Literatur

1. INTEGRIME EKONOMIKE EVROPIANE
 V.S

2. H YRJE
 Tendenca e integrimit ekonomik ndërkombëtar dhe rindërtimi i vendeve të shkatërruara nga lufta
 domosdoshmëri në zhvillimin e ekonomisë botërore bashkëkohore
 Organizatat ekonomike ndërkombëtare me karakter universal dhe rajonal
 Qëllimi kryesor: shtimi i bashkëpunimit ekonomik
 Tendencat e integrimeve ekonomike - më të shprehura në kontinentin evropian
 kundërthënia mes potencialit të forcave prodhuese dhe tregut të ngushtë nacional
 të shkohet në mënyrë më të guximshme në lidhjen ekonomike të shteteve evropiane
 zhvillimi dinamik tekniko-teknologjik
 Në këto themele u formua Bashkësia Ekonomike Evropian (BEE)
 qëllimi afatgjatë krijimi i një unioni të vërtetë ekonomik
 Procesi i integrimeve ekonomike ndërkombëtare - një ndër fenomenet më të rëndësishme të
ekonomisë bashkëkohore botërore
 Pyetje e reja karakter strategjik të botës së zhvilluar
 Inkuadrimi në Unionin Evropian- një ndër qëllimet strategjike të çdo vendi në Evropë
 Shkatërrimi i sistemit komunist në Evropën Juglindore dhe tranzicioni i filluar
 Gatishmëria e Unionit për ndihmën në rrugën drejt demokracisë, ekonomisë së tregut dhe
ristrukturimit të ekonomisë
 Përgatitjet e Unionit Evropian të për sfidën më të madhe në historinë e saj- Zgjerimin
 Njohja më e mirë e problematikës së BEE dhe Unionit Evropian
1. FORMIMI DHE QËLLIMET
 Ideja mbi Evropën e bashkuar
 Kristalizimi i saj në projekt politik-qëllim afatgjatë politik
 “Shtetet e Bashkuara të Evropës”-ideal në kohën e Viktor Hygosë
 Lufta e I Botërore -viktimat njerëzore dhe shkatërrimet materiale
 Lufta e II Botërore – ringjallje e idesë për nevojën e bashkimit evropian
 Përkrahja nga politikanët evropian:
- Konrad Adenauer - kancelar i RF Gjermane
- Aleide de Gasperi - premieri i Italisë
- Robert Shumani- Bashkësia Evropiane për Thëngjill dhe Çelik (18.4.1951 - Paris)
- Jean Monnet - Komiteti Nacional për Bashkimin e Shteteve Evropiane
 Formimi i Bashkësisë Evropiane për energji atomike (Euroatom) dhe i BEE-së
 Marrëveshja e Romës: 25.3.1957 (hyri në fuqi më 1.1.1958)
 Nënshkruesit e Marrëveshjes: Franca, R.F. Gjermane, Italia, Belgjika, Holanda dhe Luksemburgu
 Qëllimi:
 krijimi i tregut të përbashkët për thëngjill dhe çelik
 ruajtja e paqës
- sjellja e palëve të konfrontuara në një strukturë institucionale
- mundësimi i bashkëpunimit si partnerë të barabartë
 1973: Britania e Madhe, Irlanda dhe Danimarka
- zgjërimi i fushëveprimit: politikë sociale, rajonale, të mjedisit
 1981: Greqia
 1986: Spanja dhe Portugalia
- nevoja për programe strukturale
 Rënia e murit të Berlinit (1990)
- demokratizimi i vendeve të EQJL
- ndryshimet në strukturën politike të Evropës

3.  Vendet anëtare-të vendosura për forcimin e lidhjeve reciproke
 Fillimi i bisedimeve për reformimin e Marrëveshjes së Romës
 Marrëveshja e Mastrihtit (1991)
 Paraqitje e planit ambicioz:
 Unioni monetar deri më 1999
 Politikat e reja të përbashkëta të sigurisë dhe me jashtë
 1995: Austria, Finlanda dhe Suedia-anëtare të reja
 Konferenca e Kelnit- kthesë e madhe në historinë e UE-së(1999)
 Të themelohet Pakti i Stabilitetit për Evropën Juglindore
 nis ekspansioni i Bashkimit Evropian drejt Lindjes dhe Juglindjes
 Maj 2004- Zgjerimi më i madh në historinë e UE-së
 Qëllimet themelore ekonomike:
 përparimi i zhvillimit të aktiviteteve ekonomike mes vendeve anëtare
 ekspansioni i përhershëm dhe i balansuar i ekonomisë
 stabiliteti më i madh ekonomik
 përmirësimi i standardit jetësor
 forcimi i raporteve ekonomike mes vendeve anëtare
 Realizimi i qëllimeve të parashtruara realizohet përmes:
 eliminimit të barrierave dhe sigurimit të lëvizjes së lirë të fuqisë punëtore, qarkullimit të kapitalit
dhe shërbimeve
 vendosjes së tarifës së përbashkët doganore për vendet e BEE-së
 Nevoja për interakcion të vazhdueshëm të interesave të përbashkëta dhe atyre nacionale
 respektimi i llojllojshmërisë së traditave dhe identitetit kombëtar
2. ORGANET KRYESORE DHE INSTITUCIONET E BEE
 Struktura unike institucionale
 Gatishmëria për bartjen e të drejtave në institucionet e BE-së
 Ndarja e kompetencave - qartë e përcaktuar
 Bartëse e pushtetit legjislativ- Këshilli Ministror
 Asnjë akt juridik nuk mund të miratohet pa marrë qëndrimin e Parlamentit Evropian
 Komisioni Evropian- aprovon aktet legjislative
 Gjyqi i Nderit- kujdeset për respektimin e të gjitha të drejtave
 Ligjshmëritë komunitare:
 Aktet juridike për politikën e përgjithshme të BEE-së:
- rekomandimet, rezolutat, rregullat, vendimet, direktivat
 Bartja e pjesërishme e kompetencave për çështjet e caktuara
2.1. Komisioni Evropian - Komisioni Evropian paraqet:
 Organi ekzekutiv
 Përbërja
 nga dy përfaqësues të shteteve anëtare më të mëdha
 nga një përfaqësues prej vendeve anëtare më të vogla
 Përfaqësuesit nacional janë të obliguar që të veprojnë në bazë të interesit të përbashkët
 Detyrat e Komisionit:
 përpunon detajisht politikën vijuese të BEE-së
 vazhdimisht merr iniciativën për politikën e re
 aplikon politikën e Marrëveshjes së Romës
 kontrollon respektimin e dispozitave të Marrëveshjes së Romësdhe atyre që janë miratuar më vonë
 ka të drejtë të marrë pjesë në mbledhjet e Këshillit Ministror
 ka të drejtë t'i prezentojë qëndrimet e veta me qëllim të sigurimit të ligjshmërisë
 ka autorizim ta paraqesë BEE në organizata të ndryshme ndërkombëtare dhe në sferën e
marrëdhënieve të jashtme me vendet joanëtare

4. 2.2. Këshilli Ministror - Këshilli ministror është:
 Organi më i rëndësishëm për marrjen e vendimeve
 Institucioni i vetëm që në mënyrë direkte paraqet qeverinë e vendeve anëtare
 Bie vendimet definitive mbi politikën e BEE-së:
 në bazë të propozimit të Komisionit të BEE-së
 duke marrë parasysh mendimin e Parlamentit Evropian dhe
Komitetit Ekonomik dhe Social
 Procedurat e vendimmarrjes:
 shumica
 shumica e kualifikuar
 njëzëri
 Drejtoria gjenerale A:
 Personeli dhe administrata
 Protokolli dhe sigurimi
 Përkthimet dhe dokumentacioni
 Drejtoria gjenerale B:
 Politika bujqësore
 Strukturat bujqësore
 Peshkataria
 Drejtoria gjenerale C:
 Unioni doganor, konkurrenca
 Politika e legjislac.industrial
 E drejta e themel.ndërmarrjeve,
 shërbimet
 Drejtoria gjenerale D:
 Hulumtimet
 Energjetika
 Komunikacioni, ambienti
 Drejtoria gjenerale E:
 Mardh.e jasht.E.L, Azia
 Vendet e ACP
 Mesdheu, Amerika Latine
 Drejtoria gjenerale F:
 Parlamenti Evropian
 Buxheti, kontabiliteti
 Drejtoria gjenerale G:
 Pol.soc,shëndetësia, arsimi, kultura
 Punët ek, financiare, sistemi tatimor
2.3. Parlamenti Evropian - Parlamenti Evropian kryesisht ka:
 Ka karakter konsultativ
 Është i autorizuar për kontrollin e Komisionit të BEE-së nga viti 1970- për kontrollin e të hyrave
dhe të dalave
 Struktura e parlamentit:
- 10 grupe politike,18 komisione parlamentare, një byro, një Administratë
2.4. Komiteti Ekonomik dhe Social
 Ka karakter këshilldhënës
 Roli i tij-paraqitja e pjesëtarëve të grupeve të ndryshme:

5. -përfaqësuesit e ndërmarrësve dhe punëtorëve
-grupeve të tjera nga sferat e :bujqësisë, transportit, tregtisë,ndërmarrjeve të vogla të profesioneve të
ndryshme dhe grupi i konsumatorëve
 Patjetër konsultohet në lëmitë:
 politika bujqësore
 qarkullimi i lirë i punëtorëve
 e drejta në vendbanim
 komunikacioni
 tregu i brendshëm
 politika sociale
 fondi social evropian
 hulumtimet dhe zhvillimi teknologjik
 ambienti jetësor
 Anëtarët nominohen nga ana e qeverive të tyre nacionale
2.5. Gjyqi i Nderit
 Përbëhet nga gjyqtarët e vendeve anëtare të cilët nuk janë të varur nga ndikimet e qeverive të tyre
nacionale
 Aktvendimet i bie gjyqi e jo gjyqtarët individualisht
 Funksioni kryesor i Gjyqit të Nderit është:
 të sigurojë aplikimin e ligjshëm të dispozitave dhe rregullave të vendeve anëtare në mënyrë sa më
korrekte
 të sigurojë veprimin e institucioneve të BEE-së
 respektimin e plotë të obligimeve që dalin nga marëveshjet mbi themelimin e institucioneve të
BEE-së
2.6. Kontrolli Financiar (Gjyqi Financiar)
 U themelua me Marrëveshjen e Brukselit të vitit 1975
 Përbëhet prej ekspertëve të pavarur
 Gjyqi Financiar kontrollon të gjitha të hyrat dhe të dalat e Bashkësisë dhe secilit organ të tij,
 Detyrë e Gjyqit Financiar është që:
 në fund të çdo viti të hartojë raportin vjetor
 t'ia prezantojë këtë raport organeve të tjera të Bashkësisë
 ta botojë në Fletoren Zyrtare të BEE-së
2.7. Banka Qendrore Evropiane (BQE)
 U themelua më 30 qershor 1998
 Detyra e Bankës qendrore është: të udhëheqë politikën monetare evropiane të vendosur nga
Sistemi Evropian i Bankave Qendrore (SEBQ)
 Bartës i vendimeve të BQE-së është : Këshilli i Guvernatorëve dhe Drejtoria
 Kjo Bankë është pasardhëse e Institutit Monetar Evropian
2.8. Banka Evropiane për Rindërtim dhe Zhvillim (EBRD)
 U themelua në prill të vitit 1991
 Banka ka raporte të afërta me qeveritë e shteteve të rajonit me qëllim të përurimit të programeve
për përkrahjen e rrethinës afariste
 Reformat për transformimi struktural në vendet e Evropës Qendrore dhe Lindore
 Karakteristikat kryesore të EBRD-së:
 kreditimi dhe investimi i kapitalit
 përkrahja e zhvillimit të institucioneve demokratike
 të drejtat e njeriut
 BEE-ja - aksionari kryesorë me 51 për qind të kapitalit të gjithmbarshëm
 Jo më pak se 40 % të mjeteve orientohen në projektet e infrastrukturës publike
- në përcaktimin dhe përkrahjen e një zhvillimi të shëndoshë ekologjik

6.  Projektet që i financon banka duhet të kontribuojnë në:
 zhvillimin e sektorit privat
 privatizimin e ndërmarrjeve shtetërore
 nxitjen e investimeve të huaja direkte
 krijimin dhe forcimin e institucioneve financiare
 ristrukturimin e sektorit industrial
 formimin e infrastrukturës moderne për zhvillimin e sektorit privat dhe kalimin në ekonominë e
tregut
 avansimin e ndërmarrjeve të vogla dhe të mesme
 ruajtjen e ambientit jetësor
 Kërkesat kreditore vlerësohen në bazë të kritereve të Bankës
 Kërkesat mund të miratohen po qe se dëshmohet se:
 është fjala për prodhime apo shërbime që kanë gjasa për realizim
 se do të ndihmojë në përmirësimin e aftësisë konkurruese
 se ndërmarrjet që kërkojnë kredi janë të përshtatshme nga aspekti financiar
 se do t'i kushtohet rëndësi ruajtjes së ambientit
2.9.Banka Evropiane Investive
 U themelua më 1958 ndërsa punën e filloi më 1959 për shkak të Nevojës se zgjidhjes së
problemeve që kishin të bëjnë me:
 realizimin e tregut të përbashkët të BEE-së dhe
 aplikimin e politikës së zhvillimit të përbashkët të vendeve anëtare.
 Banka shërben si mekanizëm për lehtësimin e mobilizimit të kapitalit nga vendet jashtë Bashkësisë
 Lejon kredi për:
 financimin e projekteve të zhvillimit të rajoneve më pak të zhvilluara në vendet e Bashkësisë
 për modernizimin e ekonomisë së vendeve anëtare
 financon projektet që kanë interes të përbashkët për disa vende anëtare
 Anëtarët e bankës-vendet anëtare të BEE-së
2.10. Fondi Evropian për Zhvillim
 Ky fond u formua për ta ndihmuar rajonin e vendeve tejdetare dhe të vendeve shoqëruese
 Vepron pavarësisht nga Fondi Evropian për Zhvillimin Rajonal
 Ndihma për zhvillim nga ky Fond - pjesë e kornizës Evropiane për programin e ndihmave
2.11.Fondi për Bashkëpunimin Monetar Evropian
 Ka filluar punën nga 1 qershori i vitit 1973
 Detyrat prioritare të këtij fondi ishin qw:
 të mundësojë funksionimin e rregullt të zvogëlimit gradual të marzhave
 intervenimet në valutat e shteteve anëtare të BEE (para hyrjes në fuqi të valutës së përbashkët
evropiane)
 ndihma që të rregulloheshin pagesat mes bankave qendrore
2.12. Europoli (Policia Evropiane)
 Korrik 1995 - u nënshkrua marrëveshja për themelimin e Europolit - hyri në fuqi më 1 tetor të vitit
1998
 Qëllimi:të avansohet lufta ndaj të gjitha formave të kriminalitetit ndërkombëtar në hapsirën e UE-
së, lufta kundër terrorizmit, drogës
 Me marrëveshjen e Amsterdamit Europolit iu caktuan edhe këto detyra:
 koordinimi i ndërmjetsimeve në rastet speciale kur janë të përfshira disa shtete anëtare,
 zhvillimi dhe përsosja e njohurive profesionale për luftën ndaj krimit të organizuar
 vendosja e kontakteve në mes të gjykatësve dhe nëpunësve të specializuar në luftën ndaj krimit të
organizuar.

