลที่มีเยื่อหุม
- ไรโบโซม
- เซนทริโอล
- ไซโทสเกเลตอน
Code ลับ!! RCC
นิดนึงนะบางครั้งขอสอบจะจัด นิวคลีโอลัส รวมใน
กลุมนี้ดวย
1. ออรแกเนลลที่มีเยื่อหุมชั้นเดียวเชน
- เอนโดพลาสมิกเรติคูลัม (รางแหเอนโดพลาซึม)
- กอลจิคอมเพล็กซ
- ไลโซโซม
- แวคิวโอล
2. ออรแกเนลลที่มีเยื่อหุม 2 ชั้น ไดแก
- นิวเคลียส
- ไมโทคอนเดรีย
- คลอโรพลาสต
Comparison of Plant & Animal Cells
ภาพโครงสรางและสวนประกอบของเซลลพืช
ภาพโครงสรางและสวนประกอบของเซลลสัตว

10. วิทยาศาสตร ชีววิทยา (10)______________________________ โครงการแบรนดซัมเมอรแคมป 2013
ตารางเปรียบเทียบโครงสรางเซลลพืชและเซลลสัตว
เซลลพืช
(plant cell)
เซลลสัตว
(animal cell)
โครงสรางภายนอก
1. ผนังเซลล มี ไมมี
2. เยื่อหุมเซลล มี มี
3. แฟลเจลลัมหรือซิเลีย ไมมี (ยกเวนสเปรมของพืชบางชนิด) มี (ในบางเซลล)
โครงสรางภายใน
1. นิวเคลียส มี มี
2. ไรโบโซม มี มี
3. ไลโซโซม ไมมี มี
4. เอนโดพลาสมิกเรติคูลัม มี มี
5. กอลจิคอมเพล็กซ มี มี
6. แวคิวโอล มี มี
7. เซนทริโอล ไมมี มี
8. ไซโทสเกเลตอน มี มี
9. ไมโทคอนเดรีย มี มี
10. คลอโรพลาสต มี ไมมี
ของแถมกอนจบเรื่องขอแฉ แรงไมไหวแลว!!!

11. โครงการแบรนดซัมเมอรแคมป 2013______________________________วิทยาศาสตร ชีววิทยา (11)
STATION II การเคลื่อนที่ของสารผานเซลล
เยื่อหุมเซลล (Plasma Membrane) เปนโครงสรางของเซลลที่ทําหนาที่ควบคุมการเคลื่อนที่ผานเขา-ออก
ของสารระหวางภายในเซลลกับสิ่งแวดลอมภายนอก
โครงสรางของเยื่อหุมเซลล
เยื่อหุมเซลลประกอบดวยสารหลัก 2 ชนิด คือ ฟอสโฟลิพิด และโปรตีน โดยฟอสโฟลิพิดจะจัดเรียงตัว
เปน 2 ชั้นซึ่งจะหันสวนที่ไมชอบน้ํา (สวนหาง hydrophobic tail) เขาหากันและหันสวนที่ชอบน้ํา (สวนหัว
hydrophilic head) ออกจากกันโดยมีโมเลกุลของโปรตีนกระจายตัวแทรกอยูระหวางโมเลกุลของฟอสโฟลิพิด
นอกจากนี้ยังมีคอเลสเทอรอล ไกลโคโปรตีน และไกลโคลิพิดเปนสวนประกอบของเยื่อหุมเซลลดวยเยื่อหุมเซลลทํา
หนาที่หอหุมเซลล และรักษาสมดุลของสารภายในเซลลโดยควบคุมการผานเขา-ออกของสารระหวางเซลลกับ
สิ่งแวดลอมภายนอก ดังนั้นเยื่อหุมเซลลจึงมีคุณสมบัติเปนเยื่อเลือกผาน (Semipermeable Membrane)
ภาพแสดงโครงสรางของเยื่อหุมเซลล

12. วิทยาศาสตร ชีววิทยา (12)______________________________ โครงการแบรนดซัมเมอรแคมป 2013
แผนผังแสดงรูปแบบการเคลื่อนที่ของสารเขา-ออกเซลล
การเคลื่อนที่ของสารเขา-ออกเซลล
การเคลื่อนที่แบบผานเยื่อหุมเซลล การเคลื่อนที่แบบไมผานเยื่อหุมเซลล
การเคลื่อนที่แบบพาสซีฟ
(Passive Transport)
การเคลื่อนที่แบบแอกทีฟ
(Active Transport)
1. การแพร (Diffusion)
2. การแพรแบบฟาซิลิเทต
(Facilitated Diffusion)
3. ออสโมซิส (Osmosis)
เอนโดไซโทซิส
(Endocytosis)
เอกโซไซโทซิส
(Exocytosis)
1. ฟาโกไซโทซิส (Phagocytosis)
2. พิโนไซโทซิส (Pinocytosis)
3. การนําสารเขาสูเซลลโดยอาศัยตัวรับ
(Receptor-Mediated Endocytosis)
การเคลื่อนที่ของสารเขา-ออกเซลลมี 2 รูปแบบ ไดแก
1. การเคลื่อนที่แบบผานเยื่อหุมเซลลเปนการเคลื่อนที่ของสารผานฟอสโฟลิพิดหรือโปรตีนของเยื่อหุมเซลล
แบงออกเปน 2 แบบดังนี้
1.1 การเคลื่อนที่แบบพาสซีฟ (Passive Transport) หมายถึงการเคลื่อนที่ของสารเขา-ออก
เซลลโดยไมตองใชพลังงานซึ่งไอออน (Ion) และโมเลกุลของสารบางชนิดสามารถเคลื่อนที่ผานเยื่อหุมเซลลจาก
บริเวณที่มีความเขมขนมากไปยังบริเวณที่มีความเขมขนนอย
รูปแบบ ภาพประกอบ ตัวอยางการเคลื่อนที่ของสาร
1. การแพร
(Diffusion)
- การเคลื่อนที่ของแกสออกซิเจนและคารบอนไดออกไซด
- การเคลื่อนที่ของแอลกอฮอล
- การเคลื่อนที่ของไอออนบางชนิด
เชนแคลเซียมไอออน (Ca2+)
คลอไรดไอออน (Cl-
), โซเดียมไอออน (Na+)
และโพแทสเซียมไอออน (K+)

13. โครงการแบรนดซัมเมอรแคมป 2013______________________________วิทยาศาสตร ชีววิทยา (13)
รูปแบบ ภาพประกอบ ตัวอยางการเคลื่อนที่ของสาร
2. การแพร
แบบฟาซิลิเทต
(Facilitated
Diffusion)
- การเคลื่อนที่ของกลูโคสเขาสูเซลล
3. ออสโมซิส
(การเคลื่อนที่
ของน้ําโดย
อาศัยโปรตีน
เฉพาะที่ชื่อวา
Aquaporins)
- การเคลื่อนที่ของน้ํา
1.2 การเคลื่อนที่แบบแอกทีฟ (Active Transport) หมายถึงการเคลื่อนที่ของสารเขา-ออกเซลล
จากบริเวณที่มีความเขมขนนอยไปยังบริเวณที่มีความเขมขนมากซึ่งตองใชพลังงานในการเคลื่อนที่
รูปแบบ ภาพประกอบ ตัวอยางการเคลื่อนที่ของสาร
แอกทีฟทรานสปอรต - กระบวนการโซเดียมโพแทสเซียม
ปมของเซลลประสาท
2. การเคลื่อนที่แบบไมผานเยื่อหุมเซลล เปนกระบวนการลําเลียงสารที่มีขนาดโมเลกุลใหญเขา-ออกเซลล
โดยอาศัยโครงสรางที่เรียกวา “เวสิเคิล (Vesicle)”
รูปแบบ ภาพประกอบ ตัวอยางการเคลื่อนที่ของสาร
เอกโซไซโทซิส - การหลั่งเอนไซมของเซลลตางๆ
- การหลั่งเมือก
- การหลั่งฮอรโมน
- การหลั่งสารสื่อประสาทของเซลลประสาท

