Presentation about the R&D project of foundation e-laad.nl to develop a integrated charging system for EV\'s

1. Kick-off R&D traject stichting e-laad 01-03-2010 J. de Reuver

2. Kick-off R&D plan stichting e-laad.nl 2 Agenda 12:30 Introductie e-laad (Arie Leppink) 12:45 Achtergrond schets R&D traject stichting e-laad (Joury de Reuver) 13:15 Toelichting doelstelling werkgroepen deel 1 (Joury de Reuver) 14:30 PAUZE 14:45 Toelichting doelstelling werkgroepen deel 2 (Michel Bayings en Joury de Reuver) 15:15 Workshop next steps per werkgroep 16:30 Plenaire feedback net steps 17:00 afsluiting

3. Kick-off R&D plan stichting e-laad.nl 3 Leden van de stichting

4. a. het op korte termijn kunnen bijdragen aan het succes van de elektrische auto door een uniforme, landelijk dekkende, algemeen toegankelijke en laagdrempelige infrastructuur van oplaadpunten te realiseren; b. het coördineren van de activiteiten die essentieel zijn om in de periode tweeduizend negen tot tweeduizend twaalf te komen tot maximaal tienduizend (10.000) oplaadpunten voor elektrische auto’s; c. het vervullen van een kritische rol bij het verzamelen en beoordelen van informatie en meetdata, verkregen bij de oplaadpunten tussen de gebruikers van de stichting dan wel van de beschikbaar gestelde oplaadpunten bij derden, indien en voor zover het verzamelen en beoordelen van de meetdata niet tot de wettelijke taken van een netbeheerder behoort; d. de informatie over elektrisch autorijden en omgang met de laadinfrastructuur beschikbaar maken door middel van het publiceren van deze gegevens op de website van de stichting. (Bron: Statuten E-Laadnl 13 aug 09 schoon doc 20 augustus) Kick-off R&D plan stichting e-laad.nl 4 Stichtingsdoelstelling

5. Kick-off R&D plan stichting e-laad.nl 5 Beleid Alleen publiek toegankelijke locaties Alleen publiek terrein (gemeenten, V&W) Laadpunten zijn voor iedereen toegankelijk, die lid is Één laadpunt per 10.000 inwoners, aan te vragen door gemeenten Laadpunt volgt auto Één laadpas per elektrisch voertuig €100,- per laadpas voor 2010

6. Kick-off R&D plan stichting e-laad.nl 6 Organisatie e-laad.nl

7. Kick-off R&D plan stichting e-laad.nl 7 Taakverdeling partijen Aansluiten Meetverantwoordelijke Plaatsen laadpunten Inkoop elektriciteit Verkoop laadabonnementen Afspraken gemeenten Uitwisselen data Netbeheerder Stichting e-laad.nl Netbeheer Nederland Ontwikkeling marktmodel Standaardisatie afspraken Gezamenlijke ontwikkeling

8. Kick-off R&D plan stichting e-laad.nl 8 Uitdagingen

9. Verkoopvolume Standaardisatie Tijd (creëren van efficiënte productiemethodes) internationale inkoopcombinaties Kick-off R&D plan stichting e-laad.nl 9 Kostprijs ontwikkeling

10. Deel 2 Kick-off R&D plan stichting e-laad.nl 10

11. Kick-off R&D plan stichting e-laad.nl 11 Huidige laadpunt

12. Kick-off R&D plan stichting e-laad.nl 12

13. Kick-off R&D plan stichting e-laad.nl 13 Reeds geplaatst

14. Feiten en cijfers Op dit moment in Nederland enkele honderden elektrische auto’s Geplaatst door stichting e-laad.nl op 23-02-2010  26 Aantal actieve gebruiker bij stichting e-laad.nl op 23-02-2010  70 Te plaatsen door stichting e-laad.nl in 2010  1.000 Te plaatsen door stichting e-laad.nl in 2011  3.000 Te plaatsen door stichting e-laad.nl in 2012  6.000 Aantal elektrisch auto’s in 2020 Ruim een miljoen volgens het kabinet Verhouding oplaadpunten/auto’s 1 auto staat tot 1,4 laadpunten Kick-off R&D plan stichting e-laad.nl 14

