Punim seminarik ne lenden Kulture gjuhe dhe shkrim akademik , tema :Emri. Punuar nga Valmir Nuredini Prill 2013

1. UNIVERSITETI I PRISHTINËS
FAKULTETI EKONOMIK
Punim seminarik nga lënda ”Kulturë gjuhe e shkrim akademik”
Tema:
Emri-kategoritë gramatikore te tij
Profesori: E punuan:
Prof.Muhamet Reçica Valmir Nuredini
Prill, 2013

2. 2
Permbajtja
Emri - Kategoritë gramatikore të tij..........................................................................................................3
1.0.Gjinia dhe trajta ..................................................................................................................................3
1.1 Gjinia mashkullore dhe gjinia femërore e emrit.................................................................................4
2.Trajtat e emrit........................................................................................................................................4
3.Numri dhe rasat e emrit.........................................................................................................................5
3.1.Lakimi i emrit ......................................................................................................................................5
3.2.Lakimi i pare........................................................................................................................................6
3.3.Lakimi i dytë........................................................................................................................................6
3.4.Lakimi i tretë .......................................................................................................................................7
4.0.Llojet e emrit.......................................................................................................................................7
Emrat e përgjithshëm dhe të përveçëm ...................................................................................................7
Emrat frymorë dhe jofrymorë...................................................................................................................7
Emrat konkretë dhe abstraktë..................................................................................................................8
Emrat e numërueshëm dhe të panumërueshëm .....................................................................................8

3. 3
Emri - Kategoritë gramatikore të tij
Në gjuhësi emri është pjesë e ndryshueshme e ligjëratë (sepse ndryshon gjatë
përdorimit apo gjatë të folurit). që shënon një send apo qenie të gjallë, që
ka gjini, numër dhe rasë. Emrat ndahen në emra të përgjithshëm dhe në emra
të përveçëm. Sipas gjinisë emrat mund të jenë të gjinise femerore ose të gjinisë
mashkullore. Emrat mund të jenë në trajtën e shquar ose në trajtën e pashquar. Emrat
lakohen dhe mund të jenë në një nga pesë rasat e ndryshme: emërore, gjinore,
dhanore, kallëzore, rrjedhore.
Onomastika merret me kërkimin shkencor të emrave, ndërsa etimologjia merret me
sqarimin e prejardhjes së emrave.
Kategoritë gramatikore të emrit janë:
1) Gjinia;
2) Trajta;
3) Numri;
4) Rasa;
5) Lakimi;
1.0.Gjinia dhe trajta
• Emri ka tri gjini: mashkullore,femerore dhe asnjanese.
Gjinia e emrave në shumicën e rasteve mund të dallohet morfologjikisht nga
mbaresat që marrin ata në trajtën e shquar të rasës emërore të njëjësit:
Emrat mashkullorë marrin mbaresën -i ose –u pershembull: plep-i, mendim-i,
vëlla-i, burr-i (burrë), gjum-i (gjumë), zog-u, dhe-u etj.
Emrat femërorë marrin mbaresën -a ose -ja (këtu është fjala për në radhë të parë
për emrat e përgjithshëm).
Gjinia gramatikore e emrave të përveçëm të njerëzve përcaktohen nga gjinia e
personit përkatës, p.sh. Lekë-Leka, Dedë-Deda, Kolë-Kola, janë emra mashkullorë,
megjithëse shkojnë sipas lakimit të emrave femërorë, nga ana tjetër, emra si
Nermin-i, Antigoni etj., janë emra femërorë, megjithëse shkojnë pas lakimit të
emrave mashkullorë.
Po kështu disa emra si axhë-axha, dajë-daja, gegë-gega, toskë-toska, që shënojnë
frymorë të gjinisë mashkullor, megjithëse shkojnë pas lakimit të emrave femërorë,
i përkasin gjinisë mashkullore, janë emra mashkullorë të lakimit të tretë).
Emrat e gjinise asnjanese ne shqipen e sotme jane shume te kufizuar.Kety hyjne disa
emra te prejardhur nga mbiemrat si : te kuq-të,të bardhë-t,të zi-të etj si dhe emrat
foljorë te tipit : te folur-it ,te menduar-it.

