2. ÍndiceÍndice
Introdución á lírica medieval (d 3)
Trazos das cantigas de amor (d 4-5)
Tópicos:
fin'amors (d 6-7)
descriptio puellae (d 8-9)
coita de amor (d 10-11)
metus praecludit vocem (d 12)
Fontes (d 13)
Pergamiño Vindel que recolle as cantigas de amigo de Martin Codax
con anotación musical
3. IntroduciónIntrodución
A lírica trobadoresca en galego-
portuguesa nace do contacto cos
trobadores occitanos.
Co camiño de Santiago a corte
compostelá convértese en centro de
peregrinaxe e vía de entrada das
innovacións poéticas cultivadas nas
refinadas cortes provenzais.
A cantiga de amor é o xénero máis
provencializante da nosa lírica (< cançó).
Figuras conceptuais (antíteses,
paradoxos, parodia, ironía) e formais
(dobre, mordobre).
Conservánse nos códices en 1º lugar:
377 de refrán e 321 de mestría.
4. Céntrase no tema da
fin'amors ou amor cortés.
Expresión dunha voz
masculina que manifesta a
súa paixón amorosa cara a
unha dama nobre,
normalmente casada.
Trasvasamento do ríxido
código feudal de vasalaxe á
relación amorosa:
trobador=vasalo/dona=senhor
O amante, como bo vasalo,
ha ser constante e fiel, á
espera dun prezado ben.
Trazos temáticos da cantiga de amorTrazos temáticos da cantiga de amor
Visión idelaizadda da dama,
apenas descrita para non
desvelar a súa identidade
(amor adúltero per se) e
respectar a mesura.(motivo do
segredo do amor
O amor non correspondido
polo desdén ou rexeitamento
da dama (sanha) é fonte de
coita e sufrimento constante,
mesmo morte de amor.
Amor entendido como camiño
de perfección espiritual.
5. Como morreu quem nunca bem
houve da rem que mais amou,
e que[m] viu quanto receou
dela, e foi morto por en:
ai, mia senhor, assi moir'eu!
Como morreu quem foi amar
quem lhe nunca quis bem fazer,
e de que lhe fez Deus veer
de que foi morto com pesar:
ai, mia senhor, assi moir'eu!
Com'home que ensandeceu,
senhor, com gram pesar que viu
e nom foi ledo nem dormiu
depois, mia senhor, e morreu:
ai, mia senhor, assi moir'eu!
Como morreu quem amou tal
dona que lhe nunca fez bem,
e quen'a viu levar a quem
a nom valia, nen'a val:
ai, mia senhor, assi moir'eu!
Cantiga de amor de Paio Soares de Taveirós
A 35 B 150
Versións musicadas de Tomás Borba e
J. Vicente Narciso en http://cantigas.fcsh.unl.pt
Cancioneiro da Ajuda (A)
6. Fin'amorsFin'amors
A doutrina do amor cortés codifica
o ritual amoroso nas cantigas.
Dáse unha traslación do concepto
do servicio feudal ao servizo
amoroso: o trobador entrégase
como vasalo á sua dona (que se
converte así na súa senhor con
dominio pleno sobre el) aceptando
os deberes que os lazos feudais
implican e, asemade, esperando o
seu merecido ben, que nunca
chega a acadar o abnegado e fiel
amante da lírica galego-
portuguesa.
7. Fin'amorsFin'amors
.
O bon amador ha posuír calidades de seu:
constante no servizo amoroso, fiel, xeneroso,
mesurado e de bon sen.
O trobador ten divinizada a súa dama,
contémplaa como a un ser superior; por iso,
malia ser un amor non correspondido (desprezo
da dama ou separación), este servizo amoroso
supón para o trobador, alén de sufrimento, un
proceso de perfeccionamento espiritual.
8. Descriptio puellaeDescriptio puellae
A senhor das cantigas de amor -a diferenza da dona
virgo das cantigas de amigo- é adoito unha muller
nobre casada, o que impón a mesura por parte dos
amantes; isto é, a discrección deste amor adúltero.
Louvanza da dama con escasas referencias ás súas
calidades físicas e piscolóxicas para manter en
segredo a súa identidade.
Idealización da dama con figuras estereotipadas:
fremosa mha senhor
senhor ben talhada
senhor de bom parescer
senhor do melhor prez
boa senhor
senhor de bon ssem
9. Senhor, en tan grave día
vos vi que non podería
máis; e por Santa María,
que vos fex tan mesurada,
doede-vos algún día
de mí, senhor ben talhada.