15. ID key en BackOffice ontwikkelen contacten onderhouden met leveranciers specificaties beschrijven het vormen van een nationaal loket voor aanvragen voor technische eisen die voor oplaadpunten gelden; het coördineren van het uitwisselen van belastingprofielen van individuele oplaadpunten tussen de deelnemers van de stichting; het in samenwerking met Netbeheer Nederland, ontwikkelen en beschikbaar stellen van de technische eisen waar (gestandaardiseerde) openbare oplaadpunten aan moeten voldoen; het in samenwerking met Netbeheer Nederland aandragen van belangrijke informatie en ervaringen met betrekking tot beperkingen en mogelijkheden voor balancering. Bron: Pvae-laadnl 2010 DEF Kick-off R&D plan stichting e-laad.nl 15 R&D doelstellingen

16. Kick-off R&D plan stichting e-laad.nl 16 Organisatie R&D Overall voortgang Gevraagde besluiten Change Management items Kwesties en geschillen

17. institutioneel niveau in het Stichtingbestuur en beleidscommissie met projectpartners op basis van samenwerkingsovereenkomsten en partnerships met experts van bedrijven in de werkgroepen de vergaderingen van de werkgroepen worden periodiek afgewisseld met open innovatiebijeenkomsten Kick-off R&D plan stichting e-laad.nl 17 Samenwerking

18. Kick-off R&D plan stichting e-laad.nl 18 Hoofdvraag blackbox WG Blackbox 1 Welke functionaliteiten kunnen we kosteneffectief in een universele hardware eenheid (blackbox) integreren?

19. Kick-off R&D plan stichting e-laad.nl 19 WG Blackbox 1

20. Integratie in bestaand straatbeeld Goedkoop Schaalbaar Toekomstbestendig Onderhoudbaar Functioneel Kick-off R&D plan stichting e-laad.nl 20 Doelstelling blackbox

21. Kick-off R&D plan stichting e-laad.nl 21 WG Blackbox 2

22. Kick-off R&D plan stichting e-laad.nl 22 Samenstelling WG Stichting E – Laad (projectleider) Specialisten netwerkbeheerders op kennisdomein van onderhoud, plaatsing en beheer specialisten netwerkbeheerders/ netbeheer Nederland op het kennisdomein van bemetering en smart grid specialisten netwerkbeheerders op het kennisdomein van standaarden en beveiliging systeemintegrator en producent Alfen systeemintegrator Logica KEMA Hogeschool Arnhem Nijmegen (HAN) ?

23. Kick-off R&D plan stichting e-laad.nl 23 Communicatie protocol Middels welk protocol kan het laadpunt slim en efficiënt communiceren met het centrale systeem?

24. Kick-off R&D plan stichting e-laad.nl 24

25. Kick-off R&D plan stichting e-laad.nl 25 Doelstelling protocol Specificeren van het protocol tussen laadpunt en centraal systeem Inventarisatie van de informatiebehoefte Richting geven aan ontwikkelaar Kostenreductie Uniformiteit Aanzet voor een Nederlandse standaard (NTA)

26. specialisten netwerkbeheerders op kennisdomein van telemetrie en energie-automatisering Netbeheer Nederland systeemintegrator centraal systeem Logica system integrator laadpunten Alfen Hogeschool Arnhem en Nijmegen (HAN) Stichting E – Laad KEMA ? Kick-off R&D plan stichting e-laad.nl 26 Samenstelling WG

27. Kick-off R&D plan stichting e-laad.nl 27 Pilot communicatie auto laadpunt Met welk protocol kan er, rekening houdend met Europese communicatieprotocollen, gecommuniceerd worden ten aanzien van identificatiegebruiker, beveiliging van het laadproces, informatievoorziening vanuit de auto naar het netwerk, sturing en regulatie laadpatroon auto?

