H oa hong

Bé gi¸o dôc vµ ®µo t¹o
Trêng ®¹i Häc s ph¹m hµ néi
Khoa ng÷ v¨n
Bµi tËp tèt nghiÖp cö nh©n s ph¹m ng÷ v¨n
§Ò tµI:
Ph¬ng ph¸p gi¶i nghÜa tõ vµ vËn dông ®Ó gi¶i nghÜa tõ ng÷
trong v¨n b¶n ”ý nhgÜa v¨n ch¬ng”
(Ng÷ v¨n 7- tËp 2 – Hoµi Thanh).
Ngêi híng dÉn: PGS- TS : §ç ViÖt Hïng.
(Khoa ng÷ V¨n – Trêng ®¹i häc s ph¹m Hµ Néi) .
Ngêi thùc hiÖn: TrÇn Kim TuyÕn
(15-10-1979).
Häc viªn líp k2- Ng÷ V¨n- §HSPHN (T¹i NghÖ An).
Hµ Néi, 2007

Lêi c¶m ¬n!
ThÕ lµ kho¸ häc còng s¾p kÕt thóc råi! T«i vµ çc häc viªn cña líp k2
ng÷ v¨n(kh«ng chÝnh quy) – Trêng §HSPHN ®· ®i gÇn hÕt chÆng ®êng dµi
– chÆng ®êng ®¹i häc – çi nÊc thang cña qu¸ tr×nh d¹y häc ch¬ng tr×nh
phæ th«ng-- chÆng ®êng mµ tõ l©u nay t«i h»ng mong íc.
DÉu biÕt r»ng ®©y lµ gi¶ng ®êng kh«ng ph¶i lµ mét qu¸ tr×nh ®µo t¹o hÖ
chÝnh quy. Nhng ®èi víi b¶n th©n t«i khi ®· häc kho¸ häc nµy lµ mét quyÕt
®Þnh, mét sù lùa chän ®óng ®¾n, cã ý nghÜa vµ bæ Ých cho nghÒ gi¸o cña
m×nh. Bëi v× qua qu¸ tr×nh ®µo t¹o nµy, çc gi¶ng viªn trong khoa ng÷ v¨n Tr-
êng §HSPHN vµ gi¶ng viªn Trêng C§SPNA ®· tËn t×nh gi¶ng d¹y t«i vÒ ph-
¬ng ph¸p, kiÕn thøc chuyªn m«n, gióp t«i n©ng cao tr×nh ®é… cã thÓ nãi
®©y lµ mét dÞp, mét c¬ héi tèt nhÊt ®Ó t«i n©ng cao tr×nh ®é chuyªn m«n,
hiÓu s©u h¬n, n¾m v÷ng h¬n nh÷ng g× ®É biÕt.
§Æc biÖt t«i cã dÞp lµm quen víi ®Ò tµi nµy cã tÝnh chÊt nghiªn cøu. Th«ng
qua ®Ò tµi – bµi tËp nµy t«i ®· ®îc häc s©u h¬n, nghiªn cøu cô thÓ h¬n mét
phÇn chuyªn m«n cña ph©n m«n tiÕng viÖt. Trong mèi quan hÖ chÆt chÏ víi
ph©n m«n v¨n vµ tËp lµm v¨n, nh÷ng ph¬ng ph¸p nµy lµ chïm ch×a kho¸ lý
thuyÕt v« cïng h÷u Ých trong qu¸ tr×nh gi¶ng d¹y m«n ng÷ v¨n.
T«I xin ch©n thµnh c¶m ¬n Trêng §HSPHN ®· cã sù céng t¸c víi trêng
C§SPNA, cïng çc gi¶ng viªn ®· t¹o mäi ®iÒu kiÖn tèt nhÊt ®Ó chóng t«i
hoµn thµnh kho¸ häc nµy. §Æc biÖt, t«I xin ch©n thµnh c¶m ¬n PGS – TS §ç
ViÖt Hïng ®· trùc tiÕp tËn t×nh híng dÉn t«I thùc hiÖ ®îc ®Ò tµi nµy trong
mét thêi gian ng¾n.
T«i xin ch©n thµnh c¶m ¬n!
Häc Viªn :
TrÇn Kim TuyÕn
2

Môc Lôc:
1. Lêi c¶m ¬n.
II. Néi dung.
A. PhÇn më ®Çu
B. Néi dung chÝnh.
Ch¬ng I: Kh¸i qu¸t vÒ tõ ng÷ vµ ph¬ng ph¸p gi¶i nghÜa tõ ng÷.
Ch¬ng II: NghÜa cña tõ ng÷ trong v¨n b¶n: “ý nghÜa v¨n ch¬ng”
– (Hoµi Thanh).
Ch¬ng III: KÕt LuËn.
3

A. PhÇn më ®Çu:
1. Lý do chän ®Ò tµi:
Tõ ng÷ lu«n gi÷ vai trß quan träng trong sù tån t¹i vµ ph¸t triÓn cña ng«n
ngò. §ã lµ ®¬n vÞ c¬ b¶n cña ng«n ng÷ vµ lµ ®¬n vÞ nhá nhÊt ë trong c©u
vµ còng lµ ®¬n vÞ trùc tiÕp nhá nhÊt ®Ó t¹o c©u. BÊt kú ®¬n vÞ nµo, lín
nhÊt trong hÖ thèng cña mét ng«n ng÷ vµ nhá nhÊt ®Ó t¹o c©u th× ®Òu lµ
tõ. HÇu hÕt çc tõ ®Òu mang nghÜa. ý nghÜa cña tõ cã thÓ cã nh÷ng nÐt
s¾c th¸i kh¸c nhau ®iÒu ®ã phô thuéc vµo v¨n c¶nh, ng÷ c¶nh vµ ng«n c¶nh
giao tiÕp. Tõ chøa ®ùng lîng th«ng tin rÊt lín vµ lµ ®¬n vÞ thùc t¹i hiÓn nhiªn
cña ng«n ng÷. Cho nªn hÇu nh tÊt c¶ çc chuyªn nghµnh cña ng«n ng÷ häc
®Òu lµm viÖc víi tõ.
§©y lµ ®¬n vÞ cã s½n cña ng«n ng÷ lu gi÷ vµ cè ®Þnh çc kh¸i niÖm trong
v¨n nghÖ thuËt nãi riªng vµ trong ®êi sèng x· héi nãi chung.
§ång thêi tõ lµ vËt liÖu ®Ó cÊu t¹o çc ®¬n vÞ lín h¬n nh»m lu gi÷ vµ
truyÒn ®¹t t tëng t×nh c¶m cña con ngêi qua thêi gian. Sù ph¸t triÓn cña ng«n
ng÷ chñ yÕu ®îc thÓ hiÖn th«ng qua sù ph¸t triÓn cña tõ vùng. §Æc biÖt lµ
sù ph¸t triÓn nghÜa cña tõ.
Sù nhÊn m¹nh vµo tÝnh tæng hoµ trong viÖc nghiªn cøu ng«n ng÷ , vµo vai
trß cña tõ vµ cña ng÷ nghÜa cµng ®Æc biÖt cã ý nghÜa trong viÖc nghiªn
cøu tiÕng viÖt.
Trong tiÕng viÖt, tõ víi h×nh thø c kh«ng ®æi vµ víi ý nghÜa tõ vùng cña
m×nh, ®¶m nhiÖm c¶ çc phÇn viÖc mµ ë çc ng«n ng÷ kh¸c, nh÷ng ®¬n vÞ
ë cÊp ®é díi h×nh vÞ vµ trªn côm tõ, c©u ®¶m nhiÖm. Trong tiÕng viªt,
nh÷ng ®Æc s¾c ®éc ®¸o phÇn lín còng lµ b¶n s¾c cña çc tõ. V× vËy nÕu
nh vai trß tõ vùng – ng÷ nghÜa häc, nhÊt lµ ng÷ nghÜa häc ®· quan träng vµ
ngµy thªm quan träng trong çc ng«n ng÷ kh¸c th× trong tiÕng viÖt, nã l¹i v«
cïng quan träng.
TiÕng viÖt lµ mét ng«n ng÷ ®a chøc n¨ng vµ ®ã lµ nh÷ng nhiÖm vô liªn
quan trùc tiÕp ®Õn viÖc nghiªn cøu tõ vùng - ng÷ nghÜa.
Tõ vùng ng÷ nghÜa häc tiÕng viÖt ®ãng vai trß then chèt trong viÖc thùc
hiÖ nh÷ng nhiÖm vô hÑp h¬n ®Æt ra trong çc trêng häc nh viÖc d¹y tiÕng
viªt cho häc sinh çc cÊp, rÌn luyÖn ng«n ng÷, qua ®ã mµ rÌn luyÖn n¨ng lùc
biÓu ®¹t, n¨ng lùc t duy.
Tõ vùng lµ mét bé phËn trong çc bé phËn cña hÖ thèng ng«n ng÷, thiÕu tõ
vùng th× kh«ng cã bÊt cø ng«n ng÷ nµo. Thµnh phÇn ng÷ ©m, ng÷ ph¸p
4

còng ®îc thÓ hiÖn trong tõ. D¹y häc tõ ng÷ lµ vÊn ®Ò kh«ng thÓ thiÕu trong
ch¬ng tr×nh tiÕng viÖt phæ th«ng.
Trong giao tiÕp nÕu kh«ng n¾m ®îc tõ ngêi tiÕp nhËn sÏ kh«ng hiÓu hÕt
thËm chÝ hiÓu sai lÖch ý cña ngêi ph¸t ng«n. Cßn b¶n th©n ngêi ph¸t ng«n
th× lµm cho ngêi nhËn khã hiÓu ®îc ý cña m×nh cïng víi nh÷ng non yÕu vÒ
mÆt ng÷ ph¸p trong viÖc hiÓu biÕt vµ sö dông tõ ng÷ lµm cho viÖc giao tiÕp
gÆp nhiÒu khã kh¨n vµ kh«ng ®¹t hiÖu qu¶. §iÒu ®ã chøng tá r»ng ®Ó ph¸t
huy ®îc chøc n¨ng lµm c«ng cô giao tiÕp cña ng«n ng÷ chóng ta ph¶i hiÓu ®-
îc tõ, cã kh¶ n¨ng huy ®éng vµ sö dông ®îc tõ. Vµ d¹y tõ ph¶i lµ nhiÖm vô
quan träng trong ch¬ng tr×nh gi¸o dôc.
D¹y tõ vµ tõ vùng tríc hÕt lµ cung cÊp vèn tõ ngµy cµng më réng chÝnh x¸c,
tinh tÕ theo tr×nh ®é t tëng, t×nh c¶m, trÝ tuÖ, tri thøc khoa häc vµ kinh
nghiÖm x· héi ngµy cµng n©ng cao, ®¸p øng nh÷ng ®ßi hái ngµng cµng lín
cña sù diÔn ®¹t vµ giao tiÕp mµ viÖc häc tËp trong nhµ trêng vµ sinh ho¹t x·
héi ®Æt ra cho häc sinh. §©y lµ qu¸ tr×nh hai chiÒu – chñ ®éng. CÇn lµm
cho häc sinh n¾m ®îc nh÷ng vËn ®éng t¹o tõ vµ t¹o nghÜa cña tiÕng viÖt,
n¾m ®îc mäi çch sö dông ®Ó gióp hä trong thùc tÕ giao tiÕp vËn dông vèn
tõ mét çch linh ho¹t vµ s¸ng t¹o.
Cã thÓ nãi tõ ng÷ gi÷ vai trß rÊt quan trong ®èi víi sù tån t¹i cña ng«n ng÷
còng nh ®èi víi sù diÔn ®¹t cña mçi ç nh©n trong céng ®ång. Do ®ã khi
ngiªn cøu ng«n ng÷ çc nhµ khoa häc thêng tËp trung vµo çc vÊn ®Ò liªn
quan ®Õn tõ ng÷. §· cã rÊt nhiÒu c«ng tr×nh c«ng bè çc kÕt qu¶ nghiªn
cøu vÒ tõ ng÷ nãi chung vµ tõ ng÷ tiÕng viÖt nãi riªng. Cã thÓ kÓ tªn çc
c«ng tr×nh cña çc nhµ nghiªn cøu sau ®©y: Hå Lª, NguyÔn ThiÖn Gi¸p,
Hoµng V¨n Hµnh, NguyÔn V¨n Tu, Cï §×nh Tó, §ç H÷u Ch©u, tuy nhiªn cha
cã c«ng tr×nh nghiªn cøu nµo ®Ò cËp ®Õn nghÜa cña çc tõ ng÷ trong mét
v¨n b¶n cô thÓ, nhÊt lµ v¨n b¶n: “ ý nghÜa v¨n ch¬ng “ – Hoµi Thanh. ViÖc
gi¶ng d¹y ng÷ v¨n trong nhµ trêng phæ th«ng cã nhiÒu môch ®Ých trong sè
®ã cã viÖc gióp häc sinh hiÓu v¨n b¶n vµ ph©n tÝch ®îc v¨n b¶n ®ång thêi
gióp häc sinh tù viÕt ®îc v¨n b¶n trong hai qu¸ tr×nh ®ã viÖc n¾m ®îc nghÜa
cña tõ lµ mét vÞ trÝ quan träng. ChØ cã thÓ n¾m ®ùoc nghÜa cña tõ míi cã
thÓ hiÓu ®ù¬c v¨n b¶n chøa nã vµ chØ cã thÓ diÔn ®¹t ®óng ý nghÜ cña
m×nh khi sö dông tõ ®óng môc ®Ých giao tiÕp. Nãi çch kh¸c chØ cã thÓ
n¾m ®îc nghÜa cña tõ ng÷ lµ mét vÊn ®Ò rÊt cÇn thiÕt trong qu¸ tr×nh giao
tiÕp còng nh khi t¹o lËp v¨n b¶n.
Xu híng tÝch hîp trong gi¶ng d¹y thÓ hiÖn ë chç ngêi gi¸o viªn biÕt vËn dông
çc kiÕn thøc cña m«n häc nµy lµm c¬ së, lµm c«ng cô ®Ó chiÕm lÜnh kiÕn
thøc cña m«n häc kh¸c, vµ qua mét m«n häc, mét phÇn häc cã thÓ cung cÊp
cho häc sinh nh÷ng néi dung nh÷ng kiÕn thøc cña nhiÒu m«n häc kh¸c.
Kh¶o s¸t nghÜa cña tõ ng÷ trong v¨n b¶n ®äc – hiÓu lµ biÓu hiÖn cña sù vËn
dông kiÕn thøc tù ph©n m«n tiÕng viÖt vµo ®äc v¨n. §ång thêi qua ®äc v¨n
5

cung cÊp nh÷ng hiÓu biÕt vÒ tõ ng÷ tiÕng viÖt. Gióp häc sinh cã thÓ sö
dông ®óng, hay çc tõ ng÷ khi lµm v¨n, khi nãi n¨ng, trong cuéc sèng.
Tõ nh÷ng lý do trªn ®©y, chóng t«i chän viÖc gi¶i nghÜa tõ ng÷ trong v¨n
b¶n ”ý nghÜa v¨n ch¬ng” lµm ®èi tîng nghiªn cøu cho ®Ó tµi – bµi tËp nµy
2.ý nghÜa cña ®Ò tµi:
a. VÒ mÆt lý luËn: Bµi tËp nµy mong muèn ®ãng gãp nh÷ng biÓu hiÖn
cô thÓ vÒ mèi quan hÖ gi÷a nghÜa cña tõ trong tõ ®iÓn (ë tr¹ng th¸i tÜnh) víi
nghÜa cña tõ trong v¨n b¶n.
b. VÒ mÆt thùc tiÔn: KÕt qu¶ nghiªn cøu cña ®Ó tµi nµy cã thÓ ®ù¬c sö
dông trong viÖc gi¶ng d¹y v¨n b¶n ®äc – hiÓu, trong tËp lµm v¨n vµ ®Æc
biÖt lµ trong viÖc gi¶ng d¹y çc bµi liªn quan ®Õn tõ tiÕng viÖt nh nghÜa
cña tõ, tõ ®Þa ph¬ng, biÖt ng÷ x· héi, thuËt ng÷, thµnh ng÷, çc biÖn ph¸p tu
tõ nh so s¸nh, Èn dô ho¸n dô…
3. Môc ®Ých vµ nhiÖm vô nghiªn cøu:
a.Môc ®Ých:
Thùc hiÖn ®Ò tµi nµy, chóng t«i nh»m lµm râ nghÜa cña çc tõ ng÷ trong
v¨n b¶n "ý nghÜa v¨n ch¬ng" c¶ vÒ b×nh diÖn nghÜa tõ ®iÓn vµ b×nh diÖn
nghÜa sö dông trong v¨n b¶n.
b.NhiÖm vô:
§Ó thùc hiÖn ®îc môc ®Ých trªn chóng t«i ®Æt ra nh÷ng nhiÖm vô sau
®©y:
- Nghiªn cøu tµi liÖu ®Ó x©y dùng lý luËn cho ®Ò tµi.
- Thèng kª çc tõ vùng cã trong v¨n b¶n "ý nghÜa v¨n ch¬ng".
- Dùa vµo tõ ®iÓn ®Ó x¸c ®Þnh tÊt c¶ çc nghÜa cña çc tõ ®· thèng kª.
- C¨n cø vµo v¨n b¶n ®Ó gi¶i thÝch nghÜa cña çc tõ ng÷ ®· thèng kª tõ
gãc ®é sö dông.
4. Ph¹m vi nghiªn cøu:
§Ò tµi nµy chØ tËp trung gi¶i thÝch nghÜa cña çc tõ ng÷ lµ:
- Danh tõ chung.
- §éng tõ.
- TÝnh tõ.
- Thµnh ng÷.
5. Ph¬ng ph¸p nghiªn cøu:
§Ó thùc hiÖn ®Ò tµi nµy chóng t«i sö dông nh÷ng ph¬ng ph¸p sau ®©y:
- Thèng kª,
- Ph©n tÝch ng÷ nghÜa.
- Ph©n tÝch tu tõ.
- Quy n¹p - tæng hîp.
- DiÔn dÞch - ph©n tÝch.
6. Bè côc cña ®Ò tµi:
6

§Ò tµi nµy ngoµi phÇn më ®Çu, kÕt luËn vµ tµi liÖu tham kh¶o ®îc triÓn
khai thµnh hai ch¬ng.
Ch¬ng I: . Kh¸i qu¸t vÒ tõ ng÷ vµ ph¬ng ph¸p gi¶i nghÜa tõ ng÷
Ch¬ng II: V¨n b¶n "ý nghÜa v¨n ch¬ng" vµ nghÜa cña c¸c tõ ng÷ trong
®ã.
7

