1. ประเพณีผีตาโขน
ฮีตสิบสอง คองสิบสี่
“งานบุญหลวง”
อาเภอด่านซ้าย จังหวัดเลย...

2. ประเพณีผีตาโขน
ประเพณีแห่ผตาโขน จัดเป็ นส่วนหนึงในงานบุญประเพณี
ี ่
ใหญ่หรือที่เรียกว่า งานบุญหลวง หรือ บุญผะเหวด ซึ่งตรงกับเดือน
7มีขนที่อาเภอด่านซ้ายและอาเภอนาแห้ว จังหวัดเลย และจัดเป็ น
ึ้
ประเพณีการละเล่นที่ถือเป็ นประเพณีทกปี เกี่ยวโยงกับงานบุญ
ุ
พระเวสหรือเทศน์มหาชาติประจาปี กับพระธาตุเจดียสองรัก ปูชนีย
์
สถานสาคัญของท้องถิ่น
ช่วงเวลา ในการจัดงาน จะอยู่ในช่วง พฤษภาคม-มิถนายน
ุ
ของทุกปี

3. ต้นกาเนิดผีตาโขน
ที่มานันไม่ชดเจน แต่กล่าวกันว่าเป็ นประเพณีที่ใกล้เคียงกับการ
้ ั
บูชาบรรพบุรษของอาณาจักรล้านช้างหลวงพระบาง
ุ
ในอีกที่มาหนึงกล่าวกันว่า การแห่ผีตาโขนเกิดขึนเมื่อครังที่พระ
่ ้ ้
เวสสันดรและนางมัทรีจะเดินทางออกจากป่ า กลับสูเ่ มืองบรรดาผีป่า
หลายตนและสัตว์นานาชนิดอาลัยรักจึงพาแห่แหนแฝงตัวแฝงตน มา
กับชาวบ้านเพื่อมาส่งทังสองพระองค์กลับเมือง เรียกกันว่า “ผีตาม
้
คน” หรือ “ผีตาขน” จนกลายมาเป็ น “ผีตาโขน” อย่างในปั จจุบน ั

4. สาระสาคัญ
การละเล่นผีตาโขนนับว่าเป็ นสิ่งที่แปลกสาหรับผูพบเห็น มี
้
การนาเอาก้านทางมะพร้าวที่แห้ง นามาตกแต่งเป็ นหน้ากาก โดย
การเจาะช่องตา จมูก ปาก และใบหู นาเอาหวดนึงข้าว โดยกดดัน
่
หวดให้เป็ นรอยบุมหงายปากหวดขึน เพื่อสวมศีรษะแต่งแต้มสีสน
๋ ้ ั
ให้นาดู
่

5. สาระความสาคัญ
อุปกรณ์ ในการละเล่นมี 2 ชิ้น คือ "หมากกระแหล่ง"และ "อาวุธ
ประจากาย" ผีตาโขนส่วนมากจะใช้ผชายแสดงเนืองจากต้องกระโดด
ู้ ่
โลดเต้นไปเรื่อย ๆ จึงไม่เหมาะที่จะใช้ผหญิงเป็ นตัวแสดง
ู้

6. ชนิดของผีตาโขน
ผีตาโขน ในขบวนแห่จะแยกเป็ น 2 ชนิด คือ
- ผีตาโขนเล็ก
- ผีตาโขนใหญ่

7. ชนิดของผีตาโขน
- ผีตาโขนเล็ก

8. ชนิดของผีตาโขน
- ผีตาโขนใหญ่

9. การแต่งกายผีตาโขน
ในขบวนแห่ จะมีอยู่ดวยกัน 3 ส่วน คือ
้
- ส่วนหัว
- ส่วนเสื้อผ้าหรือเครื่องแต่งกาย
- ส่วนประกอบสุดท้าย

10. การแต่งกายผีตาโขน
- ส่วนหัว
หรือที่เรียกว่าหน้ากากนัน ทาด้วย "หวด"
้
หรือภาชนะที่ใช้นงข้าวเหนียว
ึ่

11. การแต่งกายผีตาโขน
- ส่วนเสื้อผ้าหรือเครื่องแต่งกาย
เป็ นชุดที่ทาจากเศษผ้านามาเย็บ
ติดกัน และมี "หมากกะแหล่ง“หรือ
กระดิ่ง

12. การแต่งกายผีตาโขน
- ส่วนประกอบสุดท้าย
คือ ดาบหรือง้าว ที่จะทาจากไม้เนืออ่อน
้
ในขบวนแห่จะประกอบไปด้วยการร้องราทา
เพลงอย่างสนุกสนาน

13. การละเล่นผีตาโขน
เนืองจากงานประเพณีผตาโขนเป็ น งานบุญใหญ่ จึงมี
่ ี
การจัดงานกัน 3 วัน
- วันแรก
- วันที่สอง
- วันที่สาม