14. วิทยาศาสตร ชีววิทยา (14)______________________________ โครงการแบรนดซัมเมอรแคมป 2013
รูปแบบ ภาพประกอบ ตัวอยางการเคลื่อนที่ของสาร
ฟาโกไซโทซิส
- การกินแบคทีเรียของเซลล
เม็ดเลือดขาวบางชนิด
- การกินอาหารของอะมีบา
พิโนไซโทซิส
- การนําสารอาหารเขาสู
เซลลไขของมนุษย
เอนโดไซโทซิส
การนําสารเขา
สูเซลลโดย
อาศัยตัวรับ
- การนําคอเลสเทอรอลเขาสู
เซลล
ความเขมขนของตัวละลาย (Solute) ทั้งหมดในสารละลาย เรียกวา ความเขมขนออสโมติก (Osmotic
Concentration) ของสารละลายดังนั้นเราจึงแบงสารละลายออกเปน 3 ประเภทตามความเขมขนของ
ตัวละลาย
1. สารละลายไฮเพอรโทนิก (Hypertonic Solution) หมายถึง สารละลายที่มีความเขมขนของ
ตัวละลายมากกวาความเขมขนของสารละลายบริเวณขางเคียง
2. สารละลายไฮโพโทนิก (Hypotonic Solution) หมายถึง สารละลายที่มีความเขมขนของตัวละลาย
นอยกวาความเขมขนของสารละลายบริเวณขางเคียง
3. สารละลายไอโซโทนิก (Isotonic Solution) หมายถึง สารละลายที่มีความเขมขนของตัวละลาย
เทากับความเขมขนของสารละลายบริเวณขางเคียง
ภาพการเปลี่ยนแปลงของเซลลสัตวและเซลลพืชเมื่ออยูในสารละลายแตละประเภท

15. โครงการแบรนดซัมเมอรแคมป 2013______________________________วิทยาศาสตร ชีววิทยา (15)
แรงดันออสโมติก (Osmotic Pressure) คือ แรงดันน้ําสูงสุดของสารละลายใดๆ ณ จุดสมดุลของการ
ออสโมซิส โดยแรงดันออสโมติกจะแปรผันตรงกับความเขมขนของสารละลาย กลาวคือ สารละลายที่มีความ
เขมขนมากจะมีแรงดันออสโมติกสูง และสารละลายที่มีความเขมขนนอยจะมีแรงดันออสโมติกต่ํา
แรงไมหยุด!! NOTE

16. วิทยาศาสตร ชีววิทยา (16)______________________________ โครงการแบรนดซัมเมอรแคมป 2013
STATION III การรักษาดุลยภาพของสิ่งมีชีวิต
คําถามนาคิด เพราะเหตุในสิ่งมีชีวิตตองมีกลไกการรักษาดุลภาพของรางกาย
กลไกการรักษาดุลยภาพ
สิ่งมีชีวิตทุกชนิดมีการรักษาดุลยภาพของสภาวะและสารตางๆ ภายในรางกายดังนี้
1. การรักษาดุลยภาพของอุณหภูมิ
2. การรักษาดุลยภาพของน้ํา
3. การรักษาดุลยภาพของกรด-เบส
4. การรักษาดุลยภาพของแรธาตุ
การรักษาดุลยภาพของน้ําและสารตางๆในรางกายคน
อวัยวะสําคัญในการรักษาดุลยภาพของน้ําและสารตางๆ ในรางกาย คือ ไต (Kidneys) ไตพบในสัตวมี
กระดูกสันหลัง
ไตคนมีลักษณะคลายเมล็ดถั่วแดง 2 เมล็ดอยูในชองทองดานหลังของลําตัวเมื่อผาไตตามยาวจะสังเกตเห็น
เนื้อไต 2 ชั้น คือ ชั้นนอกและชั้นในซึ่งในเนื้อไตแตละขางประกอบดวยหนวยไต (Nephron) ประมาณ 1 ลาน
หนวยทําหนาที่กําจัดของเสียในรูปของปสสาวะ
หนวยไตแตละหนวยประกอบดวยโครงสรางยอย ดังนี้
1. โบวแมนส แคปซูล (Bowman’s Capsule) ลักษณะทรงกลมมีผนังบาง หอหุมกลุมหลอดเลือดฝอย
(โกลเมอรูลัส)
2. หลอดเลือดฝอย มี 2 สวน ไดแก
• กลุมหลอดเลือดฝอยที่อยูใน Bowman’s Capsule
เรียกวา โกลเมอรูลัส (Glomerulus)
• หลอดเลือดฝอยที่พันอยูตามทอของหนวยไต
3. ทอหนวยไต (Convoluted Tubule) แบงออกเปน 3 สวน ไดแก
• ทอ (ขด) หนวยไตสวนตน (Proximal Convoluted Tubule) มีการดูดสารที่มีประโยชนกลับเขาสู
รางกายมากที่สุด เชน กลูโคส กรดอะมิโน วิตามิน และน้ํา
• ทอหนวยไตสวนกลางมีขนาดเสนผานศูนยกลางของทอนอยกวาทอหนวยไตสวนตน และสวนทาย
ลักษณะคลายอักษรตัวยู (U) มีชื่อเรียกเฉพาะวาเฮนเลลูป (Loop of Henle) หรือหวงเฮนเลเปนอีกบริเวณหนึ่งที่
มีการดูดน้ํากลับเขาสูรางกาย
• ทอ (ขด) หนวยไตสวนทาย (Distal Convoluted Tubule) เปนบริเวณที่มีการดูดโซเดียมไอออน (Na+)
ภายใตการควบคุมของฮอรโมนแอลโดสเทอโรน (Aldosterone)
4. ทอรวม (Collecting Duct) เปนบริเวณที่มีการดูดน้ํากลับเขาสูรางกายภายใตการควบคุมของ
ฮอรโมน ADH จากตอมใตสมองและเปนแหลงรวมของเหลวที่เกิดจากการทํางานของหนวยไตซึ่งสุดทายแลวจะ
กลายเปนปสสาวะกอนที่จะสงตอไปยังกรวยไต

17. โครงการแบรนดซัมเมอรแคมป 2013______________________________วิทยาศาสตร ชีววิทยา (17)
ภาพโครงสรางของหนวยไต ภาพลักษณะและตําแหนงของไตในรางกายคน
กลไกการผลิตปสสาวะของหนวยไตประกอบดวย 2 กระบวนการดังนี้
การกรองสารที่โกลเมอรูลัส
(Glomerulus Filtration)
การดูดสารกลับเขาสูรางกาย (Reabsorption)
บริเวณทอหนวยไต
ผนังของกลุมหลอดเลือดฝอย “โกลเมอรูลัส”
มีคุณสมบัติพิเศษในการยอมใหสารโมเลกุลเล็กที่มีอยู
ในเลือดเชนน้ําแรธาตุวิตามินยูเรียกรดยูริกกลูโคสและ
กรดอะมิโนผาน
สวนสารโมเลกุลใหญโดยปกติแลวจะไม
สามารถผานไปไดเชนเม็ดเลือดแดงโปรตีนขนาด
ใหญและไขมันการกรองสารบริเวณนี้จะอาศัยแรงดัน
เลือดเปนสําคัญโดยวันหนึ่งๆจะมีการกรองสารได
ประมาณ 180 ลิตร (180 ลูกบาศกเดซิเมตร)
การดูดสารกลับเขาสูกระแสเลือดเกิดขึ้นที่ทอ
ของหนวยไตซึ่งมีหลอดเลือดฝอยพันลอมรอบทออยู
โดยใชวิธีแอกทีฟทรานสปอรต (Active Transport)
พาสซีฟทรานสปอรต (Passive Transport) และพิโน-
ไซโทซิส(Pinocytosis) วันหนึ่งๆรางกายจะมีการดูด
สารกลับประมาณ 178.5 ลิตร (178.5 ลูกบาศก-
เดซิเมตร)แอนติไดยูเรติกฮอรโมน (Antidiuretic
Hormone; ADH) หรือเรียกอีกชื่อหนึ่งวาวาโซเพรสซิน
(Vasopressin) เปนฮอรโมนสําคัญที่ทําหนาที่กระตุน
การดูดน้ํากลับเขาสูรางกายบริเวณทอรวมของหนวยไต
มานีกับมานะปวดฉี่!!!!! (เติมขอมูลใหเด็กชายมานะหนอยนะครับ)
มานีดื่มน้ํามาก มานีฉี่เยอะ ฉี่มานีเขมขนนอย ADH ดูดน้ํากลับมาก
มานะดื่มน้ํานอย

