Alt işveren, taşeron

1. Yalova Üniversitesi
İnsan Kaynakları ve Sosyal İlişkiler
Tezsiz Yüksek Lisans
Küreselleşme ve Esnek Çalışma
Prof. Dr. Cihangir AKIN
ÇALIŞMA HAYATINDA ALT İŞVEREN (TAŞERON)
UYGULAMASI
Esra İlgün – Barış Aras – Tuğba Özen

2. Alt İşverenlik Giriş
Ekonomik ve ticari alandaki hızlı değişim karşısında, şirketler güçlü
kalabilmek için iş gücü maliyetlerini azaltmak için çözüm
aranmıştır. Bunun neticesinde, uzmanlık gerektiren alanlarda ya
da yardımcı işlerin ifasında, personel istihdam etmek yerine farklı
işverenler vasıtası ile işin ifası sağlanmaktadır.
Böylece pratikte çok kolay görülmekte birlikte, uygulamada pek çok
hukuki anlaşmazlıklara sebep olabilecek üçlü bir iş ilişkisi ortaya
çıkmıştır.
(Kaynak: Prof. Akyiğit, 2013)

3. Alt İşveren(Taşeronluk)
Tarihçesi
 Taşeron, yani alt işverenlere ilişkin ilk yasal çerçeve,1936 tarihli 3008 sayılı İş
Yasası ile çizildi.
 Daha sonra, 1988 yılında çıkarılan 318 sayılı Kanun Hükmünde Kararname ile
de, kamu kesiminde bazı hizmetlerin satın alınması yoluyla üçüncü kişilere
gördürülmesi sağlandı.
 2003 tarihli, 4857 sayılı İş Yasası ile alt işverenlik ilişkisi düzenlendi.
 Alt işverenlik ilişkisi 5510 sayılı Sosyal Sigortalar ve Genel Sağlık Sigortası
Kanunun’da da düzenlenmiş ve orada da asıl işverenin yasanın işverene
yüklediği yükümlerden dolayı ilgili sigortalı ve/veya hak sahipleri ile Kurum
(SGK)’a karşı birlikte sorumluluğundan söz edilmiştir.(SSGSSK12/son fıkra).
Kaynakça:http://www.lutfiinciroglu.com/content/view/12/19/ tarih:20/04/2013 saat:11:00”

4. Alt işverenlik Yönetmeliği

En son olarak 2008 yılında 22/5/2003 tarihli ve 4857 sayılı İş Kanunu kapsamında asıl
işveren-alt işveren ilişkisinde gereken hususları düzenlemek üzere “Alt İşverenlik
Yönetmeliği” yürürlüğe girmiştir.
Bu yönetmelik; Alt işverenliğin kurulma şartlarını, alt işverene ait işyerinin bildirimini, tescilini, alt
işverenlik sözleşmesinde bulunması gereken hususları düzenlemektir.
“Kaynakça:http://www.iskanunu.com/yonetmelikler/1080-alt-isverenlik-yonetmeligi ”

5. 4857 Sayılı İş Kanunda Alt İşveren
(TAŞERON)Tanımı
4857 sayılı iş kanununun 2. maddesinde Alt İşveren tanımı;
“Bir işverenden, işyerinde yürüttüğü mal veya hizmet üretimine ilişkin
yardımcı işlerinde veya asıl işin bir bölümünde işletmenin ve işin gereği
ile teknolojik nedenlerle uzmanlık gerektiren işlerde iş alan ve bu iş için
görevlendirdiği işçilerini sadece bu işyerinde aldığı işte çalıştıran diğer
işveren ile iş aldığı işveren arasında kurulan ilişkiye asıl işveren-alt
işveren ilişkisi denir.”
Kaynakça:http://www.lutfiinciroglu.com/content/view/12/19/ tarih:20/04/2013 saat:11:00

