classification, diagnosis, treatment of arterial hypertension

1. ÀÐÒÅÐÈÉÍ ÄÀÐÀËÒ
ÈÕÄÝËÒÈÉÍ ÎÍÎØËÎÃÎÎ,
ÝÌ×ÈËÃÝÝ

2. ÀÄ ÈÕÄÝËÒ – ÍÈÉÃÌÈÉÍ
ÒÓËÃÀÌÄÑÀÍ ÀÑÓÓÄÀË
ßÀÃÀÀÄ ?

3. ÀÄ ÈÕÄÝËÒ – ÍÈÉÃÌÈÉÍ
ÒÓËÃÀÌÄÑÀÍ ÀÑÓÓÄÀË
• Õ¿í àìûí äóíä ºðãºí òàðõàëòòàé
(1.5 òýðáóì õ¿í, Ìîíãîëä 28%)
• Õ¿íäðýë ºãºõ ºãºõ ýðñäýë ºíäºð
(4.5 ñàÿ õ¿í, 27%)
• ÀÄ èõäýëòèéí õÿíàëò õàíãàëòã¿é
(ÀÍÓ-ä 34%, ÎÕÓ-ä 21%, Монголд 10%
)

4. ÀÄ ÈÕÄÝËÒ - ×ÈÌÝÝÃ¯É ÒÀÕÀË
ßÀÃÀÀÄ?

5. ÀÄ ÈÕÄÝËÒ - ×ÈÌÝÝÃ¯É ÒÀÕÀË
• ÀÄ èõäýëòèéí ¿åä èëðýõ ýìíýë ç¿éí øèíæ
òýìäã¿¿ä ºâºðìºö áóñ áàéäàã òóë îëîí ìÿíãàí
õ¿í äàðàëò èõòýéãýý ìýäýõã¿é ÿâñààð ãýíýò
õ¿íäðýë ºã÷ íàñ áàðàõ ÿâäàë ãàðäàã.
• ÀÄ èõòýé õ¿í àìûí 45% íü ººðèéí ºâ÷íºº
ìýäýõã¿é àìüäàðäàã áàéíà. (Äýëõèéí Ç¿ðõíèé
Õîëáîîíû òàéëàí ìýäýý, 2007 )

6. Àðòåðèéí äàðàëò èõäýëòèéí
ýìíýë ç¿éí õ¿ðýý
ÀÄÈ
Áèå äààñàí ºâ÷èí Øèíæ òýìäýã Ýðñäýëò õ¿÷èí ç¿éë

7. Ýìãýã æàì
Óäàìøèë Ñòðåññ, ÈÄÕØ, àðõèäàëò
Ýñèéí ìåìáðàíû Ñèìïàòèêî-àäðåíàëü
ãàæèã ñèñòåìèéí èäýâõæèë èõñýõ
Êàòåõîëàìèíóóä èõñýõ
Çàõûí ñóäàñ íàðèéñàõ Áººðíèé èøåìè
Ðåíèí ÿëãàðàõ
ÀÄ èõñýõ
Íàòðè õóðèìòëàãäàõ
Äàâñíû èõ õýðýãëýý

8. Ýìíýë ç¿éí øèíæ òýìäýã¿¿ä
1. Òàðõèíû òàëààñ èëðýõ
ø/ò
 òîëãîé ºâäºõ
 òîëãîé ýðãýõ
 ÷èõ øóóãèõ
2. Ìýäðýë ñóëüäàõ øèíæ
òýìäã¿¿ä
 ÿäðàõ
 öî÷ðîìòãîé áîëîõ
 íîéð õóëæèõ
3. Ç¿ðõíèé òàëààñ
èëðýõ øèíæ òýìäýã
 ç¿ðõýýð ºâäºõ
4. Í¿äíèé òàëààñ èëðýõ
øèíæ òýìäýã¿¿ä
 í¿ä á¿ðýëçýõ
 õàðàà ìóóäàõ

9. ÀÍÃÈËÀË
Øàëòãààíààð íü:
1. Àíõäàã÷ äàðàëò èõäýëò 80-90%
2. Õî¸ðäîã÷ äàðàëò èõäýëò 10-20%
 Áººðíèé ýäèéí ãàðàëòàé ÀÄ èõäýëò
 Áººðíèé ñóäàñíû ãàðàëòàé ÀÄ èõäýëò
 Äîòîîä ø¿¿ðëèéí ãàðàëòàé ÀÄ èõäýëò
 Ýìèéí øàëòãààíò ÀÄ èõäýëò

