2. Зүрхний бүтэц
Зүрх нь цээжний хөндийд баруунаас зүүн
рүү, хойноос урагш чиглэсэн байрлалтай оршдог
эрхтэн бөгөөд, үр хөврөл тогтсоны дараах хоѐр дахь
долоо хоногоос үүсэн бий болж, арван нэг дэхь
долоо хоногоос ургийн зүрх цохилж эхэлдэг.
Бүтцийн хувьд баруун, зүүн, оройн гэсэн гурван
хэсэгтэй, үйл ажиллагааны хувьд тосгуурын
(atrium), ховдолын (ventricle), гэж
хуваагддаг, дөрвөн хөндийт эрхтэн юм.

3. Тосгуур ховдол нь хоорондоо мөгөөрслөг
хавхлагаар тусгаарлагддаг. Зүрх нь бие махбодийг
тэжээгч бүхий л тараагуур болон хураагуур
судасны цогц уулзвар бөгөөд цусыг биед түгээгч
гол шахуурга юм. Бие мах бодыг цусаар хангагч
цөм эрхтэн боловч зүрхний өөрийнх нь цусан
хангамж бусад эрхтэнийхээс эсрэгээр явагддаг
цорын ганц өвөрмөц онцлогтой, давтагдашгүй
зохицуулгатай эрхтэн юм.

5. Зүрх ба цус дамжуулах тогтолцоо
Зүрхний өвчнүүдийн шалтгааныг мэдэхийн
тулд түүний тухай болон цус тээвэрлэх
тогтолцооны талаар зарим зүйлүүдийг мэдэх
хэрэгтэй. Зүрх судасны тогтолцоо нь цусыг бүх
бие махбодиор дамжуулж, хүчилтөрөгч болон
тэжээлийн бодисуудыг хэдэн тэрбум эсүүдэд
хүргэж, тэнд бий болсон хортой бодисуудыг
зайлуулах үүрэгтэй..

6. Судсуудаар дамжиж буй цус нь хэдэн мянган замыг
туулж хүний зулай хэсгээс эхлээд хөл, гар хүртлэх бүх
эсүүдэд хүрч үйлчилдэг байна. Хүний бие махбодь
гэсэн том тогтолцоог дүүргэж байдаг цусны хэмжээ
нь дунджаар 4.5-6.5 л байдаг. Амарч байх үед цусны
эргэлдэх хурд нь 1 минутанд нэг удаа бүтэн тойрдог
бол идэвхтэй хөдөлгөөн болон дасгал сургуулилалт
хийж байгаа үед цусны эргэлтийн хурд нь бие
махбодиор 8-9 удаа бүрэн эргэлддэг

8. Зүрхний үүрэг
Зүрх бол булчинлаг шахуурга бөгөөд бүх
биемахбодиор дамжин эргэлдэх цусны хэзээ ч үл
тасалдах урсгалыг байнга найдвартай хангаж байх
нь түүний үүрэг юм. Цусны хамгийн чухал үүрэг
бол хүчилтөрөгч, шим тэжээлийн бодисуудыг
эдүүдэд тээвэрлэн хүргэх юм. Хүчилтөрөгч эхлээд
уушгинд ордог. Хүчилтөрөгчөөр баяжуулагдсан
цус зүрхэнд очиж, улмаар бүх эдүүдийг
хүчилтөрөгчөөр хангадаг.

9. Хөхдүү өнгөтэй, хүчилтөрөгчөөр хомс болсон цус
буцаж зүрхэнд очоод, тэндээсээ дахин буцаж уушиг
руу шахагдаг. Хүчилтөрөгчөөр баяжуулагдсан цус бол
улаан өнгөтөй байхад хомс нь хөхдүү өнгөтэй байдаг.
Эдгээр урсгалуудыг ялган зааглахын тулд зүрх нь
булчинлаг ханаар баруун, зүүн хоѐр хэсэгт хуваагддаг
ба энэ хоѐр хэсэг тус бүрдээ нэг нэг ховдол, тосгууртай
байдаг. Тосгуурууд нь нимгэн ханатай байх бөгөөд
үндсэндээ агуулах савны үүрэгтэй бол, ховдлууд нь
шахуургын үүргийг гүйцэтгэдэг