4. 4
Disa emra njerëzish e kafshësh si daja,axha,Kola,etj., lakohen si emrat e gjinisë
femërore.Por ata janë emra meshkujsh ,dhe si rrjedhim,mbiemrat i marrin ne
formën e gjinisë femërore.
psh.Daja ishte punëtor i mire.
1.1 Gjinia mashkullore dhe gjinia femërore e emrit
Gjinia mashkullore KY, AI, KËTA,
ATA
Gjinia femërore KJO, AJO, KËTO,
ATO
ky burrë, ai burrë, këta burra, ata burra kjo grua, ajo grua, këto gra, ato gra
ky mësues, ai mësues, këta mësues, ata
mësues
kjo mësuese, ajo mësuese, këto mësuese,
ato mësuese
ky nxënës, ai nxënës, këta nxënës, ata
nxënës
kjo nxënëse, ajo nxënëse, këto
nxënëse,ato nxënëse
ky laps, ai laps, këta lapsa, ata lapsa kjo gomë, ajo gomë, këto goma, ato goma
ky libër, ai libër, këta libra, ata libra kjo fletore, ajo fletore, këto fletore, ato
fletore
2.Trajtat e emrit
Emri ka dy trajta në të cilat lakohet:
• Trajta e shquar (emri përdoret si kryefjalë në fjali);
• Trajta e pashquar (emrit i vëmë një (njëjës) përpara ose ca-disa (shumës) përpara.
Trajta e pashquar Trajta e shquar
Qytet qyteti
Mal mali
Zog zogu
Shkollë shkolla
Nxënës nxënësi

5. 5
3.Numri dhe rasat e emrit
•Emri mund te jete ne numrin njëjës dhe shumës:
Numri njëjës Numri shumës
një qytet disa qytete
një mal disa male,
një zog disa zogj
një shkollë disa shkolla
një nxënës disa nxënës
Emri lakohet në numrin:njëjës dhe shumës dhe lakohet në rasat:
Emërore;
Gjinore;
Dhanore;
Kallëzore;
Rrjedhore.
3.1.Lakimi i emrit
• Emri ka tri lakime:
• Lakimi i parë, i cili mbaron me (i);
• Lakimi i dytë, i cili mbaron me (u);
• Lakimi i tretë, i cili mbaron me (a-ja).
• Lakimi i parë dhe i dytë përdoren për emrat në gjini mashkullore, kurse lakimi i tretë
përdoret për emrat në gjini femërore.

6. 6
3.2.Lakimi i pare
Numri njëjës
Trajta e pashquar
Trajta e shquar
Emërore: (një) djalë Emërore: djali
Gjinore: i,e (një) djali Gjinore: i,e djalit
Dhanore: (një)djali Dhanore: djalit
Kallëzore: (një)djalë Kallëzore: djalin
Rrjedhore: prej (një)djali Rrjedhore: prej djalit
Numri shumes
Trajta e pashquar
Trajta e shquar
Emërore: (ca) djem Emërore: djemtë
Gjinore: i,e (ca)djemve Gjinore: i,e djemve
Dhanore: (ca)djemve Dhanore: djemve
Kallëzore: (ca)djem Kallëzore: djemtë
Rrjedhore: prej (ca)djemsh Rrjedhore: prej djemve
3.3.Lakimi i dytë
Numri njejës
Trajta e pashquar Trajta e shquar
Emërore: (nje)zog Emrore: zogu
Gjinore: i,e (nje)zogu Gjinore: i,e zogu
Dhanore: (nje)zogu Dhanore: zogut
Kallëzore: (nje)zog Kallëzore: zogun
Rrjedhore: prej (nje)zogu Rrjedhore: prej zogut
Numri shumës
Trajta e pashquar
Trajta e shquar
Emërore: (ca) zogj Emërore: zogjtë
Gjinore: i,e (ca)zogjve Gjinore: i,e zogjve
Dhanore: (ca)zogjve Dhanore: zogjve
Kallëzore: (ca)zogj Kallëzore: zogjtë
Rrjedhore: prej (ca)zogjsh Rrjedhore: prej zogjve

