Debatet publike dhe politike do të kishin një tjetër drejtim moral dhe produktiv nëse do të mbështeten në kërkimin shkencor, si mbështetje thelbësore që ofron zgjidhje cilësore. Kërkimi shkencor dhe inovacioni duhet të jenë qendra e drejtimit të motorrit të zhvillimit ekonomik dhe social. Kërkimi shkencor dhe inovacioni duhet të jenë të orientuar drejt politikave me interes për vendin, dhe që së bashku në një mozaik të formojnë një panoramë të plotë zhvillimore sociale dhe ekonomike, duke u integruar me njëra-tjetrën. Universitetet mund të identifikojnë zhvillime interesante në ambiente dhe situata të paparashikuara dhe të prodhojnë me to zgjidhje praktike për problematika madhore, sepse universitetet kanë gjerësi dhe autonomi veprimi.

1. LAW. TAX. TRANSPARENCY
_____________________________________________________________________
Him Kolli st, P.48, apt.21
altax@consultant.com
www.al-tax.org
Tirana, ALBANIA
Stimuj tatimorë për Kërkimin dhe Zhvillimin
Interesi në efektivitetin e stimujve tatimorë për Kërkim dhe Zhvillim1
(R&D) është
shoqëruar nga një nxitje e fortë e politikës fiskale botërore, si pasojë e krizës financiare.
Kriza financiare ka detyruar shumë qeveri për të zbatuar masa të ashpra për
konsolidimin fiskal. Kjo ka rritur ndër të tjera edhe urgjencën për të balancuar
shpenzimet për politikën kërkimore kundrejt shpenzimeve për politikat e tjera.
Pse?
Mendoj, se ka një tjetër arsye që i detyron të ndryshojnë disi politikën e masave
konsoliduese.
Kjo arsye është rënia e aktivitetit ekonomik duke e bërë edhe më shumë të nevojshme
gjetjen e burimeve të reja të rritjes ekonomike. Në mbështetje të këtij qëllimi ekonomik
janë bërë politikë e ditës dhe duke u përhapur gjerësisht skemat nxitëse tatimore në
respekt të R&D.
Kjo tendencë e politikës fiskale është më e organizuar dhe e strukturuar në ekonomitë e
zhvilluara, duke përfshirë Shtetet e Bashkuara dhe Japoninë dhe në vendet e BE-së.
1
Kërkimet shkencore sipas llojeve janë:
Kërkimi bazë quhet puna eksperimentale ose teorike e ndërmarrë kryesisht për të fituar njohuri të reja
mbi bazat themelore të dukurive dhe fakteve të vrojtueshme, pa pasur parasysh ndonjë zbatim apo
përdorim të caktuar.
Kërkim i zbatuar quhet hulumtimi origjinal i ndërmarrë për të fituar gjithashtu njohuri të reja. Por ai
është i drejtuar kryesisht në arritjen e qëllimeve ose objektivave praktike të caktuara.
Zhvillim eksperimental quhet puna sistematike e ndërmarrë mbi bazën e njohurive ekzistuese të fituara
nga kërkimi dhe /ose eksperienca praktike, që është e drejtuar në prodhimin e materialeve, produkteve
ose pajisjeve të reja, në futjen e proceseve, sistemeve dhe shërbimeve të reja, ose në përmirësimin
rrënjësor të atyre të prodhuara ose të futura mëparë

