Modelet e zhvillimit ekonomik ne bote Rajoni : Amerika Qendrore dhe Amerika Jugore

1. qwertyuiopasdfghjklzxcvbnmqwerty
uiopasdfghjklzxcvbnmqwertyuiopasd
fghjklzxcvbnmqwertyuiopasdfghjklzx
cvbnmqwertyuiopasdfghjklzxcvbnmq
wertyuiopasdfghjklzxcvbnmqwertyui
opasdfghjklzxcvbnmqwertyuiopasdfg
hjklzxcvbnmqwertyuiopasdfghjklzxc
vbnmqwertyuiopasdfghjklzxcvbnmq
wertyuiopasdfghjklzxcvbnmqwertyui
opasdfghjklzxcvbnmqwertyuiopasdfg
hjklzxcvbnmqwertyuiopasdfghjklzxc
vbnmqwertyuiopasdfghjklzxcvbnmq
wertyuiopasdfghjklzxcvbnmqwertyui
opasdfghjklzxcvbnmqwertyuiopasdfg
hjklzxcvbnmrtyuiopasdfghjklzxcvbn
mqwertyuiopasdfghjklzxcvbnmqwert
yuiopasdfghjklzxcvbnmqwertyuiopas
Projekt lendor
Lenda:Gjeografi
Tema : Modelet e zhvillimit
ekonomik ne bote
Rajoni : Amerikano qendror dhe
Amerikano Jugor
Punoi Justin Dema

2. Ceshtjet
Pozita gjeografike
Kushtet fiziko natyrore
Popullsia
Ekonomia

3. Amerika Qendrore
Amerika Qendrore (Mesme) ose Mediteraniamerikanështë hapësirë gjeografikenë mestë dy
masave të mëdhakontinentaletë AmerikësVerioredhe të AmerikësJugore.AmerikaQendrore ka
një sipërfaqe prej 540.000 km²dhe prej kufiritveriortë Meksikësderi te lugunae lumit Atratonë
MamerikënJugore e ndanë distance prej 4600 km.Përveçishujve të IndisëPerndimoredhe rripittë
ngushtë tokësornë mestë oqeaneve ,në Amerikëne Mesme hynedhe Meksika.Diferencohetprej
pjesëve tjeratë Amerikëspërcoptimine theksuartë bregdetit,përnumrinemadhtë ishujve,
gadishujve ,deteveqë e rrethojnë.
Kosta Rika
Zyrtarishte njohursi Republikae Kosta Rikës (spanjisht:Costa Rica ose República de Costa
Rica,Stampa:IPAes),ështërepublikë në AmerikëQendrore,që kufizohetme Nikaraguan në
veri, Panamanë në lindjedhe jug-lindje,me OqeaninPacifiknë jugdhe me DetinKaribik në lindje.
KostaRika ishte shteti i parë në botë i cili e shpartalloi ushtrinë e vetë. Në mesine shteteve
të AmerikësLatineKostaRikaradhitet e katërtanë listëne shtetevetë Indeksittë Zhvillimit
Njerëzorë dhe e 48-tanë mbarbotën. Sa i përketIndeksittë PerformancësAmbientale,KostaRika
radhitete pestanë botë,duke u ngjiturngavendi i 15-të në të cilingjendej në vitin 2006. Në vitin
2007 qeveriae KostaRikësdeklaroi se duanqë të jetë shteti i parë he governmentof CostaRica
statedthat theywantto be the firstcountryto become karbonneutral duke filluarnë vitin2021
KostaRika është e vendosurnë isthmusAmerikanoQendrortë shtrirë ne gjaesine gjeografike 8 °
dhe 12 ° N,dhe gjersine 82° dhe 86 ° W. Ajokufizohetme DetinKaraibik(në lindje) dhe Oqeani
Paqësor(në perëndim),me një total prej 1,290 km (800 mi) të vijësbregdetare,212 km (132 mi) në
bregdetinKaraibikdhe 1,016km (631 mi) në Paqësor.KostaRika kufizohetme Nikaraguannë veri
(309 km ose 192 mi i kufirit) dhe Panamanë jug-juglindje (330km ose 210 mi i kufirit).Në total,
KostaRika përfshinte51.100 kilometrakatrorë (19.700 sq mi) mbi 589 kilometrakatrorë (227 mi sq)
e ujërave territoriale.
Pikamë e lartë në vendështë CerroChirripó,në 3819 metra(12,530 ft);ajo është majae pestë më e
lartë në AmerikënQendrore.Vullkanmë të lartë në vendështë VolcanoIrazú(3431 m ose 11,257 ft)
dhe liqeni më i madhështë Liqeni Arenal.

4. KostaRikapërfshindisaishuj.CocosIsland(24kilometrakatrorë,ose 9,3milje katrorë)CaleroIsland
është ishullimë i madhi vendit(151,6 kilometrakatrorë,ose 58,5kilometrakatrorë) .Mbi 25% e
territoritkombëtarKostaRikaështë e mbrojturngaSINAC(Sistemit Kombëtari Zonave të
Konservimit),Mbikëqyrtë gjithazonave të mbrojturatë vendit.KostaRikagjithshtuposedon
densitetinmë të madhtë specieve në botë.
Klima
Pershkakte vendosjesnë mes8dhe 12 gradë në veri të Ekuatorit,klimaështë tropikale.Megjithatë,
vendi kashumë mikroklimanë varësi të lartësisë,reshje,topografi,dhe ngagjeografiae çdorajontë
veçantë.
Sezonete KostaRikëspërcaktohenngasashumë shi bie gjatë një periudhetë caktuar.Vitmundtë
ndahetnë dy periudha,sezonine thatë të njohurpërbanorëtsi verë,dhe sezonine me shi,i njohur
lokalishtsi dimrit."Verë"aposezonine thatë shkonngadhjetori në prill,dhe "dimër"aposezonme
shi shkonnga maji deri në nëntor,e cilapothuajse përkonme sezoninstuhiAtlantikut, dhe gjatë
kësaj kohe,bie shi vazhdimishtnë disarajone.
Zone me me shume rreshje shiujane shpatete maleve KaraibikeQendrore Cordillera,me një reshje
vjetore prej mbi 5000 mm (196,9 në).Lagështiaështë gjithashtue lartë në anënKaraibevesesanë
anënPaqësorit.Temperaturamesatarevjetorenë zonëne ulëtbregdetare ështërreth27 ° C (81 ° F),
20 ° C (68 ° F) në zonat kryesore të populluaratë CordileraQendrore,dhe më poshtë 10° C (50 ° F)
në majat e maleve më të larta.
Month Jan Feb Mar Apr May Jun Jul Aug Sep Oct Nov Dec Year
Average high °C
(°F)
27
(81)
27
(81)
28
(82)
28
(82)
27
(81)
27
(81)
27
(81)
27
(81)
26
(79)
26
(79)
26
(79)
26
(79)
26.8
(80.5
)
Average low °C
(°F)
17
(63)
18
(64)
18
(64)
18
(64)
18
(64)
18
(64)
18
(64)
18
(64)
17
(63)
18
(64)
18
(64)
18
(64)
17.8
(63.8
)
Precipitation m
m (inches)
6.3
(0.248
)
10.2
(0.402
)
13.8
(0.543
)
79.9
(3.146
)
267.6
(10.535
)
280.1
(11.028
)
181.5
(7.146
)
276.9
(10.902
)
355.1
(13.98
)
330.6
(13.016
)
135.5
(5.335
)
33.5
(1.319
)
1,97
1
(77.6
)
Percent possibl
e sunshine
40 37 39 33 25 20 21 22 20 22 25 34 28.2

5. Flora dhe Fauna
KostaRika është shtëpi përnjë shumëllojshmëri të bimëve dhe kafshëve.Ndërsavendikavetëm
rreth0,1% e toke në botë,ajopërmban5% të biodiversitetitnë botë.Rreth25% e sipërfaqessë
tokëssë venditështë në parqetkombëtare të mbrojturadhe zonate mbrojtura,përqindjamë e
madhe e zonave të mbrojturanë botë (zhvillimmesatar13%,e zhvilluarbotabotamesatar8%).
KostaRika ka arriturme suksesqë të zvogëlohetshpyllëzimi ngadisanganormat më të këqijanë
botë 1973-1989, në pothuajse zeronga 2005.
Ekonomia
SipasBankësBotërore,GDPKostaRika përfrymë është US $ 12,874 PPP(si i 2013); megjithatë,ky
vendnë zhvillimende përballetme mungesëtë mirëmbajtjesdhe investimevetë rejanë
infrastrukturë,një normë të varfërisë vlerësohettë jetë 23%,një normë 7,8% papunësi (2012 est.),
dhe një deficittregtarprej 5,2%.Përvitinfiskal 2007, vendi tregoi një suficittë qeverisë.Rritja
ekonomike në 2008 është zvogëluarnë një rritje 3% në fytyrëne recesionitglobal (nga7% dhe rritje
9% në dyvitete mëparshme).
ShkallaKostaRikainflacionitishte një vlerësuar4,5% në vitin2012. Më 16 tetor 2006, një sistemi ri i
këmbimittë monedhësuprezantua,duke i lejuarvlerae zorrëssë trashë KDF të notonnë mesdy
bandave siçbërë më parë nga Kili.Objektivi i kësaj politike ishtepërtë lejuarBankënQendroreqë të
jetë në gjendje përtë trajtuarmë mirë inflacionindhe të dekurajojë përdorimine dollarëamerikanë.
Megjithatë,si e gushttë vitit2009, vlerae zorrëssë trashë ndaj dollaritkarënë për86% të vlerëssë
saj në fund-2006 (shihzakonishtnë dispozicionListatForex tregtare).Njësiae monedhësështëe
zorrëssë trashë,dhe në prill 2014 ajo tregtonrreth550 deri në US $, dhe rreth760 colonesndaj
euros.
Qeveriaqendrore ofronpërjashtimngataksatpër ata të gatshëmpërtë investuarnë vend.Disa
korporatatglobale të teknologjisësë lartë kanë filluartashmë në zhvillimnë këtë zonë dhe janë
eksportuarmallra,duke përfshirë Intel,GlaxoSmithKline,dhe Procter&Gamble.Në vitin2006,
objektitIntel mikroprocesori vetëmishte përgjegjëspër20% të eksporteve të CostaRicandhe 4,9%
të PBB-së së saj. Tregtiame Azinë Juglindoredhe Rusinëlulëzuargjatë vitit2004 dhe 2005, dhe

6. vendi mori plotAzi-PaqësorEkonomikBashkëpunimiForum(APEC) Anëtarësiminë 2007 pasi të
bëhetnjë vëzhguesnë 2004. NjësiaThe Financial TimesInteligjencësdhënë KostaRikasi "të
Karaibeve dhe Qendrore Vendiamerikane e 2011/12 Ardhmen"përsuksesine saj në tërheqjene
investimevetë huajatë drejtpërdrejta(FDI) si i parë në rajonnë aspektine numrittë projekteve të
IHD që ngaviti 2003.
Një pionieri ekoturizmit,KostaRikatërheqshumë turistëpërparqete tij të gjerakombëtare dhe
zonat e mbrojtura.[71] Në Travel and Tourismpërkonkurrencë të Indeksittë 2011, CostaRica
renditete 44 në botë dhe e dyta mesvendeve të AmerikësLatinepasMeksikës.në "burimet
natyrore"subindex,KostaRikaradhitete gjashtanë mbarë botënnë shtyllëne burimeve natyrore,
por 104 në aspektine burimevekulturore.KostaRikarenditete tretae vendeve të gjashtëdhjetë e
mbuluaranë Global GjelbërIndeksine 2014 Ekonomisë.[73] nëKategoriae qëndrueshëmtë
turizmit,KostaRikaështë renditurpërherë të parë.
KostaRika ka zhvilluaredhenjë sistemtë pagesave përshërbimetmjedisore. Në mënyrë të
ngjashme,KostaRikakanjë taksë mbi ndotjene ujittë penalizojëbiznesetdhe pronarëte shtëpive
që hale zeza,kimikatevebujqësore,dhe ndotësvetë tjerë në ujore.[74] Në maj 2007 , qeveriaCosta
Rican njoftoi qëllimete saj përtë bërë 100% karbonneutral nga 2021. Si e 2012, Costa Rica prodhon
më shumë se 90% të energjisë elektriketë saj nëpërmjetburimeve të ripërtëritshme. [burimmë i
mirë i duhur]
Në 1996, Ligji Forestishte miratuarpërtë ofruarstimuj të drejtpërdrejtafinanciarepërpronarëte
tokave përofrimine shërbimeve të mjedisit.Kjondihmoi riorientuarsektorinpyjorlargngaprodhimi
komercial druritdhe shpyllëzimi që rezulton,dhe ndihmoi në krijimine vetëdijespërshërbimetqë
ofronpër ekonominë dhe shoqërinë(dmth,fiksimittë karbonit,shërbimethidrologjiketë tillasi
prodhimine ujittë freskëttë pijshëm,mbrojtjene biodiversitetit,si dhe sigurimine bukurisëskenik
Popullsia
Regjistrimi 2011 llogaritetnjë popullsi prej 4.301.712 njerëz.Bardhëve, castizosdhe mestizos
83,63%, ndërsa1,05% janë Zi,ose Afro-Caribbean,]Një mesatare CostaRicanngaLuginaQendrore ka
një 67,5% evropian,prejardhja29,3%indianamerikandhe 3,2% afrikan.
Ka edhe mbi 104.000 banorë Native Americanose indigjene,që përfaqësojnë 2.4% të popullsisë.
Shumicae tyre jetojnë në rezervatë izoluar,të shpërndaranë mesine tetë grupeveetnike:Quitirrisí
(në Luginëne Qendrore),Matambúose Chorotega(Guanacaste),Maleku(Alajuelaverior),Bribri
(Atlantikutjugor),Cabécar(Cordillerade Talamanca),Guaymí(jugore KostaRika,përgjatë kufirit
Panama),Boruca (KostaRikajugore) dhe Térraba(jugore KostaRika).
Popullsiae prejardhjaEvropianështë kryesishtme prejardhje spanjolle,me numërtë madhtë
italiane,gjermane,angleze,holandisht,frëngjisht,familjetirlandezë,portugalisht,dhe polake,si dhe
një komunitettë konsiderueshëmhebre.Shumicae Ricansafro-Costajanë Creole anglisht-folëse
pasardhëstë zezapunëtorëve Jamaicanshekullittë 19 imigrantëve.

