Vleric HRday 2013: Thinking, fast and slow: wat kan HR leren van Kahneman? - Prof. H. Van den Broeck

1. SLIMME BESLISSINGSCULTUUR.
WAT KAN HR LEREN VAN KAHNEMAN (EN COATES …).
VLERICK HR DAY 2013
DOOR PROF. DR. HERMAN VAN DEN BROECK

2. © Vlerick Business School
JOUW ANTWOORDEN
1.
2.
3.
4.
5.
6.
7.
8.
2

3. THE ANSWERS ARE NOT IMPORTANT,
THE PROCESS BEHIND IS!

4. SYSTEEM 1:
VOORBEWUST DENKEN
VERSUS
SYSTEEM 2:
BEWUST DENKEN

5. © Vlerick Business School
HET BREIN ALS POPPENSPELER, ONS LICHAAM ALS
POP = VOLLEDIG VERKEERD BEELD!
Ons brein is geen externe controller van het lichaam.
Brein en lichaam dansen samen: “The brain is caught
up in the process, it is participant, not spectator.”
(Coates).
Wanneer je honger of dorst hebt, veranderen je
gedachten en ontwikkel je ‘selectieve aandacht’
voor voedsel en water.
Leven of dood, winnen of verliezen hangen af van
enkele duizenden van een seconde reactietijd (lopers in
de buitenbaan zouden het schot een fatale 30
duizenden van een seconde later horen).
Ons doen en laten wordt bepaald door een complex
geïntegreerd neuraal netwerk.
5

6. STAP 1:
VOORBEWUST DENKEN

7. © Vlerick Business School
ONS ZENUWSTELSEL WERKT BESCHERMEND
VOOR-BEWUST REAGEREN
Onze zintuigen pikken 11 miljoen bits per seconde op,
nochtans bereiken slechts 40 bits per seconde ons
bewustzijn. We zijn dus slechts bewust van een uiterst klein
gedeelte, zelfs een triviaal gedeelte, van de info die
binnenkomt.
Om ons niet voortdurend angstig te maken, onderscheidt het
zenuwstelsel triviale info van betekenisvolle.
Viscerale oordelen, maar ook hogere breinregio’s als de
hippocampus, posterieure delen van de neocortex, de
amandelkern, (nog steeds voor bewustwording) tasten
patronen af die opgeslagen liggen in ons geheugen en maken
vliegensvlug een evaluatie van het potentieel risico!
Voor-bewust reageren: besluitvorming en gedrag worden
geïnitieerd vooraleer ‘bewuste hersenzones’ ingeschakeld
worden.7

8. © Vlerick Business School
DENKEN DOEN WE ENKEL ALS WE NIET GOED ZIJN IN
EEN ACTIVITEIT
Het brein (neocortex) tendeert ernaar om bewegingscontrole,
eens deze aangeleerd is, over te laten aan de lagere regio’s
van ons neuraal stelsel, waar programma’s voor ‘ont-denken’,
automatisch gedrag en routines gestockeerd zijn.
Van onbewuste incompetentie (over bewuste incompetentie
en bewuste competentie) naar onbewuste competentie.
Veel van deze aangeleerde, nu automatische gedragingen,
kunnen geactiveerd worden op nauwelijks 120 milliseconden
tijd!
Onze reacties zijn zo vlug dat ons bewustzijn frequent uit het
aansturingsmechanisme gelaten wordt.
Intuïtie is het herkennen van patronen: schaakmeesters
kunnen tot 10.000 spelconfiguraties opslaan; ze ‘scannen’
deze om te bepalen wat hun volgende zet zal zijn.
8

9. © Vlerick Business School
“When a game gets close to me, or threatens to get close, my conscious
mind goes blank. I feel nothing, I hear nothing, my eyes watch the puck, my
body moves like a goalie moves, I don’t tell it to move, or how to move or
where, I don’t know it’s moving, yet it moves.
And when my eyes watch the puck, I see things I don’t know I’m seeing. I
see something in the way a shooter holds his stick, in the way his body
angles and turns, in the way he’s being checked, in what he’s done before
that tells me what he’ll do. I trust the unconscious mind that moves my
body.”
(Ken Dryden,
Legendarische doelman ijshockey)
9

10. © Vlerick Business School
CONCLUSIES (1)
10
1. Onze zintuigen scannen aanhoudend de omgeving en
2. Onze automatische piloot (emotioneel, cognitief,
gedragsmatig) reageert onmiddellijk (milliseconden).
Deze zit verstrengeld doorheen meerdere neurale
netwerken.
3. Dit geeft ons vele voordelen: expertise, zekerheid,
veiligheid, accuraatheid
Mensen zijn gewoontedieren.
Vecht er voor om in de beste omgeving je automatische
piloot uit te bouwen.
Zonder droogtraining blijft vorming erg oppervlakkig.