2. LAW. TAX. TRANSPARENCY
_____________________________________________________________________
Him Kolli st, P.48, apt.21
altax@consultant.com
www.al-tax.org
Tirana, ALBANIA
Vetëm Gjermania dhe Estonia aktualisht nuk kanë një politikë fiskale, që aplikohet direkt
në nxitjen e inovacionit.
Edhe pse stimujt tatimorë nuk dallojnë nga stimujt për politikat e zhvillimit ekonomik,
ato janë larg nga strategjia për një sistem kërkimor dhe zhvillimi. Stimujt tatimorë duhet
të jenë domosdoshmërisht me zhvillimet specifike të tregut dhe inovacionit të duhur për
zhvillimin e tij.
Shpenzimet e zbritshme nga të ardhurat e tatueshme janë politika më popullore aktuale
për nxitjen e R&D, të ndjekura nga njohja për pjesën më të madhe të tyre, si shpenzime
të njohura. Politika stimuluese të tjera, nxitin një normë amortizimi të shpenzimeve për
R&D më të lartë se normat e zakonshme.
Shumica dërrmuese e stimujve tatimorë janë të bazuara në tatimin mbi fitimin
korporativ, ndërsa disa vende kanë stimuj (shtesë) që zbatohen për kontributet e
sigurimeve shoqërore dhe / ose tatimin e pagave, Tatimi mbi inidividin do të ishte me
bazë më të gjerë, për sa kohë individët do preferonin ti financonin kërkimet e tyre me
burimet e veta, ose të ndihmuar me fonde nga organizatat dhe investitorët privatë.
Përfitimet tatimore që aplikohen për të ardhurat nga inovacionet (kryesisht patentat)
janë duke u rritur si në numër, por edhe në tipet e patentave që regjistrohen. Në këto
momente, njëmbëdhjetë shtete anëtare të BE-së kanë ofruar ulje të tatimit mbi fitimin
korporativ, për të ardhura që rezultojnë nga pronësia intelektuale, si dhe ulje për
tatimin mbi të ardhurat personale për rastet e të vetëpunësuarve.
Në pesëmbëdhjetë vitet e fundit politikat fiskale janë zhvendosur nga stimujt tatimorë
që zbatohen vetëm për shpenzimet e lidhura me kërkime specifike të R&D (skema për

3. LAW. TAX. TRANSPARENCY
_____________________________________________________________________
Him Kolli st, P.48, apt.21
altax@consultant.com
www.al-tax.org
Tirana, ALBANIA
kërkim specifik) drejt stimujve që vlejnë për shpenzimet në përgjithësi për R&D (skemat
bazuar te volumi i shpenzimeve kërkimore). Aktualisht, vetëm disa vende kanë në
zbatim ende stimuj tatimore të lidhura ngushtësisht me R&D specifike. Zakonisht sot
stimujt mbështeten mbi një model të kombinuar midis skemës specifike të shpenzimeve
kërkimore me skemën e bazuar te volumi i tyre.
Ndërsa, stimujt janë në thelb një instrument i politikës fiskale te shtetit, duke mos
qëlluar shpesh në shënjestër me orientimin drejt cilësisë, grupe specifike të bizneseve
kanë filluar të shpenzojnë më shumë fonde të vetat për këtë qëllim. Shteti duhet të
drejtojë vëmendjen pa u menduar gjatë dhe të të fokusohet qartë me politikën e duhur
drejt segmenteve dhe grupeve të caktuara të biznesit dhe shoqërisë. Publiku nga njera
anë, por edhe njësitë kërkimore dhe zhvillimore nga ana tjetër duhet të jenë të
informuara mbi të rejat shkencore dhe të kenë një nevojshmëri të lidhur ngushtë midis
instituteve me fonde publike dhe atyre me fonde private.
Zhvillimi i njohurive dhe inovacioneve në shoqëritë e mëdha tregon se edhe aktualisht
ato i tejkalojnë në sasi ato të firmave të vogla. Ky konstatim gjithsesi tregon, për
rezervat dhe potencialet që kanë bizneset e mesme dhe të vogla, si dhe individë të
spikatur për të përfituar më shumë nga stimujt e taksave.
Praktika botërore tregon, se në disa vende në mënyrë të qartë janë synuar ndërmarrjet
e vogla dhe të mesme. Disa vende të tjera synojnë shoqëritë e reja. Në vende të tjera,
stimujt e taksave janë të diferencuara edhe në bazë të statusit ligjor. Për shembull, disa
skema përfitimi tatimore aplikohen vetëm për shoqëritë e huaja, siç ndodh në Kanada.
Shumica e vendeve vendosin një tavan në shumën që bizneset mund të shpenzojnë dhe
në disa vende zgjerimi i skemës lejohet sipas masës së shpenzimeve R&D të biznesit.

