Ibaizabal argitaletxeko i.proiektudun Euskara eta literatura ikasliburuko 4. gaia lantzeko aurkezpena.

1. 4. GAIA
EUSKARA ETA LITERATURA
DBH 1. MAILA
IBAIZABAL
Hil arte bizi

2. Zer ikasiko dugu?
Komunikazioa
 Argazki bildumak
Gramatika
 Izena eta Izenordaina
 Deklinabidea: Norentzat, Norekin eta Zerez/Zertaz
 Aditza: NOR-NORK trinkoa (jakin, eduki, ekarri eta eraman)
Ortografia
 H letra
Kultura
 Euskalkiak I
Literatura
 Kondaira

3. KOMUNIKAZIOA

4. Argazki bilduma (I)
Non ager daitezke argazki oinak?
 Aldizkarietan, egunkarietan, erakusketetan, entziklopedietan,
liburuxketan, argibideak ematen diren orrialdeetan, argazki
bildumetan, bestelako bildumetan…
Zein dira argazki oinen ezaugarriak? (I)
 Argazki oinak laburrak izaten dira.
 Gehienetan, argazkien alboetan edo azpian agertu ohi dira.
 Norbaitek esandako hitzak komatxoen artean edo letra etzanez
idatzi ohi dira.

5. Argazki bilduma (II)
Zein dira argazki oinen ezaugarriak? (II)
 Datu zehatzak:
 Data: noizkoa den.
 Lekua: non ateratakoa den.
 Pertsonak nor diren.
 Iruzkinak:
 Deskribapen laburrak.
 Harridurazko esaldiak
 Norbaitek esandako zerbait.
 Esaerak…

6. GRAMATIKA

7. Izena (I)
Izena da ISren ardatza.
Izenak gauzak
izendatzeko erabiltzen
dira.
Izenak honela sailka
daitezke:

8. Izena (II)

9. Izena (III)

10. Izenordaina (I)
Izenaren ordez erabiltzen
dira izenordainak, beraz
ISren ardatz izan
daitezke.
Honako hau da
izenordainen sailkapena:

11. Izenordainak (II)

12. Izenordainak (III)

13. Izenordainak (IV)

14. Norentzat
Mugatua
Mugagabea
Singularra Plurala
etxearentzat etxeentzat etxerentzat
zuhaitzarentzat zuhaitzentzat zuhaitzentzat
txoriarentzat txorientzat txorirentzat
zezenarentzat zezenentzat zezenentzat
-
Durangorentzat
Beasainentzat
Garazirentzat
Mikelentzat
Galdetzaileak Erakusleak
Pertsona
izenordainak
norentzat honentzat niretzat
zeinentzat horrentzat hiretzat
zenbatentzat harentzat guretzat
nortzuentzat hauentzat zuretzat
zeintzuentzat horientzat zuentzat
zanbatentzat haientzat

15. Norekin
Mugatua
Mugagabea
Singularra Plurala
etxearekin etxeekin etxerekin
zuahaitzareki
n
zuhaitzekin zuhaitzekin
txoriarekin txoriekin txorirekin
zezenarekin zezenekin zezenekin
-
Durangorekin
Besainenkin
Garazirekin
Mikelekin
Galdetzaileak Erakusleak
Pertsona
izenordainak
norekin honekin nirekin
zerekin horrekin hirekin
zeinekin harekin gurekin
nortzuekin hauekin zurekin
zenbatekin horiekin zuekin
zeintzuekin haiekin

16. Zerez, Zertaz
Mugatua
Mugagabea
Singularra Plurala
etxeaz etxeez Etxez
zuhaitzaz zuhaitzez Zuhaitzez
txoriaz txoriez Txoriz
zezenaz zezenez Zezenez
-
Durangoz
Beasainez
Garaziz
Mikelez
Galdetzaileak Erakusleak
Pertsona
izenordainak
nortaz honetaz nitaz
zerez horretaz hitaz
zertaz hartaz gutaz
zeine(ta)z hauetaz horietaz
zenbate(ta)z horietaz haietaz
nortzue(ta)z haietaz
zeintzue(ta)z

17. NOR-NORK trinkoa: JAKIN
Orainaldian
Hura Haiek
Nik dakit dakizkit
Hik dakik/n dakizkik/n
Hark daki dakizki
Guk dakigu dakizkigu
Zuk dakizu dakizkizu
Zuek dakizue dakizkizue
Haiek dakite dakizkite
Lehenaldian
Hura Haiek
Nik nekien nekizkien
Hik hekien hekizkien
Hark zekien zekizkien
Guk genekien genekizkien
Zuk zenekien zenekizkien
Zuek zenekiten zenekizkiten
Haiek zekiten zekizkiten