7. Besimi
Krishterimi është fejadominueseKostaRika,me Romankatolicizmitë qenë fe zyrtare të shtetitsipas
Kushtetutës1949, e cila në të njëjtënkohë garantonlirinëe fesë.Sipasanketësmë të fundit
mbarëkombëtartë fesë, të kryernë 2007 nga Universitetii KostaRikës,70,5% e KostaRicansjanë
Romankatolikë (44,9%praktikuarkatolikë),13.8% janë protestantë ungjillore,raport11,3% se ata
nukkanë një feja,dhe 4,3% i përkasinnjë tjetërfeje.Shkallae sekularizmitështë e lartë nga
standardete AmerikësLatine.Përshkaktë vogël,portë vazhdueshme,emigracionitngaAziadhe
Lindjae Mesme,fetë e tjerajanë rritur,më të njohuratë qenë Budizmi,me rreth100.000
praktikuesit(mbi2%e popullsisë),[89] Shumicae Budistëtjanë anëtarë të Hankineze komuniteti i
rreth40.000 ndjekurngakonvertuarve të rejalokale.Kaedhe shiframë të voglatë hindu,çifut,
Bahá'í, dhe pasuesve muslimanë.
Kultura
KostaRika ishte pikakuMesoamericandhe kulturatautoktone të Amerikëssë Jugututakuan.Në
veriperëndimtë vendit,gadishullinNicoya,ishte pikamë jugori ndikimitNahuatl kulturorkur
pushtuesitSpanisht(konkuistadorësh)erdhi në shekulline 16-të. Pjesë qendrore dhe jugore të
 Gjuha kryesore e folur në Kosta Rika është Costa Rican
spanjisht. Disa gjuhë amtare janë ende flitet në rezerva
indigjene.Më numerikisht i rëndësishëm janë Bribri,
Maléku, Cabécar dhe Ngäbere gjuhët, disa prej të
cilave kanë disa mijëra folës në Kosta Rika - të tjerët
disa qindra. Disa gjuhë, të tilla si Teribe dhe Boruca,
kanë më pak se një mijë folës. Një gjuhë Creole-
Anglisht, dialekt Jamaican (e njohur edhe si
Mekatelyu), është folur përgjatë bregdetit Karaibe.
Rreth 10.7% e popullsisë Kosta Rika e të rriturve (18
ose më të vjetër) gjithashtu flet anglisht, 0,7%
frëngjisht, dhe 0,3% flet portugalisht ose gjermanisht si
gjuhë e dytë

8. venditkandikuarChibcha.Bregdeti Atlantik,ndërkohë,ishte i populluarme punëtorëtafrikanegjatë
shekujve 17dhe 18.
Kuzhinë KostaRikësështë njëpërzierjee vendasëvetë Amerikës,spanjisht,Afrikësdhe shumëtë
origjinave të tjeratë kuzhinës.Enëttillasi Tamale shumë tradicionale dhe shumë të tjeratë bëranga
misri janë më përfaqësuesi banorëve të saj indigjene,dhe të ngjashmeme vendete tjerafqinje
Mesoamerican.Spanjollëtsollënpërbërësitshumëtë rejanë vend ngatokat e tjera,në veçanti erëza
dhe kafshëve shtëpiake.Dhe më vonë në shekulline 19,aromë afrikanhuazohetpraninë e saj me
ndikimngaflavorstjeraKaraibe përziera.Kjoështëse si KostaRikëssotkuzhinë ështëshumë e
larmishme,me çdogruptë ri etnikqë kishte kohëte fundittë bëhetpjesëe popullsisë së venditme
ndikimtë fuqishëmkuzhinëne vendit.
Beliza
Belize është një vendnë bregunlindortë AmerikësQendrore.Ajoështëi vetmi vendnë Amerikën
Qendrore gjuhazyrtare e të cilitështë angleze,megjithëse BelizeanCreole(Kriol) dhe spanjishtjanë
gjithashtutë folurzakonisht.Belizekufizohetnë veri ngaMeksika,në jugdhe në perëndimnga
Guatemala,dhe në lindje ngaDeti Karaibe.Kontinente saj është rreth290 km (180 mi) i gjatë dhe
110 km(68 mi) gjerë.
Me 22.800 kilometrakatrorë (8.800 mi sq) të tokësdhe si i 2014 një popullsi prej 340.844, Belize ka
dendësinëmë të ulëttë popullsisënë AmerikënQendrore.Shkallae venditrritjae popullsisëprej
1,97% në vit(2013) ështëdytë më të lartë në rajondhe një nga më të lartatnë hemisferën
Perëndimore.
BollëkBelize-së e specievetokësore dhe detare dhe diversiteti i saj i ekosistemeve të dhënëatë një
vendtë rëndësishëmnë nivelglobal konsiderueshme MesoamericanBiologjikeKorridorit.

9. Belize është në bregune Karaibeve të veriutAmerikënQendrore.Ajondannjë kufi në veri me
shtetinmeksikantë QuintanaRoo,në perëndimme departamentine Guatemalëse Peten,dhe në
jugme departamentine Guatemalëse Izabal.Në lindje në Detine Karaibeve,i dytë më i gjatë gumë
pengesë në botë krahëtshumë prej 386 kilometra(240mi) e bregdetitkryesishtkënetor.[35] zonë e
venditarrinnë 22.960 kilometrakatrorë (8865 sq mi),një zonë pakmë e madhe se El Salvador,
Izrael,MassachusettsapoUells.Shumë lagunaTë përgjatë brigjeve dhe në brendësi veriore
reduktonzonënaktuale të tokësnë 21.400 kilometrakatrorë (8263 sq mi).
Belize është formuarsi një drejtkëndëshqë shtrihetrreth280 kilometra(174mi) veri-jugdhe rreth
100 kilometra(62mi) lindje-perëndim,me gjatësitotale e kufirittë tokëse 516 kilometra(321 mi).
Kursetundulatinge dylumenjve,Hondodhe Lumi Sarstoon,të përcaktojëshumë më i gjatë kufijve
veriore dhe jugore të vendit.Kufiriperëndimorvijonpaveçori natyrore dhe shkonveri-jugpërmes
pyjeve ultësirë dhe malorpllajë.
Në veri të Belize përbëhetkryesishtngae sheshtë,fushamoçalore bregdetare,në vende pyjore
rëndë.Floraështëshumë e larmishme e konsideruarzonë të vogël gjeografike.Jugpërmbanvargtë
ulëtmalore e Maleve Majave.Pikamë e lartë në Belize ështëDelightDoyle-sënë 1124 m (3688 ft).
Gjeografi i thyerBelize-së kabërë edhe bregdetii venditdhe që jetonnë xhungël tërheqëspërtë
trafikantëve të drogës,të cilëte përdorinvendinsi një portë në Meksikë. Në vitin2011, Shtetete
Bashkuaratë shtuarBelize në listëne kombeve të konsiderohetprodhuesve të mëdhatë drogësapo
vende tranzite përnarkotik
Klima
Belize kanjë klimë tropikale me shqiptuarsezonete lagështdhe të thatë,edhe pse kadallime të
rëndësishme në modelete motitsipasrajoneve.Temperaturatndryshojnë sipaslartësisë,afërsiame
bregdetin,dhe efektetmoderuestë tregtisëverilindje erëratoff Karaibe.Temperaturatmesatare në
rajonetbregdetare të shkojnë nga24 ° C (75,2 ° F) në janar të 27 ° C (80,6 ° F) në korrik.
Temperaturatjanë pakmë të larta në brendësi,me përjashtimtë pllajatjugore të malësorëve,të
tillasi MountainPine Ridge,kuështë e rrumbullakëtdukshëm frigorifervit.Në përgjithësi,stinët
janë shënuarmë shumë ngandryshimetnë lagështi dhe reshjevesesanë temperaturë.
Reshjetmesatare ndryshonshumë,nga1350 mm (53,1 në) në veri dhe perëndimnë mbi 4500 mm
(177,2 në) në jug ekstreme.Dallimetsezonale në reshjetjanë më të mëdhanë rajonetveriore dhe
qendrore të venditku,në mesjanardhe prill ose maj,më pak se 100 mm(3,9 në) e reshjeve në
muaj.Sezoni i thatë është më e shkurtërnë jug,normalishtvetëmzgjatngashkurti në prill.Një më i
shkurtër,periudhëmë pakme shi,i njohurlokalishtsi "thatë pak",zakonishtndodhnë fundtë
korrikutose në gusht,pas fillimitfillestaretë sezonitme shi.
Flora dhe Fauna
Ndërsambi 60% e sipërfaqessë tokësBelize-së ështëe mbuluarme pyje,[42] rreth 20% e tokëssë
venditështë e mbuluarngatokae kultivuar(bujqësore) dhe vendbanimete njerëzve.[43] Savannah,
scrublanddhe ligatinave përbëjnë pjesëne mbeturtë mbuluartokësBelize-së.Ekosistemetë

10. rëndësishme rizoforë janë të përfaqësuaraedhe në të gjithë peisazhitBelize-së[44] [45] Si pjesë e
globalishttë rëndësishme MesoamericanBiologjikeKorridoritqë shtrihetngaMeksikajugore në
Panama,biodiversitetitBelize-së -.Të dydetardhe tokësor- është e pasur,me florë dhe faunë të
bollshme .
Belize është gjithashtunjëlidernë mbrojtjene biodiversitetitdhe burimetnatyrore.Si e korrik2010
Shoqatae Organizatave Zonate Menaxhimittë BelizeMbrojtura(APAMO) raportoi se 36% e
territorittë tokësBelize-sëbie nënnjë formë të statusitzyrtartë mbrojtur,duke i dhënë Belize një
nga sistemetmë të gjerë të zonave tokësoretë mbrojturanë Amerikat.[46]
Në të kundërt,KostaRikakavetëm25,8% të territorittë saj tokëssë mbrojtur.[47] Rreth13% e
ujërave territoriale Belize-së,të cilatpërmbajnë Reef penguesBelize,janë të mbrojturagjithashtu.
BarrierReef Belize ështënjë UNESCO-njohurTrashëgimisë Botërore Site dhe ështëi dytë më i madh
gumë pengesë në botë,prapaMadhe Reef penguese Australisë.
Belize është një vendme një shumëllojshmëri të pasurtë kafshë të egra,përshkaktë pozicionittë
saj uniknë mestë dy Veriutdhe Amerikae Jugut,dhe një gamë të gjerë të klimatdhe habitateve për
bimëtdhe kafshët.[39] Popullsiae ulëtBelize-së njeriutdhe përafërsisht22.970 kilometrakatrorë
(8867 sqmi) tokë të pa-shpërndarë bënpërnjë shtëpi ideal përtë më shumë se 5000 lloje të
bimëve,dhe qindratë llojeve të kafshëve,duke përfshirëarmadillos,gjarpërinjtë,dhe majmunët
Ekonomia
Belize kanjë ekonomi të vogël,kryesisht privatizuarndërmarrje që ështëi bazuarkryesishtnë
eksportine naftësdhe të naftëssë papërpunuar,bujqësisë,industrisë agro-bazë,dhe
Merchandising,me turizmindhe ndërtiminkohëte funditduke supozuarrëndësi më të madhe.Ajo
ka ende përt'u parë nëse kjodo të sjellë zgjerimtë rëndësishëmekonomik.Që nga2007, prodhimi i
naftësishte 3000 bbl / d (480 m3 / d) dhe si e 2006 eksportete naftëskanë qenë 1960 bbl / d (312
m3 / d).Vendi ështëgjithashtunjë prodhuesi mineraleve industriale.Në bujqësi,sheqer,si në
kohëratkolonialiste,mbetetshef kulture,të kontabilitetitpërgati gjysmëne eksporteve,ndërsa
industriabanane është punëdhënësi më i madhpopullsitës.
Qeveriae re po përballetme sfidatë rëndësishme përstabilitetinekonomik.Veprimi shpejtëpërtë
përmirësuarmbledhjene taksave ështëpremtuar,pormungesae përparimitnë frenimine
shpenzimeve mundtë sjellëkursine këmbimitnënpresion.Sektorëte turistikedhe ndërtimit
forcuar në fillimtë vitit1999, duke çuar në një vlerësimparapraktë rritjesringjallurnë 4%.
Infrastrukturambetetnjë sfidëe madhe të zhvillimitekonomik;Belize kaenergjielektrike më të
shtrenjtë të rajonit.Tregtiaështë e rëndësishme dhe partnerëtkryesorë tregtarë janë Shtetete
Bashkuara,Meksika,Bashkimi Europian, dhe AmerikaQendrore.

11. Belize kapesë bankakomerciale,prej të cilave më e madhe dhe më e vjetërështë BelizeBanka.
Katërbankat e tjerajanë të Trashëgimisë Bank,BankaAtlantike,FirstCaribbeanBankInternational,
dhe Scotiabank
Popullsia
Që nga 2010, popullsiatotale e Belize ishte324.528.Numri i përgjithshëmi ekonomivefamiljarenë
Belize ishte 79.492 dhe madhësiamesatare e familjesishte4,1.Popullsiapastrehë arriti në 118 në
total,nga të cilët113 ishinmeshkujdhe 5ishinfemra.Të institucionale popullsisë-njerëztë cilëtjanë
"joanëtarë të familjeve"të tillasi ataqë jetojnë në instalimetushtarake,institucionetkorrektuese
dhe penale,konvikte,institucione fetare,dhe spitalet[66] kishinmarrë numëruara1957; 1665 të
qenitmashkull dhe 292 femra.Popullsiatotale në Belize urbaneishte 145.832; 68.020 meshkuj dhe
71.049 femra.Ka pasur39.162 ekonomi familjaretotale urbane në 2010, me një madhësi mesatare
të ekonomive familjaretë 3,7.Popullsiatotale në zonatrurale Belize ishte176.621; 88.261 meshkuj
dhe 83.566 femra.Ka pasur 40.330 ekonomi familjare totale rurale në 2010, me një madhësi
mesatare të ekonomivefamiljare të 4,4.
Gjuha
Standardanglishtdhe BelizeanCreole
Englishështë gjuhazyrtare e Belize,një ishkoloni britanike.Englishështëgjuhakryesoree arsimit
publik,qeverisëdhe shumicëne organeve të medias.Megjithatë,shumicae Belizeans,pamarrë
parasyshpërkatësinë etnike,flasinnjë Creole Anglisht-bazuarquajturBelizeanCreole(referuaredhe
si Kriol) përdialogmë informal,social dhe ndëretnik.
Kur ekzistonnjë gjuhë Creole së bashkume gjuhëne saj lexifier,siçështë rasti në Belize,një format
vazhduarnë mestë kreolishtdhe gjuhënlexifier.Prandaj ështëe vështirëpërtë vërtetuarapotë
dallojnë numrine folësveCreolekrahasimme anglishtfolës.BelizeanCreole miri mundtë
përshkruhetsi linguafrancae kombit.
spanjisht
Përafërsisht50%e Belizeansvetë-identifikohensi Mestizo,latin,ose hispanikedhe 30% flasin
spanjishtsi gjuhë amtare KurBelize ishte njëkolonibritanike,spanjolleundaluanë shkollaporsot
ajo është mësuargjerësishtsi gjuhë e dytë."Kuzhinaspanjisht"është një formëe ndërmjetme e
Spanjishtpërzierme Belizeankreolisht,e folurnë qytetetveriore të tillasi Corozal dhe SanPedro.