6. Asıl İşveren& Alt İşveren İlişkisi
Asıl işveren-alt işveren ilişkisinin kurulabilmesi aşağıda sayılan koşuların varlığına
bağlıdır.
1-Öncelikle bir asıl işyeri ve asıl işveren olması gerekli. Başka bir deyişle,
Kanunda belirtilen alt işverene işi veren asıl işverenin, “işveren” niteliğinde,
yani “işçi çalıştıran” bir gerçek veya tüzel kişi olması gerekir.
2-Bu asıl işyerinde yürütülen mal ve hizmet üretimine ilişkin yardımcı işlerde
(yemek, temizlik, tahmil, tahliye, taşıma gibi) veya yapılan asıl işin bir
bölümünde;
a-)İşletmenin ve işin gereği ile teknolojik nedenlerle,
b-)Uzmanlık gerektiren işlerde iş alan başka bir işveren (alt işveren) olacak.
3-İş alan başka işveren işçilerini sadece o işte ve o işyerinde ve eklentilerinde
çalıştırabilecek.
Kaynakça:http://www.iskanunu.com/yonetmelikler/1080-alt-isverenlik-yonetmeligi Tarih:20/04/2013 saat:11:00

7. Kimler Alt İşveren Değildir?
Taşeron meselesine ilişkin düzenlemeler açısından en önemli noktalardan biri de, belirli
işlerin hatta işin belirli bölümlerinin alt işveren dışında da üçüncü kişilere verilebilir
olmasıdır.
1. Asıl işveren-alt işveren ilişkinin varlığından, öncelikle “işyerinde yürütülen mal ve
hizmet üretimine ilişkin işler" için söz edilebilecektir. Bunun dışında kalan işler de üçüncü
şahıslara verilebilmekte, ancak işi alan işveren İş Kanunu anlamında “alt işveren"
sayılmamaktadır.
2. İşin “anahtar teslimi" biçiminde “ihale edilmesi" durumunda asıl iş- veren-alt işveren
ilişkisinden ve asıl işverenin alt işverenin işçilerine karşı sorumluluğundan söz
edilememektedir. Bu doğaldır, çünkü işi ihale eden iş sahibi, ihale edilen işte kendisi de
işçi çalıştırmadığından “işveren" nite¬liğini taşımamaktadır. Yüksek mahkemede “işi
bölerek ihale suretiyle muhtelif kişilere iş veren iş sahibinin İş Kanunu anlamında asıl
işveren olmadığını" karara bağlamıştır.
3. Asıl işveren-alt işveren ilişkisinden söz edebilmek için, alınan işin asıl işe “bağımlı" ve
asıl iş sürdüğü müddetçe devam eden “sürekli" bir iş olması gerekmektedir. Yüksek
Mahkeme bir kararında, asıl işverenin işi ile alt işverenin işinin birbirinden “ayrı" ve
“bağımsız" olmasının birlikte sorumluluğu ortadan kaldıracağına hükmetmiştir.

8. Asıl İşveren&Alt İşveren İlişkisi








Asıl işveren ile alt işveren arasında akdi bir ilişkisi vardır.
Bu ilişki istisna, vekalet olabileceği gibi taşıma ya da kira da olabilir
Bu sözleşmesel ilişkinin hizmet akdine dayanmadığı kesindir.
Alt işverenin asıl işverene karşı olan yükümlülükleri akdedilen bu sözleşme ile
belirlenir.
Asıl işverenin alt işverenin işçileri ile herhangi bir sözleşme ilişkisi yoktur.
Alt işveren, asıl işverene ait işin bir bölümünde veya yardımcı işlerinde
kendisine iş akdi ile bağlı işçileri çalıştırır. Çalıştırdığı işçilerin ücretlerini öder.
Alt işveren kendi işçileri karşısında bir işveren niteliği taşır.
Ayrıca alt işverenin işçilerini çalıştırdığı işyeri bölümü onlar yönünden ayrı bir
işyeri anlamını taşır. Bu bakımdan fiziki anlamda tek işyeri olan yerler hukuki
anlamda hem asıl işverenin hem de alt işverenin işyeridir.
“ Kaynakça:http://www.egemenoglu.av.tr/pdf/tr_1332064469_asil_isveren_alt_isveren_iliskisi.pdf “

9. Asıl İşverenin Yükümlülükleri
4857 sayılı iş kanununa göre asıl işveren,
alt işverenin işçilerine karşı o işyeri ile
ilgili olarak bu Kanundan, iş
sözleşmesinden veya alt işverenin
taraf olduğu toplu iş sözleşmesinden
doğan yükümlülüklerinden alt işveren
ile birlikte sorumludur.
“ Kaynakça:http://www.iskanunu.com/yonetmelikler/1080-alt-isverenlik-yonetmeligi “