10. ÀÄ - í ò¿âøèíãèéí àíãèëàë
(ÄÝÌÁ, 1999, ESC, 2003 )
Çýðýãëýë ÑÀÄ
(ìì.ì.ó.á)
ÄÀÄ
(ìì.ì.ó.á)
Äàõèí øàëãàõ,
õÿíàõ
Õýâèéí <130 <85 2 æèëä 1óäàà
ªíäºð õýâèéí 130-139 85-89 1 æèëä 1óäàà
ÀÄ èõäýëòèéí I çýðýã 140-159 90-99 2 ñàðä
ÀÄ èõäýëòèéí II çýðýã 160-179 100-109 1 ñàðä
ÀÄ èõäýëòèéí III
çýðýã
≥ 180 ≥ 110 1-7 õîíîãò
Äàí ñèñòîëûí äàðàëò
èõäýëò
>140 <90 Ñèñòîëûí äàðàëòûí
ò¿âøíýýñ õàìààðíà

11. Íàñàíä õ¿ðýãñäèéí ÀÄ-í àíãèëàë
(JNC VII, 2003 )
ÖÄ –ûí
àíãèëàë
ÑÀÄ ÄÀÄ ÀÕÌàÿã
ººð÷ëºëò
Îíöãîé
çààëòã¿é
Îíöãîé
çààëòòàé
Õýâèéí <120 <80 äýìæèõ - -
ÖÄÈ-í
óðüäàë ¿å
120-
139
80-89 òèéì - Îíöãîé
çààëòààð ºãºõ
ýì
ÖÄÈ-èéí
I ¿å øàò
140-
159
90-99 òèéì 1 ýì
(Òèàçèä)
Îíöãîé çààëòààð
ºãºõ ýì¿¿ä,
áóñàä ýì
ÖÄÈ-èéí
II ¿å øàò
≥160 ≥100 òèéì 2 ýìèéí
õîñëîë
Îíöãîé çààëòààð
ºãºõ ýì¿¿ä ,
áóñàä òºðëèéí
ýì¿¿ä

12. ¯å øàòààð íü àíãèëàõ íü
¯å øàòóóä Áàé ýðõòýíèé ãýìòýë
(ýìíýë ç¿éí øèíæ
òýìäýãã¿é)
Ýðõòýí òîãòîëöîîíû
õ¿íäðýë
I ¿å øàò - -
II ¿å øàò + -
III ¿å øàò + +

13. ÀÄ èõäýëòèéí ÿâö, òàâèëàíã
òîäîðõîéëîõ õ¿÷èí ç¿éë¿¿ä
Ýðñäýëò
õ¿÷èí ç¿éë
Áàé ýðõòýíèé
ãýìòýë
Ýðõòýí òîãòîëöîîíû
õ¿íäðýë
• ýð >55 íàñ
• ýì >65 íàñ
• òàìõèäàëò
• óäàìøèë
• ãèïåõîëåñ
òåðèíåìè
• çүүн ховдлын
зузааралт
• íүдний угийн
ñóäàñíû өөрчлөлт
• òархины судасны
õàíûí өөрчлөлт
• ïðîòåèíóðè
• çүрхний àðõàã дутагдал
• çүрхний ишеми өвчин, ÇØ
• òархины цусан хангамжийн
дутагдал, òархины цус
харвалт
• áөөрний àðõàã дутагдал
• ×ت
• ðåòèíîïàòè
• ãîë ñóäàñíû õóóðàëòàò
ö¿ëõýí

14. ÀÄ èõäýëòèéí ¿åèéí ç¿ðõ ñóäàñíû ýðñäëèéí
ò¿âøèíã òîäîðõîéëîõ
àðãà÷ëàë
Õ¿÷èí ç¿éë¿¿ä Ò¿âøíèé
I çýðýã
Ò¿âøíèé
II çýðýã
Ò¿âøíèé III
çýðýã
Õàëãààò õ¿÷èí ç¿éë 0 Áàãà Äóíä ªíäºð
Õàëãààò õ¿÷èí ç¿éë 1-2 Äóíä Äóíä Ìàø ºíäºð
Õàëãààò õ¿÷èí ç¿éë >2,
ýñõ¿ë ãýìòñýí ýðõòýí (+)
ªíäºð ªíäºð Ìàø ºíäºð
Ýðõòýí òîãòîëöîîíû
õ¿íäðýë (+)
Ìàø ºíäºð Ìàø ºíäºð Ìàø ºíäºð