18. วิทยาศาสตร ชีววิทยา (18)______________________________ โครงการแบรนดซัมเมอรแคมป 2013
การรักษาดุลยภาพของกรด-เบสในรางกายคน
รูหรือไม เอนไซม (Enzyme) ภายในเซลลหรือรางกายจะไมสามารถทํางานไดถารางกาย
มีการเปลี่ยนแปลงความเปนกรด-เบสมากๆ ดังนั้นรางกายจึงมีกลไกรักษาดุลยภาพ
ของกรด-เบส ดังนี้
การเพิ่มหรือลดอัตราการหายใจ
ถา CO2 ในเลือดมีปริมาณมากจะสงผลใหศูนยควบคุมการหายใจซึ่งคือสมองสวนเมดัลลาออบลองกาตา
(Medulla Oblongata) สงกระแสประสาทไปควบคุมใหกลามเนื้อกะบังลมและกลามเนื้อยึดกระดูกซี่โครงทํางาน
มากขึ้นเพื่อจะไดหายใจออกถี่ขึ้นทําใหปริมาณ CO2 ในเลือดลดลงและเมื่อ CO2 ในเลือดมีปริมาณนอยจะไปยับยั้ง
Medulla Oblongata ซึ่งจะมีผลใหกลามเนื้อกะบังลมและกลามเนื้อยึดกระดูกซี่โครงทํางานนอยลง
ภาพโครงสรางสมองของคน
ระบบบัฟเฟอร (Buffer) คือระบบที่ทําใหเลือดมีคา pH คงที่แมวาจะมีการเพิ่มของสารที่มีฤทธิ์เปนกรด
หรือเบสก็ตามสารที่เปนบัฟเฟอรในเลือดไดแก
1. ฮีโมโกลบิน (Hemoglobin) ในเม็ดเลือดแดง
2. โปรตีน (Protein) ในพลาสมาเชนอัลบูมินโกลบูลิน
การควบคุมกรดและเบสของไต
ไต (Kidneys) สามารถปรับระดับกรดหรือเบสออกทางปสสาวะไดมากสามารถแกไข pH ที่เปลี่ยนแปลงไป
มากใหเขาสูภาวะปกติ (สมดุล) ไดแตใชเวลานาน

19. โครงการแบรนดซัมเมอรแคมป 2013______________________________วิทยาศาสตร ชีววิทยา (19)
การรักษาดุลยภาพของน้ําและแรธาตุในสิ่งมีชีวิตอื่นๆ
การรักษาดุลยภาพของน้ําและแรธาตุในรางกายของสิ่งมีชีวิตเกี่ยวของกับแรงดันออสโมติก(Osmotic Pressure)
โดยสิ่งมีชีวิตแตละชนิดมีกลไกการรักษาสมดุลของน้ําและแรธาตุในรางกาย
พารามีเซียม (Paramecium) ใช Contractile Vacuole รักษาสมดุลของน้ําในเซลล
นกทะเล ใช ตอมนาสิก หรือ ตอมเกลือ (Nasal Salt Glands) รักษาสมดุลของเกลือในรางกาย
สัตวทะเลชนิดอื่นๆ (Osmotic Pressure ของของเหลวในรางกายใกลเคียงกับน้ําทะเลจึงไมตองมีกลไก
ในการปรับสมดุลเหมือนปลาทะเล)

20. วิทยาศาสตร ชีววิทยา (20)______________________________ โครงการแบรนดซัมเมอรแคมป 2013
หนานี้มวยคูเอก รุน heavyweight ลุย!!!!!
ปลาน้ําเค็ม ปลาน้ําจืด
VS
แผนภาพแสดงการรักษาสมดุลของน้ําของปลาน้ําเค็มและปลาน้ําจืด
ปลาน้ําเค็ม (Osmotic Pressure ของของเหลวใน
รางกายนอยกวาน้ําทะเล)
กลไกการรักษาสมดุลคือ
• มีผิวหนังและเกล็ดปองกันน้ําซึมออก
• ขับปสสาวะนอยและปสสาวะมีความเขมขนสูง
• มีเซลลซึ่งอยูบริเวณเหงือกทําหนาที่ขับแรธาตุ
สวนเกินออกโดยวิธีแอกทีฟทรานสปอรต (Active
Transport)
• ขับแรธาตุสวนเกินออกทางทวารหนัก
ปลาน้ําจืด (Osmotic Pressure ของของเหลวใน
รางกายมากกวาน้ําจืด)
กลไกการรักษาสมดุลคือ
• มีผิวหนังและเกล็ดปองกันน้ําซึมเขา
• ขับปสสาวะมากและปสสาวะเจือจาง
• มีโครงสรางพิเศษที่เหงือกทําหนาที่ดูดแรธาตุ
กลับคืนสูรางกาย
การรักษาดุลยภาพของอุณหภูมิรางกายของสัตว
สัตวแบงออกเปน 2 ประเภทตามการเปลี่ยนแปลงอุณหภูมิของรางกายดังนี้
1. สัตวเลือดเย็น (Poikilothermic Animal/Ectotherm) หมายถึง สัตวที่มีอุณหภูมิรางกายไมคงที่
เพราะจะเปลี่ยนแปลงไปตามอุณหภูมิของสิ่งแวดลอมภายนอก ตัวอยางเชน ไสเดือนดิน หอย แมลง ปลา
สัตวสะเทินน้ําสะเทินบกและสัตวเลื้อยคลาน
2. สัตวเลือดอุน (Homeothermic Animal/Endotherm) หมายถึง สัตวที่มีกลไกรักษาอุณหภูมิ
รางกายใหคงที่ไมเปลี่ยนแปลงไปตามอุณหภูมิของสิ่งแวดลอม ไดแก สัตวปก และสัตวเลี้ยงลูกดวยน้ํานม

21. โครงการแบรนดซัมเมอรแคมป 2013______________________________วิทยาศาสตร ชีววิทยา (21)
กราฟแสดงอุณหภูมิของรางกายของสัตวเลือดเย็นและสัตวเลือดอุน
หนุมหลอ แบบไทยๆ ถูกใจสาวๆ มั้ยจะ รอนๆ หนาวๆ แลวหละสิ คริคริ!!
ภาพกลไกการรักษาดุลยภาพของอุณหภูมิรางกายของสัตวเลือดอุน
VS