18. NOR-NORK trinkoa: EDUKI
Orainaldian
Hura Haiek
Nik daukat dauzkat
Hik daukak/n dauzkak/n
Hark dauka dauzka
Guk daukagu dauzkagu
Zuk daukazu dauzkazu
Zuek daukazue dauzkazue
Haiek daukate dauzkate
Lehenaldian
Hura Haiek
Nik neukan neuzkan
Hik heukan heuzkan
Hark zeukan zeuzkan
Guk geneukan geneuzkan
Zuk zeneukan zeneuzkan
Zuek zeneukaten zeneuzkaten
Haiek zeukaten zeuzkaten

19. NOR-NORK trinkoa: EKARRI
Orainaldian
Hura Haiek
Nik dakart dakartzat
Hik dakark/n dakartzak/n
Hark dakar dakartza
Guk dakargu dakartzagu
Zuk dakarzu dakartzazu
Zuek dakarzue dakartzazue
Haiek dakarte dakartzate
Lehenaldian
Hura Haiek
Nik nekarren nekartzan
Hik hekarren hekartzan
Hark zekarren zekartzan
Guk genekarren genekartzan
Zuk zenekarren zenekartzan
Zuek zenekarten zenekartzaten
Haiek zekarten zekartzaten

20. NOR-NORK trinkoa: ERAMAN
Orainaldian
Hura Haiek
Nik daramat daramatzat
Hik daramak/n daramatzak/n
Hark darama daramatza
Guk daramagu daramatzagu
Zuk daramazu daramatzazu
Zuek daramazue daramatzazue
Haiek daramate daramatzate
Lehenaldian
Hura Haiek
Nik neraman neramatzan
Hik heraman heramatzan
Hark zeraman zeramatzan
Guk generaman generamatzan
Zuk zeneraman zeneramatzan
Zuek zeneramaten zeneramatzaten
Haiek zeramaten zeramatzaten

21. ORTOGRAFIA

22. H letra
Zeintzuk daramate H letra?
 Erakusleek eta horietatik eratorritako hitzek beti daramate H
hasieran.
 Erakusleetatik eratorritako lekuzko adberbioak ere H
daramate.
 Bokalez hasten diren zenbakiek, ehun ezik.
 Hi pertsonari dagozkion aditzak.
 Bi bokal berdinen artean beti H idazten da, bi bokal horiek
deklinabide kasua eranstearen ondorio ez badira.

23. KULTURA

24. Euskalkiak I (I)
Zer dira euskalkiak?
 Euskara hizkuntza bat da, baina eskualde batetik bestera
aldatu egiten da.
 Oinarrian antzekoak badira ere, itxuraz desberdintasunak
badira aditzean, deklinabidean, hiztegian, hotsetan, azentuan…
 Desberdintasun horietatik sortzen diren aldakiak euskalkiak
dira.

25. Euskalkiak I (II)
Nola bereizi euskalkiak
bata bestearengandik?
 Euskalkiek elkarren antza
gauza askotan duten
arren, badituzte ezaugarri
bereizleak ere, eraz
antzemateko modukoak.
ADITZA Batua: DUT
DET
(G), (erd)
DOT
(mend.)
DUT
(naf), (naf-lap), (zub)

26. Euskalkiak I (III)
DEKLINABIDEA Batua: NOREKIN
NOREKIN / ZEINEKIN
(erd), (naf), (naf-lap)
NOGAZ / NORTZUKAZ
(mend)
NOREKILA
(naf-lap), (zub)
NOREKI
(naf), (zub)
HIZTEGIA Batua: denak onartzen dira
AITITA / AMAMA
AITONA / AMONA
(mend)
(erd)
AITATXI / AMATXI
(naf), (naf-lap)
AITAÑÍ / AMAÑÍ
(zub)

27. Euskalkiak I (IV)
SOINUAK
<ü> <s> <z> <ts> <tz>
Zubereraz eta
zubererarekin
mugako behe
nafarrera leku
batzuetan.
Txistukariak ez dira leku guztietan bereizten. Bizkai
osoan eta Gipuzkoako hainbat herritan berdin esaten
dira <s> eta <z> eta <ts> eta <tz>

28. LITERATURA

29. Kondaira
Kondairak fikziozko istorioak kontatzen ditu hitz
lauz.
Kondairetan ekintza nagusi bat egon ohi da.
Pertsonaiak fantasiazkoak dira eta horien
deskribapenak zehaztasun gutxi ematen du.
Lekua eta denborari buruzko datu gutxi ematen da.
Ahozko jatorria dute kondairek eta helburua
entretenitzea da, izadiko fenomenoak era
fantastikoan adieraziz.

30. IES Antonio Trueba BHI
Barakaldo