B,néi dung chÝnh:
Ch¬ng I: Kh¸i qu¸t vÒ tõ ng÷ vµ ph¬ng ph¸p gi¶i nghÜa tõ ng÷
Nh chóng ta ®· biÕt, tõ vùng lµ tËp hîp, nãi ®óng h¬n lµ hÖ thèng çc ®¬n
vÞ hîp thµnh lµ tõ vµ ng÷ cè ®Þnh, tøc lµ çc ®¬n vÞ t¬ng ®¬ng víi tõ. ë ch-
¬ng nµy t«i xin tr×nh bµy kh¸i qu¸t vÒ vÊn ®Ò tõ ng÷ vµ ph¬ng ph¸p gi¶i
nghÜa tõ ng÷.
I. Tõ lµ g×?
1.Kh¸i niÖm vÒ tõ:
Cã nhiÒu kh¸i niÖm, nhiÒu quan niÖm vÒ tõ nh sau:
¤ng LB Loomfield ®· quan niÖm vÒ tõ nh sau:
Tõ lµ mét h×nh th¸i tù do nhá nhÊt.
Mai Ngäc Chö, Vò §øc NghiÖu, Hoµng Träng PhiÕn trong cuèn " cë së
ng«n ng÷ häc vµ tiÕng viÖt" ®· ®a ra çc kh¸i niÖm vÒ tõ nh sau:
- Tõ lµ ®¬n vÞ nhá nhÊt, cã nghÜa, cã kÕt cÊu vá ng÷ ©m bÒn v÷ng,
hoµn chØnh, cã kh¶ n¨ng gäi tªn, ®îc vËn dông ®éc lËp t¸i hiÖn tù do trong
lêi nãi ®Ó t¹o c©u.
- Tõ lµ ®¬n vÞ nhá nhÊt cã nghÜa cña ng«n ng÷ ®îc vËn dông ®éc lËp, t¸i
hiÖn tù do trong lêi nãi ®Ó x©y dùng nªn c©u.
Cßn §ç H÷u Ch©u th× cho r»ng:
Tõ lµ nh÷ng h×nh thøc ng÷ ©m t¬ng ®èi ng¾n gän vµ cè ®Þnh, s½n cã
vµ b¾t buéc ®èi víi mäi thµnh viªn trong x· héi , biÓu thÞ nh÷ng néi dung tinh
thÇn ®îc xem lµ ®¬n vÞ nhËn thøc vµ giao tiÕp cïng cã tÝnh chÊt s½n cã, cè
®Þnh (trong mét thêi gian nhÊt ®Þnh) b¾t buéc. Cã thÓ nãi mét çch ng¾n
gän vµ dÔ hiÓu h¬n lµ: Tõ lµ nh÷ng ®¬n vÞ nhá nhÊt ®îc dïng ®Ó t¹o nªn çc
c©u, çc ph¸t ng«n cô thÓ. VÝ dô nh: ta gäi çc hiÖn tîng tù nhiªn nh: m©y,
ma, sÊm chíp... çc sù vËt bµn, nghÕ, nhµ cöa...
2.Tõ tiÕng viÖt:
TiÕng viÖt (còng nh tÊt c¶ çc ng«n ng÷ kh¸c) ngoµi nh÷ng tõ cã mÆt tõ
l©u: ¨n, uèng, bß, l¨n, nãi, viÕt... cã nh÷ng tõ xuÊt hiÖn sau hoÆc míi xuÊt
hiÖn biÓu thÞ nh÷ng sù vËt, hiÖn tîng míi cã mÆt trong ®êi sèng x· héi ®¸p
øng nhu cÇu t duy mµ giao tiÕp míi mµ x· héi ®Æt ra. Nh÷ng tõ ng÷ cña
tiÕng viÖt cuèi thÕ kû XIX kh«ng ®ñ ®Ó cho ngêi ViÖt Nam giao tiÕp víi
nhau ë mäi lÜnh vùc cña x· héi ViÖt Nam. CÊu t¹o tõ lµ vËn ®éng cña ng«n
ng÷ nh»m t¹o ra çc tõ ng÷ cho ng«n ng÷. CÊu t¹o tõ còng lµ mét ph©n m«n
tõ vùng häc cÇn ®îc nghiªn cøu vÒ sù vËn ®éng cÊu t¹o tõ, ph©n lo¹i cÊu
t¹o tõ. ý nghÜa cña tõ thuéc çc kiÓu ®ã.
a, §¬n vÞ cÊu t¹o:
§¬n vÞ c¬ së ®Ó çu t¹o tõ lµ çc tiÕng çi mµ ng÷ ©m häc vÉn gäi lµ ©m
tiÕt.
- TiÕng cña tiÕng viÖt cã gi¸ trÞ t¬ng ®¬ng nh h×nh vÞ, trong çc ng«n
ng÷ kh¸c, vµ chóng ta còng gäi chóng lµ çc h×nh tiÕt, ©m tiÕt, cã gi¸ trÞ
h×nh th¸i häc.
8

- VÒ h×nh thøc: Nã trïng víi ©m ®o¹n ph¸t ©m tù nhiªn ®îc gäi lµ ©m tiÕt.
- VÒ néi dung: Nã lµ ®¬n vÞ nhá nhÊt cã néi dung ®îc thÓ hiÖn, cã gi¸
trÞ h×nh th¸i häc( cÊu t¹o tõ). Sù cã mÆt hay v¾ng mÆt cña mét tiÕng trong
mét chuçi lêi noÝ ra nµo ®ã bao giê còng ®em ®Õn t¸c ®éng nhÊt ®Þnh vÒ
mÆt nµy hay mÆt kh¸c.
* Çc ph¬ng thøc t¹o tõ tiÕng viÖt:
+ çc ph¬ng thøc ho¸ tõ tè: Ph¬ng thøc t¹o tõ lµ c¬ chÕ theo ®ã çc tõ tè
®îc xö lý ®Ó t¹o ra çc tõ cña mét ng«n ng÷. Ph¬ng thøc ho¸ tõ tè lµ ph¬ng
thøc kÕt hîp hai hoÆc h¬n hai tõ tè hoÆc t¸c ®éng vµo çc tõ tè c¬ së lµm
s¶n sinh ra çc tõ tè thø sinh ®Ó t¹o ra çc tõ phøc tiÕng viÖt:
+ Ph¬ng thøc ghÐp: Lµ ph¬ng thøc kÕt hîp hai hoÆc h¬n hai tõ tè c¬ sá
vèn ®éc lËp víi nhau ®Ó cho mét tõ phøc.
VÝ dô: Ph¬ng thøc ghÐp kÕt hîp hai tõ tè " nhµ " vµ "cöa" cho ta tõ ghÐp
nhµ cöa, " quÇn ", vµ " ¸o " cho ta tõ ghÐp quÇn ¸o...
+ Ph¬ng thøc l¸y: Lµ ph¬ng thøc t¸c ®éng vµo mét tõ tè c¬ së, lµm s¶n
sinh ra mét tõ tè thø sinh lÆp lai ng÷ ©m cña tõ tè c¬ së, tæng thÓ tõ tè c¬
së vµ tõ tè thø sinh lµ mét tõ phøc ®îc gäi lµ tõ l¸y.
VÝ dô: Ph¬ng thøc l¸y t¸c ®éng vµo tõ tè " ®Ñp ", lµm xuÊt hiÖn tè thø
sinh " ®Ï ". Tæng thÓ " ®Ñp ®Ï " lµ tõ l¸y...
Ngoµi hai ph¬ng thøc ho¸ ghÐp vµ l¸y, tiÕng viÖt cßn sö dông hai ph¬ng
thøc thø yÕu n÷a ®Ó t¹o ra rõ míi tõ mét tõ cã tríc ( tõ ®¬n hay tõ phøc cã
tríc ) ®ã lµ ph¬ng thøc biÕn ®æi ng÷ nghÜa.
VÝ dô: " hoa "( b«ng hoa ) chuyÓn nghÜa cho hai tõ hoa ( hoa tai vµ hoa
c©n ).
+ Ph¬ng thøc rót gän: §ã lµ ph¬ng thøc lo¹i bá ®i mét vµi ©m tiÕt trong
nh÷ng tõ nhiÒu ©m tiÕt cã tríc. KÕt qu¶ ta cã mét tõ cã sè lîng ©m tiÕt Ýt
h¬n cïng nghÜa víi sè tõ cã sè lîng ©m tiÕt nhiÒu h¬n.
VÝ dô: Tõ " ®Þa lý " rót gän thµnh "®Þa ", " vËt lý " rót gän thµnh " lý "...
VËy xÐt vÒ mÆt cÊu t¹o ta cã thÓ chia tõ tiÕng viÖt thµnh hai lo¹i tõ ®¬n
vµ tõ phøc.
+ Tõ ®¬n lµ tõ chØ do mét tõ tè t¹o nªn. Tõ tè t¹o nªn tõ ®¬n cã thÓ mét
©m tiÕt hoÆc nhiÒu ©m tiÕt nh t¾c kÌ, ba hoa, bå kÕt, radi«...Trong tõ ®¬n
tiÕng viÖt l¹i chia thµnh tõ ®¬n ®¬n ©m tiÕt vµ tõ ®¬n ®a ©m tiÕt.
+ Trong tõ phøc: Cã tõ ghÐp vµ tõ l¸y.
b, XÐt vÒ mÆt chøc n¨ng:
Tõ cã hai chøc n¨ng c¬ b¶n: Chøc n¨ng ®Þnh danh vµ phi ®Þnh danh.
Nh÷ng chøc n¨ng ®ã n»m trong ®Þnh nghÜa vÒ tõ tiÕng viÖt mét çch
kh¸i qu¸t nh sau: tõ lµ nh÷ng h×nh thøc ng÷ ©m nhá nhÊt. cè ®Þnh, s½n cã,
b¾t buéc, ®· trë thµnh nh÷ng ®¬n vÞ nhËn thøc vµ giao tiÕp ®«Ý víi ngêi
ViÖt Nam. §ã lµ nh÷ng tõ ®Þnh danh. Bªn c¹nh çc tõ ®Þnh danh tiÕng viÖt
cßn çc tõ phi ®Þnh danh tiÕng viÖt. §ã lµ nh÷ng dÊu hiÖu chi dÉn çch dïng
9

lêi nãi vµ çc quan hÖ gi÷a çc tõ biÓu thÞ çc quan hÖ sù vËt hiÖn tîng... vÝ
dô: Trong çc c©u nãi sau ®©y:
- T«i ®i vinh ®©y. B¹n kh«ng ®i µ?
- Anh Êy kh«ng nh÷ng th«ng minh mµ cßn ch¨n chØ th× ch¾c ch¾n sÏ ®¹t
kÕt qu¶ cao trong kú thi tèt nghiÖp.
Çc tõ : ®©y, kh«ng...µ? kh«ng nh÷ng... mµ cßn; th×...kh«ng t-
¬ng øng víi bÊt kú mét sù vËt, hiÖn tîng nµo. Chóng kh«ng ph¶i lµ tªn gäi
cña sù v¸t hiÖn tîng. §©y lµ nh÷ng tõ phi ®Þnh danh. §ã lµ nh÷ng h tõ hay h
ho¸. Chóng kh«ng cã chøc n¨ng ®Þnh danh mÆc dï chóng vÉn cã nghÜa.
Chóng chØ ®îc dïng ®Ó b¸o cho ta biÕt ngêi nãi dïng c©u nãi theo çch nµo (
theo hµnh vi ng«n ng÷ nµo ) nh tõ ®©y ®îc dïng khi ngêi nãi muèn lu ý ®Õn
lêi nãi, viÖc lµm s¾p x¶y ra cña ngêi nãi; kh«ng...µ? ®îc dïng ®Ó hái vÒ ý
kiÕn th¸i ®é cña ngêi nghe vÒ m«t hiÖn tîng hay sù kiÖn nµo ®Êy, cßn tõ
ch¾c ch¾n dïng ®Ó kh¼ng ®Þnh; tõ kh«ng nh÷ng ... mµ cßn ... th×...®îc
dïng ®ª liªn kÕt çc c©u nhá víi nhau.
Tõ lµ ®¬n vÞ ng«n ng÷ nhá nhÊt ®Ó t¹o c©u vµ ®Ó hiÓu ý nghÜa cña
c©u. V× vËy tõ ®Þnh danh vµ phi ®Þnh danh ®Òu cÇn thiÕt cho ho¹t ®éng
cña tiÕng viÖt. ChØ riªng nh÷ng tõ ®Þnh danh kh«ng ®ñ ®Ó t¹o ra nh÷ng
c©u nãi thùc cã trong giao tiÕp h»ng ngµy.
II, NghÜa cña tõ:
NghÜa cña tõ lµ toµn bé néi dung tinh thÇn mµ mét tõ ( hay mét ng÷ cè
®Þnh ) gîi ra khi chóng ta tiÕp xóc víi tõ ®ã. Nhê nghÜa cña tõ trong mét
c©u mµ chóng ta hiÓu ®îc c©u ®ã.
§¹i bé phËn tõ ®Þnh danh lµ tõ miªu t¶, çc tõ kh¸c nhau vÒ chøc n¨ng
th× nghÜa còng kh¸c nhau.
Çc tõ ®Þnh danh lµ çc tõ cã chøc n¨ng ®a çc sù vËt, sù kiÖn trong
hiÖn thùc ngoµi ng«n ng÷ vµo ng«n ng÷, biÕn chóng thµnh çc ®¬n vÞ
ng«n ng÷. §ã lµ çc tõ thùc, tøc çc ®éng tõ, tÝnh tõ, danh tõ, çc tõ chØ sè
nh: ®¸nh, ®Èy..., hiÒn lµnh, ngay th¼ng,..häc sinh, sinh viªn...tr¨m,
ngh×n...nghÜa cña çc tõ miªu t¶ cßn do çc quan hÖ gi÷a tõ víi tõ trong
ng«n ng÷ quyÕt ®Þnh. Nãi çch kh¸c, nghÜa cña çc tõ ®Þnh danh lµ sù vËt
vµ hiÓu biÕt vÒ chóng ®· ®îc ng«n ng÷, ®· cÊu tróc ho¸.
NghÜa cña tõ ®Þnh danh kh«ng ph¶i lµ mét khèi kh«ng ph©n ho¸,
nghÜa cña çc tõ ®Þnh danh lµ mét thÓ thèng nhÊt gåm bèn thµnh phÇn:
nghÜa biÓu vËt, nghÜa biÓu niÖm, nghÜa biÓu th¸i vµ nghÜa ng÷ ph¸p.
TÊt c¶ bèn thµnh phÇn nµy ®Òu lµ kÕt qu¶ cña çc quan hÖ trong tõ vùng
cña mét ng«n ng÷ mµ cã. Mçi thµnh phÇn nghÜa nãi trªn ®Òu cã tÝnh cÊu
tróc, cã nghÜa lµ ®Òu n»m trong mét quan hÖ víi çc tõ kh¸c. Giíi ®©y,
chóng ta lÇn lît xÐt tõng thµnh phÇn mét. NghÜa biÓu vËt, nghÜa biÓu
niÖm, nghÜa biÓu th¸i, ®îc gäi gép chung lµ nghÜa tõ vùng.
1, NghÜa biÓu vËt:
10

NghÜa biÓu vËt lµ lo¹i sù vËt ®îc tõ gäi tªn, biÓu thÞ ( nghÜa biÓu vËt
cña tõ thãc tÊt c¶ nh÷mg h¹t thãc, ®ã lµ tÊt c¶ vËn ®éng ®æi chç... ).
NghÜa biÓu vËt cña tõ cßn lµ ph¹m vi sù vËt mµ tõ ®ã ®îc sö dông.
VÝ dô: T duy, nghÜ, kÕt luËn...lµ ngêi, nghÜa biÓu vËt cña tõ sña lµ chã.
MÌo, h¬u, nai...kh«ng ph¶i lµ nghÜa biÓu vËt cña tõ sña.
ChÝnh v× vËy kh«ng nªn nghÜ r»ng sù vËt ngoµi ng«n ng÷ ®i th¼ng
vµo tõ vùng thµnh nghÜa biÓu vËt.
- Cã nh÷ng sù vËt chØ cã tõ t¬ng øng trong ng«n ng÷ nµy mµ kh«ng cã
tõ trong ng«n ng÷ kh¸c...
- Cã nh÷ng tõ mµ ë ng«n ng÷ nµy lµ mét tõ, ng«n ng÷ kia l¹i cã nhiÒu tõ.
VÝ dô: TiÕng viÖt cã çc tõ: Thãc, lóa, g¹o, c¬m. c¶ bèn tõ ®ã t¬ng ®¬ng víi
mét tõ TiÕng Anh: rice.
- Cã tõ cã nhiÒu nghÜa biÓu vËt nhng sè lîng vµ tÝnh chÊt çc nghÜa
biÓu vËt cña mét tõ kh«ng gièng ë çc ng«n ng÷ kh¸c. Tõ: Wing tiÕng anh t-
¬ng ®¬ng víi tõ çnh nh¶y cã nghÜa biÓu vËt: sù bay, sù cÊt çnh, çi nhµ,
m¶n tµu, phi ®éi, çnh tay, sù che chë...nh÷ng nghÜa biÓu vËt nµy tõ çnh
tiÕng viÖt.
Cã thÓ nãi: NghÜa biÓu vËt lµ ph¹m trï cña ng«n ng÷, lµ kÕt qu¶ cña
sù ng«n ng÷ ho¸ çc sù vËt ngoµi ng«n ng÷.
2, NghÜa biÓu niÖm:
a, §Þnh nghÜa:
NghÜa biÓu niÖm cña tõ lµ hiÓu biÕt vÒ nghÜa biÓu vËt cña tõ.
CÇn chó ý, nãi nghÜa biÓu niÖm lµ hiÓu biÕt vÒ nghÜa biÓu vËt,
kh«ng ph¶i vÒ chÝnh sù vËt cã thùc ë ngoµi ®êi. HiÓu biÕt vÒ sù vËt ë
ngoµi ®êi lµ kh¸i niÖm vÒ sù vËt ®ã. Nh vËy, nÕu nghÜa biÓu vËt lµ ng«n
ng÷ ho¸ sù vËt ngoµi ®êi th× nghÜa biÓu niÖm lµ ng«n ng÷ ho¸ kh¸i niÖm
vÒ sù vËt.
Nh thÕ còng cã nghÜa lµ nghÜa biÓu niÖm cßn do quan hÖ gi÷a çc
nghÜa biÓu niÖm trong tõ vùng cña mét ng«n ng÷ mµ cã.
b, CÊu tróc ý nghÜa biÓu niÖm:
NghÜa biÓu niÖm lµ mét cÊu tróc do çc nÐt nghÜa, tøc lµ çc yÕu
tè ng÷ nghÜa nhá h¬n hîp thµnh. Çc nÐt mghÜa mét phÇn ph¶n ¸nh çc
thuéc tÝnh cña sù vËt ngoµi ng«n ng÷, mét phÇn do cÊu tróc ng«n ng÷ quy
®Þnh.
VÝ dô: Tõ thãc, tõ nµy do çc nÐt nghÜa: / sù vËt vËt lý /, / h¹t / , / cña
c©y lóa/, / cßn nguyªn c¶ trÊu, cha bÞ xay gi·/ , / ®· ®îc gÆt vÒ, ph¬i cÊt gi÷
/, / lµm nguyªn liÖu ®Ó chÕ biÕn l¬ng thùc / .
Trong çc nÐt nghÜa nµy, nÐt nghÜa / cha bÞ xay gi· /, / ®· ®îc gÆt
vÒ, t¸ch khái b«ng lóa /, / lµm nguyªn liÖu ®Ó chÕ biÕn l¬ng thùc / lµ nh÷ng
nÐt nghÜa ®· bÞ quy ®Þnh bëi çc tõ lóa, g¹o, c¬m.
Khi ph©n tÝch nghÜa biÓu niÖm cña tõ lóa l¹i ph¶i nªu nh÷ng nÐt
nghÜa gióp chóng ta ph©n biÖt chóng v¬Ý " thãc ", ®ã lµ nÐt nghÜa / h¹t
11

hay c©y / , / c©y l¬ng thùc chñ yÕu cña vïng Nam ¸, / ®îc trång vµ ®ang
sèng /,...
çc nÐt nghÜa cña tõ lóa kh¸i qu¸t h¬n çc nÐt nghÜa h×nh thµnh nªn
nghÜa biÓu niÖm cña thãc.
3, NghÜa ng÷ ph¸p:
Chóng ta ®· biÕt çc tõ chia thµnh çc tõ lo¹i. Çc tõ lo¹i lín l¹i chia thµnh
çc tiÓu lo¹i. NghÜa biÓu niÖm cña tõ cã mét çi khu«n gåm çc nÐt nghÜa
chung. Çi khu«n nµy chÝnh lµ nghÜa tõ lo¹i, tøc lµ nghÜa ng÷ ph¸p cña tõ
®ã. VÝ dô: çc ®éng tõ: ra, vµo, lªn, xuèng, tíi, lui, cã khu«n chung: / ho¹t
®éng /, / vËn ®éng dêi chç /, / kh«ng co çch thøc / , / theo híng so víi ®iÓm
xuÊt ph¸t / hay ®iÓm tíi.
Çc tõ: bß, l¨n, trên, ch¹y... cã nÐt nghÜa chung lµ / ho¹t ®éng /, / vËn
®éng dêi chç /... cã khu«n chung / ho¹t ®éng /, / lµm cho vËt kh¸c dêi chç /, /
theo nh÷ng çch thøc nhÊt ®Þnh. /...
Çc khu«n chung ®ã chÝnh lµ ý nghÜa ng÷ ph¸p tiÓu lo¹i n»m trong
tiÓu lo¹i lín h¬n / vËn ®éng dêi chç / .
ý tiÓu lo¹i lín nµy l¹i n»m trong ý nghÜa ng÷ ph¸p tõ lo¹i chung nhÊt /
ho¹t ®éng / lµ ý nghÜa tõ lo¹i cña tõ lo¹i ®éng tõ.
ý nghÜa ng÷ ph¸p lµ mét bé phËn trong ý nghÜa biÓu niÖm cña tõ,
quyÕt ®Þnh kh¶ n¨ng kÕt hîp çc tõ víi nhau.
4, ý nghÜa biÓu th¸i:
ý nghÜa biÓu th¸i lµ nÐt nghÜa biÓu thÞ t×nh c¶m,th¸i ®é ®¸nh gi¸
xÊu. tèt ®i kÌm víi ýa nghÜa biÓu niÖm
VÝ dô: hai tõ “Ngoan cè” vµ “Ngoan cêng”. Ngoan cè cã nghÜa lµ
xÊu,cßn ngoan cêng cã nghÜa lµ tèt, t¸n d¬ng.
CÇn chó ý cã nh÷ng tõ dïng trong trêng hîp nµy th× cã nghÜa b×nh th-
êng,dïng trong trêng hîp kh¸c th× cã nghÜa xÊu.
VÝ dô: Tõ 'Mß' cã nghÜa biÓu c¶m trong c©u:
Mß con ç trong chËu, nhng cã nghÜa xÊu trong c©u: B©y giê mß ®i
®©u ®Êy?...
III. HiÖn tîng nhiÒu nghÜa vµ çc ph¬ng thøc chuyÓn nghÜa tõ:
1. HiÖn tîng nhiÒu nghÜa:
a. NhiÔu nghÜa lµ g×?
Tõ nhiÔu nghÜa lµ tõ ngoµi nghÜa biÓu vËt vµ nghÜa biÓu niÖm ®Çu
tiªn cßn ®îc dïng ®Ó biÓu thÞ nhiÒu nghÜa biÓu vËt vµ nhiÒu nghÜa biÓu
niÖm kh¸c n÷a.
b. TÝnh hÖ thèng ë hiÖn tuîng nhÒu nghÜa:
b1. Kh¸i niÖm (vÒ tÝnh hÖ thèng ë hiÖn tîng nhiÒu nghÜa):
_Trong hiÖn tîng nhiÒu nghÜa nªn ph©n biÖt hiÖn tîng nhiÔu nghÜa
biÓu vËt vµ nhiÒu nghÜa biÓu niÖm.
_C¬ së ®Ó nhËn biÕt tÝnh nhiÒu nghÜa biÓu niÖm cñamét tõ lµ :
12