10. 1.автомат чанар,
2.сэрэх чанар,
3.сэрэл дамжуулах чанар,
4.агших

11. Зүрхний өвчин гэж юу вэ?
Зүрх эрүүл байвал хүн эрүүл байх болно. Хүн буруу
холлож, өдөр тутам биеийн хөдөлгөөн хийхгүй бол
судасны хануудад холестерин ихээр хуримтлагддаг.
Эдгээр хуримтлалууд нь судасны ханыг гэмтээж, шар
сорви үүсгэх ба үүссэн сорви нь холестерин болон
эрдэс бодисууд улам ихээр наалдан хуримтлагдана.
Үүнийг судас хатуурах өвчин гэдэг. Байх ѐстой
хэмжээндээ уян хатан, зөөлөн байхыноронд
судасхатуурч, хэврэгболдог.

12. Хуримтлагдсан зүйлүүд нь судасны ханын хөндийг
нарийсгаж, улмаар түүгээр урсан өнгөрөх цусны
хэмжээ буурч, хурд нь саардаг. Хэрвээ судасны хананд
хуримтлагдсан зүйлүүд нь ихсэж бүлэн үүсгэвэл цусны
судас бүхэн бөглөрөх аюултай юм. Зүрхний тараагуур
судаснуудын нэгэнд нь бүлэн үүсвэл титмийн бүлэн
буюу титмийн бөглөрөл үүснэ. Энэ тохиолдолд
зүрхний цус очихоо больсон тэр хэсэгт
хүчилтөрөгчийн дутагдал үүсэж, зүрхний өвчнүүд
үүсэх шалтгаан болдог.

14. Зүрхний өвчин үүсэх шалтгаан
Зүрх судасны эмгэг" нь хүний амьдралын буруу хэв
маягаас үүсдэг байна. Зүрх судасны эмгэг үүсэхэд
нас, хүйс, удамшил нөлөөлөхөөс гадна архи , тамхи,
хоол хүнсний буруу хэрэглээ ялангуяа өөх тос, нүүрс
ус, давс ихтэй хоол хэтрүүлэн хэрэглэх зэрэг
амьдралын буруу хэв маягаас үүдэлтэй. Хөдөлгөөний
хомсдол, таргалалт, стресс, чихрийн шижин ч мөн
зүрх судасны эмгэг үүсэх хүчин зүйлүүд болдог
байна.

15. Зүрх судасны өвчин үүсэхэд дараах хүчин зүйлүүд
нөлөөлдөг байна.
• Цусны даралт ихдэх
Энэ нь хувь хүний ажлын ачаалал, амралт чөлөөт
цагаа хэрхэн зөв зохицуулж, эрүүл мэнддээ хэр
зэрэг анхаарч байгаагаас шалтгаалдаг байна.
• Таргалалт
Биеийн жин байх хэмжээнээсээ 10-аас дээш
килограммаар нэмэгдсэн тохиолдолд хүний зүрх
судасны үйл ажиллагаа доголддог. Ийм хүйс, нас
харгалзахгүй биеийн жингээ хэвийн хэмжээнд
барьж байх нь чухал юм

16. • Хөдөлгөөний хомсдол
Үүнийг суугаа ажилтай буюу зөвхөн настайчуудад
тохиолддог мэт ойлгодог. Гэтэл энэ нь ямар ч насны хүнд
элбэг тохиолддог. Сүүлийн үед сургуулийн бяцхан
сурагчид ч хөдөлгөөний хомсдолд орох нь элбэгшсэн
байна. Хүн хөдөлгөөний хомсдолд орсноор үе
мөч, булчин шөрмөсний хэвийн ажиллагаа алдагдахаас
гадна таргалалт эрчимтэй явагддаг байна.
• Удамшил
Цусны даралт болон холестерины хэмжээ өндөр байх нь
удамшдаг аж. Иймд энэ өвчнөөс сэргийлэхийн тулд
мэргэжлийн эмчид хандаж өөрийгөө тогтмол
хянаж, эмчийн зааврын дагуу цусны даралт болон
холестериныхээ хэмжээг тогтмол хяналт тавьж байх
шаардлагатай юм.