22. วิทยาศาสตร ชีววิทยา (22)______________________________ โครงการแบรนดซัมเมอรแคมป 2013
STATION IV ภูมิคุมกันรางกาย
ภูมิคุมกัน (Immunity) คือความสามารถของรางกายในการตอตานและกําจัดจุลินทรียเชนแบคทีเรียหรือ
สิ่งแปลกปลอมอื่นๆ ที่เขาสูรางกายภูมิคุมกันรางกายแบงออกเปน 2 ประเภทดังนี้
1. ภูมิคุมกันที่มีมาแตกําเนิด (Innate Immunity) ซึ่งประกอบดวยกลไกภูมิคุมกันรางกาย 2 ดาน
ตามลําดับดังนี้
1.1 ระบบปกคลุมรางกาย (ผิวหนัง) จัดเปนภูมิคุมกันดานแรกสุดของรางกาย
1.2 ภูมิคุมกันแบบไมจําเพาะ (Nonspecific Immunity) เปนภูมิคุมกันดานที่สองของรางกาย
2. ภูมิคุมกันที่เกิดขึ้นหลังกําเนิด (Acquired Immunity) ซึ่งเปนภูมิคุมกันดานที่สาม (ดานสุดทาย)
ของรางกายและจัดเปนภูมิคุมกันแบบจําเพาะ (Specific Immunity)
1. ภูมิคุมกันที่มีมาแตกําเนิด (Innate Immunity)
1.1 ระบบปกคลุมรางกาย (ผิวหนัง)
- ตอมผลิตน้ํามันและตอมเหงื่อจะหลั่งสารชวยทําใหผิวหนังมีคา pH 3-5 ซึ่งสามารถยับยั้ง
การเจริญเติบโตของจุลินทรียหลายชนิดได
- เหงื่อน้ําตาและน้ําลายมีไลโซไซม (Lysozyme) ซึ่งสามารถทําลายแบคทีเรียบางชนิดได
- ผิวหนังเปนแหลงที่อยูของแบคทีเรียและเชื้อราที่ไมกอใหเกิดโรคซึ่งชวยปองกันไมให
แบคทีเรียที่กอใหเกิดโรคเขาไปในรางกายไดงาย
- ผนังดานในของอวัยวะทางเดินอาหารอวัยวะหายใจและอวัยวะขับถาย (ปสสาวะ) ประกอบดวย
เซลลที่สามารถสรางเมือก (Mucus) เพื่อดักจับจุลินทรียไดรวมถึงกรดไฮโดรคลอริกในกระเพาะอาหารก็สามารถ
ทําลายแบคทีเรียบางชนิดได
1.2 ภูมิคุมกันแบบไมจําเพาะ (Nonspecific Immunity)
- เม็ดเลือดขาว 3 ชนิดที่เกี่ยวของกับระบบภูมิคุมกันแบบไมจําเพาะมีดังนี้
1. นิวโทรฟล (Neutrophil)
2. แมโครฟาจ (Macrophage)
3. Natural Killer Cell (NK Cell)
- การอักเสบเกิดโดยการหลั่งสารฮิสตามีน (Histamine) ซึ่งจะทําใหเลือดไหลไปยังบริเวณที่
อักเสบมากขึ้นรวมทั้งหลอดเลือดฝอยบริเวณดังกลาวจะยอมใหสารตางๆ ผานเขาออกไดมากขึ้น
- การเปนไข (Fever) จะไปกระตุนการทํางานของเม็ดเลือดขาวกลุมฟาโกไซต (Phagocyte)
เพื่อไปยับยั้งการเจริญเติบโตของจุลินทรียนั้นๆ
- อินเทอรเฟอรอน (Interferon) จะปองกันการติดเชื้อจากไวรัสโดยการทําลาย RNA ของ
ไวรัสชนิดนั้นๆ

23. โครงการแบรนดซัมเมอรแคมป 2013______________________________วิทยาศาสตร ชีววิทยา (23)
2. ภูมิคุมกันที่เกิดขึ้นหลังกําเนิด (Acquired Immunity)
ภูมิคุมกันแบบจําเพาะ (Specific Immunity)
- เปนการทํางานของเม็ดเลือดขาวกลุมลิมโฟไซต (Lymphocyte) โดยการสรางแอนติบอดี (Antibody)
ซึ่งเปนสารประเภทโปรตีนขึ้นมาตอตานเชื้อโรคหรือสิ่งแปลกปลอม (Antigen) ที่เขาสูรางกาย
- เม็ดเลือดขาวกลุมลิมโฟไซต (Lymphocyte) มีตัวรับอยูบริเวณเยื่อหุมเซลลซึ่งสามารถจดจําชนิด
ของแอนติเจนไดและทําใหเกิดภูมิคุมกันแบบจําเพาะ
- อวัยวะที่สงเสริมระบบภูมิคุมกันแบบจําเพาะ ประกอบดวย อวัยวะน้ําเหลืองปฐมภูมิและอวัยวะ
น้ําเหลืองทุติยภูมิ อวัยวะน้ําเหลืองปฐมภูมิทําหนาที่สรางเซลลเม็ดเลือดขาว ไดแก
• ไขกระดูก (Bone Marrow)
• ตอมไทมัส (Thymus)
อวัยวะน้ําเหลืองทุติยภูมิทําหนาที่กรองแอนติเจน (จุลินทรียตางๆ เชนแบคทีเรีย) ไดแก
• มาม (Spleen)
• ตอมน้ําเหลือง (Lymph Node)
• เนื้อเยื่อน้ําเหลืองที่เกี่ยวของกับการสรางเมือก (Mucosal-Associated Lymphoid Tissue ; MALT)
ไดแก ตอมทอนซิลไสติ่งและกลุมเซลลฟอลลิเคิลในชั้นเนื้อเยื่อเกี่ยวพันที่อยูดานใตของชั้นเนื้อเยื่อสรางเมือก
ภูมิคุมกันแบบจําเพาะแบงออกเปน 2 ประเภทตามแหลงที่มาของแอนติบอดีไดแก
1. ภูมิคุมกันกอเอง (Active Immunity) หมายถึง ภูมิคุมกันที่เกิดจากรางกายสรางแอนติบอดี (Antibody)
ขึ้นมาเอง โดยเปนภูมิคุมกันระยะยาวซึ่งถูกกระตุนจากปจจัยตอไปนี้
- การฉีดวัคซีนปองกันโรคตางๆ
- การฉีกทอกซอยด (Toxoid) ปองกันโรคบางชนิด
- การคลุกคลีหรือใกลชิดกับบุคคลที่เปนโรคนั้นๆ
ประเภทของวัคซีน
วัคซีนแบงออกเปน 3 ประเภทตามวัตถุดิบดังนี้
1) เชื้อโรคที่ตายแลว
2) เชื้อโรคที่ถูกทําใหออนฤทธิ์ลง
3) สารพิษจากเชื้อโรค (Toxoid) ซึ่งถูกทําใหหมดสภาพความเปนพิษแลว
2. ภูมิคุมกันรับมา (Passive Immunity) หมายถึง ภูมิคุมกันที่เกิดจากรางกายรับแอนติบอดี (Antibody)
จากภายนอกเขามา
เพื่อตอตานเชื้อโรคที่เขาสูรางกายไดทันทีและเปนภูมิคุมกันในระยะสั้นตัวอยางภูมิคุมกันรับมาเชน
- การฉีดเซรุมเพื่อรักษาโรคบางชนิดเชนเซรุมปองกันโรคพิษสุนัขบา
- การดื่มน้ํานมแมของทารก
- การไดรับภูมิคุมกันจากแมของทารกที่อยูในครรภ

24. วิทยาศาสตร ชีววิทยา (24)______________________________ โครงการแบรนดซัมเมอรแคมป 2013
ระบบน้ําเหลือง (Lymphatic System)
หนาที่ของระบบน้ําเหลือง
1. นําของเหลวที่อยูระหวางเซลลกลับเขาสูระบบหมุนเวียนเลือด
2. ดูดซึมสารอาหารประเภทไขมันบริเวณลําไสเล็ก
3. เปนสวนหนึ่งของระบบภูมิคุมกันรางกาย
สวนประกอบของระบบน้ําเหลืองไดแก
1. น้ําเหลือง
2. หลอดน้ําเหลือง
3. อวัยวะน้ําเหลืองแบงออกเปน 2 ประเภทดังนี้
3.1 อวัยวะน้ําเหลืองปฐมภูมิไดแกไขกระดูกและตอมไทมัส
3.2 อวัยวะน้ําเหลืองทุติยภูมิไดแกมามตอมน้ําเหลืองและตอมทอนซิล
1. น้ําเหลือง (Lymph) คือของเหลวไมมีสีที่ซึมผานผนังหลอดเลือดฝอยออกมาอยูบริเวณชองวาง
ระหวางเซลลซึ่งของเหลวดังกลาวจะเคลื่อนที่เขาสูหลอดน้ําเหลืองตอไปน้ําเหลืองมีสวนประกอบคลายคลึงกับ
เลือดแตมีจํานวนและปริมาณโปรตีนนอยกวารวมทั้งไมมีเม็ดเลือดแดงและเกล็ดเลือด
ทิศทางของน้ําเหลือง
น้ําเหลืองจะเขาสูหัวใจหองบนขวารวมกับเลือดเสียจากสวนตางๆ ของรางกายซึ่งการไหลเวียนของ
น้ําเหลืองภายในหลอดน้ําเหลืองจะอาศัยการหดตัวของกลามเนื้อที่อยูรอบๆ โดยภายในหลอดน้ําเหลืองจะมีลิ้นกั้น
เพื่อควบคุมทิศทางการเคลื่อนที่ของน้ําเหลืองใหไปในทิศทางเดียวกัน
ภาพแสดงระบบน้ําเหลืองของมนุษย (Lymphatic System of Humam)