12. Mbi gjysmae popullsisëështë dygjuhësh,dhe një segmenti madhështë në të vërtetë shumë gjuhë.
Duke qenë i tillë një të vogël,shtetmultietnik,i rrethuarngakombetspanjisht-folës,shumëgjuhësia
inkurajohetfuqimisht.
Gjuhë të tjera
Belize është edhe shtëpiatri gjuhë Mayan:Q'eqchi ',i rrezikuargjuhësindigjene Belizeani Mopan,
dhe Yucatec Maya. Rreth16.100 njerëzflasinArawakanme bazë gjuhënGarifuna,dhe 6900
Mennonitetnë Belizeflasin kryesishtPlautdietschndërsanjë pakicë e Mennonitetflasin
Pennsylvaniagjermanisht
Liriafetare është e garantuar në Belize.Sipasregjistrimittë vitit2010 40,1% e Belizeansjanë katolikë
romakë,31,8% janë protestantët(8,4%Pentecostal;5,4% Adventiste;4,7% Anglikane;3,7%
Mennonite;3,6%Pagëzori;2,9%metodist;2,8% Nazareas),1.7% janë Dëshmitarëte Jehovait,10,3%
përmbahenbesimeve të tjera(të fesë Maya,fesë Garifuna,Obeahdhe Myalism, dhe minoritetete
Mormonët,hindusët,budistët,myslimanët,Bahá'í,Rastafariansdhe të tjera) dhe 15,5% pretendoj të
jetë jofetar
Pasi një vendkatolik-shumicë (ataregjistruanrreth49% në 2000, nga 57% në 1991), përqindjae
katolikë në të popullsisëkaqenë në rënie në dekadate funditpërshkaktë rritjessë kishave
protestante,fevetë tjeradhe njerëzjo-fetare.Kishagreke ortodoksekanjë prani në Santa Elena.
Hinduizmi ështëndjekurngashumicae emigrantëve indian.
Kultura
Në folklorinBelizean,kalegjendate LangBobi Suzi,La Llorona,La Sucia,Laguchu Ellis,TataDuende,
Chatona,X'tabay,Anansi,dhe cadejo.Shumicae festavepublike në Belizejanë tradicionaledhe
Commonwealthkrishterë pushimet,edhe pse disajanë specifikepërkulturënBelizeantillasi
GarifunaDita e Zgjidhjesdhe BaronDitësbegatshme.[93] Përveçkësaj,muajine shtatorështë
konsideruarnjë kohë të veçantë të kremtimitkombëtar.PërveçDitëssë Pavarësisë dhe Ditae Shën
GjergjitCaye,Belizeansgjithashtutë festuarkarnaval gjatë shtator,e cilazakonishtpërfshindisa
ngjarje të përhapurnë të gjithë ditëte shumta.Në disazonatë Belize,megjithatë,karnaval festohet
në kohëntradicional paraLent(në shkurt)
Salvadori
Salvadori është shteti më i vogël dhe me dendësinë më të madhe të popullsisë në Amerikën
Qendrore. Kryeqyteti dhe qyteti më i madh i vendit është San Salvadori Santa Ana dhe San
Miguel janë gjithashtu qendra të rëndësishme kulturore dhe trgëtare në vend dhe në të gjithë
Amerikën Qendrore. Salvadori kufizohet me Oqeanin Paqësor në perëndim, me Guatemalën në
veri dhe Hondurasin në lindje. Rajoni lindor i tij shtrihet në bregun e Gjirit të Fonsekës,
përballë Nikaraguas. Në 2011, Salvadori kishte një popullsi prej rreth 6.251.495 banorësh, të
përbërë kryesisht nga Mestizos.

13. El Salvadorshtrihetnë isthmustë AmerikësQendrore në mestë latitudes13° dhe 15 ° N, dhe
longitudes87° dhe 91 ° W. Ajoshtrihet270 km(168 mi) nga perëndim-veriperëndimtë lindje-
juglindjedhe 142 km (88 mi) veriunë jug,me një sipërfaqe totale prej 13.073 km (8.123 mi),në
lidhje me madhësinë e MassachusettsapoUells.Si vendinmë të vogël në kontinentaleAmerikë,El
Salvadorështë quajturaffectionatelyPulgarcitode America( "TomThumb i Amerikave").Pikamë e
lartë në vendështë CerroEl pital,në 2730 metra (8957 ft),në kufi me Honduras.
El Salvadorka një histori të gjatë të tërmeteve shkatërruesedhe shpërthimetvullkanike.San
Salvadoru shkatërruanë 1756 dhe 1854, dhe ajopësoi dëme të rëndanë 1919, 1982, dhe 1986
dridhje të.Vendikambi njëzetvullkane,edhepse vetëmdy,SanMiguel dhe Izalco,kanë qenë aktive
në vitete fundit.Ngafillimii shekullit19 deri ngamesi i viteve 1950, Izalcoshpërtheume një
rregullsinëqë i dhaasaj emrin"fare Paqësorit."Fishekzjarre e saj të shkëlqyerishinqartësishttë
dukshme përdistancatë mëdhanë det,dhe natënlavë e saj me ngjyratë ndezurakthyeratë në një
kontë shkëlqyerqë shkëlqen.
El Salvadorka mbi 300 lumenj,më e rëndësishme e të cilave ështëRioLempa.Me origjinë në
Guatemalë,RioLempashkurtime të gjithëgamënverioretë maleve,rrjedhpërgjatë shumëi pllajë
qendrore,dhe më në fundshkurtimetnëpërvargjugore vullkaniktë zbrazëtnë Paqësor.Ajoështë
vetëmlumi i lundrueshëmEl Salvador;ajodhe disadegë të tij thahetgati gjysmëne vendit.
Lumenjtë e tjerë janë përgjithësishttë shkurtradhe thahetultësiraPaqësorose rrjedhinngapllajë
qendrore nëpërboshllëqe në vargmalorjugornë Paqësor.KëtopërfshijnëGoascorán,Jiboa,Torola,
Paz dhe RioGrande de San Miguel.
Coatepeque Caldera.
Ka disaliqene të mbyllurangakratereve vullkaniknë vend,më e rëndësishme e të cilave janë Liqeni
Ilopango(70 km²) dhe Liqeni Coatepeque (26km²).Liqeni Güijaështë liqeni më i madhnatyrorEl
Salvador(44 km²).Disa liqene artificiale janëkrijuarngadamminge Lempa,më e madhe e cilaështë
Embalse CerrónGrande (135 km²).Ka një total 320 km2 (123,6 sq mi) e ujitbrendakufijve El
Salvador-it.
Klima

14. El Salvadorka një klimë tropikale me sezonete theksuaralagështdhe të thatë. Temperaturat
ndryshojnë kryesishtme lartësi dhe të tregojnë pakndryshimsezonale.Të PacificUltësirajanë
uniforme nxehtë;pllajë malore dhe zonatqendrore janë më të moderuar.Sezoni i shiravezgjatnga
maji deri në tetor,këtë kohë të vititështë referuarsi inviernoapodimër.Pothuajsetë gjithë
reshjeve vjetore ndodhgjatë kësaj periudhe;arrinvjetore,veçanërishtnë shpatetmalorejugore-
ballafaqohet,mundtë jetë aqi lartë sa 2.170 mm.
Kohamë e mirë për të vizituarEl Salvadordo të jetë në fillimose në fundtë sezonittë thatë.Zonate
mbrojturadhe pllajë qendrortë marrinmë pak,edhe pse ende i rëndësishëm, shumat.Reshjetgjatë
këtij sezoni në përgjithësi vjenngasistemete presionittë ulëttë formuarambi Paqësordhe
zakonishtbie në stuhi të rëndapasdites.Uragane herë pashere të formuarnë Paqësorme
përjashtimtë dukshëmtë uraganitMitch,i cili formohetnë Atlantikdhe kaloiAmerikënQendrore.
Nga nëntorpërmesprill,erërate tregtisë në verilindjetë kontrollojëmodelete motit; këtë kohë të
vititështë referuarsi Verano,ose verë.Gjatë këtyre muajve,me ajërtë rrjedhinngaKaraibetka
humburshumicëne reshjevetë saj ndërsakalonte mbi male në Honduras.Deri në kohënqë kjoe
ajritarrin El Salvador,ajoështë e thatë,e nxehtë,dhe i mjegullt,dhe vendi përjetonmotittë nxehtë,
me përjashtimvargjetverioretë lartamalore,kutemperaturatdotë jetë i ftohtë.Në pjesëne
skajshme verilindore të venditpranë CerroEl pital,dëborë është i njohurtë bjerë gjatë verëssi edhe
gjatë dimritpërshkaktë lartësi të larta(kjoështë pjesamë i ftohtë i vendit).
Biodiversiteti
Torogoz është zogkombëtarEl Salvador.
Ka tetë lloje të breshkavetë ujitnë botë;gjashtë prej tyre fole në brigjete AmerikësQendrore,dhe
katërtë bëjnë shtëpinë e tyre në bregdetinSalvadoran:breshkë leatherback(Dermochelyscoriacea),
e hawksbill(Eretmochelysimbricata),breshkë Detitgjelbër(Cheloniaagassizii) dhe Ridleyulliri
(Lepidochelysolivacea).
Nga këtokatërlloje,më e zakonshme ështëbreshkëOlive Ridley,e ndjekurngangjyrë kafe (të zezë)
breshkave.Dyspecie të tjera,Hawksbill dhe Leatherback,janë shumëmë të vështirë përtë gjetursi
ata janë të rrezikuarnë mënyrë kritike,ndërsaOlive Ridleydhe ngjyrë kafe (të zezë) breshkëjanë në
rreziktë zhduken.
Përpjekjete fundittë konservimittë ofrojë shpresë përtë ardhmene diversitetitbiologjiktë vendit.
Në vitin1997, qeveriathemeloi Ministrinë e Mjedisitdhe Burimeve Natyrore.Një ligjkuadëri
përgjithshëmmjedisorështë miratuar ngaAsamblejaKombëtarenë 1999. legjislacionitspecifikpër
mbrojtjene kafshë të egraështë ende në pritje.
Ocelotështë një vendasi El Salvador.
Përveçkësaj,një numëri organizatave jo-qeveritare janë dukebërë punë të rëndësishmepërtë
mbrojturdisanga zonatmë të rëndësishmepyjore të vendit.KryesorjandërkëtoështëSalvaNatura,
e cilamenaxhonEl pamundur,parki madh kombëtari venditsipasnjë marrëveshjejeme autoritetet
mjedisore El Salvador-it.
Përkundërkëtyre përpjekjeve,mbetetshumë përtë bërë.

15. Është vlerësuarse ka500 lloje të zogjve,1000 specie fluturash,400lloje të orchids,800 lloje të
pemëve,dhe 800 lloje peshqishdetare në El Salvador.
Ekonomia
Për shkak të trazirave të brendshme, luftës së gjatë civile dhe fatkeqësitve të shumta natyrore,
ekonomia është e dobët Salvadori dhe ngadal po pëermirësohet. Falë ndihmës së huaj dhe
asistencës së emigrantëve të cilët gjatë luftës kishin braktisur vendin, situata është po
përmirësohet, eksporti është në rritje dhe inflacioni në vitet e fundit është duke u reduktuar.
Gjuha
Spanishështë gjuhazyrtare dhe flitetngapothuajse të gjithë banorët.Disanjerëzindigjeneende
flasingjuhëne tyre amtare (të tillasi Nawatdhe Maya),por Salvadoransindigjenetë cilëtnuke
identifikojnësi mestizopërbëjnë vetëm1% të popullsisë së vendit.Megjithatë të gjithëatamundtë
flasinspanjisht.Q'eqchi 'flitetngaemigrantëte Guatemalësdhe njerëzve Belizeanindigjenejetojnë
në El Salvador.Ka pasuredhe migrime të kohëve të fundittë mëdhatë Honduransdhe Nicaraguans.
E përditshme lokal spanjollështë quajturCaliche.Salvadoranspërdorni voseo,e cilapërdoretedhe
Popullsia
Shumica dërrmuese e popullsisë, rreth 90% janë pasardhës të përzier
të indianëve amerikan dhe spanjollëve . Indianër shumë pak i kan
ruajtur zakonet dhe traditat e tyre. Në aspektin fetarë, shumica e tyre
janë katolikë, ndërsa protestantët janë në rritje. Vlerësimet për vitin
2005 thuhet se ka 6.880.000 banorë, nga të cilat Salvadorian etnike
(jo-romane) janë 6 221 000, pjesën tjetër e përbëjnë të paktën 10
grupe etnike, të cilat janë:-Pipil- indianët (264,000);-Lencë- indianët
(39,000), anglo-amerikanët (13,000); Kekç-indianët (13,000),
gjermanët(7100); Pokomam-indianët (6,200), kinezë (1,700), arabë
(1300); hebrenjë (700), turq (500)

16. në Nikaragua,KostaRika,Uruguaj dhe Argjentina.Kjoi referohetpërdorimittë "Vos"si përemrit
personittë dytë,në vendtë "Tu".Megjithatë "caliche"konsiderohetinformaldhe një numëri vogël i
njerëzve të zgjedhintë mose përdorinatë.Nawatështë gjuhë indigjene që kambijetuar,edhe pse
ajo është përdorurvetëmngakomunitete të voglatë disaSalvadoransmoshuarnë perëndimore El
Salvador.
Besimi
Kultura
Kulturamestizodominonvendin,rëndë në të dyvendasëve të Amerikësindigjene dhe ndikimeve
spanjishtevropiane.Njëpopullsie re e përbërë është formuarsi rezultati intermarryingmidis
popullsisë vendase Mesoamericane Cuzcatlánme kolonëtevropiane.KishaKatolike luannjë rol të
rëndësishëmnë kulturënSalvadoran.KryepeshkopiÓscarRomeroështë një herokombëtarpërrolin
e tij në rezistoninshkeljeve të të drejtave të njeriutqë undodhinnë të çojë deri në LuftënCivile
Salvadoran.[102] personalitete të huajatë rëndësishme në El Salvadorishinpriftërinj jezuitëdhe
profesorëtIgnacioEllacuria,IgnacioMartín- Baro,dhe SegundoMontes,të cilëtuvranë në 1989 nga
Ushtria Salvadorangjatë kulmine luftëscivile.
Pikturë,qeramikadhe tekstiletjanë mediumetkryesore artistikemanual.Shkrimtarëve Francisco
Gavidia(1863-1955), Salarrué (SalvadorSalazarArrué) (1899-1975), ClaudiaLars, AlfredoEspino,
PedroGeoffroyRivas,ManlioArgueta,José RobertoCEA,dhe poetRoque Daltonjanë ndër
shkrimtarëtmë të rëndësishme ngaEl Salvador.Dukshëmpersonazhe të shekullittë 20 përfshijnë
vonë regjisorBaltasarPoliomyelitisit,drejtorfemërfilmPatriciaChica,artistFernandoLlort,dhe
karikaturisti TonoSalazar.
Ndërpërfaqësuesitmë të njohurtë arteve grafike janë piktorëtAugustoCRESPIN,NoeCanjura,
CarlosCanas,JuliaDiaz,Mauricio Mejia,Maria ElenaPALOMOde Mejia,CamiloMinero,Ricardo
CARBONELL,RobertoHuezo,Miguel Angel Cerna,(piktordhe shkrimtarii njohurmë mirë si MACLo),
Esael Araujo,dhe shumë të tjerë.Përmë shumë informacionmbi qytetarëttë shquartë El
Salvadorit,kontrollonilistëne Salvadorans.
Guatemala
Guatemala është një Republikë në Amerikën qendrore që zë një sipërfaqe prej 108 889 km2
e
në të cilën në vitin 1976 jetonin 6,26 milion banorë ndërsa tani (2008) sipas CIA World
Factbook 12.728.111 banorë. Kryeqytet është qyteti me po ë njëjtin emër Guatemala. Gjuhë
zyrtare e republikës është spanjishtja ndërsa monedhë e saj është monedha e
quajtur Quetzal me qindarkën e quajtur centavos.
Shumicae popullsisëështë e krishterë.Katolikë
(47%) dhe Ungjillorët(33%) janë dyprerje të
mëdhanë country.Those joe lidhurme çdo shumë
grup fetarnë 17% të popullsisë.Pjesatjetëre
popullsisë (3%) ështëe përbërë ngaDëshmitarëte
Jehovait,Hare Krishnas,myslimanë,hebrenjtë,
budistët,Shenjtorëve të Ditëve të Mëvonshme,
dhe atyre iu përmbajturbesimeveindigjenefetare