7. II. POLITKAT E PËRBASHKËTA TË UE-së
1. POLITIKA E PËRBASHKËT BUJQËSORE (PPB)
 PPB- një ndër detyrat më të vështira-disa herë solli deri te kufiri i shthurrjes
 Dallimet e mëdha në shpërndarjen e fitimit në tregun e përbashkët
 Themelimi i PPB-së- i bazuar në kërkesat e shteteve anëtare për :
 sigurimin e kontinuitetit në mbrojtjen e bujqësisë
 sigurimin e standardit jetësor të prodhuesve bujqësorë
 mbrojtjen nga konkurrenca e prodhuesve bujqësorë më efikasë jashtë BEE-së
 mbrojtjen nga çmimet jostabile në tregun botëror të produkteve primare
 Formimi i BEE-së nuk nwnkuptonte edhe fillimin e funksionimit të politikës së përbashkët
bujqësore, e cila fillioi të funksionoj nga viti 1962.
 Arsyet e vonesë:
 bujqësia – lëmi e ndieshme e ekonomisë
 dallimet në mes të vendeve anëtare në efikasitetin e produkteve bujqësore
 dallimet në mënyrën e mbrojtjes nga konkurrenca e jashtme
 Dy mundësi për BEE-në:
 çdo vend (edhe pas hyrjes në BEE), të mbajë mekanizmin e vet nacional të përkrahjes financiare
- tregtia me produktet bujqësore – objekt i marrëveshjeve tregtare bilaterale (vetëm një mundësi
teorike)
 pranohet mekanizmi i përbashkët për drejtimin e politikës bujqësore në nivelin mbinacional
- përkrahja unike financiare e çmimit unik
- mbrojtja unike nga konkurrenca e jashtme
Parimet themelore të PPB-së
 PPB: një grumbull rregullash dhe mekanizmash që rregullojnë:
 prodhimin, shitjen dhe plasimin e prodhimeve bujqësore në UE
 Theksi i veçantë: zhvillimi i vendbanimeve rurale
 Rëndësia e PPB-së - bartja e sovranitetit nacional në nivel evropian në bujqësi
 Për realizimin e qëllimeve të parashtruara parashihet formimimi i Organizatave të Përbashkëta të
Tregut, për drejtimin e :
 rregullave të përbashkëta të konkurrencës
 koordinimit të obligueshëm të organizatave tregtare nacionale
 ndikimi i fatkeqësive elementare (thatësirat, vërshimet, sëmundjet e bagëtive)- prodhimi më i
vogël se sa që pritej
 Në rast të kushteve të volitshme natyrore-prodhimi më i madh se që ishte paraparë
 Pozita ekonomike e prodhuese bujqësorë në vendet e BEE, ashtu siç ndodhë në të gjitha vendet e
zhvilluara, ishte nën ndikimin e fuqishëm të ecurisë së kërkesës për produkte bujqësore.
 Rëndësia e bujqësisë nga aspekti i pavarësisë nacionale për sigurimin e ushqimi
-përvoja e fituar nga dy luftëra botërore:nuk është e arsyeshme mbështetja,varësia nga burimet e
jashtme të ushqimit
 1960 - me propozimin e Komisionit të BEE-së, Këshilli Ministror miraton parimet themelore
të PPB-së:
 hapësira tregtare unike
 qarkullimi i lirë i produkteve bujqësore
 doganat unike
 çmimet e përbashkëta në tregun e brendshëm
 preferencat në raportet tregtare
 shpërndarja e barrës financiare rreth PPB-së
 Qëllimet e PPB-së:
 të sigurojë produktivitetin e bujqësisë në një nivel të caktuar

8. -përmes progresit teknik, zhvillimit më racional të prodhimtarisë bujqësore, shfrytëzimit optimal të
faktorëve të prodhimit
 të sigurojë nivelin e standardit jetësor të popullsisë bujqësore
- rritjen e të ardhurave individuale të të punësuarve në bujqësi
 të stabilizojë tregun
 të sigurojë çmime të arsyeshme për konsumatorët
 Dy sferat e funkcionimit të PPB-së:
 politika e çmimeve
 politika e përmirësimit të strukturës së bujqësisë në BEE
 Politika e çmimeve – e bazuar në fiksimin e çmimeve në tregun e brendshëm të produkteve
bujqësore
 për shumicën e produkteve kryesore sistemi i çmimeve ishte i përcaktuar, për këto çmime - çdo
vjet vendoste Këshilli Ministror
 Çdo produkt nën regjimin e PPB - nënkuptonte organizimin përkatës të tregut
 orientimi në fiksimin e çmimit të përbashkët në tërë hapësirën e BEE
 Njësia llogaritare agrare – njësia për barazimin e çmimeve të përbashkëta të produkteve bujqësore
 masë e përbashkët e vlerës për produkte bujqësore
 Njësia llogaritare agrare = vlerën e dollarit amerikan
 Vlera monetare kompensuese - taksa kufizuese dhe subvencione për ruajtjen e interesit të disa
pjesëmarrësve në procesin e prodhimit, konsumit dhe qarkullimit të produkteve bujqësore në
kuadër të BEE-së
 Çmimet e produkteve bujqësore për prodhues - të fiksuara në njësi llogaritare agrare të
konvertueshme në valuta nacionale sipas kursit të "gjelbër" devizor
 Njësia agrare llogaritare gjer më 1973- e bazuar në $
 Kalimi në revalorizimin e saj - mesatarja e disa valutave evropiane
 Vlerat monetare kompensuese - instrumente të volitshme për eliminimin e dobësive në tregtinë me
prodhime bujqësore
 Rritja e buxhetit për 1/4 e shpenzimeve të gjithëmbarshme të PPB-së
 Ndryshimet dhe reformat për të mundësuar implementimin e parimeve të Agjendës 2000 (kah
mesi i vitit 2003)
 u zvogëluan ndihmat për prodhim dukshëm
 u rritën pagesat direkte për farmerët
 kusht për pagesa:lidhej me respektimi i rregullave për ambientin, standardet e higjienës dhe
mbrojtjen e fshatrave
 UE financon një numër të konsiderushëm të hulumtimve:
 hulumtimet për prodhim të qëndrueshëm
 për shfrytëzimin racional të burimeve natyrore
 Si dhe për studimet mbi sëmundjet e bimëve dhe kafshëve
 Procesi i zgjerimit të UE-së – do të jetë sfidues
 sjellë dyfishimin e fuqisë punëtore bujqësore dhe tokës së punueshme
 tregu i përbashkët rritet për afërsisht 100 milionë konsumatorë
 Zgjerimi do t’u mundësojë shteteve të reja shfrytëzimin më të mirë të potencialeve të tyre
bujqësore
 plotësimi i parakushteve për ristrukturimin dhe modernizimin e sektorit të bujqësisë
III. POLITIKA E PËRBASHKËT INDUSTRIALE
1. Evolucioni i politikës industriale
 Në fillim të funksionimit të BEE-së, politika industriale ishte më tepër një ide se sa një program i
definuar
 Marrëveshja e Romës nuk e parasheh politikën industriale
 rregullat dhe dispozita që kanë të bëjnë me sferen e industris:

9. - çështja e konkurrencës në BEE
- harmonizimi i standardeve teknike
- specializimi
 Shkaqet e një mungese të tillë:
 teza se vendosja e tregut të përbashkët spontanisht do të çojë deri te transformimi i industrisë
 në këtë mënyrë politika industriale do të zhvillohet si një proces i natyrshëm
 Dekada e parë e ekzistimit të BEE-së
 vërehet jointeresimi për politikën industriale
 Strategjia kryesore e Komisionit të BEE-së në sferën e zhvillimit industrial ishte krijimi i tregut
unik mes vendeve anëtare
 Dhjetor 1973- Këshilli i BEE-së miraton Programin Aksional të Politikës Industriale por munguan
rezultatet e realizimit të saj
 Kah mesi i viteteve të shtatëdhjeta vërehet një përparimi në:
 sferën e tregut të brendshëm dhe
 sferën e konkurrencës
 Pengesat kryesore për zhvillimin e politikës industriale:
 mungesa e forcës politike të Drejtoratit për punët industriale
 ndikimit të pamjaftueshëm të Drejtoratit në marrjen e vendimeve industriale në vendet anëtare
 Tendencat themelore në zhvillimin e politikës industriale janë:
 formimi i tregut të përbashkët me eliminimin e barrierave teknike dhe tregtare
 riorganizimi i industrisë që ka përjetuar krizë
 stimulimi i industrisë së re
2. Qëllimet e politikës industriale
 BEE- të bëhet konkurrente me SHBA dhe Japoninë
 Të formojë një bazë unike industriale
 E tëra kjo ka të bëjm me eliminimi i të gjitha barrierave në tregun e brendshëm të BEE
 Stimulimi i formimit të kompanive evropiane
 Modernizimi i industrisë tradicionale (anijendërtimtaria, industria e letrës, e tekstilit etj)
 Realizimi i këtij qëllimi, në pajtim me sistemine tregut të hapur, kërkon:
 shpejtimin e adaptimit të industrisë në ndryshimet strukturale
 nxitjen e zhvillimit të ndërmarrjeve në tërë Bashkësinë- sidomos të NVM-ve
 nxitjen e bashkëpunimit mes ndërmarrjeve
 shfrytëzimin sa më të mirë të potencialit industrial në politikën e inovacioneve, hulumtimeve dhe
zhvillimit teknologjik
 Shtetet anëtare konsultohen mes veti dhe harmonizojnë veprimin
 Qëllimet e kësaj politike ndryshonin,varësisht se për cilin vend anëtar bëhej fjalë.
 1950-1960:politika industriale konsiderohej si instrument për realizimin e qëllimeve
makroekonomike:
 Gjermania, Britania e Madhe, Holanda: punësimin e plotë
 Italia - stabilizimin e investimeve
 Gjermania - stabilizimin e çmimeve
 të gjitha vendet anëtare - ekuilibrin e bilancit të pagesave
 Vendi i parë i cili përveç qëllimeve të përgjithshme formuloi edhe qëllimet specifike ishte Franca
 themelimi i konglomerateve të mëdha nacionale të orientuara në tregun ndërkombëtar
 Kriza e thellë ekonomike dhe joefikasiteti i politikës industriale (vitet e tetëdhjeta) sollën deri te
një debat i gjerë për këtë politikë
 Në Francë ishin të shprehura tri qëndrim:
1. se politika industriale duhet të orientohet në zgjedhjen e kampionëve nacionalë;
2. se politika industriale duhet ta sigurojë koncentrimin e prodhimit;