25. โครงการแบรนดซัมเมอรแคมป 2013______________________________วิทยาศาสตร ชีววิทยา (25)
2. หลอดน้ําเหลือง (Lymphatic Vessels)
หลอดน้ําเหลืองมีหลายขนาดเปนหลอดที่มีปลายดานหนึ่งตันหลอดน้ําเหลืองบริเวณอก (ThoracicDuct)
จะมีขนาดใหญที่สุดทําหนาที่ลําเลียงน้ําเหลืองไปยังหลอดเลือดดําบริเวณไหปลารา (Subclavian Vein) เพื่อสง
เขาสูหลอดเลือดดําใหญ (Vena Cava) ตอไป
3. อวัยวะน้ําเหลือง (Lymphoid Organs) แบงออกเปน 2 ประเภทดังนี้
3.1 อวัยวะน้ําเหลืองปฐมภูมิไดแกไขกระดูกและตอมไทมัส
1. ไขกระดูก (Bone Marrow) เปนเนื้อเยื่อที่อยูในโพรงกระดูกทําหนาที่สรางเซลลเม็ดเลือด
ขาวและเม็ดเลือดแดงรวมทั้งเกล็ดเลือดดวย
2. ตอมไทมัส (Thymus) เปนอวัยวะน้ําเหลืองที่เปนตอมไรทอ (สรางฮอรโมนได) อยูตรงทรวง
อกรอบหลอดเลือดเอออรตา (Aorta)
ตอมไทมัสมีหนาที่ดังนี้
สรางและพัฒนาเซลลเม็ดเลือดขาวชนิดลิมโฟไซต (Lymphocyte) : ลิมโฟไซตที่ไทมัสไมสามารถ
ตอสูกับเชื้อโรคที่เขาสูรางกายไดแตเมื่อโตเต็มที่จะเขาสูระบบหมุนเวียนเลือดเพื่อไปยังอวัยวะน้ําเหลืองอื่นๆ และ
สามารถตอสูกับเชื้อโรคได
3.2 อวัยวะน้ําเหลืองทุติยภูมิ ไดแก มาม ตอมน้ําเหลือง และตอมทอนซิล
1. มาม (Spleen) เปนอวัยวะน้ําเหลืองที่มีขนาดใหญที่สุดมีลักษณะนุมสีมวงอยูในชองทอง
ดานซายใตกะบังลมติดกับดานหลังของกระเพาะอาหารภายในมามมีแมโครฟาจ (Macrophage) และเม็ดเลือด
แดงอยูเปนจํานวนมาก
มามมีหนาที่ดังนี้
- กรองจุลินทรีย (แบคทีเรีย) และสิ่งแปลกปลอมออกจากเลือด
- สรางและทําลายเซลลเม็ดเลือดขาว
- ทําลายเซลลเม็ดเลือดแดงที่หมดอายุแลว
- เปนอวัยวะเก็บสํารองเลือดไวใชในยามฉุกเฉินเชนภาวะที่รางกายสูญเสียเลือดมาก
2. ตอมน้ําเหลือง (Lymph Node) มีลักษณะคอนขางกลมมีหลากหลายขนาดกระจายตัวอยู
ภายในหลอดน้ําเหลืองทั่วรางกายพบมากตามบริเวณคอรักแรและขาหนีบเปนตนซึ่งภายในตอมน้ําเหลืองจะพบ
เซลลเม็ดเลือดขาวอยูรวมกันเปนกระจุกมีลักษณะคลายฟองน้ํา
ตอมน้ําเหลืองมีหนาที่ดังนี้
- กรองเชื้อโรคหรือสิ่งแปลกปลอมออกจากน้ําเหลือง
- ทําลายแบคทีเรียและไวรัส
3. ตอมทอนซิล (Tonsils) มีหนาที่ปกปองไมให
เชื้อโรคหรือสิ่งแปลกปลอมเขาสูหลอดอาหารและกลองเสียง ซึ่งมี
อยู 3 บริเวณดังนี้
3.1 ตอมทอนซิลบริเวณเพดานปาก
3.2 ตอมทอนซิลบริเวณคอหอย
3.3 ตอมทอนซิลบริเวณลิ้น ภาพแสดงตําแหนงของตอมทอนซิลในมนุษย

26. วิทยาศาสตร ชีววิทยา (26)______________________________ โครงการแบรนดซัมเมอรแคมป 2013
STATION V การแบงเซลล
วัฏจักรของเซลล (Cell Cycle)
วัฏจักรของเซลล คือ วงจรการเจริญเติบโตและการแบงเซลลเพื่อสรางเซลลรุนใหมขึ้นมาทดแทนเซลล
รุนเกาที่หมดอายุขัยหรือเสียหายไป ซึ่งพบในการแบงเซลลแบบไมโทซิสเทานั้น วัฏจักรของเซลลประกอบดวย
3 ระยะใหญไดแก
1. ระยะอินเตอรเฟส (Interphase) มี 3 ระยะยอยตามลําดับดังนี้
1.1 G1
1.2 S
1.3 G2
2. ระยะไมโทซิส (Mitosis) มี 4 ระยะยอยตามลําดับดังนี้
2.1 โพรเฟส (Prophase)
2.2 เมทาเฟส (Metaphase)
2.3 แอนาเฟส (Anaphase)
2.4 เทโลเฟส (Telophase)
3. ระยะแบงไซโทพลาซึม (Cytokinesis)
แผนภาพแสดงวัฏจักรเซลล

27. โครงการแบรนดซัมเมอรแคมป 2013 ____________________________ วิทยาศาสตร ชีววิทยา (27)
วัฏจักรของเซลลสัตว(การแบงเซลลแบบไมโทซิสMitosis)
ระยะอินเตอรเฟส
(Interphase)
โพรเฟส
(Prophase)
เมทาเฟส
(Metaphase)
แอนาเฟส
(Anaphase)
เทโลเฟส
(Telophase)
ระยะแบงไซโทพลาซึม
(Cytokinesis)
-โครมาทิน(แตละหนวย)
จําลองตัวเองขึ้นมา
อีก1Copyทําให
โครมาทินแตละหนวย
ประกอบดวย2โคร-
มาทิด
-เซนทริโอล(ในเซลล
สัตว)จําลองตัวเอง
ขึ้นมาอีก1คู
-โครมาทินขดสั้นอัด
แนนเห็นเปนแทง
ชัดเจนเรียกวา
โครโมโซม
-เยื่อหุมนิวเคลียสและ
นิวคลีโอลัสสลายไป
ไมปรากฏใหเห็น
-เซนทริโอลเคลื่อนที่
ออกจากกันเพื่อไปยัง
ขั้วเซลลและมีการ
สรางเสนใยสปนเดิล
โครโมโซมแตละแทงมา
เรียงตัวในแนวกึ่งกลาง
เซลลโดยมีเสนใยสปน
เดิลยึดจับตรงตําแหนง
เซนโทรเมียรของ
โครโมโซม
โครมาทิดของโครโมโซม
แตละแทงถูกเสนใย
สปนเดิลดึงใหแยกออก
จากกันเพื่อไปยังขั้ว
เซลล
-เยื่อหุมเซลล(สัตว)
จะคอดเขาหากัน
-เยื่อหุมนิวเคลียส
ปรากฏใหเห็น
การแบงเซลลเสร็จ
สมบูรณโดยเกิด2เซลล
ลูกตอ1เซลลแมและ
จํานวนโครโมโซมใน
เซลลลูกเทากับเซลลแม
ซึ่งโครโมโซมจะคลายตัว
กลายเปนเสนใยโครมาทิน
ดังเดิม
ตารางแสดงการแบงเซลลแบบไมโทซิสของเซลลสัตว