+ Khi mét tõ chuyÓn tõ lo¹i hay tiÓu lo¹i th× mçi nghÜa tõ lo¹i hay tiÓu
lo¹i lµ mét nghÜa biÓu niÖm kh¸c nhau .
+Khi cïng mét nghÜa biÓu lo¹i, nÕu cÊu tróc biÓu niÖm kh¸c nhau th×
øng víi bao nhiªu cÊu tróc ý biÓu niÖm lµ cã bÊy nhiªu ý nghÜa biÓu niÖm.
b2. Hai mÆt cña tÝnh hÖ thèng vÒ nghÜa cña tõ:
TÝnh nhiÒu nghÜa néi bé thÓ hiÖn ë hai m¨t:
+ Gi÷a çc nghÜa kh¸c nhau cã mét sù thèng nhÊt nµo ®ã. TÝnh thèng
nhÊt nµy thÓ hiÖn ë chç çc nghÜa kh¸c nhau ®Òu ph¸t triÓn trªn mét( mét
vµi) nÐt nghÜa nµo ®ã trong nghÜa biÓu niÖm thø nhÊt cña nã.
ChÝnh nÐt nghÜa ®¶m b¶o tÝnh thèng nhÊt nµy sÏ gióp ta lÝ gi¶i sù kh¸c
nhau vÒ híng ph¸t triÓn ng÷ nghÜa cña çc tõ cïng trêng víi nhau.
+ TÝnh hÖ thèng gi÷a hiÖn tîng nhiÒu nghÜa bªn ngoµi: çc tõ cïng
nhãm, cïng trêng cïng chuyÓn nghÜa theo mét híng gièng nhau.
2, Çc ph¬ng thøc chuyÓn nghÜa .
a, Èn dô vµ ho¸n dô.
Hai ph¬ng thøc chuyÓn nghÜa phæ biÕn trong tÊt c¶ çc ng«n ng÷ trªn
thÕ giíi lµ Èn dô vµ ho¸n dô.
Cho A lµ mét h×nh thøc ng÷ ©m, X vµ Y lµ nh÷ng nghÜa biÓu vËt. A vèn
lµ tªn gäi cña X ( tøc lµ X co ý nghÜa biÓu vËt chÝnh cña A ).
Ph¬ng thøc Èn dô lµ ph¬ng thøc lÊy tªn gäi A cña X ®Ó gäi tªn Y ( ®Ó
biÓu thÞ ) nÕu nh X vµ Y co nÐt nµo gièng nhau.
Cßn ph¬ng thøc ho¸n dô lµ ph¬ng thøc lÊy tªn gäi A cña X ®Ó gäi tªn Y
nÕu X vµ Y ®ii ®«i víi nhau trong thùc tÕ kh¸ch quan.
Èn dô lµ ph¬ng thøc chuyÓn nghÜa dùa trªn quan hÖ t¬ng ®ång gi÷a
X vµ Y. Ho¸n dô lµ ph¬ng thøc chuyÓn nghÜa dùa trªn quan hÖ tiÕp cËn
( gÇn gòi nhau ) gi÷a X vµ Y.
a1, Èn dô.
Tuú theo çc sù vËt X vµ Y tøc lµ sù chÝnh vµ sù vËt nhËn tªn gäi Èn dô
lµ çc sù vËt cô thÓ, c¶n nhËn ®îc b»ng gi¸c quan hay lµ çc sù vËt trõu tîng
mµ Èn dô chia thµnh ¨n dô cô thÓ - cô thÓ vµ Èn dô cô thÓ - trõu tîng.
Sù ph©n biÖt c¬ chÕ Èn dô theo nÐt nghÜa chung dùa vµo ®ã mµ xuÊt
hiÖn çc Èn dô.
+ Cã çc Èn dô h×nh thøc, tøc lµ nh÷ng Èn dô dùa trªn sù gièng nhau vÒ
h×nh thøc gi÷a çc sù vËt.
VÝ dô: nghÜa cña tõ ch©n, mòi, çnh trong ch©n bµn, ch©n nói, ch©n t-
êng..., mòi thuyÒn, mòi ®Êt, mòi dao..., çnh ®ång, çnh buåm, çnh qu¹t...
+ Cã çc Èn dô vÒ vÞ trÝ: tøc lµ nh÷ng Èn dô dùa trªn sù gièng nhau
vÒ vÞ trÝ dùa çc sù vËt.
VÝ dô: nãi ruét bót, lßng s«ng, ®Çu lµng, ngän nói, gèc cña vÊn ®Ò,
ngµnh khoa häc, kh«ng ph¶i v× nh÷ng sù vËt nµy cã h×nh d¸ng gièng nh
nh÷ng sù vËt chÝnh ( ruét trong bông, ®Çu con ngêi, ngän cña çi c©y...)
mµ lµ sù t¬ng quan vÞ trÝ cña çc sù vËt kh¸c ( nh so víi vá bót, so víi çi
13

lµng, so víi sên nói, ch©n nói...) còng gièng nh t¬ng quan vÞ trÝ cña çc sù
vËt chÝnh so víi toµn bé c¬ thÓ hay so víi c¶ çi c©y chøa chóng.
Cã nh÷ng Èn dô çch thøc hiÖn gi÷a hai ho¹t ®éng hiÖn tîng.
VÝ dô: khi nãi " c¾t hé khÈu ", " n¾m t tëng ", ... lµ chóng ta chØ râ
çch thøc " chuyÓn hé khÈu ", çch thøc " nhËn thøc t tëng "... còng gièng
nh çch thøc chóng ta " c¾t ", " n¾m"...mét sù vËt vËt lý, cô thÓ vËy.
+ Cã nh÷ng Èn dô dùa vµo sù gièng nhau vµ chøc n¨ng gi÷a çc sù vËt.
VÝ dô: " bÕn " trong " bÕn xe", " bÕn tµu "... kh«ng gièng vÒ h×nh d¹ng,
vÞ trÝ... víi " bÕn s«ng ", " bÕn ®ß ": nã chØ gièng ë " bÕn s«ng ", " bÕn ®ß
" ë chøc n¨ng " ®Çu mèi giao th«ng ". nh vËy, " bÕn " lµ mét Èn dô chøc
n¨ng.
+ Cã nh÷ng Èn dô kÕt qu¶: tøc lµ nh÷ng Èn dô dùa vµo sù gièng nhau vÒ
t¸c ®éng cña çc sù vËt ®èi víi con ngêi.
VÝ dô: s¸ng sña, mê mÞt trong t¬ng lai s¸ng sña, triÓn väng mê mÞt, Ên
tîng nÆng nÒ...
Sù ph©n lo¹i çc Èn dô theo c¬ chÕ nÐt nghÜa ®ång nhÊt kh«ng ph¶i
bao giõo còng t¸ch b¹ch, døt kho¸t. Trong rÊt nhiÒu ¼n dô kh«ng ph¶i chØ
mét mµ thêng lµ mét sè nÐt nghÜa.
N¾m ®îc c¬ chÕ Èn dô, nhÊt lµ n¾m ®îc c¬ chÕ çc nÐt nghÜa lµ rÊt
cÇn thiÕt ®Ó hiÓu s©u s¾c ý nghÜa cña tõ vµ hµm ý mµ ngêi nãi göi g¾m
vµo trong ®ã.
b, Ho¸n dô.
Trong tiÕng viÖt, ph¬ng thøc ho¸n dô cã çc c¬ chÕ nh sau:
b1, Ho¸n dô dùa trªn quan hÖ bé phËn - toµn thÓ gi÷a hai ý
nghÜa biÓu vËt X vµ Y; X lµ bé phËn cña Y hoÆc X lµ toµn thÓ Y bé phËn.
c¬ chÕ nµy l¹i cã çc d¹ng nhá:
+ LÊy tªn gäi cña bé phËn c¬ thÓ thay cho c¶ c¬ thÓ, cho c¶ ngêi hay
cho c¶ toµn thÓ.
VÝ dô: Ch©n, tay, mÆt, miÖng... lµ tªn gäi cña çc bé phËn c¬ thÓ.
Trong çc trêng hîp sau: cã ch©n trong ®éi bãng, ch©n gi¸m ®èc, ®ñ
mÆt anh tµi, gia ®×nh cã bèn miÖng ¨n...Chóng chØ c¶ ngêi, c¬ thÓ trän
vÑn.
+LÊy tªn gäi cña tiÕng kªu, cña ®Æc ®iÓm h×nh d¸ng gäi tªn con vËt.
VÝ dô: R¾n c¹p nong, r¾n säc da...da çc loµi r¾n nµy gièng nh nh÷ng
vÖt trªn vá qu¶ da, nh÷ng khoanh l¹t buéc ë c¹p nong, c¹p nia...
+Tªn riªng ®îc dïng thay cho tªn gäi cña lo¹i trêng hîp ba con n¨m,
vina...vèn lµ çc tªn riªng cã khi ®îc dïng ®Ó chØ "thuèc l¸".
+LÊy tªn gäi cña mét sè nhá ®Ó chØ mét sè lín kh«ng ®Õm hÕt hoÆc
lÊy tªn gäi cña mét sè cô thÓ ®Ó chØ mét sè kh«ng x¸c ®Þnh.
VÝ dô: tr¨m, ngh×n...tr¨m miÖng mét lêi, ngh×n ngêi mét chÝ...
+LÊy tªn gäi cña toµn bé ®Ó gäi tªn bé phËn.
14

VÝ dô: "Mét ngµy c«ng", "Mét ®ªm v¨n nghÖ", "Th¸ng liªn hoan
phim"..."Ngµy", "§ªm", "Th¸ng" lµ nh÷ng tõ chØ thêi gian lín: 12giê,hoÆc
30(31) ngµy...
b2, Ho¸n dô dôa trªn quan hÖ vËt chøa - vËt bÞ chóa:
Tªn gäi cña vËt chøa ®îc dïng ®Ó chØ nh÷ng çi n»m trong nã.
VÝ dô: Nhµ lµ " c«ng tr×nh kiÕn tróc ®Ó ë", tøc lµ "vËt chøa". Nhng trong
mét nhµ sum häp tróc mai th× nhµ lµ nh÷ng ngnêi trong gia ®×nh, tøc lµ
nh÷ng ngêi "®îc chøa ®ùng trong çi nhµ"
b3.Ho¸n dô dùa trªn quan hÖ nguyªn liÖu vµ s¶n phÈm ®îc chÕ
t¹o ra tõ nguyªn liÖu:
VÝ dô: Thau: hîp kim ®ång vµ thiÕc, nhng çi thau th× nã l¹i chØ "®å
vËt" ®îc lµm ra tõ hîp kim ®ã...
b4,Ho¸n dô dùa trªn quan hÖ ®å dïng, dông cô víi ngêi sö dông:
VÝ dô: c©y viol«ng, c©y s¸o...,c©y bót trÎ víi nghÜa "nh¹c c«ng", "nhµ
v¨n" lµ nh÷ng ho¸n dô lÊy tªn gäi dông cô ®Ó chØ ngêi.
b5.Ho¸n dô dùa trªn quan hÖ dông cô - ngµnh nghÒ:
VÝ dô: bóa, sóng, cµy, bót...chØ nghÖ nghiÖp: tay bóa, tay sóng, tay
cµy, tay bót...
b6. Ho¸n dô dùa trªn quan hÖ vËt chøa vµ lîng chÊt ®îc chøa
®ùng.
b7. Ho¸n dô dùa trªn quan hÖ c¬ quan chøc n¨ng vµ chøc n¨ng:
Trong nh÷ng ho¸n dô nµy tªn gäi cña c¬ quan ®îc dïng ®Ó gäi cho çc
chøc n¨ng, nh ®Çu chØ "trÝ tuÖ","lÝ trÝ", tim chØ "t×nh c¶m"...
b8. Ho¸n dô dùa vµo quan hÖ gi÷a t thÕ cô thÓ vµ nguyªn nh©n
cña t thÕ:
Tªn gäi çc t thÓ quan s¸t ®îc dïng ®Ó chØ çc hµnh vi hoÆc t×nh tr¹ng
sinh lÝ, t©m lÝ ®i kÌm víi chóng.
VÝ dô: t¾t thë, nh¾m m¾t, xu«i tay,...chØ "çi chÕt", "khoanh tay" chØ
sù bÊt lùc...
b9. Ho¸n dô dùa vµo ©m thanh ®Ó gäi tªn ®éng t¸c: Nh÷ng tiÕng
®éng do ho¹t ®éng g©y ra ®îc dïng ®Ó gäi tªn ®éng t¸c.
VÝ dô: ®Ðt (®¸nh b»ng roi), bÞch (®©m vµo ngùc)...
b10. Ho¸n dô dùa vµo quan hÖ gi÷a ho¹t ®éng vµ s¶n phÈm ®îc
t¹o ra do ho¹t ®éng ®ã.
b11. Ho¸n dô dùa vµo quan hÖ gi÷a ho¹t ®éng vµ c«ng cô.
b12. Ho¸n dô dùa vµo quan hÖ gi÷a ®éng t¸c tiªu biÓu vµ toµn
bé qu¸ tr×nh s¶n xuÊt.
b13. Ho¸n dô dùa vµo quan hÖ gi÷a nguyªn liÖu vµ ho¹t ®éng
dïng nguyªn liÖu ®ã.
b14. Ho¸n dô dùa trªn quan hÖ sù vËt vµ mµu s¾c.
b15. Ho¸n dô dùa vµo quan hÖ gi÷a tinh chÊt cña sù vËt vµ b¶n th©n
sù vËt
15

IV. Thµnh ng÷ ( ng÷ cè ®Þnh ):
1, Kh¸i niÖm:
Ng÷ cè ®Þnh lµ nh÷ng tè hîp gåm nhiÒu tõ cè ®Þnh vÒ mÆt çc tõ cô thÓ
t¹o nªn tæ hîp, cè ®Þnh vÒ mÆt kÕt cÊu ng÷ ph¸p, cè ®Þnh vÒ nghÜa ( §ç
H÷u Ch©u ).
- Hay nãi mét çch kh¸c ng÷ cè ®Þnh lµ nh÷ng ®¬n vÞ t¬ng ®¬ng víi tõ
lµm thµnh tõ vùng cña mét ng«n ng÷ tiÕng viÖt.
- Ng÷ cè ®Þnh lµ ®¬n vÞ do mét sè tõ hîp l¹i, tån t¹i víi t çch lµ mét ®¬n
vÞ cã s½n nh tõ, cã thµnh tè cÊu t¹o vµ ng÷ nghÜa nh tõ.
VÝ dô: Çc ng÷ cè ®Þnh: §Ñp nh tiªn, xÊu nh ma, «ng nãi gµ bµ nãi vÞt,
khoÎ nh voi...
2, Çc ®Æc ®iÓm ng÷ cè ®Þnh:
a, CÊu tróc h×nh thøc cña ng÷ cè ®Þnh:
ë trªn chóng ta ®· cã kh¸i niÖm vÒ ng÷ cè ®Þnh. VÒ mÆt cÊu tróc h×nh
thøc ng÷ cè ®Þnh chia lµm hai nhãm:
- Ng÷ cè ®Þnh lµ côm tõ. VÝ dô: Dai nh ®Øa, mét n¾ng hai s¬ng, hÕt níc
hÕt çi...
- Ng÷ cè ®Þnh lµ c©u. VÝ dô: Chuét ch¹y cïng sµo, chuét sa chÜnh g¹o,
®òa mèc chßi m©m son...
Çc nhãm lín nµy l¹i cã thÓ chia thµnh çc nhãm nhá h¬n n÷a.
b, NghÜa cña çc ng÷ cè ®Þnh:
C¨n cø vµo chøc n¨ng trong c©u vµ ng÷ nghÜa, çc ng÷ cè ®Þnh cã thÓ
chia thµnh ba nhãm lín.
b1, Ng÷ cè ®Þnh miªu t¶:
®©y lµ çc ng÷ cè ®Þnh t¬ng ®¬ng víi çc tõ miªu t¶. Chóng biÓu thÞ
nh÷ng ho¹t ®éng, ®Æc ®iÓm, sù vËt tuy ®· cã nh÷ng tõ gäi tªn trong tõ vùng
nhng tªn gäi ®ã cha ®ñ ®Ó chØ çc s¾c th¸i kh¸c nhau cña ho¹t ®éng, tÝnh
chÊt sù vËt, Çc ng÷ cè ®Þnh b»ng mét sù vËt tÝnh chÊt cô thÓ ®Ó thÓ
hÞªn çc s¾c th¸i cÇn diÔn ®¹t. Nh÷ng tõ cè ®Þnh nµy thêng lµ çc ®¬n vÞ
®ång nghÜa kh¸c nhau vÒ s¾c th¸i vµ víi tõ träng t©m cho ng÷ cè ®Þnh ®ã.
Cã mét kh¸i niÖm cÇn lµm râ ®Ó hiÓu çc ng÷ cè ®Þnh nµy ®ã lµ çc kh¸i
niÖm nghÜa thµnh ng÷. ThÕ nµo lµ nghÜa thµnh ng÷: Gi¶ sö cã tæ hîp çc
yÕu tè A+ B +C +D... cã ý nghÜa S b»ng nghÜa cña A,B,C,D...TÝnh thµnh
ng÷ cã thÓ ë møc ®é kh¸c nhau" dïi ®ôc chÊm níc m¾m ", " ch¹y nh cê l«ng
c«ng ", " ch¹y r«ng b¸i c«ng "...
Nh×n chung tÊt c¶ çc ng÷ cè ®Þnh miªu t¶ Ýt nhiÒu cã tÝnh thµnh ng÷
do ®ã cã thÓ dïng thuËt ng÷, thµnh ng÷ ®Ó gäi çc ng÷ cè ®inh nµy.
VÝ dô: dai: - dai nh ®Øa, dai nh chã nhai rÎ r¸ch, dai nh ch¶o...
nãi: - nãi h¬u nãi vîn, nãi th¸nh nãi tíng, nãi mét tÊc ®Õn giêi.
C ¸c thµnh ng÷ s¾c th¸i ho¸ sù vËt, tr¹ng th¸i ho¸ sù vËt, tÝnh chÊt, ho¹t
®éng b»ng çc h×nh ¶nh rót ra tõ cuéc sèng, chñ yÕu lµ cuéc sèng n«ng
16

th«n nªn chóng cã tÝnh chÊt gîi h×nh tîng cã tÝnh chÊt biÓu c¶m râ rÖt. v×
thÕ mçi ng÷ cã ph¹m vi sö dông ( ph¹m vi biÓu vËt ) hÑp.
b2, Ng÷ cè ®Þnh ®Þnh danh: §©y lµ ng÷ cè ®Þnh cã h×nh thøc ng¾n
gän gièng nh çc tõ phøc nhng cÊu tróc nghÜa th× kh«ng chÆt chÏ nh tõ
phøc. Chóng biÓu thÞ mét sù vËt, hµnh ®éng, tÝnh chÊt cã ®Æc ®iÓm næi
bËt so víi çc sù vËt, tÝnh chÊt, tr¹ng th¸i cïng lo¹i.
VÝ dô: - M¾t: m¾t l¸ r¨m, m¾t bå c©u, m¾t l¬n...
- Nãi: nãi hít, nãi leo, nãi cµn, nãi ®ít...
- Cêi: cêi ruåi, cêi nh¹t, cêi khÈy...
b3, Qu¸n ng÷ cè ®Þnh: Qu¸n ng÷ lµ çch nãi, çch diÔn ®¹t kh¸c çch nãi
b×nh thêng ®Ó ®a ®Èy, ®Ó chuyÓn ý, hay dÉn ý chø kh«ng cã t¸c dông s¾c
th¸i ho¸ nh çc thµnh ng÷. Chóng kh«ng ph¶i lµ çc h×nh ¶nh, hiÖn tîng rót tõ
cuéc sèng nh çc thµnh ng÷. XÐt vÒ chøc n¨ng chóng thêng t¬ng ®¬ng víi çc
ng÷ chuyÓn tiÕp, víi çc thµnh phÇn chªm xen kÏ, mét sè tÝnh chÊt lµ çc
®¬n vÞ xng h«.
Mét bé phaajn quan träng çc qu¸n ng÷ cã tÝnh chÊt lµ nh÷ng dÊu hiÖu
®¸nh dÊu çc kiÓu ph¸t ng«n ®Æc trung cho nh÷ng hµnh vi ng«n ng÷.
VÝ dô: Ai còng biÕt, nh chóng ta ®· biÕt...râ rµng lµ...nãi çch kh¸c, nãi
tãm l¹i, nghÜa lµ...
V. Çc ph¬ng ph¸p gi¶i nghÜa tõ.
ViÖc d¹y tõ lµ d¹y nghÜa th«ng qua kh©u nµy mµ lµm cho häc sinh n¾m
®îc tÊt c¶ çc néi dung bµi häc,v× çi lçi ng÷ nghÜa lµ ý nghÜa biÓu niÖm
cho nªn gi¶ng nghÜa tõ lµ tríc hÕt lµm cho häc sinh hiÓu nã, n¾m ®îc çc
nghÜa chung vµ nghÜa riªng, réng vµ hÑp, cïng víi çc quan hÖ gi÷a chóng.
Tõ ý nghÜa biÓu niÖm ngêi gi¶ng sÏ híng dÉn cho häc sinh ph¸t hiÖn ra çc
thµnh phÇn ý nghÜa vµ quan hÖ ng÷ nghÜa gi÷a çc tõ ®ang gi¶ng víi çc tõ
kh¸c trong tõ vùng.
Cã 1 sè çch gi¶ng nghÜa tõ sau ®©y:
1, Ph¬ng ph¸p gi¶i nghÜa th«ng qua cÊu tróc nghÜa biÓu niÖm ( çc
®Þnh nghÜa kh¸i niÖm ).
- Da: líp bäc ngoµi c¬ thÓ ngêi hay ®éng vËt ë tr¹ng th¸i tù nhiªn nay ®·
t¸ch khái c¬ thÓ nh vËt liÖu.
- TrÊn ¸p: dïng søc m¹nh cña quyÒ lùc hay vò lùc ®Ó ng¨n chÆn kh«ng
cho mét søc chèng ®èi cña mét lùc lîng x· héi thêng lµ mét lùc lîng ph¶n
®éng, béc lé ra.
- ChËm ch¹p: chØ ®¨c ®iÓm cña vËn ®éng hay cña con ngêi thÓ hiÖn
trong vËn ®éng diÔn ra víi tèc ®é rÊt thÊp so víi tèc ®é b×ng thêng...
Gi¶ng nghÜa theo çch nµy lµ liÖt kª çc nÐt nghÜa víi sù s¾p xÕp nÐt
nghÜa kh¸i qu¸t tøc lµ çc nÐt nghÜa tõ lo¹i lªn tríc, çc nÐt nghÜa hÑp riªng
th× ë sau. Nhng kh«ng ph¶i çc tõ trong tõ vùng ®Òu ¸p dông çch gi¶i nghÜa
nµy v× cã nh÷ng nghÜa biÓu niªm lÜnh héi ®îc nhng kh«ng diÔn ®¹t thµnh
lêi ®îc.
17