10. 3. se përveç asaj gjenerale, duhet të ekzistojë edhe politika industriale specifike, ashtu që çdokush që
refuzon masat e politikës specifike s'ka të drejtë të marrë pjesë në politikën industriale globale
 Rregullat e BEE-së mbi konkurrencën –janë paraqitur në nenet 85 dhe 86 të Marrëveshjes së
Romës
 ndalohen veprimet të cilat mund të dëmtojnë tregtinë mes shteteve anëtare apo ta
pengojnë/kufizojnë
 shtetet më të zhvilluara nuk guxojnë ta keqpërdorin pozitën e tyre në tregun e përbashkët
 Politika e konkurrencës rregullon sjelljen e kompanive dhe shteteve në këto sfera:
 pengon kompanitë që t'i keqpërdorin pozitat e tyre dominante
- me eliminimin e barrierave shtetërore tregtare-kompanitë mund të bien në sprovë
- mund të mirren vesh mes tyre për ndarjen e tregut
- mund të keqpërdorin pozitën e tyre dominante për të eliminuar konkurrencën
- përparësitë që më parë i gëzonte shteti (taksat importuese)- mund të kalojnë në duart e partnerëve
privatë
- Duhet penguar një keqpërdorim i tillë i kompanive
 strukturat e tregut mbeten konkurrente
- tregu i përbashkët paraqet nxitje të re për kompanitë
Shmangiet nga rregullat e konkurrencës përmes instrumenteve të politikës ekonomike siç janë:
 subvencionet
 premitë eksportuese
 Qëllimi i Marrëveshjes së Romës ishte:
 të pengojë mundësinë që disa produkte t'i ketë vetëm tregu nacional i një shteti anëtar
 që këto produkte të mos shiten me çmime më të ulta se produktet e prodhuesve të vendit të
shteteve anëtare
 Neni 86 i Marrëveshjes së Romës:
- pengon keqpërdorimin e pozitës dominante në tregun e përbashkët
- po qe se ekziston rreiku i çrregullimit të tregtisë mes vendeve anëtare
 Definimi i nocionit të pozitës dominante të një prodhuesi në tregun e përbashkët
 po qe se ndonjë prodhues/kompani mban nën kontroll 50 % të tregut
 Komisioni i BEE-së apo Gjyqi i saj, përcjellin ecurinë e pozitës së vendeve anëtare në tregun e
përbashkët, reagojnë në rast nevoje
 ndihma shtetërore nuk guxon të ndikojë negativisht në ecuritë e tregut të përbashkët
 Detyrat e Komisionit të BEE-së:
 të mos lejojë keqësimin serioz të pozitës së industrisë në ndonjë vend-që do të shkaktojë probleme
sociale
 të pengojë çrregullimin e marrëdhënieve të shëndosha të konkurrencës
4. Nxitja e krijimitë kompanive evropiane
 Në fillim të funksionimit të saj-BEE vuri theks të posaçëm në krijimin e firmave të mëdha
 numri i këtyre firmave në industrinë e BEE ishte shum me i vogël se sa në SHBA
 Ideja për formimin e firmave të mëdha në sferën e industrisë- më së shumti e përkrahur nga
qeveria franceze
 Roli i Komisionit të BEE-së në procesin e nxitjes së formimit të kompanive të mëdha evropiane në
industri
 Qëllimi:
 në mënyrë direkte t'i nxisë firmat e mëdha t’i eliminojnë faktorët që kanë penguar koncentrimin e
prodhimit dhe qarkullimit
 Komisioni i BEE-së ka përqendruar vëmendje të posaçme në sferën e tatimeve dhe të ligjeve të
kompanive:
- të sigurohen kushtet e neutralitetit

11.  Qëndrimi i Komisionit: sistemi i tatimit në vlerën e shtuar ndikon neutralisht në madhësinë e
firmës
- as nuk e nxitë, as nuk e pengon koncentrimin e prodhimit dhe qarkullimit
 Sfera e dytë e Komisionit: nxitja e marrëveshjeve integruese ndërkombëtare (Mergers)
- proçes i bashkimit të firmave të ndryshme në një firmë të vetme, me një emër të ri
 pengesat fiskale për realizimin e këtij synimi:
- obligimi i pagimit të tatimit likuidues në diferencën mes vlerës së kontabilitetit dhe vlerës reale të
pronës së kompanisë
- kompania e re themelohet dhe regjistrohet
- tatimi i madh rrit shpenzimet e bashkimit të kompanive të disa vendeve anëtare
- destimulohet integrimi ndërkombëtar i subjekteve ekonomike të vendeve anëtare
 pengesat juridike
- dispozitat ligjore të disa vendeve anëtare që nuk u lejonin kompanive të vendit të bashkohen me
kompanitë e huaja
 1970 - BEE propozon që pos ligjeve nacionale mbi kompanitë të miratohen edhe ligjet e
kompanive në nivel të BEE-së
 Qëllimi: të mundësohen marrëveshjet ndërkombëtare integruese
 Konkurrenca jashtë BEE-së detyron prodhuesit evropianë të orientohen kah një strategji e re
 racionalizimi i programeve prodhuese
 ndarja më e madhe e mjeteve për hulumtime dhe zhvillim
 Shkaqet e dështimit të bashkëpunimit mes kompanive evropiane (vitet e shtatëdhjeta):
 tendencat integruese nacionale synonin krijimin e monopoleve nacionale
 monopoli nacional shpie drejt shkatërrimit të bashkëpunimit evropian:
- Dunlop-Pirelli (marrëveshje integruese e formuar më 1971, e ndërprerë më 1981)
 formulimin e rregullave të përbashkëta lidhur me veprimtarinë e organizatave që lëshojnë
certifikata të ndryshme
 në marrëveshjet mbi konsultimet e mëhershme në nivel të Bashkësisë, po qe se masat
nacionale/propozimet për masa të reja mund të çrregullojnë veprimin e tregut të brendshëm
 në zgjerimin e kompetencave të Bashkësisë për definimin e karakteristikave teknike
evropiane/standardeve nacionale në sferat me interes shoqëror
- shëndetësia
- sigurimi
- mbrojtja e punëtorëve në vendin e punës
- ruajtja e ambientit të njeriut
 në përkrahjen e zhvillimit industrial,forcimi i shpejtë i kapaciteteve të nevojshme për aplikimin e
standardeve të përbashkëta evropiane
 Vendosja e tregut të përbashkët-eliminimi i barrierave teknike në këmbimin e mallit mes vendeve
anëtare
 Komisioni inicon themelimin e organizatave të specializuara për përgatitjen e propozimet për
harmonizimin teknik dhe standardizimin:
- CEN/CENELEC
- Zyra Evropiane për Patent
 Detyrat:
 përgatitja e propozimet për harmonizimin teknik dhe standardizimin
 bashkëpunimi me organizatat ndërkombëtareë
 Problematika e eliminimit të barrierave nga aspekti i ndërmarrjeve:
 prodhuesi merr mbi vete përgjegjësinë për kualitetin e prodhimit: - për cilësinë teknike
- aspektin e plotësimit të kërkesave për mbrojtjen e konsumatorëve
- ruajtjen e ambientit njerëzor
 Keqpërdorimi i standardeve teknike:

12.  refuzimi të bëhet servisimi i aparateve-po qe se janë blerë në ndonjë vend tjetër
 disa produkte industriale- mund të jenë dy herë më të shtrenjta në njërin se sa në vendin tjetër
anëtar të BEE-së
 Shkaku: qeveritë nacionale praktikojnë barrierat jodoganore që i sigurojnë prodhuesit të vendit
pozitën dominante
 Sigurimi i mjeteve për intervenimet aktive rajonale- formimi i mekanizmit të posaçëm- Fondet
strukturale
 Rajonet që duhet ndihmuar me mjetet e Fondeve strukturale:
 Rajonet që kanë ngecje në zhvillim
 Greqia, Portugalia, Italia Jugore (Sicilia dhe Sardinja) Korzika, pjesa dërmuese e Spanjës
 Territoret industriale që shënojnë rënie në zhvillim
 rajonet kufitare, pjesë rajonale që plotësojnë këto kriteriume:
- norma mesatare e papunësisë gjatë tri viteve të fundit duhet të jetë mbi mesataren e BEE-së
- pjesëmarrja në përqindje e të punësuarve në industri-e njëjtë apo më e madhe nga mesatarja e BEE
për çdo vit (duke filluar nga viti 1975)
- rënia e punësimit në industri në krahasim me vitin”referent”
 Territoret fshatare
 niveli i lartë i të punësuarve në bujqësi
 niveli i ulët i të ardhurave nga bujqësia
 niveli i ulët i zhvillimit shoqëror-ekonomik
5. INDIKATORËT MAKROEKONOMIK TË UE-së
 Bruto Produkti i Brendshëm (GDP)
 Prodhimi i përgjithshëm i prodhuar në një vend brenda vitit
 Treguesi kryesor i potencialit të tregut
 Fuqia blerëse e konsumatorëve = GDP/nr i banorëve
 Fuqia blerëse dhe luhatjet e valutës së vendit
 Niveli i standardit të jetesës
 Fuqia blerëse-sasia e mallrave,shërbimeve që një njësi valutore do të blej në vendet tjera
 Konsumi
 Numri i popullsisë-tregues i madhësisë së tregut të atij vendi
 Tregues i kërkesës së mundshme
 Korrelacioni i konsumit të numrit të produkteve dhe numrit të banorëve
 Analiza e popullsisë së një vendi:
- numri i popullsisë
- norma e shtimit të saj
- struktura e popullsisë sipas grup moshave
-dendësia e banimit
-shkalla e urbanizimit
 Pjesëmarrja e të ardhurave që shpenzohen për produkte dhe
shërbime ekzistenciale –indikator i shkallës zhvillimore të një vendi
 Mallrat e domosdoshme dhe mallrat luksoze
 Diferencat në strukturën e konsumit sipas vendeve- Ligji i Engelit
 Investimet publike
 Gjendja dhe kualiteti i sistemeve të ndryshme të infrastrukturës së komunikacionit: rrugor,
hekurudhor, ujor, ajror
 Gjendja, kualiteti dhe çmimi furnizues me energji lektrike
 Gjendja, kualiteti dhe çmimi furnizues me ujë, veçmas me ujin teknologjik
 Gjendja, kualiteti dhe çmimi i shërbimeve të PTT-së
 Inflacioni
 Rënia e aftësisë blerëse të konsumatorëve

13.  Shkalla e papunësisë
 Bilanci tregtar
 Eksporti / Importi
5.1.Indikatorët makroekonomik në vendet e zhvilluara
SHBA
 Rënia e rritjes ekonomike 2005/2004 për 0.7%
 rritja e çmimeve të naftës
 ngritjet e normave të kamatës në afat të shkurtër
 ndikimet negative të uraganit
 Deficiti në llogaritë rrjedhëse vlerësohet në 6.1% të GDP-së
 Inflacioni është rritur në 3.1% (në vitin paraprak 2.7%)
 Shkalla e papunësisë bie në 5.2%
 Pritet që rritja ekonomike në të ardhmen të mbetet mjaft stabile
UNIONI EVROPIAN
 Shkalla e rritjes ekonomike më 2005 ishte 1.6%
 Problemi kryesor i Evropës: “shumë kursime e pak investime (N.Walter-Deutche Bank Research)”
 Eksporti shenon rritje më të shpejtë në gjysmën e dytë të 2005
 Inflacioni- akoma i ulët
 Shkalla e papunësisë –arrinë në 9.0 %
 Pritet një rritje e aktiviteteve ekonomike
Indikatorët kryesorë makroekonomik të UE (25 )
Krahasimi i indikatorëve makroekonomik
IV. TREGU UNIK FINANCIAR DHE SISTEMI MONETAR EVROPIAN
 Procesi i shndërrimit të "tregut të përbashkët Evropian" në "tregun unik”dhe integrimi i tregut
financiar
 Pa treg unik financiar - nuk mund të ketë as hapësirë unike financiare
 Shkaku kryesor për ngecjen e integrimi në sferën financiare
- rëndësia e sistemit financiar
- lënia pas dore e autonomisë në sferën financiare
 Ecuritë në ekonominë botërore dhe ndikimi në rrjedhën e liberalizimit të sektorit financiar.
 Kriza e dollarit, e naftës dhe kthimi kah kontrolli i qarkullimit të kapitalit
- humbja e besimit në dollarin amerikan
- abrogimi i konvertibilitetit të dollarit në ari në SHBA (1971)
- vërshimi i Evropës Perëndimore me dollarë spekulativ
- anëtarët e BEE-së reagojnë me vendosjen e "kursit të përbashkët rrëshqitës" të valutave të tyre
ndaj dollarit
 çrregullimet e shkaktuara nga kriza e naftës - shtyjnë vendet anëtare t'i kthehen kontrollit devizor
 Marrëveshja e Romës - vendosja e themeleve të tregut unik financiar
 krijimi i kushteve juridike dhe politike për integrimin e tregjeve nacionale financiare në tregun
unik financiar
 Shkaqet kryesore që ndikuan në këtë dukuri janë:
 goditjet me ”politikën e dollarit”
 nevoja për t'u mbrojtur nga ndikimet e jashtme
 nga çrregullimet në ekonominë botërore
 nga konkurrenca e SHBA dhe Japonisë
 Ekspanzion i lartë i tregjeve financiare ndërkombëtare gjatë viteve 1980
 Ndryshimi i strukturës së tregut ndërkombëtar financiar
 paraqitja e instrumenteve të reja financiare (currency, swap, interest rate swap,etj)
 shpejtohet qarkullimi në tregun e parasë dhe kapitalit