28. Kick-off R&D plan stichting e-laad.nl 28 Pilot communicatie auto laadpunt

29. Bestaande (inter)nationale werkgroepen Bestaande protocollen Testen en ontwikkelen Integratie in de blackbox Implementatie Kick-off R&D plan stichting e-laad.nl 29 Doelstelling

30. specialisten netwerkbeheerders op gebied van smart grid producent Alfen Logica KEMA Hogeschool Arnhem Nijmegen (HAN) ATC Build Your Dreams (DYB) Mitsubishi Stichting E – Laad ? Kick-off R&D plan stichting e-laad.nl 30 Samenstelling WG

31. Kick-off R&D plan stichting e-laad.nl 31 Communicatie technologie Rekening houdend met een toekomstscenario van communicatie van miljoenen laadpunten met het centrale systeem, welke communicatietechnologie is dan geschikt en financieel aantrekkelijk?

32. Kick-off R&D plan stichting e-laad.nl 32

33. Kick-off R&D plan stichting e-laad.nl 33 Doelstelling Opstellen van de functionele specificaties communicatietechnologie Onafhankelijkheid bandbreedte Betrouwbaarheid Storingsgevoeligheid Opstellen van communicatiebeleid Afstemmen met lopende onderzoeken Uitvoeren van pilots

34. communicatiespecialisten van de betrokken netbeheerders netbeheer Nederland T Mobile KPN Vodafone Aspyder KEMA Hogeschool Arnhem Nijmegen (HAN) Stichting E – Laad ? Kick-off R&D plan stichting e-laad.nl 34 Samenstelling WG

35. Kick-off R&D plan stichting e-laad.nl 35 Centraal systeem De ontwikkeling van een centraal systeem welke is voorbereid op alle mogelijk komende ontwikkelingen op het gebied van laadpunten, regulering, marktmodellen en/of andere onvoorziene zaken die impact kunnen hebben?

37. Het centraalsysteem (CiMS) is gericht op monitoring en controle van de infrastructuur en het verwerken van de transacties, omdezestandaard te ondersteunenDe focus ligt op het publiekedomein in Nederland, maar het systeemmoetmogelijkhedenbiedenomanderesystemen en netwerken te ondersteunen en verbindenbinnen en buiten Nederland, publiek en commercieel. (= Interoperabiliteit) Het uiteindelijkedoel is omelektrischrijden breed te ondersteunen en te stimuleren (wegnemen van bezwaren in de infrastructuur)

38. No. 37 Waarde keten Infra & Transaction management Mobile smart grid Chargepoint supplier Back office systems Waardeketen – waarhebben we het over Energy supplier Supplier Etc. Energy grid kWh meter Consumer Lease company Owner/operator Public area: DNO/Grid owner Private area: area owner DNO/Grid owner Energy supplier Meter owner Kick-off R&D plan stichting e-laad.nl

39. Kritische succes factoren INTERNATIONAAL (cross border usage) PRIVACY WAARBORGEN KEUZE STANDAARDEN (plug, ID, etc) VEILIGHEID EENVOUD BESCHIKBAARHEID LAADPUNTEN BENEFITS No. 38 Kick-off R&D plan stichting e-laad.nl

40. No. 39 Uitdagingen Autorisatie met uniform standaardsysteem (device onafhankelijk) Gebruikersuitverschillendelanden, met verschillende devices Infra & Transaction management Mobile smart grid Chargepoint supplier Back office systems Uniformestandaardmanier van communicatie met infra management systeem, onafhankelijk van merk of type paal Energy supplier Supplier Uitwisseling van data mogelijk met verschillende infra systemen (nationaal EN internationaal) Etc. Energy grid Communicatie met alle types en merkenelektrische auto’s kWh meter Consumer Lease company Owner/operator Public area: DNO/Grid owner Private area: area owner DNO/Grid owner Energy supplier Meter owner Kick-off R&D plan stichting e-laad.nl

41. No. 40 Uitdagingen Laadpunt management Mobile smart grid Infra & Transaction management CiMS* Portals user Interaction feedback Energy supplier Infra management Open Interface Back office systems Supplier Open Charge point interface Open Interface CiMS Open User (ID) inter face Etc. Charging action management Energy grid Roaming interfaces Charging action control kWh meter Consumer Lease company Owner/operator Public area: DNO/Grid owner Private area: area owner DNO/Grid owner Energy supplier Meter owner Kick-off R&D plan stichting e-laad.nl