14. การละเล่นผีตาโขน
- วันแรก พิธีเบิกอ ุปค ุต
เริ่มพิธตอนเช้า 04.00-05.00 น. คณะแสนหรือข้าทาสบริวารของเจ้า
ี
พ่อกวนจะนาอุปกรณ์ มีด ดาบ หอก ฉัตร พานดอกไม้ ธูปเทียน ขันห้าขันแปด
ถือเดินนาขบวนไปที่ริมแม่นาหมัน เพื่อนิมนต์พระอุปคุตต์ทาการทักขิณาวัฏ 3
้
รอบ หลังจากนันก็จะมีการยิงปื นและจุดปะทัด ผีตาโขนได้ยนก็ตางพากันก็จะ
้ ิ ่
มาร่วมขบวนด้วยความยินดีปรีดา เต้นรา เข้าจังหวะกับเสียงหมากกระแร่ง

15. การละเล่นผีตาโขน
- วันที่สอง พิธีแห่พระเวส
เป็ นพิธีแห่พระเวส ในขบวนประกอบด้วย พระพุทธรูป 1 องค์
พระสงฆ์ 4 รูป นังบนแคร่หามตามด้วย เจ้าพ่อกวน นังอยู่บน
่ ่
กระบอกบังไฟ ท้ายขบวนเป็ นเจ้าแม่นางเทียม กับบริวาร ชาวบ้าน
้
และเหล่าผีตาโขน ส่วนคนที่แต่งกายเป็ นผีตาโขนใหญ่ตองถอดเครื่อง
้
แต่งกายออกให้หมดและนาไปทิ้งที่แม่นาหมันเป็ นการทิ้งความทุกข์
้ ้
ยากและสิ่งเลวร้ายไป รอจนปี หน้าฟ้ าใหม่
แล้วค่อยทาเล่นกันใหม่

16. การละเล่นผีตาโขน
- วันที่สาม เทศน์มหาชาติ
จะเป็ นการฟังเทศน์มหาชาติตงแต่เช้ามืดเพื่อกล่อมเกลา
ั้
จิตใจและได้อานิสงส์ผลบุญอันแรงกล้า เป็ นอันเสร็จพิธี

17. บทสร ุป
ผีตาโขน เป็ นการละเล่นชนิดหนึง ซึ่งถือว่ามีเอกลักษณ์ที่โดด
่
เด่น และมีเพียงแห่งเดียวในโลก … งานผีตาโขนจัดขึนในช่วงเดือน
้
7 หรือเดือน 8 ของทุกปี ที่ วัดโพนชัย เป็ นงานที่ดึงดูดผูคนจาก
้
ทุกสารทิศให้มาที่อาเภอเล็กๆแห่งนีของจังหวัดเลย
้

18. บทสร ุป
สาระสาคัญที่แท้จริงของงานนีคือเป็ น “งานบุญหลวง” ซึ่ง
้
เป็ นงานบุญใหญ่ประจาปี ของ อาเภอด่านซ้าย จังหวัดเลย โดยได้
รวม “งานบุญเผวส” หรืองานเทศมหาชาติ ซึ่งเป็ นฮีตเดือนสี่ของ
ชาวอีสาน และ “งานบุญบังไฟ” ซึ่งเป็ นฮีตเดือนหก เข้าไว้
้
ด้วยกัน แล้วเรียกรวมว่า "งานบุญหลวง" โดยชาวบ้านมีความเชื่อ
ว่าใครได้ฟังเทศน์ดงกล่าวจบในวันเดียว จะได้กศลแรง อาจดล
ั ุ
บันดาลให้ได้พบพระศรีอารยะเมตไตรในชาติหน้า

19. บรรณาน ุกรม
http://www.esanclick.com/newses.php?No=439
http://www.thaipaipan.com/jl_tppcom/index.php?
option=com_content&view=article&id=1179&catid
=319%3Afree-zone&Itemid=69
http://travel.sanook.com/bangkok/bangkok_07097
.php
http://www.thaigoodview.com/library/studentsho
w/2549/m6-1/no16-25-26-42/kong-dee-kong-
thai/sec49.html

20. บรรณาน ุกรม
http://www.panyathai.or.th/wiki/index.php/%E0%B
8%9B%E0%B8%A3%E0%B8%B0%E0%B9%80%E0
%B8%9E%E0%B8%93%E0%B8%B5%E0%B9%81
%E0%B8%AB%E0%B9%88%E0%B8%9C%E0%B8
%B5%E0%B8%95%E0%B8%B2%E0%B9%82%E0
%B8%82%E0%B8%99
http://www.paiduaykan.com/76_province/Northeas
t/loie/pheetakhone.html
http://www.moohin.com/trips/loei/peetakhon/

21. บรรณาน ุกรม
http://allknowledges.tripod.com/phitakhon.html
http://personal.swu.ac.th/students/hm471010130/
web/page10.htm
http://travel.sanook.com/784138/%E0%B8%9C%
E0%B8%B5%E0%B8%95%E0%B8%B2%E0%B9%
82%E0%B8%82%E0%B8%99%E0%B9%80%E0%
B8%A1%E0%B8%B7%E0%B8%AD%E0%B8%87
%E0%B9%80%E0%B8%A5%E0%B8%A2/

22. “จบการนาเสนอแล้วครับ”
นายวีระพล ภูมิยิ่ง คอมพิวเตอร์ศึกษา ปี 1หมู่ 2 รหัส 548144218
อาจารย์ณฐนันท์ สีดาแก้ว
ั
1500101 ภาษาไทยเพื่อการสื่อสารและสืบค้น
ขอบคุณครับ
อิสระอยูที่ใจ ไปไหน ไป “
่ เลย”