10. ASIL İŞVEREN & ALT İŞVEREN İLİŞKİSİNDE
MUVAZAA
Alt İşveren Yönetmeliğinin madde 3/g fıkrasında ise muvazaa olarak kabul edilen
sözleşmeler şu şekilde sıralanmıştır:
 İşyerinde yürütülen mal veya hizmet üretimine ilişkin asıl işin bir bölümünde
uzmanlık gerektirmeyen işlerin alt işverene verilmesini,
 Daha önce o işyerinde çalıştırılan kimse ile kurulan alt işverenlik ilişkisini,
 Asıl işveren işçilerinin alt işveren tarafından işe alınarak hakları kısıtlanmak
suretiyle çalıştırılmaya devam ettirilmesini,
 Kamusal yükümlülüklerden kaçınmak veya işçilerin iş sözleşmesi, toplu iş
sözleşmesi yahut çalışma mevzuatından kaynaklanan haklarını kısıtlamak ya
da ortadan kaldırmak gibi tarafların gerçek iradelerini gizlemeye yönelik
işlemleri içeren sözleşmeler muvazaalı kabul edilmiş ve aynı zamanda bu
koşullardan hareketle de geniş bir muvazaa tanımı yapılmıştır.
http://www.iskanunu.com/yonetmelikler/1080-alt-isverenlik-yonetmeligi

11. Türkiye’de Taşeron Çalışan
Sayıları
“ Kaynakça:http://www.zaman.com.tr/ekonomi_taseron-isci-sayisi-10-yilda-4-kat-artti_2007669.html Tarih:20/04/2013 saat:11:30 “

12. Kayıt Dışı İstihdam ve Alt
İşveren İlişkisi
 Taşeron uygulamaları, kayıtdışı istihdamın, endüstri ilişkilerinde yeni bir kültürün hızla
yaygınlaşmasının da önemli nedenlerinden biridir.
Bazı işlerin taşerona verilmesi suretiyle, yapay biçimde işyeri ölçeğinin küçültülmesi, işçi sayısının
azaltılması mümkün olabilmektedir. Bu yolla taşeronlaşma, işyeri ölçeğine bağlı bir dizi yükümlülüğün
ortadan kaldırılmasının bir aracı olarak da kullanılmış ve kullanılmaktadır.
Bunlardan en önemlisi, iş güvencesine ilişkin düzenlemelerdir. 4857 sayılı İş Kanunu’nun iş
güvencesine ilişkin hükümleri, 30’dan daha az işçi çalıştıran işyerlerini kapsamamaktadır. Bunun yanında,
elli veya daha fazla işçi çalıştıran işyerleri için öngörülen özürlü, eski hükümlü ve terör mağduru çalıştırma
zorunluluğu, işyerindeki işçi sayısına, işyerinin niteliğine ve tehlikelilik derecesine göre bir veya daha fazla
mühendis veya teknik eleman görevlendirme yükümlülüğü, yüz elli ve daha fazla işçi çalıştırılması halinde
işçiler tarafından kurulacak tüketim kooperatiflerine yer tahsisini düzenleyen hükümler doğrudan iş kanunu
ile getirilen yükümlülüklerin başlıcalarıdır. Bunların dışında, çeşitli kanun, tüzük ve yönetmeliklerde yer alan
izin kuruluna, işyeri hekimi bulundurulmasına, beceri eğitimine, spor tesisi kurulmasına ilişkin düzenlemeler,
işçi sayısına bağlı yükümlülükler arasındadır.
•
“İşyerlerinde kullanılan taşeronlar yarın sanayinin mafyasıdır. İşveren kendince yakın tehlikeyi bertaraf
edebilmek için, taşeronluğun neden olabileceği uzak tehlikeyi henüz göremiyor.REFİK BAYDUR

13. TÜRKİYE’DE KAYIT DIŞI İSTİHDAM SORUNU
ÇÖZMEYE YÖNELİK GİRİŞİMLER
Yıllar İtibariyle Kayıt Dışı İstihdam (Bin Kişi)
Kayıt Dışı İstihdam
Toplam İstihdam (Bin Kişi)
Kayıt Dışı İstihdam Oranı
2000
10.925
21.581
50,6
2001
11.382
21.524
52,9
2002
11.133
21.354
52,1
2003
10.943
21.147
51,7
2004
9.843 1
9.632 5
0,1
2005
9.666 2
0.067 4
8,2
2006
9.593 2
0.423 4
7
2007
9.423 2
0.738 4
5,4
2008
9.220 2
1.194 4
3,5
2009
9.328 2
1.277 4
3,8
2010
9.772 2
2.594 4
3,3
2011
10.139
24.110
42,1
Haz.11
10.327
25.577
40,4
Kaynak: http://www.maliye.gov.tr/YillikEkonomikRapor/Y%C4%B1ll%C4%B1k%20Ekonomik%20Rapor%202012.pdf erişim
tarihi: 23.04.2013