28. วิทยาศาสตร ชีววิทยา (28) _____________________________โครงการแบรนดซัมเมอรแคมป 2013
การแบงเซลลแบบไมโอซิส(Meiosis)
การแบงแบบไมโอซิสมีวัตถุประสงคเพื่อลดจํานวนโครโมโซมและปริมาณดีเอ็นเอ(DNA)ของเซลลใหมที่จะเกิดขึ้นใหเหลือเปนครึ่งหนึ่งของจํานวนโครโมโซม
และปริมาณดีเอ็นเอในเซลลเริ่มตนในสัตวจะพบการแบงเซลลแบบไมโอซิสที่อัณฑะและรังไขสวนในพืชดอกจะพบการแบงเซลลแบบไมโอซิสที่อับเรณูและรังไข
การแบงเซลลแบบไมโอซิสมีการแบงนิวเคลียส2ครั้งตอเนื่องกันคือไมโอซิสIและไมโอซิสII
ไมโอซิสIเปนขั้นตอนของการแลกเปลี่ยนสารพันธุกรรม(ยีน)ระหวางโฮโมโลกัสโครโมโซม(HomologousChromosome)และในระยะทายสุดของ
ไมโอซิสIจะไดเซลลลูก2เซลลตอ1เซลลแมซึ่งจํานวนโครโมโซมและปริมาณดีเอ็นเอในเซลลลูกจะลดลงเหลือเปนครึ่งหนึ่งของเซลลแม
ไมโอซิสIIเปนขั้นตอนตอเนื่องจากไมโอซิสIโดยเซลลลูกที่เกิดขึ้นในระยะไมโอซิสIจะเขาสูการแบงนิวเคลียสครั้งที่2ซึ่งการเปลี่ยนแปลงของ
นิวเคลียสและโครโมโซมในระยะนี้จะคลายคลึงกับการแบงเซลลแบบไมโทซิสแตตางกันตรงที่โครโมโซมในแตละเซลลจะไมมีคูเหมือน(Homologous)อยูและเมื่อ
สิ้นสุดการแบงเซลลในระยะไมโอซิสIIจะไดเซลลลูกทั้งหมด4เซลลที่มีขอมูลทางพันธุกรรมแตกตางกัน
ตารางแสดงการแบงเซลลแบบไมโอซิสของเซลลสัตว

29. โครงการแบรนดซัมเมอรแคมป 2013______________________________วิทยาศาสตร ชีววิทยา (29)
ตารางเปรียบเทียบการแบงเซลลแบบไมโทซิสและไมโอซิส
ลักษณะเปรียบเทียบ ไมโทซิส ไมโอซิส
1. วัตถุประสงคของการแบง เพื่อเพิ่มจํานวนเซลลในการเจริญเติบโต
หรือซอมแซมสวนที่สึกหรอ
เพื่อลดจํานวนโครโมโซม
ในการสรางเซลลสืบพันธุ
2. จํานวนครั้งในการแบงนิวเคลียส 1 ครั้ง 2 ครั้ง
3. จํานวนเซลลลูกที่ไดตอ 1 เซลลแม 2 เซลล 4 เซลล
4. จํานวนโครโมโซมในนิวเคลียสของ
เซลลลูก
เทาเซลลแม เปนครึ่งหนึ่งของเซลลแม
5. ปริมาณดีเอ็นเอ (สารพันธุกรรม) เทาเซลลแม เปนครึ่งหนึ่งของเซลลแม
6. ขอมูลทางพันธุกรรมของเซลลลูก เหมือนกับเซลลแมทุกประการ แตกตางจากเซลลแม
7. ตัวอยางแหลงที่พบ ผิวหนัง, กระเพาะอาหาร,
ไขกระดูก, บริเวณเนื้อเยื่อเจริญ
ของพืช (ปลายยอดปลายราก)
อัณฑะ, รังไขของคน, อับเรณู
และรังไขของพืชดอก
เนนๆ ย้ําๆ ของการแบงเซลลแบบไมโทซิส
1. ไมโทซิสจะเกิดขึ้นเมื่อรางกายตองการซอมแซมเนื้อเยื่อสวนที่สึกหรอจากการเกิดบาดแผลตางๆ
หรือจากการสิ้นอายุขัยของเซลล
2. อวัยวะสําคัญที่มีการแบงเซลลแบบไมโทซิสอยูเสมอไดแกผิวหนังกระเพาะอาหารไขกระดูก
เนนๆ ย้ําๆ ของการแบงเซลลแบบไมโอซิส
1. ครอสซิงโอเวอร (Crossing Over) เปนกระบวนการแลกเปลี่ยนยีน (สารพันธุกรรม) ระหวาง
โฮโมโลกัสโครโมโซม (Homologous Chromosome) ซึ่งจะเกิดขึ้นในระยะโพรเฟส I ของไมโอซิส
ภาพการเกิดครอสซิงโอเวอรของโฮโมโลกัสโครโมโซมและผลที่เกิดขึ้น
2. ครอสซิงโอเวอรเปนกระบวนการที่ทําใหเกิดความหลากหลายทางพันธุกรรมของเซลลสืบพันธุ
ซึ่งจะนําไปสูความหลากหลายของสิ่งมีชีวิต