17. Ana veriore e Guatemalës Petén i takon trojeve valore të rrafshnaltës së quajtur Yucatáns. Ana
jugore nga kahu perëndim lindje futet në vargmalet e Amerikës qendrore. Malet e
quajtura Kordilleren fillojnë të shtrihen dhe prej tyre në pjesën veriore në vendin e quajtur Altos
Cuchumatanas në perëndim arrijnë lartësinë mbi detare prej 3 786 metrave. Pjesa pasuese
jugore së bashku me Sierra Madre janë rrafshnaltë e rrahur nga 33 vullkane, dhe në mes tyre ka
liqenzë tërheqës. Ky rripë i hollë i bregdetit të oqeanit të qetë, është tokë vullkanore e ujitur mirë
me shumë lumenj dhe me reshje të përshtatshme. Në lindje, në mes të Belizës dhe Hondurasit,
Guatemala ka hise të vogël në bregdetin karibikë. Lumenjtë kryesorë që përshkojnë trojet e
Guatemalës janë Usimacinta (grykos te gjiri i Meksikës) dhe Motagua (te deti karibik). Nga
vullkanet e shumta, tre janë po thuaj se gjithnjë aktiv. Tërmetet e fuqishme i godasin rregullisht
këto anë, herën e fundit një i tillë kishte goditur më 1976 dhe pas kishte lënë 22 000 të vdekur.
Klima është tropikë, koha e reshjeve fillon në maj dhe përfundon në nëntor. Temperaturat
mesatare vjetore sillen nga 25 deri 30 gradë Celsius
Guatemalashtrihetmidislatitudes13 ° dhe 18 ° N, dhe longitudes88° dhe 93 ° W.Vendi ështëmalor
me shkretëtirëne vogël dhe e rërësarnadunë,luginavekodrinore,me përjashtimtë zonësjugore
bregdetare dhe ultësirate gjerë verioretë departamentitPeten.Dyzinxhirëtmalorehyjnë
Guatemalanga perëndiminë lindje,dukee ndarë vendinnë tre rajone kryesore:malësitë,kumalet
janë të vendosura;Bregdeti Pacific,në jugtë maleve dhe rajonin Peten,në veri të maleve.Të gjitha
qytetete mëdhajanë të vendosuranë zonatmalore dhe rajonete Paqësoritbregdetare;nga
krahasimi,Petenështëe populluarpaktë.Këtotri rajone të ndryshojnënë klimën,të lartësisë,dhe
peizazhit,duke siguruarkontraste dramatikemesnxehtë,ultësiratë lagështtropikale dhe e ftohtë,
maja thata malore.VolcanTajumulco,në 4220 m, është pikamë e lartë në vendete Amerikës
Qendrore.
Lumenjtë janë të shkurtërdhe të cekëtnë pellgune kullimitPacific,më të mëdhadhe më të thellë
në Karaibe dhe Gjirine Meksikësbaseneve të kullimit,të cilatpërfshijnë Polochicdhe Dulce Rivers,i
cili thahetnë LiqeninIzabal,luminMotagua,të Sarstúnqë formonkufirinme Belize,dhe lumit
Usumacinta,e cila formonkufirinmesPetendhe Chiapas,Mexico.
Guatemalaka pretenduargjatë gjithë ose një pjesëtë territorittë Belizefqinj,aktualishtnjë fushë të
pavarur të Komonuelthitqë njehMbretëreshësElizabethIIsi Shef i saj i Shtetit.Përshkaktë kësaj
mosmarrëveshje territoriale,Guatemalanuke njohinpavarësinë e Belize-sëderi në vitin1990,por
mosmarrëveshjanukështë zgjidhur.Negociatatjanë duke uzhvilluarnënpatronazhine Organizatës
së Shteteve Amerikane dhe Bashkësinëe Kombevepërtë përfunduaratë.
Biodiversiteti
Vendi ka14 ekoregjione duke filluarngapyjetrizoforë që të dyjalittoralsoqeanme 5 ekosistemeve
të ndryshme.Guatemalaka252 ligatinate listuara,duke përfshirë 5liqene,laguna,61 100 lumenj,
dhe 4 moçale.[52] Tikal Parku Kombëtarishte i pari i përzierTrashëgimisëBotërore të UNESKOSite.

18. Guatemalaështë një vendi faunësdallueshme.Ajokadisa1246 specie të njohura.Ngakëto,6.7%
janë endemikedhe 8,1%janë të kërcënuar.Guatemalaështë shtëpipërtë paktën8.681 lloje të
bimëve vaskulare,ngatë cilat13.5% janë endemike.5,4% e Guatemalësështë e mbrojturnën
kategoritë IUCN IV.
Në departamentine Petenqëndronbiosferë RezervaMayai 2.112.940 ha,[53] duke e bërë atë pyll i
dytë më i madhnë AmerikënQendrore pasBosawas
Popullsia
Guatemala është vendi i fundit i Amerikës qendrore në të cilën dominonte popullsia indiane. Në
vitin 1964 43% e popullsisë ishin indos ndër ta dalloheshin quiché dhe cakchiquel,
57% mestizen (melez) - ladinos. Krahas spanjishtes si gjuhë zyrtare, fliten shumë gjuhë tjera,
para se të gjithash dialekte maja. Rritja vjetore e popullsisë është shumë e madhe 2,8% (1960-
70), vdekshmëria e foshnjave ndër më të lartat në Amerikën qendrore (1973: 79,15%).
Në anën veriore të quajtur Petén jetojnë 22% e popullsisë së përgjithshme në 1.2% të sipërfaqes
së përgjithshme të republikës. Urbanizimi i popullsisë, d.m.th shpërngulja në qytete është shumë
e vogël. Kryeqyteti Guatemala, qytet më i madh i Amerikës qendrore është qyteti i vetëm i madh.
Pas tij vinë qytete e quajtur Quezaltenango (1973: 66 000),Puerto Barrios (39
000), Mazatenango (38 000) dhe Esquintla (37 200)
Ekonomia
Guatemalaështë ekonomiamë e madhe në AmerikënQendrore,me një GDP(PPP) përfrymë prej
US $ 5,200; megjithatë,kyvendnë zhvillim përballetme shumë probleme socialedhe ështënjë nga
vendetmë të varfranë AmerikënLatine.Shpërndarjae të ardhurave mbetetshumëi pabarabartë me
më shumë se gjysmëne popullsisë nënkufirinkombëtartë varfërisë dhe vetëmmbi 400.000 (3,2%)
të papunë.FactCIA WorldBookkonsideron56,2% e popullsisësë Guatemalësqë të jenë të jetojnë
në varfëri.
Në vitete fundit,sektori eksportuestë produkteve nontraditional është rriturnë mënyrë dinamike,
që përfaqësojnëmë shumë se 53%të eksportitglobal.Disa ngaproduktetkryesore përeksportjanë
fruta,perime,lule,zejtarisë,lloj pëlhurashdhe të tjerët.Në fytyrëne një kërkesënë rritje për
biokarburanteve,vendi ështënë rritje dhe eksportnjë sasi në rritje të lëndëve të parapërprodhimin
e biokarburanteve,sidomoskallamsheqeri dhe vaj palme.Kritikëtthonë se kyzhvillimçonnë çmime
më të larta të ushqimeve kryesorsi misër,një përbërësi madhnë dietë Guatemalës.Si pasojë e
subvencionimittë SHBA misri amerikan,Guatemalaimportongati gjysmëne grurittë tij ngaShtetet
e Bashkuaraqë po përdor40 për qindtë korrjessë saj e kulturave përprodhimine biokarburanteve.
[67] Qeveriaposhqyrtonmënyrapërtë legalizuarlulekuqe dhe marihuanë prodhimit,duke

19. shpresuarpërtë taksuar prodhimindhe përdorimine të ardhurave ngataksatpër të financuar
programete parandalimittë drogësdhe projekte tjerasociale.
Produkti i BrendshëmBruto(PBB) në paritetittë fuqisëblerëse (PPP) në 2010 u vlerësuanë $
70150000000 dollarë.Sektori i shërbimeve ështëkomponentamë e madhe e PBB-së në 63%, e
ndjekurngasektori i industrisë në 23,8% dhe në sektorine bujqësisënë 13,2% (2010 est.).Miniera
prodhojnë ari,argjend,zink,kobaltdhe nikel.[69] Sektori bujqësorpërrrethdytë pestate
eksporteve,dhe gjysmae fuqisë punëtore.Kafe organike,sheqer,tekstile,perime të freskëta,dhe
banane janë eksportetkryesoretë vendit.Inflacioni ishte 3.9% në 2010.
Të 1996 marreveshje paqeje që i dhafundluftëscivile gjatë me dekadahequrnjë pengesë të madhe
përinvestimete huaja.Turizmi është bërë një burimnë rritje i të ardhurave përGuatemalës.
Në mars 2006, Kongresi Guatemalaratifikoi RepublikënDomenikane - Marrëveshjene Tregtisësë
Lirë amerikane Qendrore (DR-CAFTA)në mestë disavendevetë AmerikësQendrore dhe Shtetete
Bashkuara[70] Guatemalagjithashtukamarrëveshje të tregtisësë lirë me Tajvandhe Kolumbi,
Besimi
50-60% e popullsisë Guatemalësështë katolik,30-40% protestant,dhe të paktën1% Ortodokse
Lindore. Katolicizmiishte fejazyrtare gjatë epokëskoloniale.Megjithatë,praktikae protestantizmit
është rriturndjeshëmnë dekadate fundit.Gati një e tretae Guatemalansjanë protestantë,
Ungjillorëtkryesishtdhe Pentecostals.Është e zakonshme përpraktikatpërkatëseMayanpërtë
inkorporohennë ceremonitëkatolikë dhe adhurimitkurata janë në favortë kuptimittë besimit
katolik;kyfenomenështëi njohursi inculturation.]Praktikae fesë tradicionale Mayanështë në rritje
si rezultati mbrojtjevekulturoretë themeluarasipasmarrëveshjeve të paqes.Qeveriakanisurnjë
politikë të sigurimittë altare në çdoshkatërrimMayangjeturnë vend,kështuqë ceremonitë
tradicionale mundtë kryhenaty.Në mesine popullsisë MayanKishaKombëtare Ungjillore
prezbiteriani Guatemalësështënjë emërtimi rëndësishëm.Kishaka11 Pleqësitë indigjen-gjuhësore.
Kultura
GuatemalaCityështë shtëpi përshumë prej bibliotekavetë venditdhe muzeume,duke përfshirë
ArkivatKombëtare,BibliotekënKombëtare,dhe Muzeui Arkeologjisë dhe të Etnologjisë,e cilakanjë
koleksiontë gjerë të objekteve Majave.Kamuzeumeprivate,të tillasi Ixchel,i cili fokusohetmbi
tekstilet,dhe Popol Vuh,i cili fokusohetnë Mayaarkeologjisë.Të dymuzetë janë të vendosur
brendakampusitUniversidadFranciscoMarroquin.Shumicae 329 komunave në vendkanjë muze
të vogël.
Hondurasi
Honduras në spanjisht, República de Honduras është republikë demokratike në Amerikën
qendrore. Dikur njihej si Hondurasi i Spanjës për dallim nga British Honduras (tani Belize).
Vendi kufizohet në perëndim nga Guatemala, në jugperëndim nga Salvadori, në juglindje
nga Nikaragua, në jug nga Oqeani Paqësor në Gjirin e Fonsekes, dhe në veri nga Gjiri i
Hondurasit, në Deti Karaibe.

20. Hondurasi ka një sipërfaqe prej 110.000 km² dhe një një popullsi prej pothuajse 7.500.000.
Kryeqytet është Tegusigalpa.
Honduras kufizohet me Karaibe detin në veri dhe bregdet Oqeani Paqësor në jug
nëpërmjet Gjirin e Fonseca. I Klima ndryshon ngatropikale në lowlands në përmbajtur në male.
Të rajonet qendrore dhe jugore janë relativisht hotter dhe më pak i lagësht se e bregdetit verior.
Territorin e Honduran përbëhet kryesisht e maleve (~ 81%), por ka të ngushtë rrafshin përgjatë
brigjeve, një numër i madh i pazhvilluar ultësirë xhungël La Mosquitia rajoni në verilindje, dhe e
populluara ultësirë Sula në luginën veriperëndimore.
Në La Mosquitia, gënjeshtra e UNESKO botë-trashëgimisë site Rio Plátano biosferë Rezervė,
me kokosi River i cili e ndan vendin ngaNikaragua.
Burimeve natyrore
përfshijnë druri, ari, argjendi, bakrit, çojë, zink, hekur ore, antimony, qymyr, peshku, karkaleca,
dhe hidrocentralit.
Islas de la Bahía dhe Swan Ishujt (Të gjitha të bregdetit veri off) janë pjesë e
Honduras. Misteriosa Banka dhe Rosario Banka, 130-150 km (80-93 milje) në veri të Swan
Ishujt, bien brenda EEZ e Honduras.
Ekonomia
Ekonomia vazhdon të rritet ngadalë por shpërndarja e pasurisë është shumë e polarizuar me
paga mesatare të ulëta. Rritja ekonomike në vitet e fundit ka një mesatare prej 7 % në vit e cila
është një nga rritjet më të suksesshme në Amerikën Latine, por 50 % apo rreth 3,7 milion e
popullsisë ende mbetet nën nivelin e varfërisë.
Është vlerësuar se ekzistojnë më shumë se 1,2 milion njerëz të cilët janë të papunë, norma e
papunësisë është 27,9 %.
Hondurasi u shpall nga Banka Botërore dhe Fondi Monetar Ndërkombëtar një nga vendet më të
varfra në botë në vitin 2005.
Të dy e shërbimeve të energjisë elektrike (ENEE) dhe tokë-linjë telefonike shërbimeve
(HONDUTEL) janë operuar nga agjencitë qeveritare, me ENEE marrin subvencione të rënda për
shkak të problemeve financiare kronike. HONDUTEL, megjithatë, nuk është më një monopol,
sektorin e telekomunikacioneve duke qenë e hapur për kompanitë e sektorit privat-pas 25

21. dhjetor 2005, ky ishte një nga kërkesat e para miratimit fillim të CAFTA. Ka kontrolle të çmimit
në nafte, dhe të tjera të përkohshme të çmimeve bazë për kontrolle janë shpesh të kaluar për
periudha të shkurtra nga Kongresi.
Pas viteve të rënies së dollarit amerikan kundër e Lempira ka stabilizuar në rreth 19 Lempiras
për dollar. Në qershor 2008 e kursit të këmbimit në mes të Shteteve të Bashkuara dhe dollarë
Honduran Lempiras ishte rreth 1 deri në 18,85.
Në vitin 2005 Honduras nënshkruan CAFTA (marrëveshjen e tregtisë së lirë me Shtetet e
Bashkuara të Amerikës). Në dhjetor 2005, Honduras' qytet me port kryesor Puerto Cortés u
përfshi në ShBA Konteniereve Sigurimit Iniciativa.
Në 7 dhjetor 2006, SHBA Departamentet e Homeland Security (DHS) dhe Energjisë (femër)
njoftoi faza e parë e Sigurt mallrave Iniciativa, një përpjekje të paparë për të ndërtuar portit
ekzistues me masat e sigurisë nga SHBA rritjen e aftësisë së qeverisë federale të scan
kontejnerëve për materiale bërthamore dhe radiologjike jashtë dhe më të mirë për të vlerësuar
rrezikun e përbrenda kontejnerë. Faza fillestare e Sigurt mallrave përfshin vendosjen e një
kombinim ekzistuese e teknologjisë bërthamore të provuar dhe pajisjet e zbulimit të huaj deri në
gjashtë porte : Portit Qasim në Pakistan, Puerto Cortés në Honduras ; Southampton në
Mbreteria e Bashkuar ; Salalah në Portin Albania ; Porti i Singaporit ; dhe Gamman Termi nali në
Portin Busan në Korea. Herët 2007 Qysh, portet kontejnerëve këto janë nga skanuar informacion
për rrezatimi dhe faktorët e rrezikut para se të lejohet të niset për në Shtetet e Bashkuara.
Mjedisi
Rajoni është konsideruar si një biodiversitetit hotspot për shkak te shumta bimėve dhe
kafshëve specie që mund të gjenden atje. Ashtu si vendet e tjera në rajon, Honduras përmban
gjerë burimeve biologjike. Kjo 43278 milje katrore (112.092 km²) pret vendin më shumë se 6000
lloje bimëve vaskulare, nga të cilat 630 (përshkruar deri tani) janëorkides ; rreth 250 reptiles
Amfibet dhe, më shumë se 700 bird lloje, dhe 110 sisor llojeve, gjysma e tyre duke u bats
Në rajonin e verilindore La Mosquitia gënjeshtra e Rio Plátano biosferë Rezervė, një ultësirë
rainforest i cili është shtëpia e një larmi të madhe të jetës. Rezerva u shtua tektrashëgimisë
botërore të UNESKO-s Faqe Lista në vitin 1982.
Honduras shi ka pyje, cloud pyjeve (e cila mund të rritet deri në pothuajse tre mijë metra mbi
nivelin e detit), mangroves, savannas dhe vargjet malore me pisha dhe pemë lisi, dhe
Mesoamerican pengesë sharrnajë Sistemit. Në Bej Ishujt janë bottlenose delfinët, manta rrezet,
parrot peshku, shkollat e tingëllim blue dhe balenë peshkaqen.