2, Gi¶ng nghÜa theo lèi so s¸nh tõ ®ång nghÜa hoÆc tr¸i nghÜa.
§©y lµ çch gi¶ng mét tõ b»ng çch quy nã vÒ nh÷ng tõ ®· biÕt nhÊt thiÕt
çc tõ dïng ®Ó quy chiÕu ®ã ph¶i ®îc gi¶ng kü. Nh vËy tõ ®îc gi¶ng nghÜa
theo kh¸i niÖm( VÝ dô: Cam t©m - cam lßng ). V× tõ ®ång nghÜa thêng kh¸c
nhau vÒ s¾c th¸i cho nªn çch gi¶ng theo lèi so s¸nh tõ ®ång nghÜa chØ ¸p
dông cho çc tõ ®ång nghÜa tuyÖt ®èi. §èi víi nh÷ng tõ ®ång nghÜa kh¸c nªn
kÕt hîp víi d¹ng so s¸nh so s¸nh ®ång nghÜa víi çch gi¶ng theo kh¸i niÖm. §ã
lµ mét çch chän tõ ®ång nghÜa kh¸i qu¸t chung nhÊt, tõ nµy ®îc gi¶ng kü råi
bæ sung thªm nh÷ng nÐt nghÜa riªng.
VÝ dô: §Ó gi¶ng tõ: cam t©m, cam lßng, ®µnh lßng, në lßng cã thÓ lµm
tõ nÐn lßng lµm tõ chung. Tõ nµy sÏ ®îc gi¶ng: VÝ dô: ®µnh lßng, nÐn lßng;
nÐn lßng th¬ng h¹i, nÐn næi nhí th¬ng ®Ó chÞu ®ùng hay ®Ó lµm mét ®iÒu
g× ®ã g©y tæn thÊt cho nguêi kh¸c.
3, Gi¶ng theo çch m« t¶:
a. Lµ d¹ng dÉn tÝnh chÊt hiÖn tîng thêng gÆp ®Ó gióp cho cho häc sinh
lÜnh héi ý nghÜa cña tõ.
VÝ dô: - §á: chØ mµu nh mµu cña m¸u t¬i
- Vui: ë tr¹ng th¸i tÝch cùc kh«ng híng tíi ®èi tîng bªn ngoµi khi
gÆp mét ®iÒu g× tèt ®Ñp, cã lîi hoÆc tho· mét mong íc...
b,§èi víi çc t cã chøc n¨ng biÓu hiÖn cao nh çc tõ l¸y s¾c th¸i ho¸ ch¼ng
h¹n, mét mÆt võa ph¶i kÕt hîp çch gi¶ng theo kh¸i niÖm, m¨t kh¸c ph¶i dïng
lèi miªu t¶. §Ó miªu t¶, chóng ta cã thÓ lÊy m«t sù vËt, ho¹t ®éng cô thÓ lµm
chç dùa ®Ó miªu t¶ sù vËt ho¹t ®éng sao cho sù vËt ®ã sao cho næi bËt lªn
çc nÐt nghÜa chøa ®ùng tõ.
VÝ dô cã thÓ gi¶ng çc tõ: vËt vê nh sau: vËt vê lµ lay ®éng nhÑ, yÕu ít
nh kh«ng cã søc m¹nh chèng ®ì tõ bªn trong mÆc cho tõ mét sóc bªn ngoµi
kÐo ®i, l«i l¹i nh mét l¸ cá dµi cha rêi khái rÓ lay ®éng trong lµn níc ch¶y nhÑ.
4, Gi¶ng nghÜa b»ng çch chiÕt tù tõ tè:
Ph¬ng ph¸p nµy thêng ®îc sö dông khi gÆp tõ ng÷ H¸n ViÖt.
VÝ dô: Khi gi¶i tõ thiªn mÖnh th× ph¶i gi¶i nghÜa cña tõng tõ tríc. Tõ thiªn
nÕu ®øng mét m×nh cã bèn nghÜa ( trêi, ngh×n, tù nhiªn, vua) hay nh÷ng tõ
ghÐp kh¸c nh: Ph¬ng Th¶o, Quèc Kú...còng ®Òu gi¶i thÝch nh vËy.
5,Gi¶i nghÜa tõ th«ng qua ng÷ c¶nh:
VÝ dô: T«i b¶o anh ®i sao anh kh«ng ®øng l¹i th× ta cã thÓ hiÓu lµ ý cña
ngêi nãi thùc chÊt lµ kh«ng muèn ngêi ta ®i. Ta ®äc ®îc ý nghÜ ®ã qua côm
tõ trong c©u lµ sao anh kh«ng ®øng l¹i. Trªn ®©y lµ mét sè çch gi¶ng nghÜa
tõ trong hÖ thèng ng«n ng÷ dïng trong çc giê dµnh riªng cho d¹y tõ. Gi¶ng
nghÜa tõ trong ng«n c¶nh lµ çch gi¶ng nghÜa thêng gÆp trong çc giê gi¶ng
v¨n, lóc nµy chóng ta chØ cÇn gi¶ng mét nghÜa nµo ®ã cÇn cho ng«n c¶nh
®ã mµ th«i
18

V¨n B¶n
ý nghÜa v¨n chu¬ng
Ngêi ta kÓ chuyÖn ®êi xa, mét nhµ thi sÜ Ên §é tr«ng thÊy mét con
chim bÞ th¬ng r¬i xuèng bªn ch©n m×nh. Thi sÜ th¬ng h¹i qu¸, khãc nøc lªn,
qu¶ tiim cïng hoµ mét nhÞp víi sù run rÈy cña con chim s¾p chÕt . TiÕng
khãc Êy, dÞp ®au th¬ng Êy chÝnh lµ nguån gèc cña thi ca.
C©u chuyÖn cã lÏ chØ lµ mét c©u chuyÖn hoang ®êng, song kh«ng ph¶i
kh«ng cã ý nghÜa. Nguån gèc cèt yÕu cña v¨n ch¬ng lµ lßng th¬ng ngêi vµ
réng ra th¬ng c¶ mu«n vËt, mu«n loµi [ ...].
V¨n ch¬ng sÏ lµ h×nh dung cña sù sèng mu«n h×nh v¹n tr¹ng. Ch¼ng
nh÷ng thÕ, v¨n ch¬ng cßn s¸ng t¹o ra sù sèng [ ... ].
VËy th×, hoÆc h×nh dung sù sèng, hoÆc s¸ng t¹o ra sù sèng, nguån
gèc cña v¨n ch¬ng ®Òu lµ t×nh c¶m, lµ lßng vÞ tha. Vµ v× thÕ c«ng dông
cña v¨n ch¬ng còng lµ gióp cho t×nh c¶m vµ giö lßng vÞ tha.
Mét ngêi h»ng ngµy chØ cÆm côi lo l¾ng v× m×nh, thÕ mµ khi xem
truyÖn hay ng©m th¬ cã thÓ vui, buån, mõng, giËn cïng nh÷ng ngêi ë ®©u
®©u, v× nh÷ng chuyÖn ë ®©u ®©u, h¸ ch¼ng ph¶i lµ chøng cí cho çi m·nh
lùc l¹ lïng cña v¨n ch¬ng hay sao?
V¨n ch¬ng g©y cho ta nh÷ng t×nh c¶m ta kh«ng cã, luyÖn cho ta
nh÷ng t×nh c¶m ta s½n cã; cuéc ®êi phï phiÕm vµ chËt hÑp cña ç nh©n v×
v¨n ch¬ng mµ trë nªn th©m trÇm vµ réng r·i ®Õn tr¨m ngh×n lÇn.
Cã kÎ nãi tõ khi çc thi sü ca tông c¶nh nói non, hoa cá, nói non, hoa cá
tr«ng míi ®Ñp; tõ khi cã ngêi lÊy tiÕng chim kªu, tiÕng suèi ch¶y lµm ®Ò
ng©m vÞnh, tiÕng chim, tiÕng suèi nghe míi hay. Lêi Êy tëng kh«ng cã g× lµ
qu¸ ®¸ng.
19

[ ... ] NÕu trong pho lÞch sñ loµi ngêi xo¸ çc thi nh©n, v¨n nh©n vµ ®ång
thêi trong t©m linh loµi nguêi xo¸ hÕt nh÷ng dÊu vÕt hä cßn lu l¹i th× çi c¶nh
tîng ngÌo nµn sÏ ®Õn bùc nµo!..
( Hoµi Thanh - trong b×nh luËn v¨n ch¬ng, NXB Gi¸o Dôc, Hµ Néi 1998 ).
Tõ cÇn
gi¶i
NghÜa tõ ®iÓn NghÜa v¨n b¶n
A
Êy 1, Thêng dïng sau danh tõ hoÆc lµm chñ
ng÷ trong c©u, tõ dïng ®Ó chØ çi ®· ®îc
nh¾c tíi, nhng kh«ng ë kÒ bªn ngêi nãi
hoÆc kh«ng ë thêi hiÖn t¹i.
2,Tõ biÓu thÞ ý nhÊn m¹nh nh muèn l¸y l¹i
®iÒu võa nãi ®Õn.
Tõ biÓu thÞ ý nhÊn
m¹nh nh muèn l¸y l¹i
®iÒu muèn nãi
( tiÕng khãc )
B
Bªn Danh tõ :
1, Mét trong hai n¬i ®èi víi nhau
( ph¶i tr¸i, trªn díi ...)
2, Hai ngêi hoÆc tËp thÓ ng÷ng ngêi cïng
mét phÝa, trong quan hÖ víi ngêi hoÆc tËp
thÓ nh÷ng ngêi ë phÝa kh¸c( bªn néi, bªn
ngo¹i ...)
3, MÆt, ph¬ng diÖn trong quan hÖ víi mÆt
kh¸c, ph¬ng diÖn kh¸c ( bªn nghÜa bªn
t×nh )
4, n¬i s¸t canh,n¬i gÇn kÒ
5, Kh«ng ph¶i lµ ®¸y hoÆc kh«ng thuéc vÒ
- n¬i s¸t c¹nh, n¬i
gÇn kÒ.
20

®¸y mét h×nh.
Buån TÝnh Tõ:
1, Cã t©m tr¹ng tiªu cùc, kh«ng thÝch thó
cña ngêi ®ang gÆp viÖc ®au th¬ng hoÆc
®ang cã ®iÒu kh«ng ®îc nh ý.
2, TÝnh tõ ( dïng tríc danh tõ), - - cã c¶m
gi¸c bøt røt, khã chÞu trong c¬ thÓ, muèn cã
cö chØ hµnh ®éng nµo ®ã.
- Cã c¶m gi¸c khã nhÞn ®îc cêi khi bÞ kÝch
thÝc trªn da thÞt.
3, §éng tõ ( dïng tríc ®éng tõ kÕt hîp h¹n
chÕ )
+ C¶m thÊy cÇn lµm viÖc g× ®ã, do c¬ thÓ
®ßi hái, khã nªn nhÞn ®îc.
+ C¶m thÊy muèn ; thiÕt ( dïng cã kÌm ý phñ
®Þnh ).
Cã t©m tr¹ng tiªu
cùc, kh«ng thÝch
thó cña ngêi ®ang
gÆp ®iÒu kh«ng ®-
îc nh ý
BÞ th-
¬ng
§éng tõ: C¬ thÓ kh«ng cßn lµnh lÆn,
nguyªn vÑn, do t¸c ®éng tõ bªn ngoµi tíi.
C¬ thÓ kh«ng cßn
lµnh lÆn, nguyªn
vÑn, do t¸c ®éng tõ
bªn ngoµi tíi.
Bùc: 1, Phô tõ: X bËc.
2, §éng tõ: khã chÞu v× kh«ng ®îc nh ý
muèn.
khã chÞu v× kh«ng
®îc nh ý muèn.
C
Ca
tông
§éng tõ: Nªu lªn ®Ó tá lßng biÕt ¬n hoÆc
kÝnh phôc
Nªu lªn ®Ó tá lßng
biÕt ¬n hoÆc kÝnh
phôc
C¶ I. TÝnh tõ .
1, ( KÕt hîp h¹n chÕ ), ë bËc cao nhÊt, lín
nhÊt ,®óng hµng ®Çu trong lo¹i vÒ ph¹m vi
hoÆc møc ®é t¸c ®éng, chøc n¨ng hoÆc gi¸
Toµn thÓ , hÕt th¶y
kh«ng trõ mét thµnh
phÇn nµo.
21

trÞ tinh thÇn...
2, Phô tõ: ( dïng phô tríc ®éng tõ hay tÝnh
tõ ) ë møc ®é cao nhÊt , võa nhiÒu võa dÔ
dïng hoÆc m¹nh mÏ( nãi vÒ mét sè ho¹t
®éng cña con ngêi, nhÊt lµ ho¹t ®éng t©m
lý).
3,( hoÆc ®éng tõ ) Toµn thÓ hÕt th¶y,
kh«ng trõ mét thµnh phÇn nµo.
II Trî tõ:
Tõ biÓu thÞ ý nhÊn m¹nh vÒ møc ®é cao,
ph¹m vi kh«ng h¹n chÕ cña cña sù viÖc.
Çc I. Danh tõ:
1. ThÓ ghi nhËn mét gi¸ trÞ, mét t çch nµo
®ã.
2, KhÈu ng÷: Danh thiÕp..
II. Danh tõ ( Tõ dïng ®Ó chØ sè lîng nhiÒu
®îc x¸c ®Þnh, gåm tÊt c¶ çc sù vËt ®îc nãi
®Õn).
III. §éng tõ - bï trong viÖc ®æi ch¸c.
Dïng ®Ó chØ sè l-
îng nhiÒu ®îc x¸c
®Þnh, gå tÊt c¶ sù
vËt ( thi sÜ) ®îc nãi
®Õn.
Çi I, Danh tõ:
1, MÑ.
2, Tõ dïng ®Ó gäi ngêi con çi ngang hµng
hoÆc hµng díi mét çch th©n mËt.
3, Gièng ®Ó g©y ra mét sè chÊt chua.
II. TÝnh tõ:
1, Gièng cã thÓ ®Î con hoÆc trøng.
2, ( Hoa) kh«ng cã nhþ ®ùc chØ cã nhþ
çi hoÆc chØ cã hoa nh thÕ.
III, Danh tõ:
1, Lµ tõ dïng ®Ó chØ çc sù vËt sù viÖc, víi
viÖc rÊt kh¸i qu¸t.
2, Tõ dïng ®Ó chØ çc ®¬n vÞ riªng lÎ thuéc
loµi vËt v« sinh.
IV. Trî tõ: Tõ biÓu thÞ ý nhÊn m¹nh vÒ s¾c
th¸i x¸c ®Þnh cña sù vËt mµ ngêi nãi muèn
nªu næi bËt víi tÝnh chÊt tÝnh çch nµo ®ã
BiÓu thÞ nhÊn m¹nh
vÒ s¾c th¸i x¸c
®Þnh cña sù vËt mµ
ngêi nãi muèn nªu
næi bËt víi tÝnh
chÊt.
( m·nh lùc )
C¶nh C¶nh 1. Danh tõ: Nh¹c khÝ gâ gåm mét
thanh la nhá b»ng ®ång thau.
C¶nh 2. Danh tõ:
1, Sù vËt hiÖn tîng bµy ra tríc m¾t ë mét
Sù vËt hiÖn tîng bµy
ra tríc m¾t ë mét
n¬i mét lóc nµo ®ã,
nh×n mét çch tæng
22

n¬i, mét lóc nµo ®ã, nh×n mét çch tæng
hîp.
2, VËt nu«i trång t¹o ra ®Ó ng¾m, ®Ó
gi¶i trÝ .
3, T×nh tr¹ng ®êi sèng.
hîp.
C¶nh
tîng
C¶nh tîng bµy ra tríc m¾t g©y ra nh÷ng Ên
tîng nhÊt ®Þnh
C¶nh tîng bµy ra tríc
m¸t g©y ra nh÷ng
Ên tîng nhÊt ®Þnh
Ç
nh©n
Ç nh©n , I, Danh tõ: Ngêi riªng lÎ ph©n biÖt
víi tËp thÓ vµ x· héi.
II, TÝnh tõ: Ç nh©n chñ nghÜa.
Ç nh©n - Ngêi
riªng lÎ ph©n biÖt víi
tËp thÓ vµ x· héi.
CÆm
côi
§éng tõ: Ch¨m chó vµ m¶i miÕt lµm viÖc g× Ch¨m chó vµ m¶i
miÕt lµm viÖc g×
C©u
chuyÖn
Danh tõ: Sù viÖc hoÆc chuyÖn ®îc nãi ra. Sù viÖc hoÆc
chuyÖn ®îc nãi ra
Cã I, §éng tõ:1, Tõ biÓu thÞ tr¹ng th¸i tån t¹i, nãi
chung.
2, Tõ biÓu thÞ tr¹ng th¸i tån t¹i cña quan hÖ
ngêi hoÆc sù vËt víi çi thuéc quyÒn së h÷u,
quyÒn chi phèi.
3, Tõ biÓu thÞ tr¹ng th¸i tån t¹i trong mét mèi
quan hÖ gi÷a chØnh thÓ víi bé phËn.
4, Tõ biÓu thÞ tr¹ng th¸i tån t¹i trong mèi
quan hÖ gi÷a ngêi hoÆc sù vËt víi thuéc
tÝnh hoÆc sù vËt.
5, Tõ biÓu thÞ tr¹ng th¸i trong mèi quan hÖ
nguån gèc, th©n thuéc, t¸c ®éng qua l¹i víi
nhau ... nãi chung.
II. ( Danh tõ ) PhÝa bªn tr¸i cña b¶n tæng kÕt
tµi s¶n, ghi sè vèn hiÖn cã, ®èi lËp víi nã.
III: ( TÝnh tõ) T¬ng ®èi giµu , cã cña( nãi
t¾t ).
IV Phô tõ: ( thêng dïng phô ®øng tríc ®éng
tõ hoÆc tÝnh tõ).
1, BiÓu thÞ ý kh¼ng ®Þnh, tr¹ng th¸i kh¼ng
®Þnh x¶y ra ®iÒu g× .
2, ( Dïng trong kiÓu cÊu t¹o "cã..... kh«ng" )
tõ biÓu thÞ ý muèn hái vÒ ®iÒu muèn ®îc
kh¼ng ®Þnhlµ nh thÕ ( hay lµ tr¸i l¹i ).
Tõ biÓu thÞ tr¹ng
th¸i tån t¹i, nãi
chung.
23