30. วิทยาศาสตร ชีววิทยา (30)______________________________ โครงการแบรนดซัมเมอรแคมป 2013
STATION VI การถายทอดลักษณะทางพันธุกรรม
คําศัพทที่เกี่ยวของกับการศึกษาการถายทอดลักษณะทางพันธุกรรม
1. ยีน (Gene) หมายถึง หนวยควบคุมลักษณะทางพันธุกรรมตางๆ ของสิ่งมีชีวิตซึ่งอยูเปนคู และจะ
ถายทอดจากพอแมไปสูลูกโดยในทางพันธุศาสตรไดมีการกําหนดสัญลักษณแทนยีนไวหลายแบบ เชน TT Aa mm
เปนตน
2. แอลลีล (Allele) หมายถึง แบบของยีนแตละยีนที่ควบคุมลักษณะทางพันธุกรรม
3. โฮโมไซกัสยีน (Homozygous Gene) หมายถึง คูของยีนที่เหมือนกันอยูในตําแหนงเดียวกันบน
โฮโมโลกัสโครโมโซมเพื่อควบคุมลักษณะของสิ่งมีชีวิต เชน TT, tt, IAIA เปนตน โฮโมไซกัสยีน เรียกอีกอยางหนึ่งวา
พันธุแท โฮโมไซกัสยีนแบงออกเปน 2 แบบดังนี้
3.1 โฮโมไซกัสโดมิแนนท (Homozygous Dominance) หมายถึง คูของยีนเดนที่เหมือนกันอยู
ดวยกันหรือเรียกวาเปนพันธุแทของลักษณะเดน เชน AA, TT เปนตัน
3.2 โฮโมไซกัสรีเซสซีฟ (Homozygous Recessive) หมายถึง คูของยีนดอยที่เหมือนกันอยูดวยกัน
หรือเรียกวาเปนพันธุแทของลักษณะดอย เชน aa, tt เปนตน
4. เฮเทอโรไซกัสยีน (Heterozygous Gene) หมายถึง คูของยีนที่ตางกันอยูในตําแหนงเดียวกันบน
โฮโมโลกัสโครโมโซมเพื่อควบคุมลักษณะของสิ่งมีชีวิต เชน Tt, Rr เปนตนเฮเทอโรไซกัสยีนเรียกอีกอยางหนึ่งวา
พันทาง
5. ลักษณะเดน (Dominance หรือ Dominant Trait) หมายถึง ลักษณะที่แสดงออกมาเมื่อมีแอลลีลเดน
เพียง 1 แอลลีล ซึ่งจะพบในเฮเทอโรไซกัสหรือเมื่อมีแอลลีลเดน 2 แอลลีลซึ่งจะพบในโฮโมไซกัสโดมิแนนท
(Homozygous Dominance)
6. ลักษณะดอย (Recessive Trait) หมายถึง ลักษณะที่ถูกขมเมื่ออยูในรูปของเฮเทอโรไซกัสแตจะ
แสดงออกเมื่ออยูในรูปของโฮโมไซกัสรีเซสซีฟ (Homozygous Recessive)
7. ฟโนไทป (Phenotype) หมายถึง ลักษณะของสิ่งมีชีวิตที่สามารถสังเกตไดดวยประสาทสัมผัส (ตา หู
จมูก ลิ้น และผิวหนัง) เชน สีผิวของคน จํานวนชั้นของหนังตา ลักษณะของเสนผม หมูเลือด เปนตน
8. จีโนไทป (Genotype) หมายถึง รูปแบบของคูยีน (คูแอลลีล) หรือกลุมยีนที่ควบคุมฟโนไทปตางๆ เชน
จีโนไทปที่ควบคุมความยาวของลําตนถั่วมีได 3 แบบ ไดแก TT, Tt และ tt
9. เซลลรางกาย (Somatic Cells) หมายถึง เซลลที่เปนสวนประกอบของเนื้อเยื่อและอวัยวะตางๆ
ภายในรางกาย (ยกเวน เซลลสืบพันธุ) เชน เซลลหัวใจ เซลลตับ เซลลเม็ดเลือดขาว เปนตน ซึ่งโดยทั่วไปเปน
เซลลที่มีจํานวนโครโมโซมภายในนิวเคลียสเทากับ 2n (2 ชุดโครโมโซม)
10.เซลลสืบพันธุ (Sex Cells) หมายถึง เซลลที่จะเกิดการปฏิสนธิในกระบวนการสืบพันธุ เชน อสุจิ
(Sperm) ไข (Egg Cell) เปนตน มีโครโมโซมเทากับ n (1 ชุดโครโมโซม)
11.โครโมโซมรางกายหรือออโตโซม (Autosome) เปนโครโมโซมที่เกี่ยวของกับการควบคุมลักษณะทั่วไป
ของรางกายซึ่งไมเกี่ยวของกับเพศ
12.โครโมโซมเพศ (Sex Chromosome) เปนโครโมโซมที่กําหนดเพศและเกี่ยวของกับการควบคุมลักษณะ
ที่เกี่ยวเนื่องกับเพศ

31. โครงการแบรนดซัมเมอรแคมป 2013______________________________วิทยาศาสตร ชีววิทยา (31)
ยีน โครโมโซม ดีเอ็นเอ
ตองรู!!
ยีน (gene) คือ สวนหนึ่งของสายดีเอ็นเอ (DNA Segment) ที่ทําหนาที่ควบคุมลักษณะของสิ่งมีชีวิต
โครโมโซม (chromosome) คือ โครงสรางที่อยูภายในนิวเคลียสประกอบดวย DNA และโปรตีน
ภาพแสดงตําแหนงของยีนในสายดีเอ็นเอ
ภาพแสดงองคประกอบของโครโมโซม

32. วิทยาศาสตร ชีววิทยา (32)______________________________ โครงการแบรนดซัมเมอรแคมป 2013
ภาพแสดงรูปรางของโครโมโซม
คารีโอไทป (karyotype) คือ การศึกษาโครโมโซมโดยใชภาพของโครโมโซมในระยะเมตาเฟส ของไมโตซิส
มาเรียงกันตามความยาวและตําแหนงของเซนโตรเมียร โดยมากจะเรียงจากใหญสุดไปจนถึงเล็กสุด
ภาพแสดงคารีโอไทปของมนุษยเพศชาย

33. โครงการแบรนดซัมเมอรแคมป 2013______________________________วิทยาศาสตร ชีววิทยา (33)
ดีเอ็นเอ (DNA) หมายถึง สารพันธุกรรมของสิ่งมีชีวิต และบางสวนของ DNA แตละโมเลกุลทําหนาที่
เปนยีน (Gene) คือสามารถควบคุมลักษณะทางพันธุกรรมของสิ่งมีชีวิตได
DNA เปนกรดนิวคลีอิกชนิดหนึ่งมีโครงสรางเปนพอลิเมอร (Polymer) สายยาวประกอบดวยมอนอเมอร
(Monomer) ที่เรียกวา นิวคลีโอไทด ซึ่งแตละนิวคลีโอไทดของดีเอ็นเอ ประกอบดวยสาร 3 ชนิดดังตอไปนี้
1. น้ําตาลเพนโทส (Pentose) ที่มีชื่อวาน้ําตาลดีออกซีไรโบส (Deoxyribose)
2. ไนโตรจีนัสเบส (Nitrogenous Base หรือ N-Base) มีโครงสรางเปนวงแหวน (Ring)
แบงออกเปน 2 ประเภทดังนี้
2.1 เบสเพียวรีน (Purine) มี 2 ชนิด คือ
กวานีน (Guanine) และอะดีนีน (Adenine)
2.2 เบสไพริมิดีน (Pyrimidine) มี 2 ชนิด คือ
ไซโทซีน (Cytosine) และไทมีน (Thymine)
3. หมูฟอสเฟต (Phosphate Group)
เบสทั้ง 4 ชนิดที่พบในสายเกลียวคู DNA
จะอยูกันเปนคูๆ โดยมีพันธะไฮโดรเจน
ยึดเหนี่ยวกันไวดังนี้
A คู T ยึดกันดวย 2 พันธะไฮโดรเจน ภาพแสดงสารที่เปนองคประกอบของนิวคลีโอไทด
(ไมใช พันธะคู (double bond))
C คู G ยึดกันดวย 3 พันธะไฮโดรเจน
(ไมใช พันธะสาม (triple bond))
ภาพซายแสดงสายดีเอ็นเอ ภาพขวาแสดงเบสชนิดตาง

34. วิทยาศาสตร ชีววิทยา (34)______________________________ โครงการแบรนดซัมเมอรแคมป 2013
RNA ของแถม
สายพอลิเมอรของนิวคลีโอไทด (Nucleotide) สายเดี่ยว (Single Strand) ทําหนาที่เหมือนแมแบบ (Template)
สําหรับแปลขอมูลจากยีนไปเปนขอมูลในโปรตีน แลวขนยายกรดอะมิโนเขาไปในออรแกเนลลไรโบโซม (Ribosome)
ของเซลล เพื่อผลิตโปรตีน และแปลรหัส (Translation) เปนขอมูลในโปรตีน
ชนิดของ อารเอ็นเอ (RNA) มีทั้งหมด 3 ชนิด คือ
1. เอ็มอารเอ็นเอ หรือ เมสเซนเจอร อารเอ็นเอ (messenger RNA, mRNA)
2. ทีอารเอ็นเอ หรือ ทรานสเฟอร อารเอ็นเอ (transfer RNA, tRNA)
3. อารอารเอ็นเอ หรือ ไรโบโซมอล อารเอ็นเอ (ribosomal RNA, rRNA)
ภาพแสดงสายmRNA
ตารางเปรียบเทียบองคประกอบของ RNA และ DNA ของเซลลยูคาริโอต
ขอมูลเปรียบเทียบ DNA RNA
ตําแหนงที่พบ ในนิวเคลียส ในไซโทพลาสซึมและในนิวเคลียส
จํานวนสายโพลีนิวคลีโอไทด 2 1
น้ําตาล deoxyribose ribose
ไนโตรจีนัสเบส A G C T A G C U
หมายเหตุ ทั้ง DNA และ RNA มีหมูฟอสเฟตเหมือนกันจา