17. • Тамхи
Тамхи нь таны насыг таван жилээр хороогоод зогсохгүй
ойр орчмын хүмүүст тань муугаар нөлөөлж тэдний болон
өөрийн тань эрхтэн системийг гэмтээдэг байна. Сүүлийн
үед залуус "Цусны бүлэгнэл буюу өтгөрөл" гэх өвчинд
өртөх нь ихэссэн байна. Энэ нь тамхи
татдаг, архи, согтууруулах ундаа ихээр хэрэглэсэнтэй
холбоотой аж.
• Стресс
Сүүлийн үед нийгмийн болон хүмүүсийн амьжиргааны
байдал нь энэ өвчнөөр өвчлөх нэг шалтгаан болоод буй аж.
Иймд өөрийгөө болон бусдыг тайван байлгаж аль болох
сэтгэд санаагаар унахгүй байвал дээрх өвчнөөр өвчлөхгүй
байх магадлал нь өндөр аж.

18. • Архи
Зүрхний ýð¿¿ë á¿òýö Өөхлөж томорсон зүрх

19. Зүрх өөхөлж зүрхний хэм алдагдах
Зүрхний цохилт олширох
Зүрхний булчин чичрэх
Зүрхний булчин үрэвсэх
Артерийн даралт ихсэх
Архи согтууруулах ундааг ихээр
хэрэглэвэл хурц хордлогонд îрснû
улмаас зүрх судасны үйл ажиллагаа
дарангуйлагдаж үхэлд хүргэж болно.

20. Зүрхний өвчиллөөс хэрхэн сэргийлэх вэ?
• Зүрх судасны өвчин нь ерөнхийдөө хүний
амьдралын буруу хэв маягаас үүсдэг учир хүмүүс
өөрөө зөв зохистой хооллож холестерин багатай
хоол хүнс хэрэглэж мөн өөх тосыг хэтрүүлэн
хэрэглэхгүйбайхаас гадна архи тамхинаас хол
байх хэрэгтэй.
• Түүнчилэн биен тамираар тогтмол хичээллэж
хөдөлгөөний хомсдолд орохоос өөрийгөө бүрэн
сэргийлэх нь чухал. Мөн хамгийн чухал нь
өөрийгөө тайван байлгаж стресст орохгүй байхыг
хичээх нь зүйтэй. Энэ бүгдээс өөрийгөө сэргийлж
чадвал та зүрхний өвчнөөр өвдөх магадлал бага
байх болно.

21. Мэдээлэл
Монгол Улсын эрүүл мэндийн яамны
мэдээллээр зонхилон тохиолдох халдварт бус
өвчний өвчлөлөөр зүрх судасны өвчин
хоёрдугаарт ордог байна. Зүрх судасны эмгэгээс
хамгийн их тохиолдох нь артерийн судасны
хатуурал бөгөөд энэ эмгэгийн суурин дээр
артерийн даралт ихсэх, зүрхний
шигдээс, тархины цус харвалт зэрэг нас
баралтаар тэргүүлдэг эмгэгүүд хүндрэл
хэлбэрээр илэрдэг.

22. Монгол Улсын хүн амын 40-өөс дээш насны дөрвөн
хүн тутмын нэг нь артерийн даралт ихсэх өвчнөөр
өвддөг байна.
Мөн Улаанбаатар хотын 25-аас дээш насны таван
хүн тутмын нэгийнх нь цусан дахь холестерины
хэмжээ хэвийнхээс өндөр байдаг гэсэн судалгаа
гарчээ. Мөн зүрхний титэм судасны өөрчлөлтөөс
болж зүрхний булчинд цусан хангамж дутагдаж
зүрхний бах, зүрхний шигдээс өвчнөөр өвчлөх, нас
барах явдал их байна.