15. Ýì÷èëãýý ýðñäëèéí çýðýãëýëýýñ
õàìààðàõ íü
Ýðñäëèéí çýðýãëýë Ýì÷èëãýý
Áàãà Ýìèéí áóñ ýì÷èëãýý
Äóíä Ìîíîòåðàïè
ªíäºð 2 ýìèéí õîñëîë
Ìàø ºíäºð 3-4 ýìèéí õîñëîë

16. Òàâèëàí ýðñäëèéí çýðýãëýëýýñ
õàìààðàõ íü
Ýðñäëèéí çýðýãëýë Ç¿ðõ ñóäàñíû
õ¿íäðýë ¿¿ñýõ
ìàãàäëàë (10 æèëä)
Áàãà <15%
Äóíä 15-20%
ªíäºð 20-30%
Ìàø ºíäºð >30%

17. ÝÌ×ÈËÃÝÝÍÈÉ ÀÐÃÓÓÄ
1. Ýìèéí áóñ ýì÷èëãýý
2. Ýìèéí ýì÷èëãýý
3. Ìýç çàñëûí ýì÷èëãýý

18. Ýìèéí áóñ ýì÷èëãýýíèé çàð÷èì
ÀÄÈ-èéí øàëòãààí áà ò¿âøíýýñ ¿ë õàìààðàí
á¿õ ºâ÷òºíä çààëòòàé
 Òàìõèíààñ òàòãàëçàõ
 Áèåèéí æèí áàðèõ (ÁÆÈ< 25êã/ì2 )
 Äàâñíû õýðýãëýýã áóóðóóëàõ (<5ãð )
 Àðõèíû õýðýãëýýã áàãàñãàõ (<50-60ãð )
 Ǻâ õîîëëîõ
 Èäýâõòýé õºäºë㺺í

19. Ýìèéí á¿ëã¿¿ä
¯íäñýí 6 төрлийн эмийн бүлэг
 Шээс хөөх бэлдмэлүүд: гипотиазид,
фуросемид, гигротон, верошпирон
 Бета рецептор хоригч: пропранолол, атенолол
 Кальцийн сувгийн хоригч: нифедипин,
верапамил
 Ангиотензин хувиргагч ферментийг саатуулагч:
каптоприл, эналаприл
 Альфа рецептор хоригч: празоцин
 Ангиотензин II –ын антагонист: лазортан

20. Ýìèéí ýì÷èëãýýíèé çàð÷èì
 Ýìèéí ñîíãîëòûã îíîâ÷òîé õèéõ
 Эмийí òóíã çºâ òîõèðóóëàõ
 Äàðàëòíû ýì¿¿äèéã çºâ õîñëóóëàõ
 Ýìèéí ýì÷èëãýý êóðñ õýëáýðýýð áóñ,
òîãòìîë áàéõ

21. Äàðàëòíû ýìèéí ñîíãîëò
Äàðààõ õ¿÷èí ç¿éë¿¿äýýñ õàìààðíà:
 ºâ÷òºíèé íàñ
 õàâñàðñàí ºâ÷èí, õ¿íäðýë
 ºâ÷òºíèé òºëáºðèéí ÷àäâàð
 ºìíºõ ýìèéí ýì÷èëãýýíèé ¿ð ä¿í
 Ãåìîäèíàìèêèéí õýëáýð

22. Ýìèéí òóíã òîõèðóóëàõ
 Эмийг хэрэглэхдээ бага тунгаар ýõëэх
 Àажмаар тунг нэмэх
 Хэрэв анх ууж эхэлсэн эмийн тунг
нэмээд үр дүн муу эсхүл таарамжгүй гэж
нөлөө үзүүлсэн бол өөр эмээр солих

23. Äàðàëòíû ýìèéã õîñëóóëàí õýðýãëýõ íü
¯ð ä¿íòýé õîñëîë:
 Äèóðåòèê + áåòà õîðèã÷
 Êàëüöèéí àíòàãîíèñò + áåòà õîðèã÷
 Äèóðåòèê + ÀÕÔ-èéã ñààòóóëàã÷
 Êàëüöèéí àíòàãîíèñò + ÀÕÔ-èéã
ñààòóóëàã÷
 Áета хоригч + альфа хоригч

24. Çàéëøã¿é çààëò
Ýìèéí á¿ëýã Çàéëøã¿é çààëò
Äèóðåòèê • ÇÀÄ
• òàðãàëàëò
Áåòà õîðèã÷ • ÇȪ, ÇØ
• òàõèàðèòìè
Êàëüöèéí àíòàãîíèñò • Ñòåíîêàðäè
• ãèïîêèíåòèê õýëáýð
ÀÕÔ-èéã ñààòóóëàã÷ • ÇÀÄ
• õóó÷èí ç¿ðõíèé øèãäýýñ
• ÷èõðèéí øèæèí