35. โครงการแบรนดซัมเมอรแคมป 2013______________________________วิทยาศาสตร ชีววิทยา (35)
การถายทอดลักษณะทางพันธุกรรม : จากรุนสูรุน
ภาพวงจรชีวิตของมนุษย
ความแปรผันทางพันธุกรรม (Genetic Variation)
สามารถจําแนกไดเปน 2 ประเภท คือ
1. ลักษณะทางพันธุกรรมที่มีความแปรผันตอเนื่อง (Continuous Variation) เปนลักษณะทางพันธุกรรม
ที่ไมสามารถแยกความแตกตางไดอยางชัดเจน เชน สีผิว ความสูง น้ําหนัก ไอคิวของคน ลักษณะเหลานี้
ถูกควบคุมดวยยีนหลายคู ยีนจึงมีอิทธิพลตอการควบคุมลักษณะดังกลาวนอย แตสิ่งแวดลอมจะมีอิทธิพลมาก
2. ลักษณะทางพันธุกรรมที่มีความแปรผันไมตอเนื่อง (Discontinuous Variation) เปนลักษณะทาง
พันธุกรรมที่มีความแตกตางกันอยงชัดเจน เชน ความสามารถในการหอลิ้น จํานวนชั้นของตา การถนัดมือขวา
หรือมือซาย

36. วิทยาศาสตร ชีววิทยา (36)______________________________ โครงการแบรนดซัมเมอรแคมป 2013
แผนภาพแสดงลักษณะทางพันธุกรรมที่มีความแปรผันแบบไมตอเนื่อง
แผนภาพแสดงลักษณะทางพันธุกรรมที่มีความแปรผันแบบไมตอเนื่องและแบบตอเนื่อง

37. โครงการแบรนดซัมเมอรแคมป 2013______________________________วิทยาศาสตร ชีววิทยา (37)
กฎของเมนเดล (Mendel’s Law)
เมนเดลทําการศึกษาการถายทอดลักษณะทางพันธุกรรมของถั่วลันเตา จนสามารถสรุปเปนกฎ (Law) ที่ใช
อธิบายกระบวนการถายทอดลักษณะทางพันธุกรรมได 2 ขอ ดังนี้
กฎขอที่ 1 กฎแหงการแยกตัว (Law of Segregation) สรุปไดจากการผสมโดยพิจารณา 1 ลักษณะ
กฎแหงการแยกตัว มีใจความสําคัญสรุปไดดังนี้ ยีนที่อยูกันเปนคูจะแยกออกจากกันในระหวางกระบวนการ
สรางเซลลสืบพันธุ (เกิดขึ้นในระยะแอนาเฟส I ของไมโอซิส) จึงทําใหเซลลสืบพันธุแตละเซลลมียีนควบคุม
ลักษณะนั้นๆ เพียง 1 แอลลีล
กฎขอที่ 2 กฎแหงการรวมกลุมอยางอิสระของยีน (Law of Independent Assortment) สรุปไดจากการ
ผสมโดยพิจารณา 2 ลักษณะ
กฎแหงการรวมกลุมอยางอิสระของยีน มีใจความสําคัญสรุปไดดังนี้ ยีนที่แยกออกจากคูของมันจะไป
รวมกลุมอยางอิสระกับยีนอื่นๆ ที่แยกออกจากคูเชนเดียวกันเพื่อเขาไปอยูในเซลลสืบพันธุ
ภาพประกอบการอธิบายกฎขอที่ 1 และ 2 ของเมนเดล

38. วิทยาศาสตร ชีววิทยา (38)______________________________ โครงการแบรนดซัมเมอรแคมป 2013
การผสมโดยพิจารณาหนึ่งลักษณะ (Monohybrid Cross)&การผสมโดยพิจารณาสองลักษณ (Dihybrid Cross)
การผสมโดยพิจารณาหนึ่งลักษณะ (Monohybrid Cross) คือ การผสมระหวางพอพันธุและแมพันธุ
โดยพิจารณาลักษณะที่ตองการผสม 1 ลักษณะ เชน ตนแมพันธุดอกสีแดงผสมกับตนพอพันธุดอกสีขาว เปนตน
การผสมโดยพิจารณาลักษณะเดียว (Dihybrid Cross) คือ การผสมระหวางพอพันธุและแมพันธุโดย
พิจารณาลักษณะที่ตองการผสม 2 ลักษณะ ควบคูกัน เชน ตนสูงดอกสีมวงผสมกับตนเตี้ยดอกสีขาว (การผสมใน
ตัวอยางพิจารณา 2 ลักษณะ คือ ลักษณะความสูงของลําตนและลักษณะของสีดอก)
ลักษณะเดนแตละระดับ
1. ลักษณะเดนสมบูรณ (Complete Dominance) หมายถึง การแสดงออกของลักษณะเดนที่เกิดจาก
การที่ยีนเดนสามารถขมการแสดงออกของยีนดอยได 100% ทําใหจีโนไทปที่เปนโฮโมไซกัสยีนของลักษณะเดน
(Homozygous Dominance) และเฮเทอโรไซกัสยีนมีการแสดงออกของฟโนไทปที่เหมือนกัน
ดอกสีแดง (RR) ดอกสีขาว (rr)
ดอกสีแดง (Rr) ทั้งหมด
ภาพการถายทอดลักษณะเดนแบบสมบูรณ
แรงไมหยุด!! NOTE

39. โครงการแบรนดซัมเมอรแคมป 2013______________________________วิทยาศาสตร ชีววิทยา (39)
2. ลักษณะเดนไมสมบูรณ (Incomplete Dominance) หมายถึง การแสดงออกของลักษณะเดน
เปนไปไมเต็ม 100% ทั้งนี้เกิดจากการทํางานของยีนเดนรวมกับยีนดอยเพราะยีนเดนไมสามารถขมการแสดงออก
ของยีนดอยได 100% จึงทําใหจีโนไทปที่เปนเฮเทอโรไซกัสมีลักษณะคอนไปทางโฮโมไซกัสของลักษณะเดน
ดอกสีแดง (RR) ดอกสีขาว (rr)
ดอกสีชมพู (Rr) ทั้งหมด
ภาพการถายทอดลักษณะเดนแบบไมสมบูรณ
3. ลักษณะเดนรวมกัน (Co-Dominance) หมายถึง การแสดงออกของลักษณะใดลักษณะหนึ่งของ
สิ่งมีชีวิตที่เกิดจากการทํางานรวมกันของยีนที่ควบคุมลักษณะเดนทั้งคู เนื่องจากไมสามารถขมกันและกันได เชน
หมูเลือด AB ในคน ที่ถูกควบคุมโดยจีโนไทป IAIB เปนตน
มัลติเปลแอลลีล (Multiple Allele)
มัลติเปลแอลลีล คือ ยีนที่มีแอลลีลมากกวา 2 แบบขึ้นไป ซึ่งควบคุมลักษณะพันธุกรรมเดียวกัน
ตัวอยางเชน หมูเลือดระบบ ABO มียีนควบคุมอยู 3 แอลลีล
หมูเลือดระบบ ABO
แอลลีล (Allele) ที่ควบคุมการแสดงออกของหมูเลือดระบบ ABO มีทั้งหมด 3 แบบดังนี้ IA, IB และ i
ซึ่งหนาที่ของแอลลีลแตละแบบคือควบคุมการสรางแอนติเจนที่เยื่อหุมเซลลเม็ดเลือดแดง
ตารางแสดงความสัมพันธระหวางหมูเลือด จีโนไทป แอนติเจนที่ผิวเม็ดเลือดแดง
และแอนติบอดีในพลาสมา ของหมูเลือดระบบ ABO
หมูเลือด จีโนไทป แอนติเจนที่ผิวเม็ดเลือดแดง แอนติบอดีในพลาสมา
A IA IA หรือ IA i A B
B IB IB หรือ IB i B A
AB IA IB A และ B ไมมี
O i i ไมมี A และ B