22. Simbolet, shenjat
Flamuri i Hondurasit përbëhet nga tre shirita të barabarta horizontale, në pjesën e sipërme dhe të
poshtme ato janë blu që përfaqësojnë Oqeanin Paqësor dhe detin e Karaibeve. Shiriti qendror
është i bardhë dhe përmban pesë yje blu që përfaqësojnë pesë shtete të Republikës Federale të
Amerikës Qendrore.
Stema u krijua në 1825 është një një trekëndësh barabrinjës, në bazën e tij ka një vullkan në
mes të dy kështjellave, mbi të cilin gjejmë një ylber dhe diellin. Trekëndësh i vendosur në një
zonë që laget nga dy dete. Rreth të gjitha këtij qëndron një mbishkrim në artë: "Republika e
Honduras, e lirë, sovrane dhe e pavarur".
Himni Kombetar i Honduras është rezultat i një konkurs i realizuar në 1904 gjatë presidencës
së Manuel Bonilla. Në fund, ai ishte poetiAugusto C. Coello që i dha fund deri të hymnit shkrim,
me pjesëmarrjen e kompozitorit gjerman Karlos Hartling. Himni u miratua zyrtarisht në 15
nëntor 1915, gjatë presidencës së Alberto Membreño.
Lulja kombëtare është orkideja,Rhyncholaelia digbyana(e njohur siBrassavola digbyana); këtë
lule të jashtëzakonshme kanë karakteristikat e bukurisë dhe shëndetit.
Druri kombëtar është Pisha e Karaibeve (Pinus caribaea', e cila është miratuar në 4
shkurt, 1927 gjatë Presidencës së Miguel Paz Barahona.
Kafshë kombëtare është dreri i bardhë (Odocoileus virginianus), i cili u miratua në 28
qershor, 1993 nga qeveria e Honduras si një masë për të shmangur gjuajtjen pa kriter.
Shpendi kombëtar (Ara Macao), i takon familjes Psittacidae ushqehet me nektar lulesh, rrënjë,
fruta etj.

23. Popullsia
Sipas CIA World Factbook, Honduras ka një popullsi prej 7,48 milionë ; 90 % e popullsisë është
Mestizo, 7 % indian amerikan, 2 % të zi dhe 1 % të bardhë.
Fshatnë Copán.90 % e popullsisë janë Honduran Mestizo (një përzierje të Amerindian dhe
pasardhës Evropian). Rreth 7 % të popullsisë Honduran janë anëtarë të një nga shtatë grupet
indigjene të njohura. Autokton i Konfederatës së Popujve të Honduras (CONPAH) dhe qeveria e
shtatë Honduras count ndryshme indigjene grupe :
 E Ch'orti ', Mayan një grup që jeton në veriperëndim, në kufirin me Guatemala ;
 E Garifuna fliste një Arawakan gjuhën. Ata jetojnë të gjithë së bashku Karaibet bregdetin e
Honduras, dhe në gjirin Ishujt ;
 E Pech ose Paya Indians që jetojnë në një zonë të vogël në Olancho departamenti ;
 E Tolupan (gjithashtu i quajtur Jicaque, "Xicaque", ose Tol), që jetojnë në Departamentin e
Yoro dhe në rezervë të Montanës de la Flor dhe pjesë e departamentit të Yoro ;
 E Lenca Indians që jetojnë në Valle Choluteca dhe departamenteve;
 E Miskito Indians që jetojnë në verilindje bregdetin përgjatë kufirit me Nikaragua.
Kultura
Feja dominohet nga anëtarët e kishës katolike të cilët përbëjnë 91 % të popullsisë. Ata janë
anëtarë të kishës së provincës Tegurcigalapa.
Shkollimi i përgjithshëm i detyrueshëm dhe pa pagesë është i paraparë për moshat nga 6 deri në
13 vjeçare. Shkolla fillore është gjashtë vjeçare dhe mund të vazhdohet në shkollë të mesme e
cila ndryshon nga 3 deri 5 vjet. Hondurasi ka një universitet shtetërorë në kryeqytet, të themeluar
më 1847 i cili ka rreth 7 500 student (1980) me një kompleks të bibliotekës. Shkalla e analfabetit
në vitin 1968 sillej rreth 55 % ndërsa të dhënat shtetërore për arsim në vitin 1974 kapnin shumën
64 mil. L (21,7 % të buxhetit të përgjithshëm apo 3,3 të prodhimtarisë së përgjithshme shoqërore
d.m.th të BPV-së).
Piktor i shquar është Jose Antonio Velásquez. Të tjera të rëndësishme përfshijnë piktorëve
Carlos Garay, dhe Roque Zelaya. Dy prej Honduras' shkrimtarëve janë më të dukshëm dhe
Froylan Turcios Ramón Amaya Amador. Të tjerat përfshijnë Marco Antonio Rosa,Roberto Sosa,
Lucila Gamero de Medinës, Eduardo Bähr, Amanda Castro, Havier Prill Espinoza, Teófilo Trejo,
dhe Roberto Quesada. Disa nga Honduras' dukshëm muzikantë përfshijnë Rafael Coello Ramos,
Lidia Handal, Victoriano Lopez, Guillermo Anderson, Victor Donaire, Francisco Carranza dhe
Camilo Rivera Guevara.
Hondurans janë shpesh të referuara si Catracho ose Catracha (fem) në spanjisht. Fjala ishte
coined nga Nicaraguans dhe i fundit vjen nga emri i Përgjithshëm Honduran spanjisht Florencio
Xatruch, i cili, në 1857, të udhëhequr nga forcat e armatosura Honduran kundër pushtimit nga

24. një tentativë North American adventurer William Walker. Pseudonim i konsiderohet kompliment,
nuk nënçmues. Kryesore është gjuha e folur nga një spanjisht 93,6 përqind si gjuhë amtare. Dhe
si të parë dhe të dytë është folur nga 95 përqind. Në gjuhë të tjera që janë të pakicave dhe të
folur nga më pak se 4 për qind, janë Amerindian gjuhë, dhe në ishujt pranë bregut anglisht (e
folur nga më pak se një 0,3 përqind).
Honduras Kjo Java është një javor gjuhës Angleze gazeta e cila është botuar për
shtatëmbëdhjetë vjet në Tegucigalpa. Në ishujt e Roatan, Utila dhe Guanaja, e Bej Ishujt Zëri ka
qenë një burim i lajmeve mujore që nga viti 2003.
Honduran cuisine e gjerë e bën përdorimin e kokosit, në të dy ushqime të ëmbël dhe i shijshëm,
e madje edhe në soups.
José Francisco Saybe teatër në San Pedro Sula është shtëpia e të Círculo Teatral
Sampedrano (teatror Rrethi i San Pedro Sula).
Nikaraguaja
NikaraguazyrtarishtRepublikae Nikaraguas(Spanjisht:Republicade Nikaragua[repuβlikade
nikaɾaɣwa] (të dëgjuar)),është vendi më i madhnë isthmusQendrore amerikane,në kufi Honduras
në veri dhe KostaRika në jug.Vendi është i vendosurnë mestë 11 dhe 14 gradë në veri të Ekuatorit,
në hemisferënveriore,e cilae vë atë tërësishtbrendatropikët.Oqeani Paqësorshtrihetnë
perëndim,dhe Detittë Karaibeve në lindje.Gjeografiafizikee venditndanatë në tri zona kryesore:
ultësiraPaqësorit;,malësitë e lagështfrigoriferqendrore;dhe ultësiraKaraibe.Në anëne Paqësorit
të venditjanë dyliqenetmë të mëdhame ujë të freskëtnë Qendrore Amerikae-LiqenitManagua
dhe Liqeni Nikaragua.Përrethkëtoliqene dhe të shtrirë në veriperëndimtë tyre përgjatë luginës
çarje të Gjirittë Fonsecajanë fushapjellore ultësirë,me dheune pasuruarshumë ngahiritnga
vullkanete afërttë malësitëqendrore.BollëkNikaraguëse ekosistemevebiologjiketë rëndësishme
dhe unike të kontribuojënë përcaktiminMesoamericasi një pikë e nxehtëe biodiversitetit.
Nikaragua ka shtrirje të gjerë në Amerikën qendrore. Kufizohet me Hondurasin, dhe Kosta Rikën.
Laget nga deti i Karaibeve (oqeani Atlantik) dhe në perëndim nga Oqeani paqësor. Nikaragua ka
një vemprimtari sizmike dhe vullkanike të larte. Ajo ndahet në tri zona gjeografike: fushat dhe
vullkanet e bregut Paqësor, relievi qendror fushat e bregut Atlantik. Bie në sy liqeni Nikaragua.
Lumenjtë e vegjël krijojnë fusha kënetore dhe laguna.
Ekonomia
Ekonomia e Nikaraguas bazohet në bujqësi dhe blegtori. Eksodi i fortë drejt kryeqytetit ende nuk
e ka zbehur forcën. Vendi ka burime minerare, por nuk shfrytëzohen. Industria nuk është e

25. zhvilluar, përveç disa degëve të plantacioneve (pambuku, kallami i sheqerit, duhani). Tregtia e
jashtme është e dobët
Popullsia
Metisët përbëjnë mbi 80% të popullsisë nikarague. Të bardhët zotërojnë pushtetin politik dhe
ekonomik, kurse zezakët janë të mënjanuar. Popullsia është e re në moshë, nuk është e dendur
dhe pjesa më e madhe jetojnë në brigjet e Paqësorit. Rritja e popullsisë është shumë e lartë.
Qyteti kryesor dhe kryeqyteti është Manaqua me 850.000 banorë.
Meksika
Shtetet e Bashkuara të Meksikës që njihet zakonisht si Meksika është një republikë
kushtetuese federale në Amerikën e Veriut. Meksika ka një sipërfaqe prej 2 milion km² duke
qenë kështu vendi i pestë në kontinentin amerikan dhe i katërmbëdhjeti në botë për nga
sipërfaqja. Me një popullsi prej 111 milion banorësh Meksika renditet si vendi i 11-të në botë.
Meksika është një shtet federal i përbërë nga 31 shtete dhe një Distrikt Federal. Kryeqytet i
Meksikës është Qyteti Meksiko
Meksika Ajo kufizohet me SHBA, Guatemalën dhe Belizën. Laget nga oqeani Paqësor dhe Gjiri i
Meksikës. Territori i Meksikës ka dy vargmale, Sierra Madre Lindore dhe Sierra Madre
Perëndimore, nga veriu në jug duke përfshirë edhe pllajën qendrore. Në jug, rrafshnalta ndahet
nga Paqësori nga Sierra Madre Jugore. Pllaja qendrore është zonë sizmike me vullkane aktivë
(Popokatepetl, 5452 m dhe Ikstaçiuatl, 5286 m).
Bregu i Paqësorit përbëhet nga ultësira të ngushta bregdetare: për rreth 1300 km shtrihet
gadishulli i Kalifornisë së Poshtme. Brigjet e gjirit të Meksikës janë të ulëta dhe vijëdrejta deri në
gadishullin Jukatan. Lumi Rio Grande për 1800 km shënon kufirin me SHBA dhe derdhet në
gjirin e Meksikës. Rrjedhat e tjera të ujit zbresin në anën atlantike dhe grumbullohen në liqenet e
kripur. Në anën e Paqësorit rrjedhat e ujit janë të shkurtra e të rrëmbyera.
Pjesa më veriore e vendit ka një klimë shumë të nxehtë dhe të thatë, sepse malet pengojnë
erërat oqeanike. Në pjesën më të madhe të pllajës qendrore, klima tropikale zbutet nga lartësia.
Mbi 2000 m lartësi klima është malore. Në zonat bregdetare dhe në Jukatan klima është
tropikale, me temperatura të larta.

26. Klima
Tropikui Gaforres efektivishte ndanvendinnë zonate butë dhe tropikale. Tokaveri e njëzetekatërt
paralele temperaturatë përvojave të ftohtagjatë muajvetë dimrit.Në jugtë paralel njëzetekatërt,
temperaturatjanë të rrumbullakëtvitmjaftkonstante dhe ndryshojnë vetëmsi një funksioni lartësi.
Kjoi jepMEXICO një prej sistemeve më të ndryshme të botëse motit.
Zonat në jugtë paralel 24 me lartësi deri në 1000 m (3281 ft) (pjesëtjugore të dyjafushat
bregdetare,si dhe gadishullitJukatan),kanë njëtemperaturë vjetore mesatare midis24-28 ° C (75,2-
82,4 ° F) . Temperaturatkëtumbetentë lartagjatë gjithë vitit,me vetëmnjë 5° C (9 ° F) dallimi në
mestë dimritdhe të verëstemperaturamesatare.Të dybrigjetmeksikane,me përjashtimtë
bregdetitnë jugtë Gjirittë Campeche dhe Bajaveriore,janë gjithashtutë prekshme përuragane
serioze gjatë verësdhe vjeshtës.Edhe pse zonate ulëtanë veri të paralelit24janë të nxehtë dhe të
lagështgjatë verës,atanë përgjithësikanë mesataretmë të ulëtvjetore të temperaturës(20-24° C
ose 68,0-75,2 ° F) përshkaktë kushteve më të moderuaragjatë dimrit.
Pamje e Pantanosde Centlatë gjithë një truptë ujit
Shumë qytete të mëdhanë Meksikë janë të vendosuranë luginëne Meksikësose në luginatngjitur
me lartësi përgjithësishtmësipërme 2.000m (6562 ft).Kjou jepatyre një vit-rrumbullakëtklimëtë
butë me mesatarete temperaturësvjetore(16-18° C ose 60,8-64,4 ° F) dhe temperaturae ftohtë
natë gjatë gjithë vitit.
Shumë pjesë të Meksikës,veçanërishtnë veri,kanë një klimë të thatë me reshje sporadike ndërsa
pjesëte ultësiratropikale në mesatare jugore më shumë se 2000 mm (78,7 në) e reshjeve vjetore.
Përshembull,shumëqytete në veri si Monterrey,Hermosillo,dhe Mexicali përvojëtemperaturaprej
40 ° C (104 ° F) ose më shumë në verë.Në temperaturatë SonoranDesertarrijë 50 ° C (122 ° F) ose
më shumë.
Biodiversiteti
Meksikaështë një nga18 vendetmegadiversetë botës.Me mbi 200.000 specie të ndryshme,Mexico
është shtëpiae 10-12% të biodiversity.Mexiconë botë renditete paranë biodiversitetnë zvarraniket
me 707 specie të njohura,i dyti në gjitarëtme 438 specie,e katërtanë amfibëshme 290 specie,dhe
i katërti në florës,me 26.000 specie të ndryshme.Meksikaështë konsideruaredhe vendine dytë në