4. LAW. TAX. TRANSPARENCY
_____________________________________________________________________
Him Kolli st, P.48, apt.21
altax@consultant.com
www.al-tax.org
Tirana, ALBANIA
Përdorimi i gjerë i stimujve tatimorë për R&D në kohën e rënies ekonomike ngre pyetjen
se sa efektive janë këto instrumente të politikës fiskale? Shumica dërrmuese e
studimeve arrijnë në përfundimin se përfitimi nga tatimi për shpenzime të kryera për
R&D janë efektive në stimulimin e investimeve në rritje drejt R&D.
Vlerësimet e madhësisë së këtij efekti janë gjerësisht divergjente dhe nuk janë
gjithmonë të krahasueshme në vende te ndryshme për shkak të dallimeve në
metodologji. Studime rigoroze prezantojnë konkluzionin se një Euro lehtësim në
detyrimet e tatim fitimit apo tatimit mbi të ardhurat personale ndikon në rritjen e
shpenzimeve për qëllime R&D me më shumë se një euro.
Nëse mund të flitet më tej se sa funksionojnë stimulimet tatimore për R&D, kjo në fund
të fundit varet nga fakti sa inovative janë produktet, shërbimet dhe proceset e
prodhimit që dalin në treg. Megjithatë, ne kemi pak studime dhe të dhëna në lidhje me
ndikimin e stimujve tatimorë për R&D në drejtim të inovacionit dhe produktivitetit. Këto
pak studime të kufizuara konkludojnë se stimujt tatimorë për R&D kanë një ndikim
pozitiv te to.
Përvojat më të mira tregojnë
Krahasimi i efektivitetit të stimujve tatimorë për R&D nëpër vende të ndryshme është
një detyrë sfiduese. Shumica e stimujve tatimore për R&D nuk janë vlerësuar nga
pikëpamja sasiore, duke e bërë të pamundur krahasimin e tyre direkt. Për më tepër,
stimuj të ngjashëm tatimore R&D mund të kenë ndikime shumë të ndryshme për shkak
të dallimeve në kushtet në të cilat janë aplikuar.

5. LAW. TAX. TRANSPARENCY
_____________________________________________________________________
Him Kolli st, P.48, apt.21
altax@consultant.com
www.al-tax.org
Tirana, ALBANIA
Stimujt tatimorë R&D tregojnë heterogjenitet në planet e tyre dhe praktikat
organizative. Zbritjet e tatimeve dallojnë nga njohja në pjesën më të madhe të tyre, si
shpenzime të njohura, si dhe nga norma e lartë e amortizimit kryesisht për shkak të
rezultatit të tyre më të lartë në qëllimin e politikës së zbatuar. Heterogjeniteti i
praktikave jo vetëm që është i pranishëm në mes të llojeve të stimujve të taksave, por
madje dallimet mes skemave të të njëjtit tip janë edhe të mëdha.
Heterogjeniteti në tiparet e stimujve të taksave ka gjasa për të reflektuar ndryshimet në
karakteristikat e vendit (si sistemet e inovacionit dhe normat e taksave), por edhe
brenda vendeve ka nganjëherë një mospërputhje të madhe në mes të instrumentit me
efektivitet të lartë dhe instrumentit me efektivitet të ulët. Kjo situatë sugjeron se ka
mundësi të konsiderueshme për përmirësimin e stimujve tatimorë për R&D në gjithë
vendet, e vecanërisht në vendet e Bashkimit Evropian, specifikisht në lidhje me
organizimin dhe fushëveprimin e stimujve tatimorë.
Debatet publike dhe politike do të kishin një tjetër drejtim moral dhe produktiv nëse do
të mbështeten në kërkimin shkencor, si mbështetje thelbësore që ofron zgjidhje
cilësore. Kërkimi shkencor dhe inovacioni duhet të jenë qendra e drejtimit të motorrit të
zhvillimit ekonomik dhe social. Kërkimi shkencor dhe inovacioni duhet të jenë të
orientuar drejt politikave me interes për vendin, dhe që së bashku në një mozaik të
formojnë një panoramë të plotë zhvillimore sociale dhe ekonomike, duke u integruar
me njëra-tjetrën. Universitetet mund të identifikojnë zhvillime interesante në ambiente
dhe situata të paparashikuara dhe të prodhojnë me to zgjidhje praktike për
problematika madhore, sepse universitetet kanë gjerësi dhe autonomi veprimi.
Por, rrjeti i njësive të kërkim zhvillimit është një univers që nuk mbaron...
AL Tax Center, Maj 2015