14. Türkiye’de Taşeron Çalışan
Sayıları
2011 Yılında yapılan araştırmaya göre Taşeron işçiliğin en yaygın olduğu sektörler,
Temizlik işlerinde 417 bin
taşeron çalışıyor.
İnşaat işlerinde 318 bin taşeron
çalışıyor.
“ Kaynakça:http://www.sondevir.com/?aType=haber&ArticleID=100046 tarih:20/04/2013 saat:11:20 “

15. İŞVEREN MADURİYETİ
İŞVEREN MAĞDUR ÇÜNKÜ;
•
Asıl işin bir bölümünün alt işverene/taşerona verilmesi durumunda verilen
işin işletmenin ve işin gereği ile teknolojik nedenlerle uzmanlık gerektiren iş
olma şartı aranıyor. Asıl işveren bu şartın olduğunu sanarak işlerinin bir kısmını
taşerona veriyor. Yapılan inceleme sonucunda deniyor ki kurulan taşeron ilişkisi
kanuna uygun değil ve burada muvazaa var. Bu durumda taşeronun işçileri
baştan itibaren asıl işverenin işçisi sayılıyor. Burada da asıl işveren sonucunu
kestiremediği bir işlemden dolayı hukuki ve cezai işlemlerle karşı karşıya
kalıyor.

16. İŞÇİ MADURİYETİ
İhale makamlarının kıdem tazminatından asıl işveren olmamaları
durumunda bir sorumluluğu bulunmuyor. Burada sorumluluk ihaleyi alan ve
işçiyi istihdam eden işverenlerde oluyor. İhale makamlarının işçilerin kıdeme
dayalı haklarından sorumlu olacaklarına ilişkin düzenleme yapılırsa bu
alandaki sorunlar giderilmiş olur.
• Ayrıca bir işyerinde farklı işverenlerin/taşeronların yanında çalışanların kıdeme
dayalı haklarından ihale makamı/asıl işverenlerin sorumlu olacağına ilişkin
düzenleme taşeronlarda çalışanların haklarının kaybolmasını önleyecektir.
•

17. SONUÇ
•
•
•
•
Günümüzde mal ve hizmet üretiminde uzmanlaşmanın bir
gereği olan alt işverenlik müessesesinin, maliyetlerin
azaltılmasındaki etkisi sebebiyle verimliliği artırmanın önemli
bir aracıdır.
İşverenler için rekabet edebilirliğin getirdiği bir zorunluluk
haline geldiği unutulmamalıdır.
Sağlamış olduğu esneklik ve verimlilik artışından ötürü bir
çok sektöründe kendine önemli ölçüde yer bulan bu
uygulamanın daha açık , daha somut ve anlaşılır yasal
düzlemelere ihtiyacı vardır.
Taşeron uygulamalarına sektör sınırlaması, süre sınırlaması,
mevsim sınırlaması, sayı sınırlaması ve izin sistemi
getirilebilir.

18. TEŞEKKÜRLER

19. Kaynakça
• Prof. Dr. Ercan Akyiğit, Alt İşverenlik,2013
• “http://www.lutfiinciroglu.com/content/view/12/19/
tarih:20/04/2013 saat:11:00”
• “http://www.iskanunu.com/yonetmelikler/1080-alt-isverenlikyonetmeligi tarih:20/04/2013 saat:11:30”
• “http://www.egemenoglu.av.tr/pdf/tr_1332064469_asil_isveren_al
t_isveren_iliskisi.pdf”
• “http://www.zaman.com.tr/ekonomi_taseron-ıscı-sayısı-10-yilda4-kat-artti 2007669.html tarih:20/04/2013 saat:11:30”
• “http://www.sondevir.com/?aType=haber&ArticleID=100046
tarih:20/04/2013 saat:11:20”