Pois sempre ha en vós mesura
e todo ben e cordura,
que Deus fez en vós feitura
qual non fez en molher nada,
doede-vos por mesura
de min, senhor ben talhada.
E por Deus, senhor, tomade
mesura por gran bondade
que vós el deu, e catade
qual vida vivo coitada,
e algún doo tomade
de min, senhor ben talhada.
Cantiga de amor de Don Dinís
B 562 V 176
Don Dinis, trobador e rei de Portugal
Cancioneiro da Biblioteca
Nacional de Lisboa (B)
10. Coita de amorCoita de amor
O amor na lírica galego-
portuguesa -a diferenza da
occitana- é fonte de coita.
O desdén e o rexeitamento
da dama ou a simple
separación dos amantes é a
causa do sufrimento
constante do trobador e de
toda a sintomatoloxía
amorosa que o acompaña:
loucura, perda do sen e
mesmo morte de amor.
11. A dona que eu am'e tenho por senhor
amostrade-mi-a, Deus, se vos em prazer for,
se nom dade-mi-a morte.
A que tenh'eu por lume d'estes olhos meus
e por que choram sempre, amostrade-mi-a,
Deus,
se nom dade-mi-a morte.
Essa que vós fezestes melhor parecer
de quantas sei, ai Deus!, fazede-mi-a veer,
se nom dade-mi-a morte.
Ai, Deus! qui mi-a fezestes mais ca mim amar,
mostrade-mi-a u possa com ela falar,
se nom dade-mi-a morte.
Cantiga de amor de Bernal de Bonaval
B 1066 V 657
Versión musicada por Amancio Prada en:
http://cantigas.fcsh.unl.pt/
http://sondepoetas.blogspot.com/
Muitos dizem com gram coita d'amor
que querriam morrer e que assi
perderiam coitas; mais eu de mi
quero dizer verdad'a mia senhor:
queria-me lh'eu mui gram bem querer,
mais nom queria por ela morrer
com'outros morrerom. E que prol tem?
Ca, des que morrer, non'a veerei,
nem bõo serviço nunca lhi farei.
Por end'a senhor que eu quero bem
queria-me lh'eu mui gram bem querer
mais nom queria por ela morrer
com'outros morrerom no mundo já,
que depois nunca poderom servir
as por que morrerom, nem lhis pedir
rem. Por end'a que m'estas coitas dá
queria-me lh'eu mui gram bem querer
mais nom queria por ela morrer;
ca nunca lhi tam bem posso fazer
serviço morto como se viver.
Cantiga de amor de Paio Gomes Chainho
B 809 V 393
12. Metus praecludit vocemMetus praecludit vocem
O fiel amante cortés
anuncia o seu amor pero
non é quen de llo
manifestar á súa dama
(precador) polo que sofre
amando en silencio...
Pois que m'hei ora d'alongar
de mia senhor, que quero bem,
porque me faz perder o sem,
quando m'houver del'a quitar,
direi, quando me lh'espedir:
de mui bom grado queria ir
log'e nunca [m'end'ar] viir.
Pois me tal coita faz sofrer,
qual sempr'eu por ela sofri,
des aquel dia 'm que a vi,
e nom se quer de mim doer
atanto lhi direi por en:
moir'eu e moiro por alguém
e nunca vos direi mais en.
E já eu nunca veerei
prazer com estes olhos meus,
de[s] quando a nom vir, par Deus,
e com coita que haverei,
chorando lhi direi assi:
moir'eu porque nom vej'aqui
a dona que por meu mal [vi].
Cantiga de Afonso X
B 469
Afonso X O Sabio
13. FontesFontes
Texto:Texto:
Enciclopedia galega universal, Ir Indo
As mulleres nas cantigas medievais, Esther Corral, SEG,1996
Lírica profana galego-portuguesa, Centro Ramón Piñeiro,1996
http://cadernodelingua.wordpress.com/
Música:Música:
http://cantigas.fcsh.unl.pt
http://martincodax.org
http://sondepoetas.blogspot.com
http://www.luarnalubre.com
http://www.amancioprada.com
Imaxes:Imaxes:
http://www.ite.educacion.es
http://www.flickr.com
http://www.google.es/imghp