Cã lÏ Phô Tõ: Tæ hîp biÓu thÞ ý pháng ®o¸n
hoÆc kh¼ng ®Þnh mét çch dÌ dÆt vÒ
®iÒu nghÜ r»ng cã lý do ®Ó cã thÓ nh thÕ.
Tæ hîp biÓu thÞ ý
pháng ®o¸n hoÆc
kh¼ng ®Þnh mét
çch dÌ dÆt vÒ
®iÒu nghÜ r»ng cã
lý do ®Ó cã thÓ nh
thÕ.
Cã thÓ TÝnh tõ:
1, Thêng dïng phô tríc ®éng tõ cã kh¶ n¨ng
hoÆc ®iÒu kiÖn, chñ quan hoÆc kh¸ch
quan, lµm viÖc g×.
2, Tæ hîp biÓu thÞ ý kh¼ng ®Þnh mét çch
kh«ng døt kho¸t vÒ kh¶ n¨ng kh¸ch quan
x¶y ra sù viÖc nµo ®ã.
Thêng dïng phô tríc
®éng tõ cã kh¶ n¨ng
hoÆc ®iÒu kiÖn,
chñ quan hoÆc
kh¸ch quan, lµm
viÖc g×.
Cña I, Danh tõ:
1, VËt do søc con ngêi lµm ra, vÒ mÆt
thù«c quyÒn së h÷u cña ngêi ®ã.
2, Çi ¨n, vÒ mÆt cã ®Æc tÝnh nµo ®ã.
3, KhÈu ng÷: §å vËt hoÆc ngêi thuéc lo¹i,
h¹ng nµo ®ã ( coi khinh ).
II, KÕt tõ:
1, BiÓu thÞ ®iÒu s¾p nªu ra lµ ngêi hay sù
vËt cã quyÒn së h÷a quyÒn chi phèi víi çi
võa ®îc nãi ®Õn.
2, BiÓu thÞ ®iÒu s¾p nªu ra lµ ngêi, sù vËt
cã thuéc tÝnh, ho¹t ®éng võa ®îc nãi ®Õn.
3, BiÓu thÞ ®iÒu s¾p nªu ra lµ ngêi, vËt cã
quan hÖ nguån gèc th©n thuéc, t¸c ®éng
qua l¹i... víi ngêi hay sù vËt nãi ®Õn.
BiÓu thÞ ®iÒu s¾p
nªu ra lµ sù vËt cã
thuéc tÝnh, ho¹t
®éng võa ®îc nãi
®Õn.
Con I, Danh tõ :
1, Ngêi, ®éng vËt thuéc thÕ hÖ sau, trong
quan hÖ víi ngêi, ®éng vËt, trùc tiÕp sinh
ra.
2, C©y nhá míi mäc thêng dïng ®Ó cÊy
trång, g©y gièng.
II, TÝnh tõ:
1, Tõ dïng ®Ó chØ tõng ®¬n vÞ nh÷ng ç
thÓ ®éng vËt.
2,ChØ tõng ç nh©n ngêi ®µn bµ, con g¸i víi
ý kh«ng coi träng hÞ¨c th©n mËt.
3, H×nh thÓ vãc d¸ng.
Tõ dïng ®Ó chØ
tõng ®¬n vÞ nh÷ng
ç thÓ ®éngvËt.
Cßn I, Danh tõ: , TiÕp tôc cã, kh«ng
24

1, Qu¶ cÇu b»ng v¶i cã nhiÒu gi¶i mµu dïng
®Ó tung, nÐm lµm trß ch¬i.
2, TiÕp tôc cã, kh«ng ph¶i ®· hÕt c¶ hoÆc
mÊt ®i.
II, §éng tõ:
1, TiÕp tôc tån t¹i.
2, TiÕp tôc cã, kh«ng ph¶i ®· hÕt c¶ hoÆc
mÊt ®i.
III, Phô tõ:
1, BiÓu thÞ sù tiÕp tôc, tiÕp diÔn cña hµng
®éng, tr¹ng th¸i cho ®Õn mét lóc nµo ®ã.
2, BiÓu thÞ ý kh¼ng ®Þnh vÒ hµnh ®éng,
tÝnh chÊt nµo ®ã.
IV, KÕt tõ:
BiÓu thÞ ®iÒu s¾p nªu ra lµ mét trêng hîp
kh¸c hoÆc tr¸i l¹i, ®èi chiÕu, víi ®iÒu võa
nãi ®Õn.
ph¶i ®· hÕt c¶
hoÆc mÊt ®i.
Cèt
yÕu
ChÝnh vµ quan träng nhÊt. ChÝnh vµ quan
träng nhÊt.
Cïng I, Danh tõ:
1, Chç hoÆc lóc ®Õn ®Êy lµ hÕt giíi h¹n
cña çi g×.
2, T×nh tr¹ng l©m vµo thÕ kh«ng cã lèi
tho¸t,kh«ng biÕt lµm g× ®îc n÷a.
3, Kh¾p c¶ trong giíi h¹n.
II, TÝnh tõ:
Cã sù ®ång nhÊt hoÆc sù gièng nhau hoµn
toµn vÒ çi g× hoÆc vÒ ho¹t ®éng nµo ®ã.
III, KÕt tõ: Tõ biÓu thÞ quan hÖ liªn hîp.
IV, Trî tõ: BiÓu thÞ ý nhÊn m¹nh vÒ s¾c th¸i
tha thiÕt mong muèn cã sù ®¸p øng, sù c¶m
th«ng ë ngêi kh¸c.
Cã sù ®ång nhÊt
hoÆc sù gièng nhau
hoµn toµn vÒ çi g×
hoÆc vÒ ho¹t ®éng.
Còng Phô tõ: BiÓu thÞ ý kh¼ng ®Þnh vÒ mét sù
gièng nhau cña hiÖn tîng, tr¹ng th¸i, ho¹t
®éng, tÝnh chÊt.
1, Kh«ng kh¸c so víi trêng hîp nªu ra hoÆc
so víi trêng hîp th«ng thêng hay lµ víi tríc
kia.
2, Nh mäi trêng hîp th«ng thêng.
3, Nh nh÷ng trêng hîp t¬ng tù.
Kh«ng kh¸c so víi tr-
êng hîp nªu ra hoÆc
so víi trêng hîp
th«ng thêng hay lµ
víi tríc kia.
25

4, §ång thêi diÔn ra trong mét hoµn c¶nh.
Cuéc
®êi
Danh tõ:
1, Qu¸ tr×nh sèng cña mét ngêi, mét ç thÓ
sinh vËt nh×n mét çch toµn bé tõ lóc sinh ra
cho ®Õn lóc chÕt.
2, Toµn bé ®êi sèng x· héi víi nh÷ng ho¹t
®éng, nh÷ng sù kiÖn x¶y ra trong ®ã.
Qu¸ tr×nh sèng cña
mét ngêi, mét ç thÓ
sinh vËt nh×n mét
çch toµn bé tõ lóc
sinh ra cho ®Õn lóc
chÕt.
ChØ I, Danh tõ:
1, D©y b»ng sîi dïng ®Ó kh©u thªu may v¸.
2, Sîi ngang trªn khung cöi hoÆc m¸y dÖt.
3, LÖnh b»ng v¨n b¶n cña vua chóa.
4, §ång c©n ( Vµng).
II, §éng tõ:
1, Lµm cho ngêi ta nh×n thÊy nhËn ra.
2, Lµm cho biÕt, cho thÊy ®îc ®iÒu cÇn
biÕt ®Ó lµm viÖc g×.
3, Nªu cho biÕt, biÓu thÞ.
III Phô tõ: BiÓu thÞ ph¹m vÞ ®îc h¹n ®Þnh
kh«ng cã g× thªm hoÆc kh«ng cã g×, kh«ng
cã ai kh¸c n÷a.
BiÓu thÞ ph¹m vÞ
®îc h¹n ®Þnh kh«ng
cã g× thªm hoÆc
kh«ng cã g×.
Ch¼ng I, Phô tõ: BiÓu thÞ ý phñ ®Þnh.
II, Trî tõ: BiÓu thÞ ý nhÊn m¹nh thªm vÒ
s¾c th¸i ý nghÜa cña tõ hÞ¨c tæ hîp tõ ®øng
liÒn sau.
BiÓu thÞ ý phñ
®Þnh ®îc nhÊn
m¹nh ( døt kho¸t h¬n
kh«ng )
Ch¶y I, §éng tõ:
1, Níc di chuyÓn thµnh dßng.
2, Tho¸t ra ngoµi thµnh dßng.
3, ChuyÓn tõ thÓ r¾n sang thÓ láng...
4, Trë thµnh mÒm, dÎo vµ dµn tr¶i ra.
II, TÝnh tõ:
BÞ thñng ®Ó cho chÊt láng chøa ë trong cã
thÓ ch¶y ra
, Níc di chuyÓn
thµnh dßng.
ChËt
hÑp
TÝnh tõ:
1, Cã ph¹m vi qu¸ hÑp do nh÷ng h¹n chÕ
cña b¶n th©n.
2, Ph¹m vi nhá ( DiÖn tÝch ).
Cã ph¹m vi qu¸ hÑp
do nh÷ng h¹n chÕ
cña b¶n th©n.
ChÕt §éng tõ:
1, MÊt kh¶ n¨ng sèng, kh«ng cßn biÓu hiÖn
cña sù sèng.
2, M¸y mãc mÊt kh¶ n¨ng ho¹t ®éng.
MÊt kh¶ n¨ng sèng,
kh«ng cßn biÓu
hiÖn cña sù sèng.
26

3, MÊt t¸c dông do ®· biÕn chÊt.
4, Kh«ng cã t¸c dông.
5,L©m tr¹ng th¸i mÊt kh¶ n¨ng ho¹t ®éng.
6, L©m vµo thÕ kh«ng hay gÆp trë ng¹i lín.
Ch©n I, Danh tõ:
1, Mét bé phËn díi cïng cña c¬ thÓ ngêi hay
®éng vËt dïng ®Ó ®i ®øng...
2,Ch©n con ngêi - nh lµ mét thµnh viªn tæ
chøc.
3, Mét phÇn t con vËt cã bèn ch©n khi
chung nhau sö dông hoÆc chia nhau thÞt.
4, Bé phËn díi cïng cña mét sè ®å dïng.
5, PhÇn díi cïng cña mét sè vËt, tiÕp gi¸p vµ
b¸m chÆt vµo mÆt nÒn.
6, ¢m tiÕt trong c©u th¬.
II, Tõ dïng ®Ó chØ tõng ®¬n vÞ, nh÷ng ®¸m
ruéng thuéc mét lo¹i nµo ®.
III, TÝnh tõ:
ThËt ®óng víi hiÖn thùc.
Mét bé phËn díi cïng
cña c¬ thÓ ngêi hay
®éng vËt dïng ®Ó
®i ®øng...
Chim I, Danh tõ: ®éng vËt cã x¬ng sèng, ®Çu cã
má, Th©n phñ l«ng vò, cã çnh ®Ó bay, ®Î
trøng.
II, Danh tõ: D¬ng vËt cña trÎ con.
III, §éng tõ t¸n tØnh, ve v·n ( nãi quan hÖ
nam n÷).
§«ng vËt cã x¬ng
sèng, ®Çu cã má,
th©n cã l«ng vò, cã
çnh ®Ó bay, ®Î
trøng.
C«ng
dông
Danh tõ: Lîi Ých mang l¹i khi ®îc dïng Lîi Ých mang l¹i khi
®îc dïng
ChÝnh I, TÝnh tõ:
1, Quan träng h¬n c¶ so víi nh÷ng çi
kh¸ccïng lo¹i tr¸i víi phô.
2, RÊt ngay th¼ng, rÊt ®óng ®¾n vÒ ®¹o
®øc.
II, Trî tõ: Tõ biÓu thÞ ý nhÊn m¹nh r»ng
®Ých x¸c nh vËy, kh«ng ph¶i ai kh¸c kh«ng
ph¶i g× kh¸c
Tõ biÓu thÞ ý nhÊn
m¹nh r»ng, ®Ých
x¸c nh vËy, kh«ng
ph¶i g× kh¸c.
ChuyÖ
n
I, Danh tõ:
1, Sù viÖc ®îc kÓ l¹i.
2, ViÖc, c«ng viÖc nãi chung.
3, ViÖc l«i th«i r¾c rèi.
4, ViÖc nghÜ lµ ®¬ng nhiªn, kh«ng cã g× l¹
®Ó cÇn ph¶i nãi.
Sù viÖc ®îc kÓ l¹i.
27

II, §éng tõ : Nãi chuyÖn trß chuyÖn
Chøng
cí
Danh tõ: Çi ®îc dÉn ra ®Ó lµm c¨n cø, x¸c
®Þnh ®iÒu g× ®ã lµ sù thËt.
Danh tõ: Çi ®îc dÉn
ra ®Ó lµm c¨n cø,
x¸c ®Þnh ®iÒu g×
®ã lµ sù thËt.
D
DÞp Danh tõ:
1, Toµn bé nãi chung mét ®iÒu kiÖn kh¸ch
quan cã ®îc vµo thêi gian nµo ®ã, thuËn
tiÖn ®Ó lµm g×.
2, Kho¶ng thêi gian g¾n liÒn víi sù
vviÖc ®îc nãi ®Õn
Kho¶ng thêi gian
g¾n liÒn víi sù viÖc
®îc nãi ®Õn
DÊu
vÕt:
Danh tõ: Çi cßn ®Ó l¹i do kÕt qu¶ t¸c ®éng
cña hiÖn tîng ®· qua, dùa vµo cã thÓ nhËn
biÕt ®îc hiÖn tîng Êy
Çi cßn ®Ó l¹i do
kÕt qu¶ t¸c ®éng
cña hiÖn tîng ®·
qua, dùa vµo cã thÓ
nhËn biÕt ®îc hiÖn
tîng Êy
§
§Ò 1, Danh tõ: C©y to théc lo¹i ®a, l¸ cã mòi
nhän dµi, thêng trång c¶nh ë ®Ønh chïa.
2, Danh tõ: §Ò ®èc.
3, Danh tõ: §Ò l¹i
4, Danh tõ: Lèi ch¬i cê b¹n ai ®o¸n tróng sÏ
x¶y ra th× ®îc
5, I, §éng tõ:
a, ViÕt thªm vµo ®Ó cung cÊp mét sè
®iÒu cÇn biÕt vÒ mét v¨n b¶n.
b, ViÕt thªm vµo ®Ó giíi thiÖu néi dung
cña t¸c phÈm hoÆc ®Ó nªu ý nghÜ, t×nh
c¶m cña m×nh.
II, Danh tõ:
a, §Çu ®Ò.
b, Néi dung chÝnh cÇn tr×nh bµy.
6, §éng tõ :
a, Nªu ra nh lµ çi cÇn ®îc gi¶i quyÕt,
cÇn ®îc thùc hiÖn.
b, Nªu thµnh çi cã ý nghÜa quan träng.
7, I. §éng tõ: Khëi ®éng c¬ xe m¸y hoÆc «
t«.
II, Danh tõ: Bé phËn ®Ó khëi ®éng c¬ xe
ViÕt thªm vµo ®Ó
cung cÊp mét sè
®iÒu cÇn biÕt vÒ
v¨n b¶n.
28

m¸y, xe «t«.
§Ñp TÝnh tõ:
1, Cã h×nh thøc hoÆc phÈm chÊt ®Ó ®em
l¹i ®iÒu høng thó ®Æc biÖt, lµm cho ngêi ta
thÝch nh×n ng¾m hoÆc kÝnh phôc.
2, Cã sù hµi hoµ hoÆc t¬ng xøng( Dïng tríc
phô danh tõ ).
3, Cã c¶m gi¸c thÝch thó, ®Ñp lßng.
Cã h×nh thøc hoÆc
phÈm chÊt ®Ó ®em
l¹i ®iÒu høng thó
®Æc biÖt, lµm cho
ngêi ta thÝch nh×n
ng¾m.
§Õn I, §éng tõ:
1, Cã t¹i mét n¬i nµo ®ã sau mét qu¸ tr×nh di
chuyÓn tõ n¬i kh¸c.
2, B¾t ®Çu hoÆc b¾t ®Çu x¶y ra vµo mét
lóc nµo ®ã.
II, KÕt tõ:
1, Tõ biÓu thÞ ®iÒu s¾p nªu ra lµ híng
hoÆc ®èi tîng cô thÓ cña ho¹t ®éng, t¸c
®éng ®îc nãi ®Õn.
2, Tõ biÓu thÞ ®iÒu s¾p nªu ra lµ giíi h¹n,
møc ®é cña sù viÖc võa nãi ®Õn.
III, Trî tõ:
1, Tõ biÓu thÞ ý nhÊn m¹nh vÒ møc ®é mét
tÝnh chÊt lµm Ýt nhiÒu ng¹c nhiªn.
2, Tõ biÓu thÞ ý nhÊn m¹nh tÝnh chÊt bÊt
thêng cña mét hiÖn tîng ®Ó lµm næi bËt
nøc ®é cao cña mét viÖc nµo ®ã.
3,Tõ biÓu thÞ ý nhÊn m¹nh vÒ mét hËu qu¶
kÕt qu¶ cã thÓ ®a l¹i, ®Ó lµm næi bËt møc
®é cña mét t×nh tr¹ng, t×nh h×nh nµo ®ã
§iÒu s¾p nªu ra lµ
giíi h¹n møc ®é cña
sù viÖc võa nãi ®ªn.
§©u
®©u
§éng tõ:
1, BÊt cø ë ®©u, kh¾p n¬i.
2, Linh tinh, kh«ng cã môc ®Ých, kh«ng cã
c¨n cø
kh«ng cã môc
®Ých, kh«ng cã c¨n
cø.
§au th-
¬ng
TÝnh tõ: §au ®ín xãt th¬ng §au ®ín xãt th¬ng
§Òu I, TÝnh tõ:
1,Cã kÝch thíc, sè lîng, thµnh phÇn...b»ng
nhau nh nhau.
2, Cã tèc ®é, nhÞp ®é, cêng ®é nh nhau
hoÆc tríc sau kh«ng thay ®æi, hoÆc lÆp
®i lÆp l¹i sau tõng thêi gian nhÊt ®Þnh y
nh nhau.
II, Phô tõ:
§ång nhÊt vÒ ho¹t
®éng tr¹ng th¸i, tÝnh
chÊt cña nhiÒu ®èi
tîng gièng nhau.
29

1, Tõ biÓu thÞ tÝnh ®ång nhÊt vÒ ho¹t
®éng, tr¹ng th¸i hoÆc tÝnh chÊt cña nhiÒu
®èi tîng kh¸c nhau, cïng nh nhau.
2, Tõ biÓu thÞ tÝnh ®ång nhÊt vÒ ho¹t
®éng, tr¹ng th¸i tÝnh chÊt cña cïng mét ®èi
tîng, trong nh÷ng hoµn c¶nh kh¸c nhau, lÇn
nµo còng nh lÇn nµo.
§êi Danh tõ:
1, Kho¶ng thêi gian sèng cña mét sinh vËt.
2, Cuéc sèng sù sèng cña con ngêi.
3, X· héi loµi ngêi thÕ gian.
4, Tõ dïng trong c«ng gi¸o, ®èi lËp víi ®¹o,
®Ó gäi chung nh÷ng ngêi kh«ng theo c«ng
gi¸o hoÆc nh÷ng viÖc ngoµi ®¹o.
5, Kho¶ng thêi gian dµi kh«ng x¸c ®inh trong
thêi gian tån t¹i nãi chung cña loµi ngêi.
6, Líp ngêi sèng thµnh nh÷ng thÕ hÖ kÕ
tiÕp nhau.
7, Thêi gian gi÷ ng«i vua triÒu ®¹i.
8, Kho¶ng thêi gian ho¹t ®éng cña con ngêi
trong mét lÜnh vùc nhÊt ®Þnh.
9, Kho¶ng thêi gian s¶n xuÊt, dïng ®Ó chØ
kiÓu, lo¹i m¸y mãc ®îc s¶n xuÊt ë mét giai
®o¹n, thêi ®iÓm.
X· héi loµi ngêi , thÕ
gian.
§ång
thêi
I, Phô tõ: ( Hai vËt x¶y ra hoÆc hai tÝnh
chÊt tån t¹i) cïng trong mét thêi gian.
II, TÝnh tõ: Cïng sèng mét thêi ®¹i cïng thêi
Hai sù vËt x¶y ra
cïng trong mét thêi
gian.
G
G©y 1, Danh tõ: ChÊt nhên b¶o vÖ da trªn da
cña thai nhi.
2, §éng tõ: Lµm cho n¶y sinh ph¸t sinh.
3, TÝnh tõ: Nh cña mét vµi mãn ¨n b»ng
chÊt thÞt, mì.
Lµm n¶y sinh.
G× I, §éng tõ:
1, Tõ dïng ®Ó chØ sù vËt, sù viÖc hiÖn tîng
nµo ®ã kh«ng râ.
2, Tõ dïng ®Ó chØ sù vËt sù viÖc hiÖ tîng
nµo ®ã bÊt kú.
3, Dïng ®Ó chØ mét h¹ng, lo¹i, tÝnh chÊt
nµo ®ã, víi ý nghÜa chª bai phñ ®Þnh.
VÊn ®Ò ( Sù vËt sù
viÖc ) ®îc nãi ®Õn.
30