11. STAP 2:
BEWUST DENKEN

12. © Vlerick Business School
SYSTEEM 1 & 2 (STANOVICH AND WEST)
Systeem 1
Treedt automatisch en snel op, vergt weinig inspanning, geen
gevoel van bewuste aansturing
Kijken naar de bron van een plots geluid, vervolledigen van het
gezegde ‘brood en ……’, vijandigheid in een stem detecteren, op
automatische piloot je auto besturen, uw zinnen afmaken als je
spreekt, de hoofdstad van Frankrijk is …
Systeem 2
Zorgt voor focus op de activiteit die mentale inspanning vergt. Men
ervaart bewust omgaan met, keuzemogelijkheid, concentratie.
Het geheugen aftasten naar de naam van een bepaalde schilder, tel
het aantal a’s op deze slide, het vergelijken van de kostprijs van
twee wasmachines …
12

13. © Vlerick Business School
MENTAL MODELS: VILAYANUR S. RAMACHANDRAN
13

14. © Vlerick Business School
HET GOEDE NIEUWS: MET ENIGE INSPANNING
KUN JE JE PATRONEN OVERSTIJGEN
14

15. © Vlerick Business School
CONCLUSIES (2)
15
1. Zo nodig bedienen we ons van krachtige methodes en mentale
modellen om
problemen aan te pakken waar we geen directe respons voor hebben, of
om
automatismen te doorbreken
maar dit kost energie, vergt focus en kost tijd.
2. Evengoed als de patronen van systeem 1, limiteren deze
methodes en mentale modellen ons.
3. We denken over onszelf in termen van systeem 2 (rationeel
bewuste wezens, intentie gedreven).
Mensen leren niet als men hen vertelt dat ze dom zijn, en zijn
super alert voor wijsheid die van buiten komt.
Een superieur EQ weet wanneer het kan vertrouwen op systeem 1
en weet wanneer het systeem 2 moet inschakelen.
Continu leren = mentale modellen en methodes bijsturen en
verrijken!

16. STAP 3:
SOMATISCHE LABELS
EN
(TE HOGE) STRESS

17. © Vlerick Business School
DAMASIO AND FOUR PILES OF PLAYING CARDS
17

18. © Vlerick Business School
SOMATISCHE LABELS
Een herinnering wordt gelabeld met de lichamelijke
sensaties (spierspanning, plezier, opwinding … ) die
we voelden op het moment dat die gebeurtenis zich
voor het eerst voordeed. Deze labels helpen om te
bepalen wat we de volgende keer in een
gelijkaardige situatie gaan doen.
Deze labels kunnen gevat worden onder de
noemers ‘stop’ of ‘ga door’.
Je continue gedachtestroom: positieve of negatieve
overdenking?
18

19. © Vlerick Business School
WAT JE DOET MET JE BRANDSTOF, MAAKT HET
VERSCHIL
odi NU
positieve energienegatieve energie
amo
19

20. © Vlerick Business School
DANIEL BERLYNE, PSYCHOLOOG UNIV TORONTO
Bracht opwinding versus informatie in kaart en
vond een omgekeerde U-curve: van te weinig stress
naar verwarring en aanwakkering van angst
20
witte
zone
groene
zone
oranje
zone
rode
zone
Stress
Energieniveau

21. © Vlerick Business School
THE CANDLE THAT BURNS TWICE AS BRIGHT
BURNS HALF AS LONG (CORTISOL)
Te hoog niveau blokkeert fysieke en cognitieve performantie.
Werkt vernietigend in op het cardiovasculair en immuunsysteem.
We worden emotioneler; we vallen ten prooi aan geruchten en
ingebeelde gebeurtenissen, gevoelens van angst, selectieve oproep
van verontrustende gedachten; we zien gevaar waar er geen is.
Hoge bloeddruk, verhoogd hartritme.
Energie ontnomen aan spijsvertering (legt enzymes stil, bloed weg
van de maagwand), reproductie verlaagt, groei vertraagt (beperkt
productie en werking van groeihormoon), verlaagde energieopslag
(remt impact testosteron).
Verstoren de werking van het brein door de omvang en vorm van
breinregio’s te beïnvloeden.
21

22. © Vlerick Business School
THE CANDLE THAT BURNS TWICE AS BRIGHT
BURNS HALF AS LONG (TESTOSTERON)
Het empowerment effect van testosteron: kan een individu de
wereld veroveren?
Zoals altijd is er een MAAR:
‘Winners curse’ = ontstaan van overmoed, nemen van dwaze
risico’s, roekeloos gedrag. (Dieren starten meer gevechten,
bestrijken grotere gebieden, wagen zich meer in open zones,
negeren hun ouderschapsrol … dat alles reduceert hun
overlevingskans!)
Atleten die een overdosis anabole steroïden nemen: onderhevig aan
manie (euforisch, illusies, ideeën spoken door hun hoofd, minder
nood aan slaap, crimineel gedrag stijgt).
Testosteron belastend en put lichaam uit; een gecastreerd dier leeft
30% langer! Mannen met een hoog testosterongehalte betalen een
hoge prijs, onder de vorm van een hoger sterftecijfer.
22