14.  Teknologjia e re lidhë tregjet nacionale në një treg botëror financiar
 BEE rrezikohet të mbetet jashtë procesit të internacionalizimit të kapitalit dhe modernizimit të
sistemit financia
 projekti mbi formimin e "tregut unik financiar“ - një qendër financiare e hapur dhe efikase
1. PËRMBAJTJA E TREGUT UNIK FINANCIAR
 Tregu unik financiar përfshin tri liritë kryesore:
 liria e qarkullimit të kapitalit
 liria e shërbimeve
 liria e hapjes së ndërmarrjeve të vogla
 Lidhshmëria e ngushtë mes tyre:
 qarkullimi i lirë i kapitalit - kusht i domosdoshëm për një treg të integruar financiar
 shërbimet financiare mund të realizohen plotësisht vetëm po qe se ekziston "liria e hapjes së
ndërmarrjeve të vogla"
 Liria e qarkullimit të kapitalit
 do të thotë bartja e vlerës nga një shtet anëtar në shtetin tjetër
 Liria e shërbimeve
 paraqet shërbimet e kryera me kompenzim, nga ana e ndërmarrjeve apo individëve nga një shtet
anëtar në shtetin tjetër
 Dhënia e shërbimeve financiare nuk është ngusht e lidhur me qarkullimin e kapitalit
- shërbimi i kryer përmes kartelës kreditore
 Shërbimet financiare kanë për funksion:
 Mundësojnë apo lehtësojnë pagesat- pa marrë parasysh se për çfarë transaksioni është fjala:
- për qarkullimin e kapitalit,apo
- pagesat vijuese
 Bëjnë ndërmjetësimin rreth punëve të huazimit apo të berzës
 Shërbimet financiare:
- shërbimet bankiere
- qarkullimi i letrave me vlerë
- sigurimi
 Qarkullimi i kapitalit bën pjesë në dy kategori:
- në "qarkullimin e kapitalit“
- në "shërbimet financiare"
 Liria e hapjes së ndërmarrjeve të vogla
 kryerja e veprimtarisë në shtetin anëtar nga i cili nuk është themeluesi i ndërmarrjes së vogël
 shtetasi i një vendi anëtar:
- mund të hapë ndërmarrjen e vogël
- mund të themelojë ndërmarrje të posaçme në shtetin tjetër anëtar, me kushte identike, të cilat
vlejnë për shtetasit e atij vendi
 Realizimi i "tri lirive“ - "tregut unik financiar evropian“:
- rezidentët e të gjitha vendeve anëtare mund të zgjedhin se në cilin vend në kuadër të BEE-së
dëshirojnë t'i investojnë mjetet e tyre, të hapin llogari, të marrin hua
 Një treg i tillë financiar - do të ishte më atraktiv për derdhjen e kapitalit nga mbarë bota
2. SISTEMI MONETAR EVROPIAN
 Formimi i unionit monetar- nuk është përmendur në Marrëveshjen e Romës
 Integrimi nuk mund të realizohet pa ecurinë paralele të procesit të integrimit monetar
 Ballafaqimi i shteteve anëtare me çrregullimet e shpeshta monetare
- ndikimi i çrregullimeve monetare në bashkëpunimin ekonomik mes shteteve anëtare
 Formimi i unionit doganor dhe vendosja e politikës së përbashkët bujqësore (PPB-së)
 Paraqitja e nevojës për forcimin e bashkëpunimit në sferën e marrëdhënieve monetare
 1970- Arrihet marrëveshja për formimin e unionit të vërtetë monetar

15.  Unioni monetar duhej të realizohej deri më 1980
 Në BEE mbisundonte mendimi:
- se unioni monetar do ta shpejtojë integrimin ekonomik mes vendeve anëtare
- kështu do të kontribuohej në formimin e unionit ekonomik
 Zgjerimi i BEE-së dhe thellimi i krizës monetare ndërkombëtare
 reflektimi i krizës monetare në shtyerjen e vendosjes së unionit monetar për një periudhë tjetër
 Ideja për formimin e unionit monetar për një afat të shkurtër - u tregua joreale
 Orientimi drejt programit të bashkëpunimit monetar: Sistemit Monetar Evropian (SME)
 hapi i parë drejt realizimit të unionit monetar
 Çka dëshmon pamundësia e realizimit të unionit monetar në kohën e paraparë?
 se ende nuk ishin pjekur kushtet që sovraniteti nacional në sferën e politikës monetare, të bartet në
organet e përbashkëta të BEE
 dilema e vendit anëtar rreth çështjes se a do të ketë më shumë humbje nga integrimi ekonomik
2.1. Formimi dhe zhvillimi i SME-së
 Konferenca e Hagës (1969)
 parashihet mundësia e formimit të unionit ekonomik dhe monetar deri në fund të viteve të
shtatëdhjeta
 plani i realizimit të këtij unioni – u parapa të jetë i ndarë në faza
 Faza e I duhej të realizohej (1.1.1971-31.12.1972)
 Detyrat kryesore të Fazës së I-rë :
 konsultimet paraprake mbi masat e politikës ekonomike
 standardizimi fiskal dhe harmonizimi i tatimeve
 harmonizimi i buxheteve nacionale
 vendosja e procedurës për rregullimin e marrëdhënieve mes organeve të BEE-së
 eliminimi i kufizimeve të tjera devizore dhe i barrierave në qarkullimin e kapitalit
 standardizimi i instrumenteve të politikës monetare, me rolin aktiv të Komitetit të Guvernatorëve
të Bankave Qendrore
 "Raporti i Vernerit“
- Ky dokument flet për domosdoshmëria e unionit ekonomik dhe monetar
 realizimi gradual-në formë të qarkullimit plotësisht të lirë të fuqisë punëtore, mallit, shërbimeve
dhe kapitalit
- pa kufizimin e konkurrencës dhe pa jobalansimet strukturale dhe rajonale
 Në sferën e politikës monetare është:
 planfikimi i formimit të një mekanizmi unik monetar në kuadër të sistemit ndërkombëtar
 që do të bazohej në konvertibilitetin e plotë të valutave
 Eliminimi i fluktuimit të kurseve devizore
 Krijimi i kushteve për aplikimin e njësisë së përbashkët monetare
 Organizimi i Bankave Qendrore në nivel të BEE-së
 Kompetencat:
- politika monetare dhe kreditore
- politika monetare ndaj vendeve jashtë Unionit
- politika në tregun e përbashkët të kapitalit,qarkullimi i kapitalit
 politika buxhetore dhe tatimore,si dhe
- masat rajonale për zhvillimin e balansuar të Unionit
 Miratimi i Raportit të Vernerit- nën ndikimin e dy koncepcioneve mbi udhëheqjen e politikës së
përbashkët monetare
 koncepcioni i "monetaristëve" të cilët shrehnin interesat e Francës
- insistimi në përcaktimin e kurseve fikse devizore në kuadër të BEE-së
- kontrolli rigoroz i qarkullimit të kapitalit
 Qëndrimi i “monetaristëve:

16. - koordinimi dhe harmonizimi i politikës ekonomike të vendeve anëtare- duhet të aplikohet vetëm
në fazat e mëtejme të integrimit
 koncepcioni i përfaqësuar nga "ekonomistët“
- shprehje e interesit të Gjermanisë
- preferohet qarkullimi krejtësisht i lirë i kapitalit
- koordinimi i politikës ekonomike të vendeve anëtare
 Qëndrimi i “ekonomistëve”:
-vetëm në këtë mënyrë do të krijoheshin kushtet për vendosjen e kurseve fikse devizore
 Raporti i Vernerit - përpjekje drejt intensifikimit të integrimit monetar në kuadër të BEE-së
 Qëllimi: në një periudhë të ardhme - të arrihet unioni monetar
 Aktualizimi i integrimit monetar - për shkak të krizës së sistemit monetar ndërkombëtar
 Përkrahja e procesit të integrimit monetar me qëllim të vendosjes së reformës së sistemit monetar
ndërkombëtar
-integrimi monetar - mjet për arritjen e unitetit politik në BEE
 Faza e parë e bashkëpunimit monetar – 1972
 valutat e vendeve anëtare mund të këmbeheshin me devijime prej +- 2,25%
 këmbimi i valutave kryesisht ishte i lidhur për dollarin
 u formua Fondi Evropian për Kooperimin Monetar (EMCF)
- embrioni i Bankës Qendrore Evropiane
- detyra: rregullimi i mekanizmit valutor dhe aranzhmanet kreditore
 Vendet anëtare pajtohen se për valutën e përbashkët mund të flitet vetëm pasi të përfundojë
procesi i vendosjes së UME
 Arrihet marrëveshja për veprim në kushtet jostabile të marrëveshjeve ndërkombëtare monetare
 vendosja e aranzhmaneve që vendeve anëtare të BEE-së do t'i mundësojë:
- koordinimin e politikës ekonomike
- fiksimin e kurseve të tyre devizore deri në kufijt e lejuar nga ana e FMN-së
 Ky aranzhman monetar krijoi hapësirën për aplikimin e skemës valutore të BEE-së
 braktisja e Britanisë së Madhe, Italisë (1973), Francës (1974)
 Nevoja për nxitjet reja në sferën e bashkëpunimit monetar
 domosdoshmëria e marrjes parasysh të dallimeve strukturale dhe rajonale mes vendeve anëtare
 Firencë 1977- ringjallje e koncepcionit të unionit monetar mes vendeve anëtare (Roy Jenkins)
 propozohen masa të reja për forcimin e koordinimit afatshkurtër të politikës ekonomike mes
vendeve anëtare
 për përsosjen e tregut të përbashkët
 Qëllimi: arritja e stabilitetit monetar në Evropë
 Argumente ekonomike për përtërirjen e idesë mbi forcimin e bashkëpunimit monetar në kuadër të
BEE-së:
 Politika e përbashkët monetare - kushti themelor për zgjidhjen e problemeve kryesore ekonomike
 zvogëlimi i dallimeve strukturale rajonale
 ndihma rajoneve më pak të zhvilluara në disa vende anëtare
 Propozohet Deklarata për formimin e Sistemit Monetar Evropian (6 -7 korrik 1978- Bremen)
 Miratimi i Deklaratës nga Këshilli Ministror (15.12.1978,Bruksel)
2.2. Qëllimet dhe mekanizmat e SME-së
 SME – është paramenduar si element fundamental i strategjisë së orientuar drejt zhvillimit
ekonomik kontinuel dhe stabil
 Sigurimi i punësimit të plotë, harmonizimi i standardit jetësor
 Zvogëlim i dispariteteve rajonale në kuadër të BEE-së
 Nxitje e procesit të integrimit evropian me ndikim në stabilizimin e marrëdhënieve
ndërkombëtare ekonomike dhe monetare

17.  Qëllimi kryesor i SME-së ishte:
 vendosja e bashkëpunimit më të ngushtë monetar mes vendeve anëtare
 valuta e përbashkët dhe udhëheqja e përbashkët monetare
 shpejtimi i ecurisë drejt unionit monetar dhe zonës së stabilitetit monetar në Evropë
 SME – është shprehje e përpjekjeve të përbashkëta për tejkalimin e kufizimeve
 nevojë e vendeve anëtare për një kurs stabil devizor dhe harmonizimin e politikës monetare
 Shndërrimi i Fondit Evropian për Kooperim Monetar - në Fondin Monetar Evropian
 Përdorimi i njësisë valutore evropiane (ECU)
 miratohet më 17 shkurt 1986 në Luksemburg
 Motivet e formimit të SME-së janë:
 Vendosja e kurseve devizore fleksibile shkaktoi pasiguri dhe moskënaqësi të përgjithshme
 Kurset devizore karakterizoheshin me fluktuime të tepërta
 Subjektet ekonomike humbën besimin në stabilitetin monetar
- efekte negative në investime
 Jostabiliteti i theksuar i dollarit amerikan
- konvertimi masovik i dollarit në markën gjermane
- marka gjermane i ekspozohet presioneve të forta për revalvim, e valutat tjera - për devalvim
 lëvizjet e tilla- të papranueshme për Gjemaninë
- kërcënohet zvogëlimi i eksportit dhe profitit
 Gjermania – e motivuar për forcimin e bashkëpunimit monetar evropian
- ofrimi i mundësisë reale për ndarjen e presionit artificial në markën gjermane me valutat e vendeve tjera
evropiane
 SME u vendos më 13.3.1979
- me përjashtim të Britanisë së Madhe, Norvegjisë
- Greqia - nuk u pranua menjëherë në SME
 Karakteristikat kryesore të mekanizmit të SME-së:
 formë e bashkëpunimit monetar
 isht, si një aranzhman monetar mes vendeve evropiane
 Parakushtet esenciale për integrimin e mëtejmë ekonomik mes vendeve të BEE-së:
 Krijimi i zonës së stabilitetit në Evropë duhet bazuar në shpenzime dhe çmime fikse
 zhvillimi ekonomik, zvogëlimi i dallimeve në shkallën e zhvillimit
 Shkurt 1986 - vendet anëtare vendosën që të realizojnë tregun e brendshëm të përbashkët deri më
1992
 eliminimi i plotë i barierave në qarkullimin e mallit, shërbimeve, kapitalit dhe fuqisë punëtore
- një hap përpara në zvhillimin e integrimit - në drejtim të ndërtimit të unionit ekonomik
 Përsosja e mëtejme e SME-së
 shndërrimin e tij në Union Monetar-pjesë e pandarë dhe e paevitueshme e Unionit Ekonomik
 Humbja e sovranitetit nacional monetar
- mundësisë që politika monetare të shfrytëzohet si instrument i politikës ekonomike nacionale
- me krijimin e UME-së, pushtetet nacionale humbin një pjesë të mundësive që të udhëheqin
politikën nacionale ekonomike
- pushtetet nacionale humbin instrumentin kryesor për kontrollin e kërkesës
 Politikën e UME-së do ta zbatojë SEBQ
- do të ndryshonte edhe mekanizmi i koordinimit ndërkombëtar të politikave monetare dhe devizore
 Përparësitë e SME-së:
 me aplikimin e valutës unike BEE avancon statusin e saj në tregun ndërkombëtar financiar dhe në
marrëdhëniet monetare ndërkombëtare
 valuta e BEE-së - njëra nga tri valutat më atraktive në botë
 kontributi në pavarësimin monetar të vendeve evropiane
- kursi i valutave evropiane ndaj dollarit