II, Phô tõ: Tõ biÓu thÞ ý phñ ®Þnh díi vÎ
nghi vÊn, ngêi nãi lµm nh muèn hái mµ
kh«ng cÇn tr¶ lêi, v× lµm râ ý b¸c bá ý
kh¼ng ®Þnh.
III, Trî tõ : Tõ biÓu thÞ nhÊn m¹nh ý phñ
®Þnh hoµn toµn.
Gîi §éng tõ: Lµm ra hoÆc lµm nhí ®Õn qua mét
sù liªn tëng nµo ®ã.
Lµm n¶y sinh.
GiËn §éng tõ : C¶m thÊy kh«ng b»ng lßng, bùc
béi víi ngêi cã quan hÖ nµo ®ã v× ngêi ®ã
®· lµm tr¸i ý m×nh.
C¶m thÊy kh«ng
b»ng lßng, bùc béi
Gióp §éng tõ:
1, Lµm cho ai viÖc g× ®ã, hoÆc lÊy cña
m×nh ®em cho ai çi g× ®ã mµ ngêi Êy
®ang cÇn.
2, Cã t¸c dông tÝch cùc lµm cho viÖc g× ®ã
®îc dÔ dµng h¬n.
Cã t¸c dông tÝch
cùc.
H
H¸ 1, §éng tõ: Më to ( MiÖng ) ra.
2, Trî tõ: Tõ biÓu thÞ ý nh muèn hái nhng
thËt ra lµ nh thÕ.
Tõ biÓu thÞ ý nh
muèn hái nhng ®Ó
kh¼ng ®Þnh r»ng
kh«ng cã lÏ nµo l¹i
nh thÕ.
Hay I, §«ng tõ:
1, BiÕt lµ cã ®iÒu nµo ®ã ®· x¶y ra.
2, TÝnh liÔu çch xö lý.
II, TÝnh rõ:
1, §îc ®¸nh gi¸ lµ cã t¸c dông g©y ®îc høng
thó hoÆc c¶m xóc tèt ®Ñp dÔ chÞu.
2, §îc ®¸nh gi¸ lµ yªu cÇu cao, cã t¸c dông
mang l¹i hiÖu qu¶ mong muèn.
3, Cã t¸c dông ®em l¹i sù tèt lµnh.
4, Cã d¸ng vÎ dÔ a g©y ®îc thiÖn c¶m hoÆc
sù thÝch thó.
III, Phô tõ: Thêng thêng mét çch thêng
xuyªn.
IV, KÕt tõ: Tõ biÓu thÞ quan hÖ tuyÓn chän
gi÷a hai ®iÒu ®ùoc nãi ®Õn, cã ®iÒu nµy
kh«ng cã ®iÒu kia.
Dïng ®Ó hái ( KÕt
hîp víi tõ sao) nhng
víi ý kh¼ng ®Þnh.
Hä I, Danh tõ:
1, TËp hîp nh÷ng ngêi cã cïng tæ tiªn dßng
m¸u, mét dßng m¸u.
Tõ dïng ®Ó chØ ng-
êi ë ng«i thø ba sè
nhiÒu.
31

2, TiÕng ®Æt tríc tªn riªng, dïng chung cho
nh÷ng ngêi cïng mét hä ®Ó ph©n biÖt hä
kh¸c.
3, Quan hÖ hä hµng nhng kh«ng ph¶i lµ anh
em ruét thÞt.
4, §¬n vÞ ph©n lo¹i sinh häc, díi bé, trªn
gièng.
II, Danh tõ: H×nh thøc vay lÉn nhau b»ng
çch gãp tiÒn hoÆc thãc ®Þnh kú, ®Ó lÇn l-
ît cho tõng ngêi nhËn.
III, §éng tõ: Tõ dïng ®Ó chØ ng«i thø ba sè
nhiÒu.
IV, C¶m tõ: TiÕng hß cho tr©u bß ®øng l¹i.
HÕt I, §éng tõ:
1, Kh«ng cßn n÷a, sau mét qu¸ tr×nh tiªu
hao mÊt dÇn.
2, §¹t ®Õn møc trän c¶, kh«ng cßn g× n÷a
trong ph¹m vi nãi ®Õn.
3, MÊt ®i.
II, Danh tõ: TÊt c¶ mäi çi, hÕt tÊt c¶.
III, Phô tõ: Tõ biÓu thÞ ý kÕt thóc, kh«ng
cßn tiÕp tôc, tiÕp diÔn, tån t¹i cña mét ho¹t
®éng, tr¹ng th¸i, tÝnh chÊt.
IV, Trî tï: Tõ biÓu thÞ ý nhÊn m¹nh vÒ ph¹m
vi kh«ng h¹n chÕ cña ®iÒu võa phñ ®Þnh.
Kh«ng cßn n÷a.
H×nh
dung
I, Danh tõ: H×nh thøc bªn ngoµi cña con ng-
êi.
II, §éng tõ: Lµm hiÖn lªn trong trÝ nhí mét
çi Ýt nhiÒu râ nÐt b»ng søc tëng tîng.
Lµm hiÖn lªn trong
trÝ nhí mét çi Ýt
nhiÒu râ nÐt b»ng
søc tëng tîng.
H»ng Phô tõ:
1, Tõ biÓu thÞ tÝnh liªn tôc cña mét ho¹t
®éng diÔn ra.Trong suèt c¶ thêi gian dµi, th-
êng lu«n lu«n.
2, Tõ biÓu thÞ tÝnh lÆp ®i lÆp l¹i mét çch
®Þnh kú theo tõng ®¬n vÞ thêi gian ®îc nãi
®Õn.
Tõ biÓu thÞ tÝnh
lÆp ®i lÆp l¹i mét
çch ®Þnh kú theo
tõng ®¬n vÞ thêi
gian ®îc nãi
®Õn( H»ng ngµy)
Hoa cá Danh tõ
Hoµ
cïng
LÉn vµo nhau ®Õn møc kh«ng cßn thÊy sù
ph©n biÖt n÷a, ®Õn møc nhËp vµo mét.
LÉn vµo nhau ®Õn
møc kh«ng cßn thÊy
sù ph©n biÖt n÷a,
®Õn møc nhËp vµo
mét.
32

Hoang
®êng
TÝnh tõ: Kh«ng cã thËt vµ kh«ng thÓ tin ®-
îc do cã nhiÒu yÕu tè tëng tîng vµ phãng ®¹i
qu¸ ®¸ng.
Kh«ng cã thËt.
H»ng Phô tõ:
1,.Tõ biÓu thÞ tÝnh liªn tôc cña mét ho¹t
®éng diÔn ra trong suèt c¶ thêi gian dµi,
lu«n lu«n.
2, Tõ biÓu thÞ tÝnh lÆp ®i lÆp l¹i mét çch
®Þnh kú theo tõng ®¬n vÞ thêi gian ®îc nãi
®Õn.
LÆp ®i lÆp l¹i mét
çch ®Þnh kú theo
tõng ®¬n vÞ thêi
gian ( ngµy).
K
KÓ §éng tõ:
1, Nãi cã ®Çu cã ®u«i cho ngêi kh¸c biÕt.
2, Nãi ra lÇn lît tõng ®iÒu ®Ó cho ngêi kh¸c
biÕt râ.
3, §äc v¨n vÇn thù«c lßng giäng ng©n nga
cho mäi ngêi nghe.
4, §Ó ý ®Õn coi lµ cã ý nghÜa lµ ®¸ng quan
t©m.
5,TÝnh ra.
6, Coi lµ, coi nh lµ.
7, Trî tõ: BiÓu thÞ ý kh¼ng ®Þnh vÒ ®iÒu
nghÜ thÊy cã lÏ ®óng nh thÕ.
Nãi cã ®Çu cã ®u«i
cho ngêi kh¸c biÕt.
Kªu I, §éng tõ:
1, Ph¸t ra ©m thanh tù nhiªn cã tÝnh chÊt
b¶n n¨ng.
2, Ph¸t ra ©m thanh do sù cä x¸t, va ch¹m
hoÆc rung ®éng .
3, Thèt ra tiÕng hoÆc lêi do bÞ kÝch thÝch.
4, Nãi ra ®iÒu phµn nµn, chª tr¸ch.
5, Nãi ®Ó cÇu xin gi¶i quyÕt cho ®iÒu oan
øc
6, Gäi ®Ó ngêi kh¸c ®Õn víi m×nh.
7, Gäi b»ng
II,TÝnh tõ :
Cã ©m thanh to, vang ( lêi v¨n, tõ ng÷) nghe
cã vÎ hay, hÊp dÉn.
¢m thanh ph¸t ra cã
tÝnh chÊt b¶n n¨ng.
Khi 1, Danh tõ : Tªn mét con ch÷ cña ch÷ çi Hy
L¹p.
2, Danh tõ: Tõ biÓu thÞ thêi ®iÓm
3, §éng tõ: Khinh
Thêi ®iÓm
33

Kh«ng I, Danh tõ : Kho¶ng kh«ng gian ë trªn cao,
tren ®Çu mäi ngêi, kh«ng trung.
II, phô tõ :
1, Tõ biÓu thÞ ý phô ®Þnh ®èi víi ®iÒu ®îc
nªu ra sau ®ã.
2, BiÓu thÞ ®iÒu s¾p nãi ra lµ khã tr¸nh
khái nÕu nh ®iÒu võa nãi ®Õn kh«ng thùc
hiÖn
3, Tõ biÓu thÞ ý hái vÒ ®iÒu cã hay kh«ng
cã, ph¶i hay kh«ng ph¶i.
III, TÝnh tõ:
1, ë tr¹ng th¸i hoµn toµn kh«ng cã g× thêng
thÊy cã ë ®ã c¶.
2, ë tr¹ng th¸i hoµn toµn kh«ng lµm g× ®îc
nöa c¶n kh«ng cã nh÷ng ho¹t ®éng , hµnh
®éng ®ång thêi tiÕn hµnh mµ lÏ thêng ph¶i
cã.
3, ë tr¹ng th¸i hoµn toµn kh«ng cã thªm
nh÷ng g× kh¸c nh thêng thÊy nh ®¸ng lÏ ph¶i
cã.
4, ë tr¹ng th¸i hoµn toµn kh«ng kÌm theo mét
®iÒu kiÖn g× c¶.
5, ë møc ®é g©y c¶m gi¸c nh lµ kh«ng cã
g× c¶.
III, Danh tõ:
1, Sè ( ghi b»ng 0 ) biÓu thÞ kh«ng cã g×
c¶, dïng lµm khëi ®iÓm ®Ó chia ®é, ®Ó
tÝnh giê…
2, C¸i kh«ng cã h×nh d¹ng, con ngêi kh«ng ý
thøc ®îc, tr¸Ii víi s¾c theo quan niÖm cña
®¹o phËt.
BiÓu thÞ ý phñ
®Þnh ®èi víi ®iÒu
®îc nªu ra sau
®ã( kh«ng cã,
kh«ng ph¶i )
Khãc §éng tõ:
1, Ch¶y níc m¾t do ®au ®ín, khã chÞu hay
xóc ®éng m¹nh.
2, Tá lßng th¬ng tiÕc ®èi víi ngêi th©n
thiÕt , ruét thÞt ®· chÕt
Ch¶y níc m¾t do
®au ®ín, xóc
®éng .
L
Lµ I, Danh tõ : Hµng dÖt b»ng t¬ nân cã nh÷ng
®êng däc nhá ®Òu nhau, thêng ®îc nhuém
®en
II, §éng tõ :
1, ChuyÓn tõ n¬i cao xuèng vµ lít s¸t gÇn
34

mét mÆt ph¼ng nh mÆt níc mÆt ®Êt.
2, Lµm cho ®å b»ng v¶i lôa ph¼ng vµ cã
nÕp b»ng çch ®a ®i ®a l¹i s¸t trªn bÒ mÆt
mét dông cô cã mÆt ph¼ng ( bµn lµ) ®îc
nung nãng
3, BiÓu thÞ quan hÖ gi÷a phÇn nªu sù vËt ,
sù viÖc víi phÇn nªu chÝnh b¶n th©n nã
nh×n ë mét khÝa c¹nh kh¸c h©y nªu ®Æc tr-
ng cña nã hoÆc néi dung nhËn thøc hay
gi¶i thÝch vÒ nã
II, KÕt tõ :
1, Tõ biÓu thÞ ®iÒu s¾p nªu ra lµ néi dung
cña ®iÒu võa nãi ®Õn.
2, Tõ dïng ®Öm lµm cho lêi nãi cã s¾c th¸i
tù nhiªn hoÆc cã s¾c th¸i nhËn ®Þnh ch÷
quan cña ngêi nãi.
3,KhÈu ng÷: Tõ dïng tæ hîp víi h×nh thøc
lÆp cña mét tõ kh¸c ®Ó biÓu thÞ ý nhÊn
m¹nh kh¼ng ®Þnh vÒ mét møc ®é, mét
tr¹ng th¸i t¸c ®éng ®Õn ngêi nãi.
* Lµm §éng tõ:
1, Dïng c«ng søc t¹o ra çi tríc ®ã kh«ng cã.
2, Dïng c«ng søc vµo nh÷ng viÖc nhÊt
®Þnh, ®Ó ®æi lÊy nh÷ng g× cÇn thiÕt cho
®êi sèng nãi chung
3, Dïng c«ng søc vµo nh÷ng viÖc, cã thÓ
rÊt kh¸c nhau, nh»m mét môc ®Ých nhÊt
®Þnh nµo ®ã
4, Tæ chøc tiÕn hµnh mét viÖc cã tÝnh
chÊt träng thÓ.
5, Hµnh vi sinh ho¹t h»ng ngµy, nh ¨n uèng,
nghØ ng¬i…mµ néi dung cô thÓ tuú theo
nghÜa cña bæ ng÷ ®øng sau.
6, Lµm nh÷ng viÖc thuéc nhiÖm vô hoÆc
quyÒn h¹n g¾n víi mét t çch , ®Þa vÞ ,
chøc vô nãi chung
7, Cã t¸c dông hoÆc dïng nh lµ, coi nh lµ.
8, Nguyªn nh©n trùc tiÕp g©y ra, t¹o nªn.
9, Tù t¹o cho m×nh mét d¸ng vÎ nh thÕ nµo
®ã trong mét hoµn c¶nh øng xö cô thÓ.
10, Tù biÓu thÞ kÕt qu¶, ®¬n thuÇn vÒ
Dïng c«ng søc t¹o ra
çi tríc ®ã kh«ng cã.
35

mÆt sè lîng, cña mét ho¹t ®éng ph©n hay
gép thµnh.
11, GiÕt vµ sö dông lµm thøc ¨n
L¹ lïng TÝnh tõ:
1, RÊt l¹, thÊy rÊt khã hiÓu, hoÆc lµm cho
ph¶i ng¹c nhiªn.
2, L¹ l¾m ®Õn møc ph¶i ng¹c nhiªn.
Lµm cho ph¶i ng¹c
nhiªn
Lêi Danh tõ :
1, Trêi ( dïng trong çc lêi kÝnh , lêi cÇu
nguyÖn cña Ki t« gi¸o)
2, Chuçi ©m thanh ph¸t ra trong khi nãi
mang mét néi dung trän vÑn nhÊt ®Þnh.
3, Ýt tèn h¬n .
Chuçi ©m thanh ph¸t
ra trong khi nãi
mang mét néi dung
trän vÑn nhÊt ®Þnh.
LÊy I, §éng tõ:
1, Lµm cho m×nh cã ®îc çi trong tay m×nh
®· cã s½n cã vµ ®Ó ®©u ®ã ®Ó ®a ra lµm
viÖc g× .
2, Lµm cho m×nh cã ®îc çi
vèn cã hoÆc cã thÓ ë ®©u ®ã ®Ó sö dông
3, Lµm cho trë thµnh cña m×nh çI vèn cã
cña ngêi kh¸c
4, Lµm cho m×nh cã ®îc çI t¹o ra b»ng mét
ho¹t ®éng nµo ®ã.
5, Tù t¹o ra ë m×nh
6, §ßi gi¸ tiÒn bao nhiªu ®ã ®Ó b¸n .
7, Dïng ®Ó lµm çI g× ®ã hä¨c viÖc g× ®ã
8, Lµm cho cã ®îc çI chÝnh x¸c, b»ng ®o,
chØnh lý , kÝch thíc
9, KÕt h«n thµnh vî chång víi nhau
II, Phô tõ:
1, Tõ biÓu thÞ híng cña hµnh ®éng mang l¹i
kÕt qu¶ cho chñ thÓ
2, BiÓu thÞ çch thøc cña hµnh ®éng cho
chñ thÓ tù m×nh lµm, b»ng søc lùc , kh¶
n¨ng cña riªng m×nh.
III, Trë tõ : NhÊn m¹nh møc ®é tèi thiÓu
kh«ng yªu cÇu h¬n
Lµm cho m×nh cã
®îc çi trong tay
m×nh ®· cã s½n cã
vµ ®Ó ®©u ®ã ®Ó
®a ra lµm viÖc g× .
Lo
l¾ng
§éng tõ: ë tr¹ng th¸i kh«ng yªn lßng vµ ph¶i
®Ó hÕt t©m søc vµo cho c«ng viÖc.
ë tr¹ng th¸i kh«ng
yªn lßng vµ ph¶i ®Ó
hÕt t©m søc vµo
cho c«ng viÖc.
36

Loµi
ngêi
Danh tõ: Tæng thÓ nãi chung nh÷ng ngêi
trªn tr¸i ®Êt.
Tæng thÓ nãi chung
nh÷ng ngêi trªn tr¸i
®Êt.
Lßng Danh tõ :
1, Nh÷ng bé phËn trong bông cña con vËt
giÕt thÞt, dïng lµm thøc ¨n.
2, Bông con ngêi
3, Bông cña con ngêi coi lµ mÆt t©m lý ,
t×nh c¶m, ý chÝ, tinh thÇn.
4, PhÇn ë gi÷a mét sè vËt, cã kh¶ n¨ng
chøa ®ùng hay che chë.
T×nh c¶m cña con
ngêi
LÞch
sö
I, Danh tõ :
1, Qu¸ tr×nh ph¸t sinh, ph¸t triÓn ®· qua hay
cho ®Õn tiªu vong cña mét hiÖn tîng,mét sù
vËt nµo ®ã
2, Khoa häc nghiªn cøu vÒ qu¸ tr×nh ph¸t
triÓn cña x· héi loµi ngêi nãi chung hay mét
quèc gia, mét d©n téc nãi riªng
II, TÝnh tõ: Thuéc vÒ lÞch sö cña c¸c quèc
gia, d©n téc , cã tÝnh chÊt , ý nghÜa quan
träng trong lÞch sö.
Khoa häc nghiªn
cøu vÒ qu¸ tr×nh
ph¸t triÓn cña x· héi
loµi ngêi nãi chung
hay mét quèc gia,
mét d©n téc nãi
riªng
Lu §éng tõ:
1, ë l¹i hoÆc gi÷ l¹i thªm mét thêi gian, cha
rêi khái.
2, Gi÷ l¹i ®Ó l¹i l©u dµi vÒ sau, kh«ng mÊt
®i
3, §µy ®i xa
Gi÷ l¹i ®Ó l¹i l©u dµi
vÒ sau, kh«ng mÊt
®i
LuyÖn §éng tõ:
1, ChÕ biÕn cho tèt h¬n qua t¸c dông cña
nhiÖt ®é cao.
2, TËp ®i tËp l¹i nhiÒu lÇn ®Ó n©ng cao
dÇn kh¶ n¨ng hoÆc kü n¨ng.
3, Nhµo trén kü cho thËt dÎo vµ nhuyÔn ®Ó
sö dông ®îc
TËp ®i tËp l¹i nhiÒu
lÇn ®Ó n©ng cao
dÇn kh¶ n¨ng hoÆc
kü n¨ng.
M
Mµ 1, BiÓu thÞ ®iÒu s¾p nªu ra lµ kh«ng phï
hîp víi ®iÒu võa nãi ®Õn , cã g× tr¸i víi lÏ th-
êng
2, BiÓu thÞ ®iÒu s¾p nªu ra lµ mÆt kh¸c
®èi chiÕu bæ sung cho ®iÒu võa nãi ®Õn
3, BiÓu thÞ ®iÒu s¾p nªu ra lµ môc ®Ých
Tõ biÓu thÞ ®iÒu
s¾p nªu ra lµ kÕt
qu¶, hËu qu¶ cña
37

cña viÖc võa nãi ®Õn
4, BiÓu thÞ ®iÒu s¾p nªu ra lµ kÐt qu¶,
hËu qu¶ cña ®iÒu võa nãi ®Õn
5, Dïng cuèi trong lèi nãi löng biÓu thÞ ý
kh¼ng ®Þnh thuyÕt phôc
M·nh
lùc
Søc m¹nh ghª gím cña tinh thÇn Søc m¹nh lín cña
tinh thÇn
M×nh I, Danh tõ:
1, Bé phËn c¬ thÓ, ®éng vËt, kh«ng kÓ
®Çu, ®u«i vµ çc chi
2, C¬ thÓ ngêi nãi chung.
3, Çi ç nh©n cña mç con ngêi
4, Bé phËn c¬ b¶n t¹o ra h×nh d¸ng bªn
ngoµi cña mét sè vËt.
Míi I, TÝnh tõ:
1, Võa ®îc lµm ra hay lµ cha dïng hoÆc
dïng cha l©u cßn gi÷ nguyªn phÈm chÊt gi¸
trÞ
2, Võa cã hay võa xuÊt hiÖn cha l©u.
3,( Ngêi) võa lµm nghÒ nghiÖp chøc vô.
4, ThÝch hîp víi thêi ®¹i ngµy nay , víi xu thÕ
tiÕn bé.
II, Phô tõ :
1, Tõ biÓu thÞ sù viÖc hoÆc thêi gian x¶y
ra kh«ng l©u tríc thêi ®iÓm noÝ, hoÆc tríc
mét thêi ®iÓm nµo ®ã trong qu¸ khø .
2, BiÓu thÞ tÝnh chÊt qu¸ sím cña thêi gian,
qu¸ Ýt vÒ møc ®é, sè lîng.
3,Tõ biÓu thÞ sù viÖc, hiÖn tîng x¶y ra
muén
III, KÕt tõ : Tõ biÓu thÞ ®iÒu s¾p nãi ®Õn
chØ ®îc thùc hiÖn khi ®· cã ®iÒu kiÖn võa
nãi tríc ®ã
IV, Tõ biÓu thÞ ý nhÊn m¹nh møc ®é, lµm
ng¹c nhiªn nh võa míi thÊy ra.
BiÓu thÞ ý nhÊn
m¹nh møc ®é
Mu«n Danh tõ:
1, Tõ dïng ®Ó chØ con sè lín l¾m kh«ng
sao ®Õm xuÓ, hoÆc ®Õm bao nhiªu còng
®îc, bao qu¸t toµn bé.
Con sè lín bao qu¸t
toµn bé ( mu«n vËt,
mu«n loµi ).
Mõng §éng tõ:
1, Cã t©m tr¹ng rÊt thÝch thó v× ®îc nh
mong muèn, nh cÇu mong.
Bµy tá t×nh c¶m
cña m×nh tríc niÒm
vui cña ngêi kh¸c.
38