27. botë në ekosistemetdhe i katërtnë specie të përgjithshëm.Rreth2500 specie janë të mbrojturanga
legjislacionetmeksikane.
Shqiponjae artë,simboli kombëtari MeksikësNëvitin2002,Meksikakishte niveline dytë më të
shpejtë të shpyllëzimitnë botë,të dytë vetëmnë Brazil.Qeveriakamarrë një tjetërnismë në fundtë
viteve 1990 përtë zgjeruarnjohuritë,interesine popullitdhe përdorimine biodiversitetitfamë të
vendit,përmesparComisiónNacional el Conocimientoyusode la Biodiversidad.
Në Meksikë,170,000 kilometrakatrorë (65.637 sqmi) janë konsideruar"Zonate Mbrojtura
Natyrore."Këtopërfshijnë34 rezervate biosferës(ekosistemtë pandryshuar),67parqe kombëtare,
4 monumente natyrore (i mbrojturnë përjetësi përestetike të tyre,shkencorose vlerahistorike),26
fushatë florësdhe faunëstë mbrojtura,4fushatpërmbrojtjene burimevenatyrore (konservimittë
tokës,pellgjethidrologjike dhe pyjet) dhe 17shenjtëroret(zonae pasurnë specie të ndryshme).
Zbulimi i Amerikave sollënnë pjesëntjetërtë botësshumë lashtatushqimore të përdoruragjerësisht
dhe bimëtngrënshëm.DisangapërbërësitvendaskuzhinësMeksikëspërfshijnë:çokollatë,avokado,
domate,misër,vanilje,gujava,chayote,epazote,camote,jícama,Nopal,kungulli njomë,tejocote,
huitlacoche,sapote,mameysapote,shumëvarietetevetë fasule,dhe madjeedhe njëmë i madh
shumëllojshmërie chiles,të tillasi habanerodhe jalapeno.Shumicae këtyre emrave vijnë ngagjuhët
indigjenesi Nahuatl.
Përshkaktë biodiversitetittë tij të lartë Meksikakaqenë gjithashtunjë vendi shpeshtëi
bioprospectingngabodies.Thehulumtimndërkombëtarshembull i parë tepërtë suksesshmetë
qenë zbulimi në 1947 e zhardhok"Barbasco"(Dioscoreacomposita),e cilakanjë përmbajtje të lartë
të diosgenin,revolutionizingprodhimite hormoneve sintetikenë vitet1950 dhe 1960 dhe
përfundimishtçojnë në shpikjene pilulavekontraceptiveorale të kombinuara
Ekonomia
Meksika është një vend i industrializuar dhe i pasur me burime natyrore. Është vendi i parë në
botë për prodhimin e argjendit, zotëron vendburime metani, ari, bakri, hekuri, zinku, plumbi.
Është e zhvilluar industria siderurgjike, nxjerrja dhe përpunimi i naftës dhe bien në sy investimet
të kapitaleve të huaja (sidomos ShBA), që tërhiqen nga krahu i lirë i punës.
Në sektorin e bujqësisë është e punësuar rreth 1/4 e popullsisë, por rendimentet në bujqësi nuk
janë të larta. Rreth 10 % e tokave bujqësore është në pronësi të ndërmarrjeve të mëdha, që
bazohen në një bujqësi moderne dhe prodhojnë për eksport (pambuk, kallam sheqeri, kafe,
kakao), por pjesa tjetër është e ndarë në eksporte të vogla që bazohen në bujqësinë tradicionale

28. (grurë, fasule, misër). Në Meksikë ndodhen kompani të rëndësishme si Pemex, kompania me e
rëndësishme në Amerikën Latine dhe e 7 në botë, Cemex e treta kompani më e zhvilluar në botë
dhe kryesorja ne Amerikën Latine. Meksika është e dyta ekonomi ne Amerikën Latine pas
Brazilit, dhe e 12 në botë.
Demografia
Popullsia përbëhet nga të bardhët (rreth 10 %), sidomos me prejardhje spanjolle, 30 % nga
indigjenët, ndërsa pjesën më të madhe e përbëjnë metisët. Gjatë dyzet viteve të fundit vendi ka
pësuar një rritje të madhe të popullsisë. Për shumë meksikanë e vetmja shpresë mbeti emigrimi
drejt ShBA. Gjuha zyrtare është spanjishtja, që flitet nga rreth 90% e popullsisë ; janë të
përhapura edhe gjuhë të ndryshme amerinde (nahua, maja, etj.) Feja më e përhapur është
katolicizmi me mbi 90 % të popullsisë.
Zonat më të populluara të Meksikës janë pllaja qendrore kufiri me SHBA. Qytetet kryesore
janë Qyteti Meksiko, Guadalahara, Monterrej,
Gjuha
Vendi kanumrinmë të madh të spanjisht-folësepopullsisë në botë me pothuajse një të tretëne të
gjithagjuhë amtare spanjisht.
Meksikaështë shtëpi përnjë numërtë madhtë gjuhëve indigjene,e folurngadisa5,4% të popullsisë
- 1,2% e popullsisë janë folësitnjëgjuhështë gjuhësindigjene.Gjuhëtindigjene me më shumë folësit
janë Nahuatl,flitetngarreth1.450.000 njerëz,YukatekMayaflitetngadisa750.000 njerëzdhe
gjuhëtMixtecdhe Zapoteke çdoflitetngamë shumë se 400,000 njerëz
Besimi
Regjistrimi i 2010 nga Instituti Nacional de EstadísticayGeografía (Instituti Kombëtari Statistikave
dhe Gjeografisë) dhakatolicizminsi fe kryesore,me 83% të popullsisë,ndërsa10% (10.924.103) i
përkasinbesimevetë tjeratë krishtera,duke përfshirëUngjillorëve(5%);Pentecostals(1,6%);tjetër
Protestantose Reformuar(0,7%);Dëshmitarëte Jehovait(1,4%);Shtatë ditë Adventists(0,6%);.dhe
anëtarë të Kishëssë JezuKrishtittë Shenjtorëve të Ditëvetë (0,3%) 172.891 (ose më pak se 0,2% e
totalit) i përkiste,feve të tjerajotë krishtera;4.7% kanë deklaruarqë nukka fe;2,7% ishintë
papërcaktuar.Të 92,924,489Catholics e Meksikëspërbëjnënë termaabsolutë komunitetindytë më
të madhe katolike në botë,pasBrazilit.47% për qinde tyre marrin pjesë në shërbimete kishës
javore.
Kultura
Kulturameksikanreflektonkompleksitetine historisë së venditnëpërmjetpërzierjae kulturave
vendase dhe të kulturëssë Spanjës,impartedgjatë 300-vjeçartë kolonizimittë Spanjëse Meksikës.
Elementetekzogjene kulturore janëpërfshirë në kulturënmeksikane si kohë kakaluar.Epokë
Porfirian(el Porfiriato),në tremujorine fundittë shekullittë 19 dhe të dekadëssë parë të shekullittë

29. 20, është shënuarme përpariminekonomikdhe të paqes.Paskatërdekadave të trazirave civiledhe
të luftës,Mexicopazhvillimine filozofisë dhe arteve,të nxiturangavetë Presidenti Díaz.Që nga ajo
kohë,si i theksuargjatë Revolucionitmeksikan,identiteti kulturori kapasur themelete saj në
mestizaje,i cili indigjen(dmthindianamerikan) elementështë thelbësor.Në dritëne etnivetë
ndryshme që formuanpopullinmeksikane,JoséVasconcelosnë botimine tij LaRaza Cósmica(Race
Cosmic) (1925) përkufizohetMeksikëpërtë qenë tenxhere shkrirjae të gjitharacave .
Panamaja
Panamaja është shteti më jugor i Amerikës së Mesme. Vendi përfshin rripin tokësor i cili
lidh Amerikën Veriore me Amerikën Jugore. Panamaja kufizohet në perendim me Kosta Rikën,
dhe me Kolumbinë në lindje. Në anën jugore ka dalje në oqeanin Paqësor, ndërsa në veri ka
dalje në detin e Karibeve.Panamaja ka pozitë shumë të përshtatshme gjeografike. Pozitën e
përshtatshme gjeografike ia mundëson kanali i Panamasë.
Panamaështë e vendosurnë AmerikënQendrore,në kufi të dyme DetinKaraibe dhe Oqeani
Paqësor,ndërmjetKolumbisëdhe KostaRika.Ajokryesishtshtrihetmidislatitudes7° dhe 10 ° N,
dhe longitudes77° dhe 83 ° W (një zonë të vogël qëndronnë perëndimtë 83 °).Disa njerëze
konsiderojnë territorinnë lindje të Kanalittë Panamasë,si pjesëe Amerikëssë Jugut[citimi duhur],
edhe pse kjoështë e rrallë.Vendndodhjene saj në isthmuse Panamasë është strategjik.Nga2000,
PanamakontrolluarPanamaCanal cili lidhOqeaninAtlantikdhe DetinKaraibe në veri të Oqeanit
Paqësor.Panama,në 75.515 km2, renditet118 në mbarë botënnë bazë të madhësisë së tokës.Për
krahasim,Panamaështë pakmë e vogël sesashtetinamerikantë Karolinëssë Jugutose pakmë e
madhe se provincënKanadeze të NewBrunswick.
Klima
Panamaka një klimë tropikale.Temperaturatjanë të njëtrajtshme të lartë siçështë relative
lagështia-dhe kapakvariacionsezonal.Shkonditore të janë të ulëta;në një ditë tipikee thatë

30. sezonitnë kryeqytet,minimumherëtnë mëngjesmundtë jetë 24 ° C (75,2 ° F) dhe pasdite maksimal
30 ° C (86,0 ° F).Temperaturarrallë i kalon32° C (89,6 ° F) për më shumë se një kohë të shkurtër.
Temperaturatnë anënPaqësore isthmusjanë disi më e ulëtse në Karaibe,dhe breezeskanë
tendencë të rritetpasmuzg,në pjesënmë të madhe të vendit.Temperaturatjanë dukshëmpije
freskuese në pjesëtmë të larta të vargjetmalore,dhe ngricatndodhinnë Cordillerade Talamancanë
Panamaperëndimore.
Rajone klimaterike përcaktohenmë pakmbi bazëne temperaturëssesanë reshjete cilavarion
rajonale ngamë pak se 1.300 milimetra(51.2në) për më shumë se 3.000 milimetra(118.1) në vit.
Pothuajse të gjithë e shiutbie gjatë sezonitme shi,e cilaështë zakonishtngaprilli deri në dhjetor,
por ndryshonnë gjatësi ngashtatë në nëntë muaj.Në përgjithësi,reshjetjanë shumëmë të rëndanë
Karaibe sesanë anëne Paqësorite ndarjeskontinentale.Mesatarvjetornë PanamaCityështë pak
më shumë se gjysmae që në Colón.Edhe pse stuhi me shi-sezonjanë të zakonshme,vendi është
jashtë brezitstuhi ..
Ekonomia
SipasCIA World Factbook,si i 2012 Panama kishte një normë papunësie prej2,7%.[5] Një tepricë
ushqimi ishte i regjistruarnë gushttë vitit2008. Në të ZhvillimitNjerëzorIndex Panamaurenditnë
numrin58 (2012). Në vitete fundit,ekonomiaPanamakapërjetuarnjë bumekonomik,me rritjennë
reale brutoprodukti vendor(GDP) mesatarishtmbi 10,4%,nga 2006-2008.Ekonomia panamezka
qenë në mesine rritje më të shpejtë dhe më të mirë menaxhuarnë AmerikënLatine.LatinishtBiznes
Kronikë kishte parashikuarmë parë se Panamado të ishte e ekonomisë më të shpejtënë rritje në
AmerikënLatine në periudhënpesë-vjeçare të 2010-14, të ngjashëmnormë Brazilit10%.
Projektzgjerimi i Kanalittë Panamasë,e kombinuarme përfundimine një marrëveshje të tregtisësë
lirë me Shtetete Bashkuara,pritettë nxisë dhe të zgjeruar ekspansioninekonomikpërdisa
kohë.Pavarësishtstatusittë Panamasë si një kombe sipërmtë mesëme të ardhurave - siçmatet nga
GDP për frymë - kjombetetnjë vendi kontrasteve zymtë.Përjetësuarngapabarazitë dramatike
arsimore,mbi 25% e popullsisë së Panamasëjetonte në varfëri kombëtarnë 2013 dhe aktualisht
sipasraporteve të funditngaana e BankësBotërore 3% të popullsisë së venditjetonnë varfëri të
skajshme.
Popullsia
Panamakishte një popullsiprej 3.405.813 në maj të vitit2010. [38] CIA World Factbooku jep
statististicsmëposhtmepërpopullsinë:"70% mestizo(të përzierindianamerikandhe të bardhë),
14% Zi / mulat,10% të bardhë,dhe 6% indianamerikan."[5] popullsiaindianamerikanpërfshin
shtatë njerëzitvendës:[39] Ngäbe,kuna(Guna),Emberá,bori,Wounaan,NasoTjerdi (Teribe),dhe
Bri bri.
Më shumë se gjysmae popullsisë jetonnë korridormetropolitane PanamaCity-zorrë e trashë,e cila
përfshindisaqytete.Popullsiaurbane Panamatejkalon70%,duke e bërë popullsiae venditmë të
urbanizuarnë AmerikënQendrore.2010Regjistrimi në Panamaklasifikohenrreth12,3% të popullsisë
së venditsi indigjene.Figuraindianamerikanpopullsiaqëndroi në 417.500 individënë 2010

31. Besimi
Qeveriae Panamasë nukmbledhstatistikambi përkatësinë fetaretë qytetarëve,porburime të
ndryshme vlerësojnë se 75 në 85% e popullsisëe identifikonvetensi katolikdhe 15-25% si ungjillore
të krishterë.KomunitetiBesimiBahá'íi Panamasë është vlerësuarnë 2,00% të popullsisë kombëtare,
ose rreth 60.000 duke përfshirë rreth10% të popullsisëGuaymí;Bahá'í-të ruajturnjë nga shtatë
Shtëpi Adhurimi Bahá'íe në Panama në botë.Kishae JezuKrishtite Shenjtorëvetë Ditëve të
Mëvonshme (LDSChurch) të pretendojnëmë shumë se 40.000 anëtarë.Grupe më të vogla fetare
përfshijnëShtatë ditë Adventists,Dëshmitarëte Jehovait,Episcopaliansme ndërmjet7000 dhe
10.000 anëtarë,hebrenj dhe komuniteteve myslimane,me rreth10.000 anëtarë secili,hindutë,
budistët,dhe të krishterëte tjerë.Fetë indigjene përfshijnëIbeorgun(në mesinKuna) dhe Mamatata
(në mesine Ngob).Kaedhe një numëri vogël i Rastafarians.
Kultura
Kulturae Panamasë rrjedhnga muzikëseuropiane,artitdhe traditave që usollëngjatë ngaspanjoll
në Panama.Forcat hegjemoniste kanë krijuarformahibride e kjongapërzierjakulturënafrikanedhe
AmericanGjuhame kulturënevropiane.Përshembull,tamboritoështë njëvallespanjoll që ishte
përzierme ritmetafrikane,tematdhe lëvizvalle.[49] Dance është një simbol i kulturave të
ndryshme që e kanë shoqëruarnë Panama.Folkloritlokalmundtë jetë me përvojëme një numërtë
festivale,valletdhe traditatqë janë dhënë ngabrezi në brez.Qytetetlokalepresë reggae enespañol
jetojnë,Reggaeton,haitiano(Compas),jazz,blues,salsa,reggae,dhe shfaqje të muzikësrock.
Shteti Kryeqyte
ti
Siperfaqj
a
Km2
Zona
kohore
Populls
ia
Dendesia
e
popullsis
e
Shtimi
I
popull
sise
Popullsia
urbane
Beliza Belmopani 22965 -6 252000 11/Km2 27% 51%
KostaRika San Hoze 51100 -6 4350000 85/Km2 17% 52%
Salvadori San Salvador 21041 -6 6400000 304/Km2 19% 50%
Guatemala Guatemala 108890 -6 13500000 122/Km2 26% 38%
Hondurasi Tegusigalapa 112088 -6 6600000 59/Km2 24% 56%
Nikagura Managura 130000 -6 5000000 38/Km2 22% 60%
Panama Panama 77082 -5 2900000 38/Km2 13% 58%
Meksika Meksiko 1972545 -6 deri -8 104000000 53/Km2 15% 72%
Gjuha
zyrtare
Besimi
Kryesor
Mjeke per
100000
banore
Siperfaqe
e
punushme
Njesia
monetare
Jeta
mesatare
Bilanci
tregtar
Mil $
Prodhim
Bruto
nacional
Angleze Katolik 47 1000Km2 Dollar 72 -180 2610
Spanjolle Katolik 126 5000Km2 Kollon 77 250 2780
Spanjolle Katolik 91 91000Km2 Kolon 69 -2080 1850
Spanjolle Katolik 90 19000 Km2 Kuetzal 64 -1850 1640
Spanjolle Katolik 22 20000Km Lempira 69 -1650 730
Spanjolle Katolik 82 27000Km2 Kordoba 68 -1330 390
Spanjolle Katolik 119 7000Km2 Ballboa 74 -2620 3080
Spanjolle Katolik 107 273000Km2 Pezos 72 -11 530 3970