18.  Dobësitë e SME-së janë:
 nuk arriti t'i mbledhë të gjitha valutat e vendeve anëtare
 nuk ishte tërheqës për vendet tjera anëtare që ishin jashtë SME
3. UNIONI MONETAR EVROPIAN (UME)
 Procesi i formimit të UME- fillon nga viti 1979 me formimin e SME
 Shtetet anëtare shpejtojnë procesin e ndërtimit të "tregut unik"
 krahas "tregut unik" – krijimi i unionit ekonomik monetar dhe politik
 BEE- të shndërrohet në një Union Evropian me të gjitha atributet ekonomike, politike dhe
ushtarake të një superfuqie
3.1. Unioni Ekonimik si parakusht i Unionit Monetar
 Elemente themelore të Unionit Ekonomik janë:
 tregu unik i mallrave, shërbimeve, kapitalit dhe fuqisë punëtore
 politika e konkurrencës dhe masat tjera për sigurimin e funksionimit normal të mekanizmave të
tregut
 politika e përbashkët ndaj ndryshimeve strukturale
 harmonizimi i shkallës së zhvillimit në kuadër të BEE-së
 koordinimi i politikës makroekonomike (rregullat e politikës buxhetore)
3.1.1 Përmbajtja e Unionit Monetar Evropian (UME)
 Unioni monetar nënkupton:
 valutën unike
 bankën qendrore dhe politikën monetare unike
 krahas unionit ekonomik - edhe ate politik
 Procesi i ndërtimit të UME-heqje dorë nga sovraniteti monetar e pjesërisht edhe nga ai politik
 Domosdoshmëria e përmbajtjes së parimeve:
 ndërtimit të unionit monetar duhet t’i paraprijë unioni ekonomik
 gjatë aprovimit të vendimeve vlen parimi i subsidiaritetit,kjo d.m.th. se:
- në organet e BEE-së barten vetëm punët të cilat më mirë kryhen në kuadër të BEE-së, se sa në
instanca më të ulëta (kombëtare, rajonale apo lokale)
- vendimet duhet marrë në një nivel sa më të afërt me qytetarët
- gjithnjë duhet verifikuar nëse një veprim i përbashkët është i arsyeshëm duke pasur parasysh
mundësitë kombëtare, rajonale apo lokale të veprimit
 Vendosja e UME-së dhe Sistemi Evropian i Bankave Qendror
- roli kryesor për qeverisje në sferën monetare të BEE-së
 Detyrat kryesore:
 qeverisja në sferën monetare
 ruajtja e stabilitetit të çmimeve
 vendosja dhe shfrytëzimi i instrumenteve të politikës monetare
 Kushtet e domosdoshme për aplikimin e valutës unike:
 stabiliteti i çmimeve - shkalla e inflacionit jo më shumë se 1,5% të mesatares së 3 vendeve anëtare
me shkallë më të ulët të inflacionit
 norma e kamatës - normat afatgjata të kamatës-më së shumti 2% mbi mesataren e normave të
kamatës së 3 vendeve anëtare me normë më të ultë kamatore
 deficiti i buxhetit - deficiti i buxhetit nacional nuk mund të jetë mbi 3% të bruto produktit
shoqëror
 borxhi publik - borxhet publike të gjithmbarshme- të mos kalojnë 60% të bruto produktit njëvjeçar
të vendit;
 stabiliteti i parasë - valuta nacionale të mos jetë e devalvuar në 2 vitet e fundit
- divergjencat eventuale të kursit të saj- në suaza plus - minus 2,25%
 Kriteriumet e konvergjencës dhe Marrëveshja e Mastrihtit

19.  lejohet mundësia diskrete e të drejtës së vendeve anëtare që t’i vlerësojnë kushtet për inkuadrimin
në valutën unike
 anëtare e UME-së mund të bëhej edhe vendi anëtar që nuk i plotësonte një ose dy kushte
 nëse ai vend kishte realizuar përparim të dukshëm drejt plotësimit të tyre
3.1.2. Etapat e vendosjes së Unionit Monetar Evropian
 Vendosja e UME-së: në mënyrë graduale
 Arësyet:
 procesi i formimit të unionit monetar - kufizimi i sovranitetit monetar dhe atij politik
 adaptimi psikologjik, politik dhe ekonomik
 Etapat e realizimin të Unionit Monetar dhe Ekonomik:
 Etapa e parë (1990- 1993)
 Etapa e dytë (1994-1999)
 Etapa e tretë (pas vitit 1999)
V. UNIONI EVROPIAN- HAP I RI NË NDËRTIMIN E MËTEJMË TË ARKITEKTURËS SË
BEE-së
 Marrëveshja mbi Unionin Evropian është nënshkruar në Mastricht (Holandë) më 7.2.1992
 Vendet nënshkruese: Gjermania, Franca, Britania e Madhe, Italia, Belgjika, Holanda,
Luksemburgu, Danimarka, Irlanda, Spanja, Portugalia dhe Greqia
 Kjo marrëveshje ndryshoi dhe plotësoi Marrëveshjen për themelimin e tri Bashkësive Evropiane:
për Çelik dhe Thëngjill, Energji Atomike dhe Bashkësisë Ekonomike
 Revizioni më radikal që është bërë në Marrëveshjen mbi themelimin e Bashkësisë Ekonomike
Evropiane
 Përmban elemente të reja në bashkëpunimin mes vendeve anëtare në shumë sfera
 Hapi i parë për të qenë pjesë e Unionit është pranimi i konceptit dhe mekanizmit të tregut unik
evropian
 tregu unik funksionon si një treg i brendshëm i vendeve anëtare
 UE - një nga potencialet më të mëdha tregtare në botë
- pjesëmarrja në tregtinë botërore: 20 %
 Në vitin 2002 “pesëmbëdhjetsha evropiane” - më se 370 milionë banorë
 Sipërfaqja prej 3.25 milionë kilometra katrorë
 UE - një treg me fuqi të madhe blerëse
 Bruto produkti i brendshëm (GDP) në vlerë prej 8.145,5 miliardë dollarë
- 25,9 % të vlerës së përgjithshme të GDP-së botërore
Struktura e tregëtisë botërore më 2002
1. ETAPAT THEMELORE NË ZHVILLIMIN E GJERTANISHËM TË UE-së
 Marrëveshja e Parisit (18 prill,1951)- formimi i Bashkësisë Evropiane për çelik dhe thëngjill
 Marrëveshja e Romës (25 mars 1957) – themelimi i BEE-së dhe Bashkësisë Evropiane për Energji
Atomike (EURO-ATOM)
 Miratimi i Aktit Unik Evropian (3 dhjetor 1985 dhe hyrja në fuqi më 1 korrik 1987)
 ndërrimi i parë rrënjësor i Marrëveshjes së Romës
 parashikimi i krijimit të "tregut të brendshëm" (më së largu deri më 31 dhjetor 1992)
 Ndryshimet në Aktin Unik Evropian
 bëhet thjeshtësimi dhe harmonizimi i ligjshmërive
- aplikimi i një qasjeje të re të harmonizimit me qëllim të realizimit të unionit ekonomik dhe atij
monetar
 miratohet parimi i shumicës kualifikuese për marrjen e vendimeve që janë me rëndësi për krijimin
e tregut unik evropian
 Parlamenti Evropian fiton autorizime të reja në sferën e aktiviteteve legjislative
- Parlamentit i bartet autorizimi për marrjen e të gjitha vendimeve të rëndësishme për formimin e
Unionit Ekonomik dhe Monetar

20.  Ndërmirren aksione të ndryshme në procesin e formimit të unionit ekonomik dhe monetar me
qëllim të:
- konsolidimit të bazës shkencore dhe teknologjike
- harmonizimit të ligjshmërive për sigurim dhe shëndetësi
- ruajtjes së ambientit jetësor
 Dinamika e krijimit të "tregut të brendshëm" – sjell deri te propozimi për vazhdimin e mëtejmë të
integrimit
 Qëllimi: realizimi i plotë i Unionit Ekonomik dhe Monetar
 Zhdukja e komunizmit dhe e ndarjes në blloqe të Evropës- nxitje
për krijimin e "Unionit politik”
1.1. Etapat e themelimit të Unionit Ekonomik dhe Monetar
Etapa e I-rë
 Vëmendje e posaçme - Fondit për adaptime strukturale
 Stimulimi i zhvillimit rajonal dhe eliminimin e dallimeve ekzistuese
 Kalimi prej sistemit të konvergjencave në sistemin e koordinimit të politikave ekonomike:
 marrëveshjet reciproke mbi metodat, masat dhe instrumentet e politikës makroekonomike të
vendeve të ndryshme
 mbikqyrja multilaterale e politikës ekonomike dhe realizimi i saj
 Procesi i gjatë dhe i vështirë i ratifikimit
 referendumi i përsëritur në Danimarkë dhe Francë
 Hyn në fuqi Marrëveshja mbi Unionin Evropian(1 nëntor 1993)
 Fundi i etapës së parë të zhvillimit të Unionit Evropian
 Arritjet: liberalizimi i plotë i qarkullimit të kapitalit në BEE
Etapa e II-të (1.1.1994)
 Tri drejtimet themelore:
 përcaktimi i qëllimeve buxhetore, monetare dhe fiskale
 themelimi i mekanizmit evropian të bankave qendrore
 Bashkësia tejkalon rolin e koordinatorit të thjeshtë në përcaktimin e politikës së përgjithshme
monetare
 Forcimi i institucioneve ekzistuese monetare
 Themelimi i Institutit Monetar Evropian (1.1.1994, Frankfurt)
- paraardhëse e Bankës Qendrore Evropiane ( Sistemit të Bankave Qendrore të UE-së)
 Anëtaret e Institutit: Bankat Qendrore Nacionale (BQN)
 Detyrat themelore të Institutit:
 forcimi i bashkëpunimit në mes të BQN-ve
 forcimi i harmonizimin të politikës monetare të shteteve anëtare
 sigurimi i stabilitetit të çmimeve
 mbikqyrja e funksionimit të Sistemit Monetar Evropian
 marja mbi vete e funksioneve që ishin nën kompetencën e Fondit Evropian për Bashkëpunimin
Monetar
 lehtësimi i përdorimit të ECU-t
 përgatitja e instrumenteve dhe procedurës për zbatimin e politikës unike monetare
 Instituti të pushojë së ekzistuari - pas fillimit të funksionimit të Bankës Qendrore Evropiane
 Emetimi i banknotave- Banka Qendrore Evropiane
 Kapitali themelues i BQE u vendos të jetë 5 miliardë ECU
 Obligimi i vendeve anëtare për t’i siguruar BQE-së rezervat devizore në vlerë prej 50 miliardë
ECU
 Operacionet devizore të Bankave Qendrore Nacionale - do t’i nënshtroheshin lejes së BQE-së
- sigurimi i harmonizimit të tyre me politikën monetare të UE-së

21.  Shpërndarja e të hyrave monetare të BQE-së
 20% - fondit rezervë
 80% aksionarëve - Bankave Qendrore Nacionale
- proporcionalisht me pjesëmarrjen e aksioneve
 Qëllimi i aksioneve në sferën ekonomike në këtë fazë:
 forcimi i politikës së zhvillimit rajonal dhe ndryshimeve strukturale
 forcimi i bashkëpunimit në planin global makroekonomik
 Në sferën monetare:
 formimi i Sistemit Evropian të Bankave Qendrore
 krijimi i një politike monetare të përbashkët
 Në fazën kalimtare – Këshilli i Guvernatorëve autorizohet për koordinimin e politikës monetare
 Hyrja definitive në UM me valutën unike (ECU) dhe me një BQ
- do të varet nga plotësimi i kriteriumeve të konvergjencës
 Analiza e UNCTAD-it më 1994:
 kah fundi i vitit 1992 vetëm dy shtete (Franca dhe Luksemburgu) plotësonin dy kushte (deficiti i
buxhetit dhe borxhi publik)
 Italia, Belgjika, Holanda, Portugalia dhe Greqia- nuk plotësonin asnjërin nga këto kushte
 Gjermania, Britania e Madhe dhe Spanja- kishin deficit të buxhetit
 Danimarka dhe Irlanda- pjesëmarrja e borxhit publik në produktin shoqëror mbi kriteriumet e
parapara
 Tri opcionet për zgjidhjen e këtij problemi:
 shtyrja e konstituimit të Unionit Monetar
 modifikimi i kriteriumeve të konvergjencës
 inkuadrimi në Union - edhepse nuk plotësohen kriteriumet fiskale, por që në vitet e fundit i
afrohen këtyre kriteriumeve
Etapa e III-të
 Nënkupton vendosjen e politikës unike monetare dhe pushtetit qendror monetar
 SEBQ udhëheqë me valutën unike
- Banka Qendrore Evropiane (European Central Bank) dhe
- Bankat Qendrore të vendeve anëtare të BEE-së
 Detyra kryesore e BQE dhe SEBQ:
 ruajtja e stabilitetit të çmimeve
 formulimi i politikës së përbashkët monetare dhe realizimi i saj ruajtja dhe udhëheqja e rezervave
devizore të vendeve anëtare
2. PËRMBAJTJA THEMELORE E MARRËVESHJES SË MASTRIHTIT
 Pjesët kryesore të Marrëveshjes së Mastrihtit janë:
1) Dispozitat e përbashkëta të Marrëveshjes
2) Dispozitat që kanë të bëjnë me ndryshimet e Marrëveshjes për themelimin e Bashkësisë Ekonomike
Evropiane me qëllim të formimit të Unionit Evropian
3) Dispozitat që kanë të bëjnë me ndryshimet e Marrëveshjes mbi themelimin e Bashkësisë Evropiane për
Thëngjill dhe Çelik
4) Dispozitat që kanë të bëjnë me ndryshimet e Marrëveshjes mbi themelimin e Bashkësisë Evropiane për
Energji Atomike
5) Dispozitat që kanë të bëjnë me politikën e përbashkët të jashtme dhe të sigurisë
6) Dispozitat mbi bashkëpunimin në sferën e jurispodencës dhe të brendshme
7) Dispozitat përfundimtare