2,Bµy tá b»ng lêi nãi hay tÆng phÈm, t×nh
c¶m cña m×nh tríc niÒm vui cña ngêi kh¸c.
N
Nµo I, §éng tõ:
1, Tõ dïng ®Ó hái vÒ çi kh«ng biÕt cô thÓ
vµ cÇn x¸ch ®Þnh trong mét tËp hîp nh÷ng
çi cïng lo¹i.
2, Tõ dïng ®Ó chØ ra mµ kh«ng nãi cô thÓ,
v× kh«ng thÓ hoÆc kh«ng cÇn nãi cô thÓ.
3,Tõ dïng ®Ó chØ mét çi bÊt cø trong mét
tËp hîp nh÷ng çi cïng lo¹i.
II, Phô tõ: Tõ biÓu thÞ ý phñ ®Þng døt kho¸t
vÒ ®iÒu ngêi nãi cho lµ kh«ng hÒ cã hoÆc
kh«ng thÓ cã ®îc, thêng nh»m b¸c bá tríc ý
kiÕn tr¸i l¹i.
III, Trî tõ:
1, Tõ biÓu thÞ ý nhÊn m¹nh thªm ®iÒu võa
nªu ra víi ngêi ®èi tho¹i, víi hµm ý thuyÕt
phôc.
2, Tõ biÓu thÞ ý nhÊn m¹nh tÝnh chÊt tËp
trung, vµo cïng mét n¬i, mét lóc cña nh÷ng
sù vËt, sù viÖc nµo ®ã ®ang ®îc liÖt kª ra.
IV, TiÕng thèt ra nh gäi ngêi ®èi tho¹i, cã ý
th¸ch thøc cã ý thóc giôc.
NhÊn m¹nh tÝnh
chÊt tËp trung vµo
cïng mét n¬i, mét
lóc cña nh÷ng sù
vËt, sù viÖc ®ang
®îc liÖt kª ra.
NÕu 1, Tõ dïng ®Ó nªu mét gi¶ thiÕt hoÆc mét
®iÒu kiÖn nh»m nãi râ çi g× sÏ x¶y ra
hoÆc x¶y ra.
2, tõ dïng phèi hîp víi th× ë vÕ sau cña c©u
®Î biÓu thÞ quan hÖ t¬ng øng gi÷a hai sù
viÖc cã thËt, cã viÖc nµy th× mÆt kh¸c
còng cã viÖc kia.
3, Tõ dïng phèi hîp víi th×, lµ ë vÕ sau cña
c©u ®Ó biÓu thÞ quan hÖ gi¶i thÝch, mét
khi cã viÖc nµy th× cã viÖc kia.
®Ó nªu mét gi¶ thiÕt
hoÆc mét ®iÒu
kiÖn nh»m nãi râ çi
g× sÏ x¶y ra hoÆc
x¶y ra.
Nãi §éng tõ:
1, Ph¸t ra thµnh tiÕng, thµnh lêi ®Ó diÔn ®¹t
mét néi dung nhÊt ®Þnh trong giao tiÕp.
2., Ph¸t ©m.
3,Sö dông mét thø tiÕng nµo ®ã, ph¸t ©m
®Ó giao tiÕp.
4, Cã ý kiÕn chª tr¸ch, chª bai.
5, Tr×nh bµy b»ng h×nh thøc nãi.
Ph¸t ra thµnh tiÕng,
thµnh lêi ®Ó diÔn
®¹t mét néi dung
nhÊt ®Þnh.
39

6,ThÓ hiÖ mét néi dung nµo ®ã.
Nói
non
Danh tõ: nói ( nãi kh¸i qu¸t) nói
Nøc §éng tõ:
1, Bèc m¹nh vµ lan to¶ réng.
2, C¹p miÖng, vµnh®å ®an b»ng tre, nøa.
¢m thanh ph¸t ra tõ
tiÕng khãc béc lé
t©m tr¹ng ®au buån.
Ng©m
vÞnh
§éng tõ: lµm th¬, ng©m th¬, ®Ó thëng thøc,
®Ó miªu t¶, ca ngîi ®Ó biÓu thÞ mét t©m
tr¹ng nµo ®ã.
Lµm th¬, ng©m th¬,
®Ó thëng thøc, ®Ó
miªu t¶, ca ngîi ®Ó
biÓu thÞ mét t©m
tr¹ng nµo ®ã.
Ngêi Danh tõ:
1,§éng vËt tiÕn ho¸ nhÊt, cã kh¶ n¨ng nãi, t
duy, s¸ng t¹o vµ sö dông c«ng cô trong qu¸
tr×nh lao ®éng x· héi.
2, C¬ thÓ, th©n thÓ con ngêi nãi chung.
3, Con ngêi trëng thµnh ®Çy ®ñ t c¸ch.
4, Ngêi kh¸c, ngêi xa l¹.
5, Tõ dïng ®Ó chØ tõng c¸ thÓ ngêi thuéc
mét lo¹i, mét tÇng líp nµo ®ã.
6, Tõ dïng ®Ó chØ ngêi ë ng«i thø ba víi ý
coi träng ®Æc biÖt.
7, Tõ dïng ®Ó gäi ngêi ®èi tho¹i víi ý th©n
mËt hay khinh thêng.
§éng vËt tiÕn ho¸
nhÊt, cã kh¶ n¨ng
nãi, t duy, s¸ng t¹o
vµ sö dông c«ng cô
trong qu¸ tr×nh lao
®éng x· héi.
Nghe I, §éng tõ:
1, C¶m nhËn, nhËn biÕt b»ng c¬ quan
thÝnh gi¸c.
2,Dïng tai chó ý ®Ó cã thÓ nghe.
3, Cho lµ ®óng vµ lµm theo lêi.
4, Nghe cã thÓ ®ång ý, cã thÓ chÊp nhËn
®îc.
5, Cã c¶m gi¸c thÊy.
II, Trî tõ: nhÐ.
C¶m nhËn, nhËn
biÕt b»ng c¬ quan
thÝnh gi¸c
NghÌo
nµn
TÝnh tõ:
1, NghÌo vµ ë trong c¶nh khã kh¨n, thiÕu
thèn.
2, ThiÕu thèn nh÷ng g× cÇn thiÕt ®Ó lµm
nªn néi dung cã ý nghÜa.
ThiÕu thèn nh÷ng
g× cÇn thiÕt ®Ó
lµm nªn néi dung cã
ý nghÜa
Nguån
gèc
Danh tõ: n¬i tõ ®ã n¶y sinh ra. N¬i tõ ®ã n¶y sinh
ra.
Ngh×n Danh tõ: Sè lîng rÊt lín,
40

1, Sè ®Õm. b»ng mêi tr¨m.
2, Sè lîng rÊt lín, kh«ng x¸c ®Þnh.
kh«ng x¸c ®Þnh.
Nhµ I, Danh tõ:
1, C«ng tr×nh x©y dùng cã m¸i, cã têng v¸ch
ë, dïng mét viÖc nµo ®ã.
2,Chç ë riªng, thêng cïng víi gia ®×nh.
3, TËp hîp ngêi cã quan hÖ gia ®×nh cïng ë
trong mét nhµ, gia ®×nh.
4, TËp hîp nh÷ng vua cïng dßng hä kÕ tiÕp
nhau trÞ v×.
5,Tõ dïng ®Ó chØ vî hay chång m×nh khi
nãi víi ngêi kh¸c, hoÆc vî chång gäi nhau
trong ®èi tho¹i.
6, Tõ dïng trong ®èi tho¹i ®Ó chØ c¸ nh©n
ngêi kh¸c mét c¸ch th©n mËt hoÆc ý coi th-
êng.
7, Ngêi hoÆc nh÷ng g× cã quan hÖ rÊt gÇn
gòi, thuéc vÒ hoÆc coi nh thuéc vÒ gia
®×nh m×nh.
8, Thó vËt ®· ®îc thuÇn chñng, ph©n biÖt
víi thó vËt sèng hoang.
II, Ngêi chuyªn mét ngµnh nghÒ, mét lÜnh
vùc ho¹t ®éng nµo ®ã, ®¹t tr×nh ®é nhÊt
®Þnh.
Ngêi chuyªn mét
ngµnh nghÒ, mét
lÜnh vùc ho¹t ®éng
(v¨n ch¬ng ) cã
tr×nh ®é .
Nh÷ng I, Danh tõ: tõ dïng ®Ó chØ mét sè lîng
nhiÒu, kh«ng x¸c ®Þnh.
II, Trî tõ:
1, BiÓu thi ý nhÊn m¹nh sè lîng qu¸ nhiÒu.
2, BiÓu thÞ ý nhÊn m¹nh nhiÒu nhng kh«ng
kÓ xiÕt.
3, Tõ biÓu thÞ ý nhÊn m¹nh tÝnh chÊt cña
mét t©m lý, t×nh c¶m, tùa nh x©m chiÕm
hÕt c¶ t©m hån.
Sè lîng nhiÒu kh«ng
x¸ch ®Þnh.``
P
Ph¶i I, §éng tõ:
1, ë trong ®iÒu kiÖn kh«ng thÓ kh«ng lµm
nhÊt thiÕt kh«ng thÓ kh¸c, cÇn cã.
2, Chiô t¸c ®éng kh«ng hay, kh«ng cã lîi.
3,GÆp lóc hoÆc hoµn c¶nh nµo ®ã.
II, TÝnh tõ:
1, ë cïng mét bªn víi tay thêng dïng ®Ó cÇm
bót, cÇm dïng cô lao ®éng.
§óng sù thËt.
41

2,( MÆt ) ®îc coi lµ chÝnh, thêng ®îc bµy ra
ngoµi.
3,§óng, phï hîp víi.
4,§óng, phï hîp víi ®¹o lý, víi nh÷ng ®iÒu
cÇn lµm.
5,Phï hîp víi sù thËt.
III, KÕt tõ:
Nªu gi¶ thiÕt, xem víi gi¶ thiÕt Êy th× c¸i g×
x¶y ra, gi¶ dô, gi¸ nh.
Pho Danh tõ:
Tõ dïng ®Ó chØ tõng ®în vÞ bé s¸ch, bøc t-
îng lín vµ quý gi¸.
Tõ dïng ®Ó chØ
tõng ®în vÞ bé s¸ch
quý gi¸.
Phï
phiÕm
TÝnh tõ:
ViÔn v«ng, kh«ng cã néi dung thiÕt thùc,
kh«ng cã gi¸ trÞ thùc tÕ.
ViÔn v«ng, kh«ng
cã néi dung thiÕt
thùc, kh«ng cã gi¸
trÞ thùc tÕ.
R
Ra §éng tõ:
1, Di chuyÓn ®Õn mét vÞ trÝ ë phÝa ngoµi,
ë n¬i réng h¬n, ë n¬i cã ®iÒu kiÖn xa hoÆc
ë vÒ phÝa B¾c trong ph¹m vi níc ViÖt nam.
2, T¸ch ®i khái, kh«ng cßn sinh ho¹t, ho¹t
®éng ë trong mét m«i trêng nµo ®ã n÷a.
3, ( C©y cèi ) n¶y sinh thªm bé phËn nµo
®ã.
4, Nªu cho ngêi kh¸c biÕt, thêng víi yªu cÇu
ph¶i chÊp hµnh, ph¶i thùc hiÖn.
5, Thµnh, h×nh thµnh, ho¸ thµnh.
6, BiÓu hiÖn cho thÊy thËt ®óng víi tÝnh
chÊt, ý nghÜa .
7,Qua khái mét thêi gian nµo ®ã, bíc sang
mét ®¬n vÞ thêi gian míi.
8, Tõ biÓu thÞ híng cña ho¹t ®éng tõ trong
ra ngoµi, hÑp ®Õn réng...
9,BiÓu thÞ tÝnh hiÖu qu¶ cña ho¹t ®éng ®¹t
®îc kÕt qu¶ nh mong muèn.
10, BiÓu thÞ xu híng ph¸t triÓn t¨ng thªm,
cña mét tÝnh chÊt, tr¹ng th¸i, tõ cã thÓ
kh«ng thÊy râ trë thµnh cã biÓu hiÖn râ rÖt.
11, BiÓu thi sù ®ét nhiªn nhËn thÊy, ®ét
nhiªn nhËn thøc ®iÒu ®ã kh«ng ngê tíi.
N¶y sinh, ph¸t triÓn
thªm.
Réng TÝnh tõ: Sù dµn tr¶i ph¹m vi,
42

1, Cã kho¶ng çch bao nhiªu ®ã tõ ®Çu nµy
®Õn cuèi ®Çu kia.
2, Cã diÖn tÝch bao nhiªu ®ã.
3, Cã chiÒu réng hoÆc diÖn tÝch lín h¬n
møc b×nh thêng, hoÆc lín h¬n h¬n so víi
møc b×nh thêng.
4, Cã kÝch thíc lín h¬n so víi vËt cÇn bäc
hoÆc chøa bªn trong.
5, Cã ph¹m vi lín h¬n møc b×nh thêng.
6, Cã lßng bao dung ®é lîng, hµo phãng
trong quan hÖ ®èi xö.
møc ®é nhiÒu h¬n.
Réng
r·i
TÝnh tõ:
Réng, kh«ng chËt, kh«ng hÑp.
Réng, kh«ng chËt,
kh«ng hÑp.
R¬i §éng tõ:
1, Di chuyÓn xuèng mÆt ®Êt mét çch tù
nhiªn khi kh«ng cã g× gi÷ l¹i ë vÞ trÝ trªn
cao.
2, L©m vµo t×nh tr¹ng, hoµn c¶nh kh«ng
hay thêng lµ mét çch ®ét ngét.
L©m vµo t×nh tr¹ng,
hoµn c¶nh kh«ng
hay thêng lµ mét
çch ®ét ngét.
Run
rÈy
§éng tõ:
Run m¹nh vµ liªn tiÕp.
Run m¹nh vµ liªn
tiÕp.
S
S¸ng
t¹o
§éng tõ:
1, T¹o ra nh÷ng gi¸ trÞ míi vÒ vËt chÊt
hoÆc tinh thÇn.
2, T×m ra çi míi, çch gi¶i quyÕt míi, kh«ng
bÞ gß bã, phô thuéc vµo çi ®É cã.
T¹o ra nh÷ng gi¸ trÞ
míi vÒ vËt chÊt, tinh
thÇn.
S¾p I, Danh tõ:
1, Bän.
2, Lµn ®iÖu trong h¸t chÌo, co stÝnh chÊt vui
vÎ, phÊn khëi, dïng ®Ó ®èi ®¸p, hay ®Ó h¸t
tËp thÓ.
II, §éng tõ:
1, §Æt, xÕp vµo ®óng chç, theo hµng lèi,
thø tù.
2,Bµy ra theo mét trËt tù nhÊt ®Þnh chuÈn
bÞ s½n ®Ó lµm viÖc g×.
III, Phô tõ:
Tõ biÓu thÞ r»ng sù viÖc, hiÖn tîng x¶y ra
vµo thêi gian tíi, rÊt gÇn.
Sù viÖc, hiÖn tîng
x¶y ra vµo thêi gian
tíi, rÊt gÇn.
SÏ I, Phô tõ:
Tõ biÓu thÞ sù viÖc, hiÖn tîng nãi ®Õn x¶y
Tõ biÓu thÞ sù
viÖc, hiÖn tîng nãi
43

ra trong t¬ng lai, sau thêi ®iÓm nãi, hoÆc
x¶y ra trong thêi ®iÓm nµo ®ã, trong qu¸
khø ®îc lÊy lµm mèc.
II, TÝnh tõ:
Kh«ng g©y ra tiÕng ån, chuyÓn ®éng cã
thÓ lµm ¶nh hëng ®Õn kh«ng khÝ chung.
®Õn x¶y ra trong t-
¬ng lai, sau thêi
®iÓm nãi, hoÆc x¶y
ra trong thêi ®iÓm
nµo ®ã, trong qu¸
khø ®îc lÊy lµm
mèc.
Sù Danh tõ:
1, ViÖc, chuyÖn.
2, Tõ cã t¸c dông danh ho¸ mét ho¹t ®éng,
tÝnh chÊt ( sù sèng )
Tõ cã t¸c dông danh
ho¸ mét ho¹t ®éng,
tÝnh chÊt ( sù
sèng )
Song Danh tõ:
1, C©y th©n leo dµi cïng hä víi c©y m©y.
2, Cöa sæ.
3,ChÊn song.
4,Nh tõ nhng ( nghÜa m¹nh h¬n ).
5, Song ©m tiÕt.
T¬ng tù nh tõ nhng
(nghÜa m¹nh h¬n ).
T
Ta I, §éng tõ:
1, Tõ dïng ®Ó tù xng khi nãi víi ngêi kh¸c.
2, Tõ dïng ®Ó xng khi nãi víi ngêi kh¸c
ngang hµng, khi nãi vÒ m×nh.
3, Tõ dïng ®Ó gép chung m×nh vµ ngêi ®èi
tho¹i víi ý th©n mËt, gÇn gòi.
4, Tõ ngêi ViÖt Nam dïng ®Ó chØ çi cña
d©n téc, ®Êt níc m×nh.
5, Tõ dïng trong ®èi tho¹i ®Ó chØ ngêi ®· ®-
îc nãi ®Õn tríc ®ã víi ý kh«ng coi träng.
II, Trî tõ:
1, Dïng trong lêi hái th¨m quª qu¸n ®Ó biÓu
thÞ ý th©n mËt.
2, Tõ biÓu thÞ ý th©n mËt.
Tõ dïng ®Ó gép
chung m×nh vµ ngêi
®èi tho¹i víi ý th©n
mËt, gÇn gòi.
T©m
linh
Danh tõ:
1, Kh¶ n¨ng biÕt ®îc mét biÕn cè nµo ®ã sÏ
x¶y ra ®èi víi m×nh theo quan niÖm duy
t©m.
2, T©m hån, tinh thÇn.
T©m hån, tinh thÇn.
TiÕng Danh tõ:
1, Çi mµ tai cã thÓ nghe ®îc.
2, ¢m tiÕt trong tiÕng viÖt.
3,Ng«n ng÷.
Çi mµ tai cã thÓ
nghe ®îc
44