23. © Vlerick Business School
CONCLUSIES (3)
23
1. Gradaties van stress zijn gradaties van energie nodig om te
focussen, te functioneren, te overleven, maar ook om te
recupereren.
2. Ons emotioneel brein slaat emoties op die gepaard gaan met
opgebouwde patronen. Ze hebben krachtige signaalwaarde om
gebeurtenissen op te zoeken of te mijden.
Zoek mensen en situaties op die positieve energie mobiliseren.
Realisme siert je, kies wel voor AMO!
Hard werken is geen probleem, zolang je maar rust inbouwt.
Je “weet” niet altijd dat je stress hebt!
Onder negatieve stress neemt je denkvermogen (rationeel en
creatief) af.

24. STAP 4:
PERCEPTIE BIAS

25. © Vlerick Business School
PERCEPTIE BIAS
25

26. © Vlerick Business School
Bananas Vomit
?
26

27. © Vlerick Business School
How many people living
on the countryside run
the risk of getting
cancer?
How many people living
on the countryside run
the risk of getting cancer
because of smoking?
27

28. © Vlerick Business School
The king died
and the
queen died
The king died
and the
queen died
because of
pangs of love
28

29. © Vlerick Business School
CONCLUSIES (4)
29
1. We zijn krachtig subjectief.
2. We bouwen associatief coherente verhalen uit,
het brein ‘jumps to conclusions’.
Superieure EQ en SEQ is weten wanneer je kunt
vertrouwen op systeem 1, weten wanneer je
systeem 2 moet inschakelen, weten hoe energie
creërende emotionele labels te mobiliseren en
weten dat je liefst niet te vlug mag oordelen.
Wees fier op je visie, erken tegelijkertijd de
relativiteit ervan!

30. © Vlerick Business School
De meeste traders verklaren hun gedrag (voelen, denken en
handelen) vanuit een zeer lineair, gedisciplineerd denken, hun
dominante logica =
“Ik weet dat dit een zeepbel is, maar ik koop aan wanneer de waarde
stijgt en verkoop vooraleer een daling zich inzet”.
De winsten die ze maken vertalen zich in veel meer dan hebzucht;
ze veroorzaken ook intense gevoelens van euforie en almacht.
Risico-inschatting wordt vervangen door zekerheidsoordelen, zij
weten wat er gaande is en wat gaat gebeuren; ze gedragen zich
zelfs in die lijn, wandelen anders, en hebben last van super snel
door het hoofd spokende gedachten (racing thoughts).
Hybris Syndroom (Lord Owen): roekeloosheid, geen aandacht voor
details, een veel te grote zelfzekerheid, minachting voor anderen,
resulterend in desastreus leiderschap, geil op macht!
En de gevolgen daarvan vrezen we allemaal!
30
WE PERCIPIËREN ‘ONZE REALITEIT’ ALS EEN
CONSISTENT GEÏNTEGREERD GEHEEL.

31. SLUIT HET 80/20 COMPROMIS:
ALS JE ROUTINE PERFECT IS, VERTROUW
ER DAN ZONDER MEER OP EN GENIET VAN
HAAR UITMUNTENDHEID.
MAAR DOE IN 20% VAN DE GEVALLEN , ALS
DE BELANGEN EN DE MOGELIJKE KOSTEN
AL TE HOOG ZIJN, BETER JE BEST OM
“VOORBIJ” JE KRACHTIGE REFLEXEN TE
GAAN.

32. STAP 5
BRAIN POWER?

33. © Vlerick Business School
WHAT YOU SEE IS ALL THERE IS (WYSIATI)
Recentelijke emotionele info domineert ons denken.
Hoe iets eindigt (outcome bias) beïnvloedt ons oordeel over het
gebeuren in hoge mate.
Cognitieve gemakkelijkheid: het bekende lijkt waarachtiger; we
aanvaarden makkelijker wat we eerder zagen of meemaakten
‘A chicken has four legs versus A chicken has three legs’.
We zijn uit op bevestiging (confirmatory bias): onze
spiegelneuronen: krachtig maar misleidend als we willen profiteren
van diversiteit.
Stille bewijs (silent proof): alleen geactiveerde data nemen we mee
in ons denken, de rest lijkt niet daar.
Verankering: beschikbare info zet de norm als we iets willen
interpreteren.
33

34. THE WORLD IN OUR HEAD IS LUCKILY ENOUGH
NOT A PRECISE REPLICA OF REALITY;
IT CONSISTS OUT OF A COLLECTION OF
REACTION PATTERNS
ENRICH THEM USING DELIBERATE PRACTISE,
OBSERVING THEIR IMPACT AND
LEARN HOW, IF NECESSARY, TO GO BEYOND!

35. © Vlerick Business School
Prof. dr. Herman Van den Broeck
Herman.vandenbroeck@vlerick.com
@HermanVdBroeck
35