22.  „Tri shtyllat" e bashkëpunimit të përfshira në Marrëveshjen mbi Unionin Evropian janë:
1. Tri Bashkësitë Evropiane
2. Bashkëpunimi në politikën e jashtme të përbashkët dhe të sigurisë
3. Bashkëpunimi në sferën e jurispodencës dhe punëve të brendshme të vendeve anëtare
 Politika sociale - lëndë e një protokolli të veçantë
 vendet nënshkruese duhet t’i përkrahin dhe plotësojnë aktivitetet e tyre në drejtim të :
- përmirësimit të kushteve të punës së punëtorëve
- informimit dhe konsultimeve me punëtorët
- çështjeve të tjera me rëndësi nga sfera e interesit të punëtorëve
 Rëndësia e Marrëveshjes së Mastrihtit:
 zhvilloi mekanizmin e tregut të brendshëm unik
 funksionimi i tregu unik si një treg i brendshëm i vendeve anëtare
- tregu i mallrave, shërbimeve, punës dhe kapitalit
5. QËLLIMET THEMELORE TË UNIONIT EVROPIAN
 Qëllimet themelore të UE-së janë:
 nxitja e zhvillimit ekonomik dhe shoqëror
 krijimi i një hapsire pa kufij të brendshëm
 forcimi i kohezionit ekonomik dhe shoqëror
 vendosja e Unionit Ekonomik dhe Monetar me valutën unike
 udhëheqja e politikës së përbashkët me jashtë dhe të sigurisë
- politika e përbashkët e mbrojtjes që mund të shndërrohet në mbrojtje të përbashkët
 mbrojtja e të drejtave dhe interesit të qytetarëve të shteteve anëtare
 zhvillimi i bashkëpunimit mes punëve të jurisprodencës dhe punëve të brendshme
 ruajtja dhe zhvillimi i të arriturave të Unionit
 Unioni Evropian respekton identitetin nacional të vendeve anëtare si dhe të drejtat dhe liritë e
njeriut
 Unioni siguron mjetet e domosdoshme për realizimin e qëllimeve të veta
 Qëllimet e politikës strukturale dhe kohezioni ekonomik – shoqëror janë:
1. Zhvillimi i rajoneve të cilat kanë ngecur në zhvillim:
- Fondi Evropian për Zhvillim Rajonal (ERDF),
- Fondi Social Evropian (ESF)
- Fondi për Ndihmë Bujqësisë (EAGF)
- Banka Investive Evropiane (EIB)
- Bashkësia Evropiane për Çelik dhe Thëngjill (ECSC)
2. Ristrukturimi i rajoneve të ngarkuara me industri të vjetruar me mjetet e ERDF, ESF dhe ECSC
3. Zgjidhja afatgjatë e problemit të papunësisë me mjetet e ESF, EIB SEBQ
4. Integrimi i gjeneratave të reja në popullatën e punësuar me mjetet e ESF, EIB dhe ECSC
5. Ndryshimi i strukturave agrare dhe zhvillimi i mesit fshatar me mjetet e EAGF, ERDF, ESF dhe EIB
1) Rëndësia e dimensionit rajonal:
 realizimi i zhvillimit ekonomik, social dhe progresi shkencor-teknik
 filozofia e ndërtimit të "Evropës pa kufij“:
- çdo pjesë e saj duhet t’i ndijë përparësitë e integrimit
 Identifikimi i zonave më pak të zhvilluara
 Përcaktimi i politikës së përbashkët aktive rajonale
 Formimi i Fondeve strukturale
 Kombinimi i dhënieve pa kthim dhe huave
- rritja e efikasitetit të investimeve në rajonet më pak të zhvilluara
 Qëllimi i masave të politikës rajonale:
 Zvogëlimi i dispariteteve rajonale

23. 2) Realizimi i ristrukturimit të rajoneve të ngarkuara me industri të vjetëra:
 ndarja e mjeteve pa kthim (për ndërtesat industriale, makinat dhe paisjet
 garancionet për hua
 dhënia e trollit dhe lokacionit industrial
 ndihma për bartjen dhe transferimin e fuqisë punëtore
 koncesionet fiskale për obligimet shtetërore
 lehtësimet fiskale për investime
 ndihma për ndërtimin e fabrikave
 Domosdoshmëria e harmonizimit të planeve nacionale
 Zgjidhja e problemeve rajonale dhe sociale
3) Problemi i papunësisë është në qendër e vëmendjes në çdo vend të zhvilluar me ekonomi të tregut
 norma mesatare e papunësisë, ka shenuar rritje të vazhdueshme deri në vitin 1995
 1970-1974 : 2,6% deri 10,0% 1991-1995
 1996-2001 - rënie në 9,4%
4) Gjetja e mundësive për zvogëlimin e papunësisë
 Punësimi i gjeneratave të reja dhe punësimit të femërave
 Orientimi i masave të politikës ekonomike drejt zhvillimit ekonomik
 Nxitja e ndërmarrjeve të vogla dhe të mesme për zhvillim më të shpejtuar
 Rritja a investimeve
 Aftësimi profesional dhe rikualifikimi i të papunësuarve
 Zvogëlimi i ngarkesave tatimore për fuqinë punëtore të punësuar
 Qëndrimet e disa vendeve anëtare:
 Belgjika: apelohet për shuarjen e "berzës së zezë të punës"
 Britania e Madhe: apelon në përgatitjen e masave për forcimin e aftësisë konkurruese të industrisë
Evropiane
 Suedia: papunësia e madhe e bjen në pyetje kredibilitetin e Unionit -kërkon harmonizimin e
programeve nacionale të punësimit
5) Ndryshimi i strukturave agrare dhe zhvillimi i mesit fshatar realizohet përmes mjeteve nga EAGF,
ERDF, ESF dhe EIB
 Kriteriumet për hyrjen në kategorinë e "meseve fshatare“:
 Kriteriumet kuantitative:
1. niveli i lartë i të punësuarve në bujqësi në krahasim me numrin e përgjithshëm të të punësuarve
2. niveli i ultë i të ardhurave nga bujqësia
3. niveli i ulët i zhvillimit shoqëror-ekonomik i vlerësuar në bazë të bruto produktit të vendit për banor
 Kriteriumet kualitative:
1.dendësia e vogël e popullsisë apo depopullacioni në ato vise
2. gjendja jo e volitshme në viset malore apo më pak të stimuluara
 Neni 130 d. i Marrëveshjes së Romës – formimi i Fondit të Kohezionit (31.12.1993)
 Detyrat kryesore - financimi i projekteve në sferat:
- Ekologji
- Rrjeta transevropiane të infrastrukturës në transport
6. NDRYSHIMET E PARAPARA ME MARRËVESHJEN E MASTRIHTIT
 Forcohen kompetencat e Bashkësisë në disa sfera:
- politika sociale (pa Britaninë e Madhe)
- sfera e kohezionit ekonomik dhe social (politika e zhvillimit rajonal)
- mbrojtja e ambientit jetësor
- hulumtimet shkencore-teknike dhe zhvillimi teknologjik
- aftësimi i kuadrove

24.  Sferat që për herë të parë hynë në kompetencën e Bashkësisë:
- politika e vizave
- arsimimi
- mbrojtja e konsumatorëve
- politika e bashkëpunimit për zhvillim
- rrjeta transevropiane në sferën e komunikacionit,telekomunikimit dhe infrastrukturës energjetike
- kultura dhe politika industriale
 Roli i ri i Këshillit Evropian si trup politik udhëheqës i politikës së zhvillimit t ë Unionit në të
gjitha sferat
 Risitë në sferën e Këshillit Ministror- marrja e vendimeve me shumicën kualifikuese
 Zgjatet mandati i Komisionit Evropian prej 4 në 5 vjet
 Forcohet roli i Parlamentit Evropian në procesin e miratimit të dispozitave ligjore në BEE
 Parlamenti Evropian vendosë bashkë me Këshillin Ministror për:
- ambientin e njeriut
- hulumtimet shkencore
- zhvillimin teknologjik
- realizimin e tregut të brendshëm
 Risi në Gjyqin e Nderit- dënimet në të holla
 Formohet Gjyqi Financiar (Kontrolli Financiar) dhe Komiteti i Rajoneve
 Parashihen organet e ardhshme të Unionit Monetar:
 Instituti Monetar Evropian
 Banka Qendrore Evropiane
7. IDETË E REJA NË KUADËR TË UEM-së
 Ndryshimi i koncepcionit të tregut të përbashkët të BEE-së
 Tregu unik - mbështetja kryesore e unionit ekonomik
 Eliminimi i të gjitha kufizimeve dhe shlyerja e kufijve mes hapësirave ekonomike nacionale
 Tregu unik i Unionit Evropian përfshinë të gjitha tregjet e mallrave dhe shërbimeve dhe faktorëve
të prodhimit
 Amandamenti i nenit 8a të Marrëveshjes së Romës:
"Tregu unik duhet të paraqes një hapësirë pa kufij të brendshëm, brenda të cilit duhet të sigurohet
qarkullimi i lirë i mallit, njerëzve, shërbimeve dhe kapitalit, në pajtim me dispozitat e kësaj
Marrëveshjeje“
 Ndryshimet në politikën bujqësore
 Zvogëlimi i normave fikse doganore për 30%
 Zvogëlimi i shkallës së subvencionimit të eksportit të produkteve bujqësore
 Eliminimi i barierave doganore mes vendeve anëtare - njëra nga detyrat më të vështira
 të mos aplikohen dogana të reja eksportuese/importuese nga shtetet anëtare,po shkuarje drejt
krijimit të unionit doganor
 Shuarja graduale e doganave importuese mes vendeve anëtare
 Themelimi i unionit doganor-kontribut në:
 zhvillimin e harmonizuar të tregtisë botërore
 eliminimin gradual të kufizimeve në tregtinë ndërkombëtare
 eliminimin e barrierave doganore
 Politika e përbashkët tregtare
 i dha rëndësi eliminimit të doganave mes shteteve anëtare
 rritjes së aftësisë konkurrente të ndërmarrjeve
 Politika e përbashkët tregtare bazohet në parimet unike:
 lidhjen e marrëveshjeve doganore dhe tregtare
 harmonizimin e masave të liberalizimit
 politikën e eksportit dhe masave për mbrojtjen e tregtisë

25.  Marrëveshjet për politikën e përbashkët tregtare dhe Unionin doganor, mund të jenë të ndara në
faza
 Harmonizimi i tatimeve-detyrë e rëndësishme në procesin e krijimit të tregut unik
 Tatimi në vlerën e shtuar (TVSH)
 Tatimi në qarkullim
 Tatimi i ndërmarrjeve
 Shkallët e ndryshme të tatimeve në vendet anëtare
 Qershor 1991- Marrëveshja mbi ndryshimet në mekanizmin tatimor
 aplikimi i shkallës standarde të TVSH-së- jo më e ulët se 15%
 Parimi i subsidiaritetit
 ndarje e kompetencave mes shteteve anëtare aty ku ekziston mundësia për ndarjen e tyre
 rregullimi i marrëveshjeve institucionale - vendimet duhet të miratohen në nivelin më të ulët
 Bashkësia intervenon vetëm po kur qëllimet mund të realizohen më me sukses në nivel të
Bashkësisë se sa në nivel të pushteteve nacionale
 aplikohet në sferat:
- punët shkencore-hulumtuese
- politika e ambientit jetësor
- politika rajonale,
- në kuadër të unionit ekonomik dhe monetar
 Valuta e ardhshme e përbashkët- Euro
 Hyrja në përdorim e valutës unike- nga më se 300 milionë banorë të 12 shteteve anëtare
 Tri fazat e kalimit në Euro:
Faza e përgatitjes teknike dhe operative (1.1.1999-31.12.2001)
 Faza Tranzitore
- veçimi i Euro-s si tregues kryesor
- çmimi në DM është përdorur si tregues plotësues
 Fazë që barti peshën e kalimit në sistemin e ri valuator
 Bëri përgatitjet për implementimin e valutës së përbashkët
Faza e qarkullimit paralel (1.1.2002- 28.2.2002)
 Qarkullim paralel DM-së dhe Euro-s
 Pagesat në të gatshme -në Euro
 Pagesat e detyruara (doganimei,akciza,tatimi,etj.) në Euro apo DM
Periudha e zëvendësimit (1.3.2002)
 Faza e tërheqjes së DM dhe valutave tjera nacionale
 Zëvendësimi me Euro
 Jetësim i kalimit në sistemin e ri valuator
8. POZITA E VENDEVE QË NUK JANË ANËTARE TË TREGUT UNIK EVROPIAN
 Integrimi Evropian në kohën kur u nënshkrua Marrëveshja e Romës
 Zgjerimi i Unionit Evropian- maj, 2004
 Deri në fund të vitit 2007, 27 shtete do t’i takojnë Unionit
 "Agjenda 2000“-Programi për shekullin e ardhshëm
 Kriteret themelore që plotësuan: Hungaria, Polonia, Çekia, Estonia, Qiproja dhe Sllovenia:
 rendi shoqëror demokratik
 institucionet stabile
 ekonomia e tregut
 Për Rumuninë, Bullgarinë dhe Shqipërinë - gjasa për forma të ndryshme të bashkëpunimit
 Marrëveshjet mbi bashkëpunimin ekonomik me vendet e Afrikës, Karaibeve dhe Pacifikut
 1961- Konventën e Jaundea-s me 18 vende afrikane,e përtrirë më 1969
 Hap i madh drejt zgjerimit të bashkëpunimit:

26. –1975, Konventa e Lome-së me 46 vende afrikane, të Karaibeve dhe Pacifikut
 Konventa rregullon:
- çështjet e bashkëpunimit tregtar
- depërtimi i prodhimeve të këtyre vendeve, në tregun e Evropës Perëndimore
 Rëndësia e Konventës së Lome-së:
 theksohet interesi i UE-së për territoret e dikurshme të metropolet evropiane
 dëshmojnë për përpjekjet e Evropës të ndihmojë zgjidhjen e problemeve të vendeve në zhvillim
 Plani multilateral- roli udhëheqës i UE-së gjatë bisedimeve për liberalizimin e tregtisë në kuadër të
GATT-it
- tregtisë Veri-Jug në kuadër të Kombeve të Bashkuara
 Plani bilateral- marrëveshjet e shumta mbi bashkëpunimin me:
 vendet e Mesdheut
 vendet e Evropës Qendrore dhe Juglindore
 disa vende të Azisë dhe Amerikës Latine
 Marrëveshjet për bashkëpunim me vendet e EQJL- bërthamë e të gjitha formave ekzistuese të
bashkëpunimit
 Këto marrëveshje ofronin:
 përmirësimin e kushteve për pjesëmarrje në tregun e produkteve bujqësore
 vendosjen e tregtisë së lirë (pa doganë) për produktet industriale për një periudhë dhjetëvjeçare
 ndihmën teknike dhe financiare
 mundësinë e zhvillimit të tregtisë së lirë në sferën e shërbimeve
 Adaptimi i këtyre shteteve-kushteve të tregut unik evropian
 angazhim i madh në sferën e harmonizimit të ligjshmërive ekonomike
 Detyrat më të rëndësishme për vendet e EQJL-së:
 qarkullimi i lirë i kapitalit
- nuk është ekonomi e tregut ajo ekonomi që nuk është e hapur për tregun e mallrave, shërbimeve
dhe faktorëve të prodhimit
- ekzistimi i tregut financiar: testi kryesor që tregon shkallën deri ku ka arritur një vend i caktuar,
me ekonomi të hapur të tregut
 qarkullimi i lirë i produkteve industriale
- adaptimi i ndërmarrjeve normave të tregut unik në procesin e prodhimit dhe të qarkullimit
 politika e konkurrencës
-domosdoshmëri në ekonominë e tregut
-mundësia që disa vende të EQJL-së t’i aplikojnë ligjshmëritë e saj në mënyrë graduale
-shtyerja (prolongimi) i afatit të hyrjes së tyre në fuqi
 politika sociale
-segmenti komplementar i politikës ekonomike në ekonominë bashkëkohore të tregut
 tatimet direkte dhe indirekte
-harmonizimi i ligjshmërive tatimore - detyrë mjaft e vështirë
-ekzistimi i ekonomisë spekulative
-nevoja e sigurimit të sistemit efikas të pagesës së tatimit
 e drejta e kompanive
- harmonizimi i të së drejtës së kompanive - nuk ishte e vështirë për vendet e EQJL-së
- ligjet relativisht të reja mbi ndërmarrjet
- siguronin ushtrimin e veprimtarive ekonomike ndërmarrjeve, personave të huaj në vendet e EQJL-
së
 Qëllimi i të gjitha këtyre detyrave - krijimi i një Evrope stabile
 Luftërat e fundit dhe dëshmia për rëndësinë e ruajtjes së paqës, demokracisë dhe respektimin e të
drejtave të njeriut
 Vendet e EQJL-së - të orientuara drejt tregut unik evropian

27.  UE - garancioni për zhvillimin e tyre ekonomik
 Unioni Evropian - modeli i vërtetë që duhet ta ndjekin në rrugën e tranzicionit
7. FINANCIMI I UNIONIT EVROPIAN
 Financimi i UE-së – i bazuar në Marrëveshjen e Parisit të vitit 1951 dhe të BEE-së (1957)
 Parimet e burimit të të hyrave dhe mekanizmi i të dalave - të pandryshuara deri më 1970
 1970 -"Pakoja e Luksemburgut"
- ndarja e kompetencave mes Këshillit dhe Parlamentit
 vendosja e sistemit të sigurimit të mjeteve vetanake
-parakusht për sigurimin e pavarësisë financiare të Bashkësisë
 1982 - Deklarata e përbashkët mbi masat për zgjedhjen e metodave më të mira gjatë procedurës së
miratimit të buxhetit
 1988 – u arrit marrëveshja mbi ngritjen e disiplinës buxhetore dhe përmirësimin e metodave për
financimin e buxhetit
 Risitë në financim:
 miratimi i kontributeve plotësuese të bazuara në bruto të ardhurat nacionale të çdo vendi anëtar
 parashikimi i buxhetit për një periudhë të caktuar kohore (1988-1992 e më vonë edhe për
periudhën 1993-1999)
 Shpërndarja e mjeteve të buxhetit të UE-së pëson ndryshime
 zgjerimi me anëtare të reja
 harmonizimi i nivelit të zhvillimit ekonomik
 Buxheti i Unionit-dokument unik mbi:
 të gjitha të ardhurat dhe të dalat
 shpenzimet për punën e organeve të Unionit
 Plani i të dalave përmban 5 plane të veçanta
 Planet miratohen nga:
- Parlamenti evropian
- Këshilli Ministror përfshirë edhe:
- Komitetin për çështje ekonomike dhe sociale
- Komisionin Evropian
- Gjyqin e Drejtësisë
- Gjuqin Financiar
 Planet përbëhen prej dy pjesëve: A dhe B
 Në pjesn A përfshihen: shpenzimet e personelit, ndërtesat, seancat, hulumtimet, botimi i revistave,
përpunimi i të dhënave dhe nevojat e delegacioneve
 pjesa B: përbëhet nga 8 pjesë të veçanta
- në B1: harxhimet e Fondit Evropian për garancionet në bujqësi (EAGF)
 Deri më 1987 - afër 2/3 e buxhetit të Bashkësisë shpenzoheshin për bujqësi
Pjesa e mbetur: për shpenzimet e afarizmit, politikën rajonale dhe sociale, energjetikë, industri,
komunikacion dhe në bashkëpunimin me vendet tjera
Qershor 1988 - Këshilli Evropian miratoi direktivën e posaçme me të cilën parashihet limiti i fundit (i
lartë) në shpenzimet për bujqësi
- në pajtim me konkluzat e disiplinës Buxhetore
 Me planin e veçantë (B 2)përfshihen Fondet Strukturale Evropiane
- elementi themelor për forcimin e kohezionit ekonomik dhe social
 Fondi Social Evropian
 Fondi për Garancionet e Bujqësisë dhe peshkatari
 Reforma e strukturës ekzistuese të fondeve – e bazuar në tri parime themelore:
 dyfishimi i mjeteve të fondit
 orientimi i ndihmave në vendet më të varfëra dhe më të rrezikuara

28.  dhënia e prioritetit këtyre qëllimeve:
-rajoneve tek të cilat vërehet ngecja e zhvillimit ekonomik- produkti shoqëror për banor >75% të
mesatares së UE-së;
- vendeve në të cilat pjesëmarrja e industrisë është nën, ndërsa papunësia mbi mesataren e UE-së;
- problemeve të papunësisë kronike dhe inkuadrimit te të rinjve në popullsinë e aftë për punë (që
këto rajone nuk mund t’i zgjedhin vetë)
- modernizimit të bujqësisë
- territoreve bujqësore që ballafaqohen me probleme serioze të zhvillimit
 Për lartësinë e shpenzimeve dhe të hyrave të Unionit – bëhen vlerësimet vjetore, përfshihen në
buxhet
 Respektimi i parimeve të Buxhetit:
 parimi i unitetit- të gjitha shpenzimet/të hyrat paraqiten në një dokument
 parimi i vitit buxhetor- të gjitha proceset e buxhetimit duhet të përfundojnë brenda vitit buxhetor
 të dalat nuk guxojnë t’i tejkalojnë të hyrat
Mjetet vetanake të Unionit Evropian
 Të hyrat fiskale në dispozicion të UE-së për kryerjen e detyrave të parashtruara
 Vëllimi i tërësishëm i të hyrave nuk guxon të tejkalojë 1,27% të bruto të ardhurave kombëtare të
Unionit
 Format e mjeteve vetanake:
 të hyrat nga bujqësia dhe prodhimi i sheqerit dhe izoglukozës, në kuadër të organizimit të tregut të
përbashkët të sheqerit
 mjetet nga dogana të grumbulluara sipas parimit të tarifave të përbashkëta doganore ndaj vendeve
të treta
 mjetet nga TVSH-ja
 bruto e hyra kombëtare - si burim shtesë i përbërë nga mbetja e buxhetit të përbashkët
 Burimet tjera të të hyrave:
 tatimet e ndryshme nga shërbimet civile
 nga kompanitë e ndryshme të cilat nuk i kanë respektuar rregullat e konkurrencës
 tepricat nga vitet paraprake
7.1. Fondet Strukturale
 Huatë pa kthim në periudha të caktuara programore
 mjetet nuk ndahen në mënyrë direkte, për programet individuale të miratuara nga Komisioni
Evropian
 kjo çështje është nën kompetencat e autoriteteve nacionale dhe rajonale
 Procedura e ndarjes së mjeteve:
 çdo shtet/rajon, propozon planin e vet zhvillimor
 për ndihmë rajoneve që kanë vështirësi
- për grupe të caktuara sociale
 planet zhvillimore i dërgohen Komisionit Evropian
 Komisioni së bashku me shtetet tjera anëtare shqyrton:
- përmbajtjen e këtyre dokumenteve
- mjetet e nevojshme për realizimin e tyre
 po qe se dakordohen –Komisioni miraton planet dhe programet zhvillimore
 Planet detale të programeve - hartohen nga autoritetet nacionale
 shqyrtimi se cilat nga projektet janë në përputhje me programin zhvillimor
 Autoritetet nacionale janë të obliguara që të raportojnë para Komisionit Evropian për ecurinë e
programit
 Të gjitha aktivitetet e fondeve strukturale bazohen në këto parime:
 parimi i koncentrimit: koncentrimi gjeografik- i definuar me objektivat e fondeve strukturale

29.  parimi i planifikimit programor – programet shumëvjeçare të shpërndarjes së mjeteve për
politikën rajonale
 parimi i asociimit- politika rajonale e UE-së plotëson politikat nacionale të zhvillimit rajonal
 parimi i partneritetit- procesi i bisedimeve mes Komisionit Evropian dhe shteteve anëtare për
aktivitetet e politikës rajonale
 parimi i efikasitetit- ekziston procesi i mbikqyrjes dhe kontrollit të shpenzimit të mjeteve të
politikës rajonale
 Me qëllim të sigurimit të rezultateve sa më të mira, 94% të fondeve strukturale të UE-së janë të
koncentruara në tri objektiva
 objektivat janë të definuara si prioritete
 katër iniciativa të UE-së që kanë për qëllim zgjidhjen e problemeve specifike
Objektiva 1 (territoriale)
 Synohet të ndihmohen rajonet, zhvillimi i të cilave ka ngecje në krahasim me ato më të zhvilluara
- u sigurohet infrastruktura bazike për nxitjen e investimetve në aktivitetet ekonomike
 22% të popullatës së përgjithshme e UE-së ( 50% të territorit të Unionit) marrin afër 70% të
mjeteve të këtij fondi
 këto rajone kanë shumë tregues negativ:
- shkalla e ulët e investimeve
- shkalla e lartë e papunësisë dhe mbi mesataren e UE-së
- shërbime të pamjaftueshme për qytetarët dhe ndërmarrjet
Objektiva 2 (territoriale)
 Territoret që kanë vështirësi strukturale:
 ristrukturimi i sektorit industrial dhe atij të shërbimeve
 vështirësitë në peshkatari
 Shtetet anëtare marrin 11.5 % nga mjetet e këtij Fondi për tejkalimin e vështirësive
 këto shtete mbulojnë 18% të popullsisë së Unionit
 Objektivi 2 nxitë transformimin ekonomik dhe social në rajonet industriale, rurale, urbane dhe
peshkatare
Objektiva 3 (tematike)
 Përfshinë:
 zhvillimin e burimeve njerëzore
 modernizimin e sistemit të trajnimeve
 mbështetjen e punësimit
 Ky Objektiv absorbon 12.3% të mjeteve të këtij Fondi
 Iniciativat (Interreg III, Urban II, Leader dhe Equal)
 5.35% të mjeteve të Fondit për:
- bashkëpunimin ndërrajonal
- zhvillimin e qëndrueshëm urban/rural
- evitimin e jobarazisë dhe diskriminimit në tregun e punës
VI. BASHKËSIA EKONOMIKE EVROPIANE DHE RAPORTI I SAJ ME VENDET E TRETA
 Një ndër qëllimet më kryesore të Bashkësisë është:
 "t'i kontribuojë zhvillimit të harmonizuar të tregtisë botërore në emër të interesit të përbashkët,
eliminimit gradual të barrierave në tregtinë ndërkombëtare dhe zvogëlimit të normave doganore“
 Krijimi i një rrjeti të gjërë të marrëdhënieve tregtare multilaterale, rajonale dhe bilaterale
 Raportet specifike:
 për shkaqe të afërsisë gjeografike:
- marrëveshjet me anëtaret e EFTA-s
- me vendet e Evropës Lindore
- me vendet mesdhetare
 për shkak të shkallës së ngjashme të zhvillimit ekonomik:

30. - SHBA
- Japonia
- vendet tjera të OECD-së
 statusi i vëzhguesit në Kombet e Bashkuara (KB), agjencitë dhe
institucionet e specializuara:
-UNCTAD, UNESCO, UNIDO
1. BRITANIA E MADHE DHE BEE-ja
 Pjesëmarrja e Britanisë së Madhe në rindërtimin e pas luftës dhe rekonstruimit të mbrojtjes së
përbashkët
 Bashkëpunimi britanik- vetëm deri në masën deri ku nuk rrezikohej humbja e pavarësisë
nacionale- sovranitetit
 Britania e Madhe nuk e nënshkroi Marrëveshjen për themelimin e BEE-së
 përpjekjet për zvogëlimin e rëndësisë së saj
- propozimi për formimin e zonës së tregtisë së lirë
 Efektet pozitive të integrimit kah fundi i viteve të pesëdhjeta dhe ndryshimi i qëndrimit të
Britanisë së Madhe ndaj proceseve të integrimit ekonomik
 Roli i faktorit politik -ecuria e suksesshme e integrimit mes vendeve të Evropës Perëndimore
 kërcënoimi që Britania e Madhe të izolohej nga ky proces
 Injorimi i këtij grupacioni politik dhe ekonomik- u tregua se mund të jetë një gabim kardinal
 madhësia, numri i banorëve dhe fuqisë blerëse – shndërrimi në një ndër subjektet më të
rëndësishme të marrëdhënieve ekonomike- ndërkombëtare
 Në vendet e BEE-së, pas uljes së doganave për 30 % (deri më 1960)- prodhimi rritet për më shumë
se 50 %
 prodhimi industrial në Britaninë e Madhe u rrit për vetëm 20 %
 Investimet amerikane filluan të përqendrohen kah vendet e BEE-së
 para formimit të BEE-së, nga investimet e përgjithshme amerikane në Evropë, 50 % ishin të
plasuara në Britaninë e Madhe
 prej vitit 1960 vetëm 41 %
 BEE- do të bëhet superfuqia e tretë në ekonominë botërore
 Më 1961 premieri Makmilan - paraqet kërkesën për anëtarësim në BEE
 Këshilli Ministror i BEE-së vendosi që ta pranojë këtë kërkesë
 për shkak të kundërshtimit të Francës- shthet deri në vitin 1963
- sërish refuzohet me veton e De Golit
 Shkaqet e refuzimit - Marrëveshja e Otavës (1932) mes Britanisë së Madhe dhe vendeve të
Bashkësisë së Kombeve
 Qëllimi: ruajtja e strukturës ekzistuese ekonomike në vendet e Bashkësisë britanike të kombeve
 këto vende edhe më tej ta furnizonin industrinë britanike me lëndën e parë
 Britania e Madhe synonte t'i plasonte produktet e veta industriale në tregjet e këtyre vendeve
 Produktet primare të këtyre vendeve nëpërmjet tregut të Britanisë së Madhe - shumë lehtë mund të
depërtonin në tregjet e vendeve të tjera të Bashkësisë Ekonomike Evropiane
 Me ndryshimet në qeverinë franceze dhe përmirësimi i klimës politike në marrëdhëniet evropiane
 u krijuan kushte më të volitshme për hyrjen e Britanisë së Madhe në BEE
 nga 1 janari i vitit 1973 - Britania e Madhe bëhet anëtare e plotfuqishme në BEE
 Raportet ekzistuese ndërkombëtare:
 Britania e Madhe ka një autoritet politik
 pjesë përbërëse e BEE-së
 mund të prezantohet si subjekt individual shtetëror në skenën botërore politike
2. BEE-ja DHE JAPONIA
 Politika e BEE-së ndaj Japonisë është zhvilluar në tri drejtime

31.  kërkesa për hapjen më të madhe të tregut të brendshëm japonez (produktet ushqimore, industriale,
shërbimet bankiere dhe financiare)
 përcjellja e vazhdueshme e eksportit të Japonisë në BEE nga Komisioni
 përpjekjet për realizimin e nivelit më të lartë të bashkëpunimit dhe kooperimit me Japoninë
(shkencë, teknologjisë,prodhim industrial, investime)
 Japonia-një nga tri tregjet më të mëdha eksportuese të UE-së
- 1998, të hyrat: 4,2 miliardë Yen
 Vështirësitë në bashkëpunim
 barrierat e ndryshme administrative, teknike për importimin e mallit evropia
 ndryshimet në rregullat e sjelljes (në prodhim dhe në shpërndarje)
 shprehitë, zakonet dhe afiniteti drejt konsumit
 Samiti i X-të (Bruksel, 2001) UE –Japonia- një kthesë e madhe
 Plani Aksional për përforcimin e kooperimit në dhjetë vitet e ardhshme
 Objektivat bazike të Planit Aksional
 Promovimi i paqës dhe sigurisë
 Forcimi i partneritetit ekonomik dhe tregtar
 Ballafaqimi me sfidat globale
 Afrimi reciprok i popujve dhe kultur
 1993-2001- Eksporti i Japonisë në UE rritet për më se 40% (nga 50.1 miliardë € në 72.3 miliardë€)
 Dyfishohet eksporti i UE-së në Japoni ( nga 28.8 miliardë € në 53.7 miliardë €)
 Samiti i Tokios (22 qershor 2004)- Japonia dhe UE rikonfirmojnë rëndësinë e krijimit të
partneriteti të plotë strategjik
3. BEE-ja DHE VENDET MESDHETARE DHE TË LINDJES SË AFËRME
 Si grupacion- një ndër partnerët më të mëdhenj tregtarë të UE- së
 Ekzistimi i lidhjeve të ngushta historike dhe kulturore
 Shumë marrëveshje të ndryshme për bashkëpunim
 UE- një nga donatorët më të mëdhenj të Palestinës
 rindërtimi i infrastukturës së shkatërruar (Bregdeti Perëndimor dhe Rripi i Gazës)
 Ndihma Jordanit, Libanit, Sirisë dhe Egjiptit
 Marrëveshjet për bashkëpunim me: Arabinë Saudite, Kuvajtin, Katarin, Emiratet e Bashkuara
Arabe, Omanin, Marokun, Tunisin, Jordaninë, Qeverinë Palestineze dhe Izraelin
 marrëdhënie tregtare, bashkëpunim industrial dhe teknik, ndihma financiare
 lejohet eksporti i pakufizuar dhe pa doganë për produkte industriale me prejardhje prej këtyre
vendeve
 ndihma financiare përmes Bankës Investive Evropiane
- në formë të huave
- dhënie pa kthim e mjeteve nga buxheti
 Vendosja e Partneritetit Euro- Mesdhetar (1995 Konferenca e Barcelonës)
 krijimi i zonës së gjerë të tregtisë së lirë deri në vitin 2010
 UE- e gatshme të investojë 6.2 miliardë dollarë
 Konventa e Lome-së
 programi më i madh i ndihmave në botë
 raport specifik mes të vendeve të BEE-së dhe 69 shteteve të Afrikës, Karaibeve Pacifikut (ACP),
vendeve më të varfëra të botës
 Konventa I-1975, e fundit -1990 më kohë zgjatje deri më 2000
 bashkëpunimi industrial dhe teknik-kontributi më i rëndësishëm i zhvillimit të marëdhënieve Veri-
Jug
 bashkëpunim mes ACP-së dhe UE-së vazhdon edhe sot
- Deklarata për Qëllimet Zhvillimore të Mileniumit (shtator 2000,New York)

32. - iniciativa me dimensionet politike, tregtare dhe zhvillimore
4.RAPORTI I UE-së ME VENDET NË ZHVILLIM NGA AZIA
 raporti me keto vende është më pak i zhvilluar nga raporti me vendet e ACP dhe të Mesdheut
 Raportet bilaterale - formë e marrëveshjeve mbi bashkëpunimin në mes të UE-së dhe vendit për të
cilin është fjala
 marrëveshjet e kufizuara - nuk përfshijnë ndihmën financiare
- e drejta e shfrytëzimit të mjeteve të caktuara në vlera jo aq të larta
- e drejta për pjesëmarrjeje në ndihmat e procesit të industrializimit të vendeve në zhvillim
- kanë të drejtë të konkurrojnë për ndihmë në kuadër të programit "Ndihma në ushqim"
 Ndihma këtyre vendeve - qysh nga viti 1976
 mjete relativisht modeste – pa kthim, për ndihmë teknike
 Bashkëpunimi tregtar i UE-së me vendet aziatike- realizohet përmes Shoqatës së Vendeve të
Azisë Juglindore (ASEAN)
5. RAPORTI I UE-së ME AMERIKËN LATINE
 BEE ka marrëveshje mbi bashkëpunimin me Meksikën (nga viti 1975) dhe Brazilin (1980)
 Më 1984 ka lidhur marrëveshje me Uruguajin
 Marrëveshjet përmbajnë një numër masash të orientuara drejt përparimit të tregtisë
 Marrëveshjet me Meksikën dhe Brazilin - të orientuara drejt përparimit të bashkëpunimit, siç janë:
 industria
 energjetika
 shkenca
 teknologjia
 Realizimi i marrëveshjes mbikëqyret nga një komision i përbërë nga përfaqësuesit e të dy palëve
 Marrëveshja me vendet e Paktit të Andeve
- Bolivia, Ekuadori, Kolumbia, Peru dhe Venezuela
6. BEE-ja DHE SHBA-të
 SHBA-të ndihmojnë formimin e BEE-së
 përkrahja politike
- motivet politike - lidhur me Aleancën Atlantike
 ndihma financiare
- ndihmat pa kthim (Plani i Marshalit)
 "Plani i madh" - Kenedi në vitet e gjashtëdhjeta
 përkrahja amerikane fillon të ketë karakter të paqëndrueshmërisë
 frika nga efektet negative të integrimit të BEE-së
 Fillojnë protestat e palës amerikane
 Politika e Përbashkët Bujqësore e BEE-së
 Problemet ekonomike të SHBA-ve
 pozita e dollarit
 abrogimi i konvertimit të dollarit në ari
 aplikimi i taksave importuese
 pasojat negative në tregtinë me BEE-në
 Marrëveshja mbi pagesën e kompenzimeve partnerëve tregtarë të BEE-së për tregjet e humbura-
(1 janar 1995)
- hapi i parë në ndërtimin e marrëdhënieve të reja mes dy palëve
 Qëllimi: mbulimi i shpenzimeve të krijuara me humbjen e tregjeve në sektorët:
- bujqësi
- industri kimike
- industri të kompjuterëve
 Deklarata Transatlantike (1990) -rifillimi i bashkëpunimit

33.  Qëllimet e “Programit të Ri Transatlantik”
 paqja dhe stabiliteti në mbarë botën
 gatishmëria ndaj sfidave globale
 kontributi në zgjerimin e tregtisë botërore
 krijimi i lidhjeve të ngushta mes partnerëve
 Dimensioni i ri i partneritetit – 1998
 eliminimi i barrierave teknike në tregti
 avansimi i liberalizimit multilateral
 Deklarata e Bonit (1999)-kurorëzim i “partneritetin e plotë dhe të barabartë” në çështjet
ekonomike, politike dhe sociale
 SHBA-të sot- ndër partnerët më të mëdhenj të Unionit Evropian
 bashkëpunimi i ngushtë: tregti, politikë të jashtme dhe të sigurisë
 bashkëpunimi në suazat e organizatave ndërkombëtare:
- Kombet e Bashkuara
- Organizata Botërore e Tregëtisë, NATO, G-8
Pjesëmarrja e SHBA-ve dhe partnerëve të tjerë në tregtinë e UE-së me mallra dhe shërbime
4. BEE-ja DHE VENDET E EVROPËS QENDRORE DHE JUGLINDORE (EQJL)
 Ngjarjet dramatike dhe ndryshimet radikale të vitit 1989
 Gjermania u bashkua
-nevoja e hartimit të një plani urgjent për inkuadrimin e territorit të ish RD Gjermane në suazat e BEE-së
 vendet tjera të rajonit përcaktohen për demokraci dhe ekonomi të tregut
- qëllimi i fundit - hyrja në Bashkësi si anëtare të plotfuqishme
 sinjalet e paralajmërimit të ndryshimeve radikale të vitit 1989
 ardhja në pushtet e Mihail Gërbaçovit
- ritmi i bashkëpunimit filloi të shpejtohet
 lidhja e marrëveshjeve tregtare me të gjitha vendet e Evropes Lindore dhe Bashkimin Sovjetik,
gjatë viteve 1988 - 1989
 ”Marrëveshjet evropiane”-formë e posaçme e marrëveshjeve mbi asociim, që përfshinin:
 tregtinë e lirë
-vendosjen e zonës së liruar nga dogana për tregtinë me produktet industriale për një periudhë 10 vjeçare
- mundësinë e formimit të zonës së lirë për tregti në sferën e shërbimeve
 bashkëpunimin ekonomik dhe teknik
- qasja më e volitshme tregut të produkteve bujqësore
- ndihma financiare dhe teknike
 vendosjen e dialogut politik
 bashkëpunimin në lëmin e kulturës
 harmonizimin e ligjshmërive me ato të Unionit Evropian
- masat kundër konkurrencës jolojale, ligjshmërive antimonopoliste
 Samiti ekonomik i Parisit (1989)- Komisioni i BEE-së mori për detyrë koordinimin e ndihmën nga
OECD-ja
 Ndihma i dedikohej Hungarisë dhe Polonisë - dhënë nga 24 shtete - G-24 ndërsa
- shfrytëzuesit u emëruan me emrin PHARE
 më vonë zgjerohet numri i shfrytëzuesve të kësaj ndihme dedikuar restrukturimit të ekonomisë
- inkuadrohen: Çekosllovakia, Bullgaria dhe Shqipëria
 ndihma në ushqim dhe barëra për Poloninë, Bullgarinë dhe Rumaninë
 Parashihet periudha kalimtare për aneksimin dhe harmonizimin e ligjshmërive ekonomike të
vendeve të EQJL-së me standardet e Unionit Evropian
 Marrëveshjet evropiane bënë ndarjen e prodhimeve në tri kategori:
1. produktet industriale
2. produktet bujqësore pa produktet e peshkatarisë