7. 7
3.4.Lakimi i tretë
Numri njëjës:
Trajta e pashquar
Trajta e shquar
Emërore: (një) vajzë Emërore: vajza
Gjinore: i,e (një)vajze Gjinore: i,e vajzës
Dhanore: (një)vajze Dhanore: vajzës
Kallëzore: (një)vajzë Kallëzore: vajzën
Rrjedhore: prej (një)vajze Rrjedhore: prej vajzës
Numri shumë
Trajta e pashquar Trajta e shquar
Emërore: (ca)vajza Emrore: vajzat
Gjinore: i,e (ca)vajzave Gjinore: i,e vajzave
Dhanore: (ca)vajzave Dhanore: vajzave
Kallëzore: (ca)vajza Kallëzore: vajzat
Rrjedhore: prej (ca)vajzash Rrjedhore: prej vajzave
4.0.Llojet e emrit
• Dallojmë lloje të ndryshme të emrit:
• Emrat e përgjithshëm dhe të përveçëm;
• Emrat frymorë dhe jofrymorë;
• Emrat konkretë dhe abstraktë;
• Emrat e numërueshëm dhe të panumërueshëm;
• Emrat përmbledhës dhe të lëndës.
Emrat e përgjithshëm dhe të përveçëm
• Emra të përgjithshëm janë emrat që tregojnë qenie ose sende në mënyrë të
përgjithshme: djalë, vajzë, mal, kukull etj.
• Emra të përveçëm janë emrat që tregojnë qenie ose sende të dalluar nga të tjerët që i
përkasin të njëjtës klasë: Korabi (mal), Çufo (derr) etj. Emrat e përveçëm shkruhen
gjithmonë me shkronjë të madhe.
Emrat frymorë dhe jofrymorë
• Emrat frymorë janë emrat që tregojnë qenie të gjalla: vajzë, djalë, macë, luan etj.
• Emrat jofrymorë janë emrat që tregojnë sende jo të gjalla: bankë, laps, libër, tabelë etj.

8. 8
Emrat konkretë dhe abstraktë
• Emrat konkretë janë emrat që tregojnë qenie ose sende që mund të perceptohen
nëpërmjet të parit, të dëgjuarit, të prekurit, të nuhaturit ose të shijuarit: djalë, lule,
zhurmë, parfum, thartirë etj.
• Emrat abstraktë janë emrat që tregojnë ide ose mendime që nuk mund të perceptohen
me anë të shqisave: besim, dashuri, zemërim etj.
Emrat e numërueshëm dhe të panumërueshëm
• Emrat e numërueshëm janë emrat që tregojnë sende ose qenie që mund të
numërohen: pulë, fshatar, macë etj.
• Emrat e panumërueshëm janë emrat që tregojnë sende që paraqiten si një masë e
padallueshëm, si një lëndë e pandashme: oksigjen, hidrogjen, magnez etj.
Emrat përmbledhës dhe të lëndës
• Emrat përmbledhës janë emrat që shënojnë një grup personash ose sende të një lloji:
bota, vegjëlia, rinia, pleqëria, njerëzimi etj.
• Emrat e lëndës janë emrat që emërtojnë një lëndë homogjene që nuk mund të
numërohet. Ata emërtojnë prodhime ushqimore, kultura bujqësore, prodhime kimike etj:
gjalpë, qumësht, kos, grurë, najlon etj.