4,Giäng nãi cña mét ngêi hay çch ph¸t ©m
riªng cña mét ngêi nµo ®ã.
5,Lêi nãi cña mét ç nh©n nµo ®ã.
6, Lêi bµn t¸n, khen, chª trong x· héi.
7, Kho¶ng thêi gian mét giê ®ång hå.
ThÕ
mµ
BiÓu thi ®iÒu s¾p nªu ra lµ cã g× ®ã bÊt
thêng, tr¸i víi ®iÒu ®¸ng lÏ x¶y ra.
BiÓu thi ®iÒu s¾p
nªu ra lµ cã g× ®ã
bÊt thêng, tr¸i víi
®iÒu ®¸ng lÏ x¶y ra.
Thi
nh©n
Danh tõ; nhµ th¬ Nhµ th¬.
Thi sÜ Danh tõ: nhµ th¬ Nhµ th¬.
Thi ca S¸ng t¸c v¨n häc b»ng v¨n vÇn. S¸ng t¸c v¨n häc
b»ng v¨n vÇn.
Th¬ Danh tõ:
H×nh thøc nghÖ thuËt dïng ng«n ng÷ giµu
h×nh ¶nh vµ cã nhÞp ®iÖu ®Ó thÓ hiÖn néi
dung mét çch hµm sóc.
H×nh thøc nghÖ
thuËt dïng ng«n ng÷
giµu h×nh ¶nh vµ cã
nhÞp ®iÖu ®Ó thÓ
hiÖn néi dung mét
çch hµm sóc.
Tr«ng §éng tõ:
1, Nh×n ®Ó nhËn biÕt.
2, §Ó nh×n ngã, coi sãc, gi÷ g×n cho yªn
æn.
3, Mong.
4, Híng ®Õn víi lßng hy väng, mong ®îi ®îc
gióp ®ì.
Nh×n ®Ó nhËn
biÓt.
Th©m
trÇm
TÝnh tõ:
S©u s¾c kÝn ®¸o, kh«ng dÔ dµng ®Ó béc
lé ra bªn ngoµi nh÷ng t×nh c¶m ý nghÜ cña
m×nh.
S©u s¾c kÝn ®¸o,
kh«ng dÔ dµng ®Ó
béc lé ra bªn ngoµi
nh÷ng t×nh c¶m ý
nghÜ cña m×nh.
ThÊy §éng tõ:
1,NhËn biÕt ®îc b»ng m¾t nh×n.
2, NhËn biÕt ®îc b»ng çc gi¸c quan nãi
chung.
3,NhËn ra ®îc, biÕt ®îc qua nhËn thøc.
4,Cã c¶m gi¸c c¶m thÊy.
NhËn biÕt ®îc b»ng
m¾t nh×n.
Th¬ng
h¹i
§éng tõ:
Rñ lßng th¬ng xãt.
Rñ lßng th¬ng xãt.
Tr¨m
ngh×n
C¶ tr¨m c¶ ngh×n, chØ sè lîng rÊt nhiÒu vµ
®ñ thø.
C¶ tr¨m c¶ ngh×n,
chØ sè lîng rÊt
45

nhiÒu vµ ®ñ thø.
TruyÖn Danh tõ:
1, T¸c phÈm v¨n häc miªu t¶ tÝnh çch nh©n
vËt vµ diÔn biÕn cña sù kiÖn th«ng qua lêi
kÓ cña nhµ v¨n.
2,S¸ch gi¶i thÝch kinh nghÜa do çc nhµ
triÕt häc cña Trung Quèc thêi cæ viÕt.
T¸c phÈm v¨n häc
miªu t¶ tÝnh çch
nh©n vËt vµ diÔn
biÕn cña sù kiÖn
th«ng qua lêi kÓ cña
nhµ v¨n.
Trong I, Danh tõ:
1,PhÝa nh÷ng vÞ trÝ thuéc ph¹m vi ®îc x¸c
®Þnh nµo ®ã, tr¸i víi ngoµi.
2, PhÝa sau, so víi phÝa tríc.
3, Vïng ®Þa lý phÝa nam.
4, Kho¶ng thêi gian kh«ng bao l©u.
II, KÕt tõ:
1, Tõ biÓu thÞ ®iÒu s¾p nªu ra lµ ®iÒu
kiÖn, hoµn c¶nh, m«i trêng ho¹t ®éng, sù
viÖc ®îc nãi ®Õn.
2, Tõ biÓu thi ®iÒu s¾p nªu ra lµ giíi h¹n vÒ
thêi gian cña ho¹t ®éng, sù viÖc ®îc nãi
®Õn.
III, TÝnh tõ:
1, Tinh khiÕt, kh«ng cã gîn.
2, Kh«ng cã t¹p ©m, kh«ng lÉn tiÕng ån,
nghe p
Ph¹m vi ®îc x¸c
®Þnh
Trë nªn §éng tõ:
1, ChuyÓn sang tr¹ng th¸i kh¸c.
2,Nh trë thµnh.
ChuyÓn sang tr¹ng
th¸i kh¸c.
T×nh
c¶m
I,Danh tõ:
1,Sù rung ®éng trong lßng tríc mét ®èi tîng
nµo ®ã.
2, Sù yªu mÕn g¾n bã gi÷a ngêi víi ngêi.
II, TÝnh tõ:
Tá ra giµu t×nh c¶m vµ dÔ thiªn vÒ t×nh
c¶m.
Sù rung ®éng trong
lßng tríc mét ®èi t-
îng nµo ®ã
Tõ I, Danh tõ:
1, §¬n vÞ ng«n ng÷ nhá nhÊt co nghÜa
hoµn chØnh vµ cÊu t¹o æn ®Þnh, dïng ®Ó
®Æt c©u.
2, ThÓ th¬ §êng thêng lµm lêi cña çc khóc
nh¹c, kh«ng h¹n ®Þnh sè c©u ch÷.
II, §éng tõ:
s¾p nãi lµ ®iÓm
xuÊt ph¸t, ®iÓm
khëi ®Çu hay lµ
nguån gèc cña viÖc
®îc nãi ®Õn.
46

1, Bá kh«ng nh×n nhËn, tù coi lµ kh«ng co
quan hÖ, kh«ng cã tr¸ch nhiÖm g× n÷a ®èi
víi ngêi nµo ®ã.
2, Kh«ng nhËn chøc vô nµo ®ã n÷a.
3, Tho¸i th¸c, kh«ng chÞu nhËn lÊy vÒ
m×nh.
4, Kh«ng dïng, kh«ng ®ông ®Õn ai.
III, KÕt tõ:
1, Tõ biÓu thÞ ®iÒu s¾p nãi lµ ®iÓm xuÊt
ph¸t, ®iÓm khëi ®Çu hay lµ nguån gèc cña
viÖc ®îc nãi ®Õn.
2, Tõ biÓu thÞ ®iÒu s¾p nãi lµ ®iÓm xuÊt
ph¸t rÊt thÊp, ®Ó hµm ý r»ng møc ®é ®îc
nãi ®Õn lµ rÊt cao, Ýt nhiÒu triÖt ®Ó.
Tëng §éng tõ:
1, NghÜ ®Õn nhiÒu mét çch cô thÓ vµ víi
t×nh c¶m Ýt nhiÒu thiÕt tha.
2, NghÜ vµ tin ch¾c.
3, Tõ dïng ®Ó chªm vµo trong c©u ®Ó lµm
nhÑ bít ý kh¼ng ®Þnh vµ cho cã s¾c th¸i
khiªm nhêng.
Tõ dïng ®Ó chªm
vµo trong c©u ®Ó
lµm nhÑ bít ý kh¼ng
®Þnh vµ cho cã
s¾c th¸i khiªm nh-
êng.
Th¬ng I, Danh tõ:
1, Binh khÝ cæ çn dµi mòi nhän.
2, KÕt qu¶ cña phÐp chia.
3, Th¬ng binh ë chiÕn trêng.
II, §éng tõ:
1, Cã t×nh c¶m g¾n bã vµ thêng tá ra quan
t©m s¨n sãc.
2,Yªu.
3, C¶m thÊy ®au ®ín xãt xa trong lßng tríc
c¶nh ngé nµo ®ã.
Cã t×nh c¶m g¾n
bã vµ thêng tá ra
quan t©m s¨n sãc.
ThÕ I, Danh tõ:
1, §êi. thÕ gian.
2, Tæng thÓ nãi chung çc quan hÖ vÒ vÞ
trÝ t¹o thµnh ®iÒu kiÖn chung cã lîi hay
kh«ng cã lîi cho mét ho¹t ®éng nµo ®ã cña
con ngêi.
II, §éng tõ:
1, §a çi kh¸c vµo chç çi hiÖn cßn thiÕu ®Ó
cã thÓ coi nh kh«ng cßn thiÕu n÷a, thay.
2, Giao cho lµm tin ®Ó vay tiÒn.
3, Tõ dïng ®Ó chØ ®iÒu coi nh ®· biÕt, v×
Tõ dïng ®Ó chØ
®iÒu coi nh ®· biÕt,
v× võa ®îc nãi ®Õn
hay ®ang lµ thùc tÕ
ë ngay tríc m¾t.
47

võa ®îc nãi ®Õn hay ®ang lµ thùc tÕ ë
ngay tríc m¾t.
III, Trî tõ:
1, Tõ dïng ®Ó nhÊn m¹nh tÝnh chÊt cô thÓ
g¾n liÒn víi hiÖn thùc ®· biÕt hoÆc hiÖn
thùc tríc m¾t cña ®iÒu muèn nãi, muèn hái.
2, Tõ biÓu thÞ ý ng¹c nhiªn khi nhËn thøc ra
møc ®é cao cña mét thuéc tÝnh trùc tiÕp t¸c
®éng ®Õn m×nh hoÆc cña mét ttr¹ng th¸i
t×nh c¶m cña b¶n th©n m×nh
V
Vµ I, Danh tõ: vµi.
II, §éng tõ: dïng ®òa ®a c¬m tõ b¸t vµo
miÖng.
III, KÕt tõ:
1, BiÓu thÞ quan hÖ liªn hîp gi÷a hai sù vËt,
hiÖn tîng, qu¸ tr×nh, tÝnh chÊt cïng lo¹i, cïng
ph¹m trï.
2, Tõ biÓu thÞ ®iÒu s¾p nªu ra lµ ®iÒu nãi
thªm ®Ó nhÊn m¹nh møc ®é cao hoÆc ý
nghÜa kh¼ng ®Þnh cña ®iÒu võa nãi ®Õn.
3, Tõ biÓu thÞ ®iÒu s¾p nªu ra lµ ®iÒu x¶y
ta diÔn ra tiÕp theo ®iÒu võa nãi ®Õn,
nhiÒu khi lµ kÕt qu¶, hËu qu¶.
IV, Trî tõ: biÓu thÞ nhÊn m¹nh vµo ý nghÜa
kÕt luËn cña ®iÒu nªu ra.
s¾p nªu ra lµ ®iÒu
nãi thªm ®Ó nhÊn
m¹nh møc ®é cao
hoÆc ý nghÜa
kh¼ng ®Þnh cña
V¨n
Ch¬ng
Danh tõ:
1, V¨n häc.
2, Lêi v¨n, c©u v¨n( nãi kh¸i qu¸t)
Lêi v¨n, c©u v¨n.
V¨n
nh©n
Danh tõ: ngßi cã häc thøc, biÕt lµm v¨n, lµm
th¬.
ngßi cã häc thøc,
biÕt lµm v¨n, lµm
th¬
I, §éng tõ:
1, V¬n tay ra cho tíi mét vËt ë h¬i qu¸ tÇm
tay cña m×nh.
2, §¹t tíi ®îc.
3, BiÓu thÞ híng cña ho¹t ®éng, hµnh ®éng
nh»m tíi mét ®èi tîng ë mét kho¶ng c¸ch h¬i
qu¸ tÇm.
II. Danh tõ:
ChiÒu cao b»ng mét ngêi b×nh thêng ®øng
gi¬ th¼ng c¸nh tay lªn.
BiÓu thÞ quan hÖ
liªn hîp gi÷a hai sù
vËt hiÖn tîng kÕt
thµnh ®«i cã chøc
n¨ng gièng nhau hay
cã nh÷ng quan hÖ
qua laÞ chÆt chÏ.
48

Víi
III, KÕt tõ:
1, BiÓu thÞ quan hÖ liªn hîp gi÷a hai sù vËt
hiÖn tîng kÕt thµnh ®«i co chøc n¨ng gièng
nhau hay cã nh÷ng quan hÖ qua laÞ chÆt
chÏ.
2, Tõ biÓu thÞ s¾p nãi ra lµ ®èi tîng cïng cã
chung mét hµnh ®éng, tr¹ng th¸i võa nãi
®Õn.
3, Tõ biÓu thÞ sù vËt s¾p nªu ra lµ ®èi tîng
nh»m tíi cña ho¹t ®éng hay cña mèi quan
hÖ võa nãi ®Õn.
4, Tõ biÓu thÞ ®iÒu s¾p nªu ra lµ ®iÒu kiÖ
hay ph¬ng thøc ho¹t ®éng ®îc nãi ®Õn.
5, Tõ biÓu thÞ ngêi hay sù vËt s¾p nªu ra lµ
®èi tîng cã quan hÖ trc tiÕp ®Õn ®iÒu nãi
®Õn.
6, Tõ biÓu thÞ ngêi, sù vËt s¾p nªu ra lµ
nguyªn nh©n trùc tiÕp tr¹ng th¸i kh«ng hay
võa nãi ®Õn.
7, §iÒu s¾p nªu ra lµ ®Æc ®iÓm cña sù vËt
võa nãi ®Õn.
IV, Trî tõ:
1, Tõ biÓu thi ý yªu cÇu th©n mËt, hoÆc tha
thiÕt mét viÖc g× ®ã cho m×nh hay cho ng-
êi cã quan hÖ th©n thiÕt víi m×nh.
2, NhÊn m¹nh ý chª bai tr¸ch mãc, kh«ng hµi
lßng.
V× thÕ KÕt tõ: tõ biÓu thÞ ®iÒu s¾p nªu ra cã lý
do, nguyªn nh©n lµ ®iÒu võa ®îc nãi ®Õn
s¾p nªu ra cã lý do,
nguyªn nh©n lµ
®iÒu võa ®îc nãi
®Õn.
VÞ Tha TÝnh tõ: cã tinh thÇn ch¨m lo mét c¸ch v« t
®Õn lîi Ých cña ngêi kh¸c
Cã tinh thÇn ch¨m lo
mét c¸ch v« t ®Õn lîi
Ých cña ngêi kh¸c
X
Xem §éng tõ:
1, NhËn biÕt b»ng m¾t.
2, NhËn ®Þnh, ®¸nh gi¸ dùa vµo kÕt qu¶
quan s¸t ®îc.
3, Tõ biÓu thÞ kÕt qu¶ nhËn ®Þnh cã thÓ
cã ®îc ho¹t ®éng nµo ®ã.
NhËn biÕt b»ng
m¾t.
49

4, §o¸n sè mÖnh ho¶ phóc. dùa vµo thuËt
sè, bãi to¸n.
1. 5, Coi lµ, coi nh.
Xo¸ §éng tõ:
1, Lµm cho mÊt dÊu vÕt trªn bÒ mÆt.
2, G¹ch, bá ®i.
3, Lµm cho mÊt h¼n ®i, kh«ng cßn tån t¹i
hoÆc kh«ng cßn t¸c dông n÷a.
G¹ch, bá ®i.
Xuèng §éng tõ:
1, Di chuyÓn ®Õn mét vÞ trÝ thÊp h¬n hay
®îc coi lµ thÊp h¬n.
2, Gi¶m sè lîng, møc ®é hay h¹ cÊp bËc.
3, TruyÒn ®Õn c¸c cÊp dãi.
4, Tõ biÓu thÞ híng di chuyÓn, ho¹t ®éng,
biÕn ®æi tõ cao ®Õn thÊp, nhiÒu ®Õn Ýt.
Di chuyÓn vÞ trÝ
tõ cao ®Õn thÊp.
Xa 1, Thuéc vÒ thêi ®· qua, tõ rÊt l©u råi.
2, §· cã tõ tríc, tõ l©u.
Thêi ®· qua tõ rÊt
l©u.
50

Ch¬ng III. KÕt luËn:
1. ViÖc t×m hiÓu nghÜa cña tõ ng÷ cã t¸c dông nhÊt ®Þnh ®èi víi viÖc
t×m hiÓu nghÜa cña toµn v¨n b¶n. MÆc dï nghÜa cña v¨n b¶n kh«ng ph¶i lµ
mét phÐp céng ®¬n gi¶n nghÜa cña çc tõ cã trong nã nhng chØ cã thÓ hiÓu
®îc nghÜa v¨n b¶n mét çch chÝnh x¸c nÕu ngêi ®äc n¾m ®îc hÕt nghÜa
cña çc tõ t¹o nªn v¨n b¶n.
2. NghÜa cña tõ tån t¹i ë hai tr¹ng th¸i: tr¹ng th¸i tÜnh (nghÜa tõ ®iÓn)
vµ tr¹ng th¸i ®éng (nghÜa v¨n b¶n). Hai tr¹ng th¸i nµy cã mèi quan hÖ víi nhau
chÆt chÏ, nghÜa cña tõ ë tr¹ng th¸i tÜnh lµ c¬ së ®Ó xuÊt hiÖn nghÜa cña
tr¹ng th¸i ®éng. Ngîc l¹i, nghÜa cña tõ ë tr¹ng th¸i ®éng gãp phÇn bæ sung,
lµm giµu thªm hiÓu biÕt vÒ nghÜa cña tõ ë tr¹ng th¸i tÜnh.
3. NghÜa v¨n b¶n (tr¹ng th¸i ®éng), theo sè liÖu kh¶o s¸t cña chóng t«i
thêng lµ sù hiÖn thøc ho¸ mét trong sè çc nghÜa cña tõ ®iÓn cña tõ. Tuy
nhiªn còng cã thÓ gÆp mét sè trêng hîp mµ nghÜa v¨n b¶n cña tõ lµ mét
nghÜa kh¸c víi çc nghÜa tõ ®iÓn. §©y lµ nh÷ng trêng hîp tõ ng÷ ®îc sö dông
®Ó t¹o cho v¨n b¶n cã gi¸ trÞ tu tõ.
4. ViÖc kh¶o s¸t nghÜa trong v¨n b¶n cã t¸c dông rÌn luyÖn çc kÜ n¨ng
ng«n ng÷ cho ngêi gi¸o viªn. Çc kÕt qu¶ nµy cã thÓ sö dông ®Ó n©ng cao
n¨ng lùc tiÕp nhËn vµ t¹o lËp v¨n b¶n cho häc sinh.
5. §Ó cã ®îc nh÷ng nhËn xÐt, kÕt luËn Êy lµ qua mét qu¸ tr×nh t×m
hiÓu, nghiªn cøu ®Ó gi¶i nghÜa çc tõ trong mét v¨n b¶n. Cô thÓ: "ý nghÜa
v¨n ch¬ng" cña Hoµi Thanh. Qua viÖc gi¶i nghÜa tõ trong v¨n b¶n nµy t«i
nhËn thÊy r»ng: mÆc dï lµ mét v¨n b¶n ng¾n nhng trong mét tiÕt d¹y häc sÏ
kh«ng ®ñ thêi gian d¹y mét çch tØ mØ, kÜ cµng tÊt c¶ nh÷ng tõ cã trong v¨n
b¶n cho häc sinh, v× vËy ph¶i biÕt vËn dông khÐo lÐo,linh ho¹t. ViÖc d¹y çc
tõ ng÷ ®iÓn h×nh, tiªu biÓu cho mçi lo¹i, cã sù kÕt hîp viÖc gi¶ng d¹y trªn líp
cña gi¸o viªn víi viÖc tù t×m tßi bæ sung thªm cña häc sinh. Häc sinh cÇn
ph¶i tiÕp thu nhiÒu nh÷ng nguån tri thøc míi - t¹o vèn tõ cho m×nh tõ trong
çc tõ ®iÓn vµ tõ nghÜa gèc cña tõ ®iÓn çc em míi cã thÓ hiÓu ®óng,
chÝnh x¸c nghÜa cña çc tõ trong v¨n b¶n nghÖ thuËt.
6. Trong qu¸ tr×nh thùc hiÖn ®Ò tµi nµy, mÆc dï cã nhiÒu sù cè g¾ng
nhng kh«ng tr¸nh khái nh÷ng thiÕu sãt, nh÷ng h¹n chÕ. RÊt mong ®îc sù
nhiÖt t×nh ®ãng gãp ý kiÕn cña thÇy gi¸o, c« gi¸o vµ b¹n ®äc ®Ó ®Ò tµi cã
sù trän vÑn, ®Çy ®ñ h¬n. T«i xin ch©n thµnh c¶m ¬n nh÷ng ý kiÕn ®ãng gãp
quý b¸u cña quý vÞ.
51

H oa hong

Recommandé

Recommandé

Contenu connexe

Tendances

Tendances (6)

En vedette

En vedette (8)

Similaire à H oa hong

Similaire à H oa hong (20)

H oa hong