25. Äàðàëòíû ýìèéí á¿ëã¿¿ä
Ýìèéí á¿ëýã Çààëò Ýñðýã çààëò Ãàæ íºëºº
Äèóðåòèê:
Ãèïîòèàçèä,
ôóðîñåìèä,
Ãèãðîòîí,
Òðèàìòåðåí
Àõìàä íàñòàí,
Ç¿ðõíèé àðõàã
äóòàãäàë
Ïîäàãðà,
äèñëèïèäåìè
Ãèïîêàëèåìè,
Èìïîòåíöè,
Äèñëèïèäåìè,
ÍÒ ê ãëþêîçå
Áåòà õîðèã÷:
Ïðîïðîíàëîë
Àòåíîëîë
Ìåòîïðîëîë,
Ñòåíîêàðäè,
õóó÷èí
øèãäýýñ,
òàõèàðèòìè
Áð. àñòìà,
ÕÍÇË, ç¿ðõíèé
õîðèã II-III ñò
Áðîíõîñïàçì,
ÀV õîðèã,
Çàõûí öóñíû
ýðãýëò ìóóäàõ

26. Äàðàëòíû ýìèéí á¿ëã¿¿ä
Ýìèéí á¿ëýã Çààëò Ýñðýã çààëò Ãàæ íºëºº
Äèóðåòèê:
Ãèïîòèàçèä,
ôóðîñåìèä,
Ãèãðîòîí,
Òðèàìòåðåí
Àõìàä íàñòàí,
Ç¿ðõíèé àðõàã
äóòàãäàë
Ïîäàãðà,
äèñëèïèäåìè
Ãèïîêàëèåìè,
Èìïîòåíöè,
Äèñëèïèäåìè,
ÍÒ ê ãëþêîçå
Áåòà õîðèã÷:
Ïðîïðîíàëîë
Àòåíîëîë
Ìåòîïðîëîë,
Ñòåíîêàðäè,
õóó÷èí
øèãäýýñ,
òàõèàðèòìè
Áð. àñòìà,
ÕÍÇË, ç¿ðõíèé
õîðèã II-III ñò
Áðîíõîñïàçì,
ÀV õîðèã,
Çàõûí öóñíû
ýðãýëò ìóóäàõ

27. ßàðàëòàé òóñëàìæ
Эмнэлэгт хэвтүүлэх заалтууд:
 ЦД ихдэлтийн шалтгаан тодорхойгүй, онош
тодруулах шаардлагатай
 Ойр ойрхон ЦД ихсэх, эмийн сонголт хийхэд
түвэгтэй байх
 Эмийн эмчилгээ үр дүн багатай байх
Эмнэлэгт яаралтай хэвтүүлэх заалтууд:
 ЦД ихäýëòèéí хүндрэл: тархины цус харвалт,
нүдний хараа гэнэт муудах, уушгины хаван
 ЦД-ны криз

28. Öóñíû äàðàëòíû êðèç
Øèíæ òýìäýã:
 ЦД огцом гэнэт ихсэнэ
 ЦД-ны түвшин янз бүр байæ áîëíî
 Тархи мэдрэл, нүд, зүрхний талаас хурц
хямрал илэрнэ: толгой хүчтэй өвдөх, толгой
эргэх, чих шуугих, бөөлжис цутгах, бөөлжих,
нүд бүрэлзэх, хараа муудах, зүрх дэлсэх,
чичрэх, амьсгал давчдах, зүрх өвдөх

29. Кризын эмчилгээ:
 ЦД –ыг огцом бууруулахаас зайлсхийх, эхний 2
цагт 25%-иар бууруулна.
 Судас тэлэгчид: нитропруссид натри,
нитроглицерин,
 дибазол 5мл судсаар, эуфиллин 2.4% 10 мл
судсаар
 Шээс хөөх тариа: лазикс 40-80 мг буюу 2-4 мл
судсаар
 Тайвшруулах бэлдмэл: дроперидол 2-3 мл,
седуксин эсхүл фенозепам 2 мл судсаар эсхүл
булчинд
 Хөнгөн хэлбэрийн үед уухаар өгч
болно:нифедипин 10 мг хэлэн дор тавих эсхүл
гемитон 1 таб уух

30. ÀÍÕÀÀÐÀË ÒÀÂÜÑÀÍÄ
ÁÀßÐËÀËÀÀ