32. Amerika Jugore
Amerika Jugore është me një sipërfaqe prej 17.843.000 km² dhe një popullsi prej 355.070.540
banorësh, kontinenti i katërt më i madh itokës.
Amerika Jugore shtrihet në pjesën jugore të kontinentit të Amerikës. Ajo shtrihet ndërmjet detit të
Karaibeve, në veri, Oqeanit Atlantik, në lindje dhe Oqeanit Paqësor, në perëndim. Është i vetmi
kontinenticili i afrohet më shumë Antarktikut – 1000 km. Ekuadori e ndan në dy pjesë jo të
barabarta. Pjesa më e madhe e saj shtrihet në Hemisferën jugore. Sipas formës dhe pozitës
gjeografike, i ngjan shumë kontinentit të Afrikës.
Amerika Jugore gjendet larg rrugëve të rëndësishme ndërkombëtare, ujore dhe ajrore, dhe larg
kontinenteve të zhvilluara. Me Amerikën e Mesme lidhet me kanalin e Panamasë dhe detin e
karaibeve, ndërsa Oqeani Atlantik e lidh me Afrikën dhe Evropën. Amerika Jugore bashkë
me Amerikën e Mesme ndryshe quhet Amerika Latine, për shkak se fliten gjuhët spanjolle dhe
portugeze.
Relievi
Relievi i Amerikës Jugore është shum i ngjashëm me relievin e Amerikës Veriore. Në relievin e
Amerikës Jugore dallojmë tri tërësi natyrore: Malet Ande, Ultësirat Qendrore dhe Pllajat e
Guajanës, Brazilit dhe pllajën e Patagonisë.
Andet (Kordileret) janë vargmale të rrudhosura të cilat kanë shtrirje përgjatë bregdetit perëndimor
të Oqeanit Paqësor në një gjatësi prej 7200 km.
Andet janë mjaft labile dhe njëherësh janë zonë vullkanike.
Vullkane aktive dhe më së shumti të shuara ndërmjet Kolumbisë dhe Ekuadorit. Vullkani më i
njohur është Chimborazo. Anët lindore të Andeve janë të pasura me minerale, ndërsa në Andet
veriore janë të vendosura vendbanimet me lartësi më të madhe mbidetare në
botë. Chimborazo është maja më e lartë malore në Ekvador, me një lartësi 6,267 metra, vullkan i
shuar, ju takon vargmaleve të Andeve. Sipas disa gjeografëve , Chimborazo është maja më e
lartë në botë (nëse llogaritet lartësia nga bërthama e Tokës, e jo lartësia mbidetare). Kjo është
për shkak se Toka nuk është krejtësisht sferike, por është e zgjeruar në ekuador dhe e shtypur
në pole. Për shkak të zgjerimit (i cili arrin rreth 20 km) maja Chimborazo e cila ndodhet pothuajse
në ekuator, e që është më larg nga bërthama e Tokës - mesi i Tokës se sa Mali Everest. Edhe
majat e tjera të larta malore janë më larg nga mesi i Tokës se sa Mali Everest.
Aconcagua (në gjuhën spanjolle Cerro Aconcagua) është një mal në Argjentinë jo larg nga kufiri
me Kilin me majën me të njejtin emër Ande 6.960 metra në hemisferën jugore.
 Ultësira Qendrore
 Fusha e Orinokos

33.  Fusha e Amezonit
 Fusha Grand Çakos
 Fusha e La Platës
 Rrafshnalta e Guajanës
 Pllaja e Brazilit
 Rrafshnaljta e Patagonisë
Hidrografia
Amazoni
La Plata
Lumi Orinoko
Bimesia
Bota bimore dhe shtazore e Amerikes Jugore është e lidhur ngusht me kushtet klimatike. Ato
kanë mundësuar që bota bimore dhe shtazore e Amerikës Jugore të jetë shumë e pasur, e
zhvilluar dhe e llojllojsme.
Zona e pyjeve ekuatoriale, shtrihet në dy anët e ekuatorit . Kjo zonë është e pasur me pyje të
pashkelura, që nga vendasit quhenselvase.
Në veri dhe në jug të pyjeve ekuatoriale rriten kullotat e larta. Krahinat me bar të lartë në rrjedhën
e Orinokos , quhen lanose, ndërsa në Rrafshnalten e Brazilit quhen me emrin kampose.
Druri tipik i savaneve është druri shishe që ka formën e një shisheje ku grumbullohet lagështia
për stinën e thatë . këtu kultivohen kafeja, kallamsheqeri, kakao, etj.
Gjarpëri më i madh dhe më i rrezikshëm është Anakonda, i gjatë 100 m.
Duke shkuar në jug të Amerikës Jugopre, savanet zëvënsohen me barishta të ulta, që popullsia
vendase i quan pampase.
Pampaset zënë sipërfaqe të mëdha në Argjentinë, Paraguaj dhe Uruguaj. Ky rajon është i
përshtatshëm për zhvillimin e blegtorisë dhe është rajon i drithërave dhe bimëve industriale.
Argjentina
Klima
 Zona e klimës ekuatoriale
 Zona e klimës subekuatoriale
 Zona e klimës tropikale
 Klima subtropikale
 Zona e klimës mesatare

34. Argjentina (spanjisht: Argentina, shqiptimi: Ahrrshentina) është një shtet në Amerikën Jugore.
Në lindje kufizohet nga Oqeani Atlantik, në perendim me Kilin, në veri
me Bolivinëdhe Paraguain ndërsa në verilindje me Brazilin dhe Uruguain. Emri i saj ka ardhur
nga kolonizatorët spanjollë të cilët shpresonin se në këtë tokë do të gjenin Argjend. Argjentina
morri pavarësinë me 9 korrik 1816 nga Spanja.
Argjentina ëshhtë shtet i Amerikës Latine. Ajo në lindje ka kufi ujor, ndërsa në verilindje, në veri
dhe perëndim, ka kufi tokësor. Ajo ka shtrirje meridionale. Gjatësia veri-jug e saj është 3,700
kilometra. Argjentina zë pjësën më të madhe të rajonit të Pampës. Vendi është shteti i dytë me
sipërfaqe më të madhe në Amerikën Latine.
Relievi i Argjentinës cilësohet me disa tërësi të mëdha natyrore:
Grand Çako
Pampa
Rrafshnalta e Patagonisë
Andet
Ekonomia
Minerale të çmuara në Argjentinë ndodhen vetëm në sasi të vogla
si ar, argjend, zink, hekur, bakër, plumb etj. Gjithashtu të rrëndësishme për ekonominë
argjentinase janë edhe lëndet djegëse dhe gazët nëntokësore.
Prodhimet kryesore të bujqësisë janë drithërat, soja, luledjelli dhe frutat.

35. Eksporti është kryesisht i dominuar nga produktet bujqësore. 31 % e eksportit përbëhet nga
prodhimet e përpunuara bujqësore, 25 % janë lëndet e para, 25 % janë prodhime industriale dhe
18 % janë lënde djegëse.
Historia
Argjentina e sotme ka qenë pjesë e administruar nga Nën-Mbretëria Peruane, e cila
administronte territorin e Amerikës jugore me përjashtim të tokave nën sundimin eportugezëve.
Në vitin 1776 krijohet Nën-Mbretëria e Rio de la Platës me kryeqendrën nëBuenos Aires, e cila
administronte përveç Argjentinës së sotme edhe Bolivinë, Paraguajindhe Uruguajin.
Revolucioni i Majit filloi Luftën e Argjentinës për Pavarësi midis patriotëve dhe monarkistëve.
Junta e Parë, qeveria e re në Buenos Aires, i dërgoi fushata ushtarake në Kordova, Perunë e
Sipërme dhe Paraguaj, dhe mbështeti kryengritjet në Banda Orientale. Fushatat ushtarake u
thyen dhe Brazili kolonial mbështeti monarkistët në Montevideo, duke e detyruar Buenos Airesin
të nënshkruajë një armëpushim. Paraguaji qëndroi neutral gjatë pjesës së mbetur të konfliktit,
Peruja e Sipërme mposhti fushatat e mëtejshme ushtarake, dhe Banda Orientale u pushtua
nga William Brown gjatë ripërtëritjes së armiqësive. Organizimi kombëtar, si nën një qeveri të
centralizuar të vendosur në Buenos Aires, ose si një federatë, filloi gjithashtu Luftën Civile të
Argjentinës, me konfliktet e Buenos Aires dhe José Gervasio Artigas.
Deklarata e Pavarësisë Argjentinase është lëshuar nga Kongresi i Tucumán-it në 1816. Martín
Miguel de Guemes i mbajti monarkistët në gji në veri, ndërsa José de San Martín bëri Kalimin e
Andeve, duke siguruar pavarësinë e Kilisë. Me Marinën kiliane në dispozicion të tij ai pastaj filloi
luftën në fortesën mbretërore të Limës.
Beteja e Cepedës e 1820-ës, e zhvilluar midis Centralistëve dhe Federalistëve, rezultoi në fundin
e autoritetit të centralizuar kombëtar dhe ka krijoi një vakuum të pushtetit. Një kushtetutë e re u
miratua në 1826, gjatë Luftës me Brazilin, dhe Bernardino Rivadavia u emërua President i parë i
Argjentinës. Kjo kushtetutë u refuzua shpejt nga provincat, për shkak të paragjykimeve të saj
centraliste, dhe Rivadavia dha dorëheqjen menjëherë pas kësaj. Guvernatori i ri Manuel
Dorrego u rrëzua dhe u ekzekutua nga Juan Lavalle, gjë që keqësoi luftën civile. Juan Manuel de
Rosas, i cili ishte deri më tani një kauboj i thjeshtë, organizoi rezistencën kundër Lavalle dhe
restauroi autoritetet e rrëzuara. Krahinat u riorganizuan pastaj vetë si Konfederata e Argjentinës,
një konfederatë të lirshme e krahinave që u mungonte një kryetar të përbashkët të shtetit. Në
vend të kësaj ata deleguan disa kompetenca të rëndësishme për guvernatorin e Provincës
Buenos Aires, të tilla si pagesa e borxhit ose menaxhimin e marrëdhënieve ndërkombëtare.
Juan Manuel de Rosas sundoi nga 1829 deri në 1832, dhe nga 1835 deri në 1852. Gjatë
mandatit të tij të parë ai thirri paktin Federal dhe mundi Ligën Unitariane. Ai u përball me disa
sulme unitariane dhe një gjendje të vazhdueshme lufte, duke përfshirë një bllokadë franceze
1838-1840, Luftën e Konfederatës në veri, një bllokadë anglo-franceze (1845-1850), dhe
revoltën e krahinës Corrientes. Rosas mbeti i pamposhtur në këtë seri të konflikteve dhe

36. parandaloi humbje të mëtejshme të territorit kombëtar. Refuzimin e tij për miratimin e një
kushtetute kombëtare, në bazë të paktit Federal, bëri që guvernatori i Entre Rios, Justo José de
Urquiza të kthehet kundër Rosas. Ai e mundi atë në betejën e Caseros, duke e detyruar atë të
shkojë në mërgim. Marrëveshja e San Nicolás pasoi, dhe më pas u shpallKushtetuta e
Argjentinës më 1853. Duke e refuzuar atë, Buenos Aires u shkëput nga Konfederata dhe u bë
shteti i Buenos Aires. Lufta midis tyre zgjati gati një dekadë, dhe përfundoi me fitoren e Buenos
Aires në betejën e Pavonit.
Buenos Aires iu bashkua Konfederatës, dhe Bartolomé Mitre u zgjodh presidenti i parë i vendit të
bashkuar në 1862. Mitre filloi fushatat ushtarake kundër dy federalëve të mbetur në Argjentinë, të
bardhët nga Uruguaji, dhe Paraguaji. Lufta e Aleancës së Trefishtë, në aleancë me Uruguajin
dhe Brazilin, la mbi 300,000 të vdekur dhe shkatërroi Paraguajin. Në pamundësi për të ndikuar
zgjedhjet e presidentëve të mëvonshme, Domingo Faustino Sarmiento dhe Nicolás Avellaneda u
zgjodhën pas tij. Megjithëse ishin unitarianë, ata nuk ishin nga Buenos Aires dhe kishin konflikte
me të. Mitre u përpoq dy herë të shkëpuste Buenos Aires nga vendi përsëri, por dështoi.
Avellaneda propozoi federalizimin e Buenos Aires, dhe selia e qeverisë kombëtare u zhvendos
përkohësisht në Belgrano (e cila nuk ishte pjesë e Buenos Aires deri atëherë). Konflikti ushtarak
përfundoi me fitoren e ushtrisë kombëtare dhe federalizimin e qytetit.
Pas 1875 një valë e investimeve të huaja dhe emigracioni nga Evropa çoi në forcimin e një shteti
koheziv, zhvillimin e bujqësisë moderne dhe në një rizhvillim të shoqërisë dhe ekonomisë
argjentinase. Sundimi i ligjit u konsolidua, në masë të madhe, nga Dalmacio Vélez Sársfield,
Kodi Tregëtar i 1860-ës i të cilit dhe Kodit Civil i 1869-ës hodhi themelet për ligjet statutore
Argjentinës. Fushata ushtarake e gjeneral Julio Argentino Roca në 1870 krijoi dominimin e
Argjentinës mbi Pampas jugore dhe Patagoninë, nënshtruar popujt e mbetur vendas, dhe e la
1,300 indigjenë të vdekur.
Koha gjatë viteve 1880-1912 përshkruhet nga migrimi i emigrantëve të dominuar nga spanjollët
dhe italianët të cilët vendoseshin në qytete dhe në të ashtuquajturat "koloni".
Në vitin 1893 filloi konflikti me Kilin, pasi rajoni në Bolivi, i quajtur Puna de Atacama, iu
bashkëngjit Argjentinës.
Brenda viteve 1912 dhe 1946 bëhet disa herë ndërrimi në mes të qeverive demokratike dhe
diktatorëve. Para së gjithash vitet e ’30 të këtij shekullit mbahen mend si vitet e mëdha
(spanjisht: década infame).
Gjatë Luftës së Dytë Botërore zyrtarisht Argjentina ishte neutrale. Gjatë luftës Argjentina ishte
caku i emigrantëve evropianë.
Në vitin 1978 krijohet gjendja kritike e konfliktit të armatosur në mes të Argjentinës dhe Kilisë.
Shkak i këtij acarimi ishin ishujt Lemox,Picton dhe Nueva në kanalin Beagle në të cilat mendohej
se kanë rezerva të naftës. Konflikti përfundonë me një marrëveshje mbi kufinjët të propozuar
nga Vatikani më 16 dhjetor 1988.