43. ontvangtransactie data

44. stuurautorisatie ID’s en updates

45. stuur en ontvang status

48. schaalbaarheidCiMS* = Chargepoint Interactive Management System Kick-off R&D plan stichting e-laad.nl

49. Kick-off R&D plan stichting e-laad.nl Circle of CIMS Critical Success Factors 42

51. Reporting

52. Dashboarding

53. Portal access (user roles, etc)

55. Event processing layer

56. Internal components

58. Charge point management and control

59. Transaction monitoring

60. Audit and logging

62. Electricity suppliers

64. System admin and user adminKick-off R&D plan stichting e-laad.nl

65. No. 44 CIMS componenten Kick-off R&D plan stichting e-laad.nl

66. Logica (projectleiderschap) Alfen innovatiespecialisten netwerkbeheerders Stichting e-laad ? Kick-off R&D plan stichting e-laad.nl 45 Samenstelling WG

67. Kick-off R&D plan stichting e-laad.nl 46 Interoperabiliteit Hoe kan een consument met een e-laad kaart ook opladen bij een andere aanbieder, en vice versa? Welke stekker afspraken moeten we op nationaal en/of internationaal niveau maken om de gebruikers te ontzien van verschillende adapters en verloopstekkers?

68. Waardeketen: R&D programma No. 47 Waarde keten: R&D Laadpunt management Mobile smart grid Infra & Transaction management CiMS* Portals user Interaction feedback Energy supplier Infra management Pilot communicatie auto - laadpunt Blackbox Centraal systeem Communicatie technologie Communicatie protocol Interoperabiliteit Open Interface Back office systems Supplier Open Charge point interface Open Interface CiMS Open User (ID) inter face Etc. Charging action management Energy grid Roaming interfaces Charging action control kWh meter Consumer Lease company Owner/operator Public area: DNO/Grid owner Private area: area owner DNO/Grid owner Energy supplier Meter owner Kick-off R&D plan stichting e-laad.nl

69. Stichting E-laad (Projectleider); Secretariaat Power (onderdeel formule E-team); 365-energy; Betterplace; Eneco; Essent; Nuon; Mistergreen; Gemeente Rotterdam; Gemeente Amsterdam; Vereniging Nederlandse gemeenten. ? Kick-off R&D plan stichting e-laad.nl 48 Samenstelling WG

70. Fase 1 tot Januari 2011 ontwikkeling van de eerste functionele specificaties ontwikkeling van het centrale systeem en het communicatie protocol naar het laadpunt Fase 2 tot December 2011 nieuwe internationale standaarden technische specificaties Pilots M2M communicatie en laadpunt – auto communicatie Fase 3 tot December 2012 Grootschalige uitrol Grote Europese aanbesteding Kick-off R&D plan stichting e-laad.nl 49 Planning

71. Kick-off R&D plan stichting e-laad.nl 50 Planning Samenwerking

72. Kick-off R&D plan stichting e-laad.nl 51 Risico´s Afstemming onderling Overlappende aspecten Veranderende en tegenstrijdige belangen Onzekerheid over marktmodellen Onzekerheid over marktontwikkeling Complexiteit van de gehele keten Internationale standaardisatie Bestaande regulering

73. Kick-off R&D plan stichting e-laad.nl 52 Workshop vragen Welke rollen kun je voor deze werkgroep benoemen? Zijn alle rollen reeds vertegenwoordig? Welke expertise ontbreekt om de doelstelling te kunnen behalen? Welke overige resources ontbreken om de doelstelling te kunnen behalen? Wie wordt de projectleider van de werkgroep? Welke risico’s zijn er voor het slagen van het programma? Welke aanvullende maatregelen moeten er genomen worden om de risico’s te beperken? Wat zijn de volgende stappen om de doelstellingen van de werkgroep te bereiken?