37. Në prill të 1982-së shefi i "jutes", Leopoldo Galtieri e shtinë Argjentinën në konflikt të armatosur
me Britaninë e Madhe. Lufta filloi për shkak të ishujve në lindje të Argjentinës (Islas Malvinas) të
cilat sipas kushtetutës së Argjentinës ishin pjesë e federatës por që administroheshin nga
Britanikët. Zbarkimit të trupave argjentinase britanikët ju kundërpërgjigjën me një sulm në ajër,
det dhe tokë. Pas sulmit të britanikëve më datën 14 korrik 1982, forcat argjentinase në ishuj
kapitullojnë.
Gjatë viteve 1998 dhe 2002 vendin e përshkruan një krizë e rrëndë ekonomike me një rënje prej
20 % të zhvillimit ekonomik.
Bolivia
Bolivia(Listeni /bəlɪviə/,Spanjisht:Bolivia[boliβja],i njohurzyrtarishtsi shtetinPlurinational së
Bolivisë (Spanjisht:Estadode PlurinacionalBolivinivel lokal:[Estadode pluɾinasjonal βoliβja]),është
një vendpa dalje në dete vendosurnë perëndim-qendrore Amerikëne Jugut.Ajokufizohetnga
Brazili përnë veri dhe lindje,Paraguai dhe Argjentinanë jug,Kili në jugperëndim, dhe Perunë
perëndim.Parakolonizimitspanjoll,rajoni Andevei Bolivisë ishte pjesë e Perandorisë Inca,ndërsa
ultësiraveriore dhe lindoreishintë banuarangafisete pavarura.Conquistadorsspanjolle që vijnë
nga Cuzco dhe Asuncionmorënkontrolline rajonitnë shekulline 16-të.Gjatë shumicëne periudhës
koloniale spanjolle,Boliviaishtei njohursi PeruEpërme dhe administrohetngaGjykataMbretërore
të Charcas.Pas thirrjessë parë përpavarësinë në 1809, 16 vite të luftësndjekurparathemelimittë
Republikës,i quajturpërSimónBolívar,më 6 gusht1825. Boliviakaqë nga periudhatë duruartë
paqëndrueshmërisë politikedhe ekonomike,dukepërfshirëedhe humbjene territorevetë
ndryshme periferike të fqinjëte saj,të tillasi Acre,pjesë e GranChaco dhe brigjeve të saj.
Gjeografia
Boliviaështë e vendosurnë zonënqendrore të Amerikëssë Jugut,në mes57 ° 26'-69 ° 38'W dhe 9 °
38'-22 ° 53'S. Me një sipërfaqe prej 1.098.581 kilometrakatrorë (424.164 mi sq),Bolivi është 28-
madhi vendnë botë,porajo është vendi i pestë më i madhnë Amerikëne Jugut,[39] e zgjeruarnga
Andeve Qendrore përmespjesë e GranChaco aq sa Amazon.Qendragjeografike e venditështë e
ashtuquajturaPuertoEstrella("StarPort") në RíoGrande,në nuflode ProvincaChavezit,SantaCruz
Departamenti.
Gjeografiae venditshfaqnjë larmi të madhe të terrenevedhe klimat.Boliviakanjë nivel të lartë të
biodiversitetit,i konsideruarnjë ngamë të madhe në botë,si dhe disaekoregjione me nën-njësi
ekologjike si Altiplano,rainforeststropikale (dukepërfshirëAmazonrainforest),luginae thatë,dhe
Chiquitania,e cilaështë një savanëtropikale.Këtozonatë shfaqë dallimeenormenë lartësi,nganjë
lartësi prej 6.542 metra(21.463 ft) mbi niveline detitnë NevadoSajamapërafro70 metra (230 ft)

38. përgjatë lumitParaguai.Edhe pse një vendme diversitettë madhgjeografik,Boliviakambeturnjë
vendpa dalje në detqë prej Luftëssë Paqësorit.
Boliviakanjë larmi të madhe të organizmave dhe ekosistemet,është pjesë e "Vendeve Megadiverse
si-mendje"lartësitë ndryshueshme.Bolivia-së,duke filluarnga90-6,542 metra (295-21,463 ft) mbi
niveline detit,të lejojëpërnjë larmi të madhe biologjike.Territori i Bolivisëpërfshinkatërlloje të
biomes,32 rajonetekologjike,dhe 199 ekosistemeve.Brendakësaj zone gjeografike kadisaparqe
natyrore dhe rezervatsi ParkunNoel Kempff MercadoKombëtare,ParkutKombëtarMadidi,Parkut
KombëtarTunari,Kombëtare Rezervë EduardoAvaroaAndeveFauna,dhe AAK-Iyadel GranPark
KombëtarChacodhe të Integruarmenaxhimine zonave natyrore,ndërtë tjera.Bolivi mburretme
mbi 17.000 lloje të bimëve farë,dukepërfshirë mbi 1200 lloje të fier,1500 specie marchantiophyta
dhe myshk,dhe të paktën800 lloje të kërpudhat.Përveçkësaj,kamë shumë se 3000 lloje të bimëve
medicinale.Boliviaështëkonsideruarvendine origjinëspërspecie të tillasi specadhe specadjegës,
kikirikë,fasuletë përbashkëta,Yucca,dhe disalloje të palme.Bolivi gjithashtunatyrishtprodhonmbi
4000 lloje të patateve.Boliviakamë shumë se 2900 specie kafshësh,duke përfshirë 398 gjitarët,më
shumë se 1400 zogj.
Brazili
Amerika Jugore është me një sipërfaqe prej 17.843.000 km² dhe një popullsi prej 355.070.540
banorësh, kontinenti i katërt më i madh itokës.
Amerika Jugore shtrihet në pjesën jugore të kontinentit të Amerikës. Ajo shtrihet ndërmjet detit të
Karaibeve, në veri, Oqeanit Atlantik, në lindje dhe Oqeanit Paqësor, në perëndim. Është i vetmi
kontinenticili i afrohet më shumë Antarktikut – 1000 km. Ekuadori e ndan në dy pjesë jo të
barabarta. Pjesa më e madhe e saj shtrihet në Hemisferën jugore. Sipas formës dhe pozitës
gjeografike, i ngjan shumë kontinentit të Afrikës.Afrika dhe Amerika Jugore kane qene nje e
vetme.Kur toka levizi me nje grade drejt diellit Amerika Jugore u nda nga Afrika dhe njera pjese
mbeti Amazon ndersa tjetra Sahara.Me pas Meksika u bashkua me Ameriken Jugore.
Amerika Jugore gjendet larg rrugëve të rëndësishme ndërkombëtare, ujore dhe ajrore, dhe larg
kontinenteve të zhvilluara. Me Amerikën e Mesme lidhet me kanalin e Panamasë dhe detin e
karaibeve, ndërsa Oqeani Atlantik e lidh me Afrikën dhe Evropën. Amerika Jugore bashkë
me Amerikën e Mesme ndryshe quhet Amerika Latine, për shkak se fliten gjuhët spanjolle dhe
portugez

39. Relievi
Relievi i Amerikës Jugore është shum i ngjashëm me relievin e Amerikës Veriore. Në relievin e
Amerikës Jugore dallojmë tri tërësi natyrore: Malet Ande, Ultësirat Qendrore dhe Pllajat e
Guajanës, Brazilit dhe pllajën e Patagonisë.
 Andet (Kordileret) janë vargmale të rrudhosura të cilat kanë shtrirje përgjatë bregdetit
perëndimor të Oqeanit Paqësor në një gjatësi prej 7200 km.
Andet janë mjaft labile dhe njëherësh janë zonë vullkanike.
Vullkane aktive dhe më së shumti të shuara ndërmjet Kolumbisë dhe Ekuadorit. Vullkani më i
njohur është Chimborazo. Anët lindore të Andeve janë të pasura me minerale, ndërsa në Andet
veriore janë të vendosura vendbanimet me lartësi më të madhe mbidetare në
botë. Chimborazo është maja më e lartë malore në Ekvador, me një lartësi 6,267 metra, vullkan i
shuar, ju takon vargmaleve të Andeve. Sipas disa gjeografëve , Chimborazo është maja më e
lartë në botë (nëse llogaritet lartësia nga bërthama e Tokës, e jo lartësia mbidetare). Kjo është
për shkak se Toka nuk është krejtësisht sferike, por është e zgjeruar në ekuador dhe e shtypur
në pole. Për shkak të zgjerimit (i cili arrin rreth 20 km) maja Chimborazo e cila ndodhet pothuajse
në ekuator, e që është më larg nga bërthama e Tokës - mesi i Tokës se sa Mali Everest. Edhe
majat e tjera të larta malore janë më larg nga mesi i Tokës se sa Mali Everest.
Aconcagua (në gjuhën spanjolle Cerro Aconcagua) është një mal në Argjentinë jo larg nga kufiri
me Kilin me majën me të njejtin emër Ande 6.960 metra në hemisferën jugore.
 Ultësira Qendrore Fusha e Orinokos Fusha e Amezonit Fusha Grand Çakos
 Fusha e La Platës Rrafshnalta e GuajanësPllaja e Brazilit Rrafshnaljta e Patagonisë
Rrënjët etimologjike të termit “Brazil” vështirë se mund të rindërtohet. Filologët brazilianë kanë
hedhur mendimin se fjala ka prejardhje kelte, por mund të jetë përfundimisht me zanafillë
fenikase. Gjatë epokës koloniale, kronistët e kohës filluan përdorimin e emrit “Brazil.” Sipas tyre,
emri “Brazil” rrjedh nga “pema e brazilit” (pau-brasil), dru që u solli kolonizatorëve levërdi të
mëdha ekonomike. Në shek. XVI filloi përdorimi i demonimit “brazilian” (brasileiro) për tregtarët e
pau-brasilit Në shek. XIX vendi u quajt zyrtarisht Perandoria e Brazilit e më pas Shtetet e
Bashkuara të Brazilit.
Kur vijnë në prill 1500 në brigjet e asaj që më vonë do të njihet si Brazili, flota portugeze e
komanduar nga Álvares Pedro Cabral ka gjetur njerëz primitiv që kane banuar aty. Ata janë të
ndarë në disa fise të dallueshme, që luftuan mes tyre dhe që ndanë të njëjtën Tupi-Guarani
familje gjuhësore. "burrat ishin gjahtarë, peshkatarë dhe mbledhësit e ushqimit dhe gratë u
encharged e aktivitetit të reduktuar bujqësore që u praktikuar." Disa prej fiseve ishin nomadë dhe
ndenjur të tjera, ata e dinin zjarri, por nuk hedh metali dhe disa ishin kanibale. Zgjidhjen u iniciua
në mënyrë efektive në 1534, kur Mbreti Dom João III ka ndarë territorin brazilian në dymbëdhjetë
captaincies trashëguar që do të qeveriset nga anëtarët e e fisnikërisë më të vogël apo procedurë

40. nga familjet e të arsimuar. përvojë zbuluar vetë të jetë një fatkeqësi nxjerr, dhe në 1549, mbretit
të caktuar një guvernator të përgjithshëm për të administruar koloni e tërë.
Rreth 1530, Tupiniquim (fisit të njëjta që u takua Cabral) dhe armiqtë e tyre e hidhur Tupinambá,
fiset më të mëdha dhe më të rëndësishme në Brazil, aleate veten me portugalisht dhe frëngjisht,
përkatësisht.[27] Në mes të Portugalisë dhe Tupiniquim "ndodhi një ndër disa intermittently qetë-
asimilimit racor". Ndërsa Tupinambás, megjithatë, u shfarosën kryesisht në luftërat e gjata dhe
kryesisht nga sëmundje evropiane në të cilën ata nuk kishin imunitet. ato që mbijetuar janë
skllavëruar nga fiset e tjera ose nga portugalisht ose u larguan drejt fshat. Nga mesi i shekullit të
16, sheqeri ishte bërë pika më e rëndësishme e eksportimet braziliane. Kështu, portugalisht u
kthye me format e tjera të pushtetit për të trajtuar njeri me kërkesa në rritje ndërkombëtar.
skllavëruar afrikanë u importuan dhe u bë "shtyllë bazë e ekonomisë" në zonat më të populluara
të kolonisë.
Relievi i Brazilit është shum karakteristik. Përbëhet prej fushës së gjerë të lumit Amazon, maleve
të larta të Andeve dhe Pllajës së Brazilit.Pika më e lartë : Pico da Neblina 2.994 m. Brazili nuk ka
liqene të mëdha, por është i pasur me lumenj. Lumi më i madh është Amazoni që ka mbi 2oo
degë të mëdha lumore. Ky sistem lumor i degëzuar ka potencial të madh hidroenergjetik e
njëkohësisht paraqet lidhjen më të mirë komunikuese në territoret e paarritshme të pyjeve
tropikale.Lumi Amazona dhe degëzimet e tij përmbajnë 20 % të tepricave botërore të ujërave për
të pirë. Ky lumë i madh çdo orë hedh në Oqeanin Atlantik 773 miliarda litra ujë. Pyjet tropikale
me shira mbulojnë pothuajse 60 % të sipërfaqes se Brazilit. Xhungla e Amazonës është një nder
pyjet më të pasura me bimësi ku në 5 km² ka rreth 500 lloje të drunjve. Amazona shtrihet në
ekuator. Në këtë mjedis të ngrohtë dhe të lagësht, gjendet pylli tropikal me shi, e cila nga
sipërfaqja është 12 herë më e madhe se Franca.
Kili
Kili është një vend që gjendet në shkallën më të lartë në jugperëndim të Amerikës së Jugut.
Emrin e saj zyrtar është Republika e Kilit dhe kryeqytetin e saj është Santiago de Chile.
Kili përfshin një kohë të gjatë për këmbësorët e ngushtë e njohur si tokë kontinentale Kili,
midis Oqeani Paqësor dhe Andes, i cili shtrihet në mes të 17 º 29'57'S dhe 56 ° 32'S Gjerësi
(Islas Diego Ramírez), kufizohet në veri nga Peru, lindje nga Bolivia dhe Argjentina, në jug dhe
nga rosak pasazh. Ai ka gjithashtu edhe ishuj në Oqeani Paqësor, e Juan Fernandez
archipelago, Sala Gomez y Desventuradas dhe ishuj të Pashkëve Island (të vendosura në
Polinezi), që kapin një sipërfaqe prej 755,838.7 km ².
Për më tepër, Kili pretendoi sovranitetin mbi një zonë 1,250,257.6 km ² e Antarktik, të njohur
si kilian Antarktik Territory, dhe në mes të meridians 90 dhe 53 º º jugore që shtrihet në perëndim
të kufirit Polin e Jugut. Kjo kërkesë është e ngrira në përputhje me dispozitat e Traktatit Antarktik,
pa nënshkrimin e tij, përbën një dokument i heqjes dorë. Për shkak të praninë e saj në Amerikën
e Jugut, Oqeani dhe Antarktik, Kili e përcakton veten si një vend Tricontinental.

41. Kili ka një popullsi prej 17 milion banorësh dhe kryeson vendet e Amerikës Latine në listat të cilat
masin indeksin e zhvillimit ekonomik, mirëqënien sociale, lirinë e medias, dhe renditet më ulët
nga çdo vend tjetër i rajonit në indeksin e perceptimit të korrupsionit. Në Maj të 2010 Kili u bë
vendi i parë anëtar i OECD nga Amerika e Jugut.