1. Βασίλης Σωτηρούδας (Bsc, Med), Καθηγητής Πληροφορικής ΠΕ19
Αξιολόγηση της Βιβλιογραφικής Τεκμηρίωσης του Υλικού για την
Αυτοαξιολόγηση της Σχολικής Μονάδας
Για την υπό εξέλιξη διαδικασία της αυτοαξιολόγησης της σχολικής
μονάδας έχει εκπονηθεί και αποσταλεί στις σχολικές μονάδες
υποστηρικτικό υλικό προκειμένου αφενός μεν να τεκμηριωθεί η
διαδικασία που ακολουθείται και αφετέρου να βοηθηθούν οι
εκπαιδευτικοί στο έργο τους μέσω παραδειγμάτων και έτοιμων
φορμών.
Ωστόσο, είναι χρήσιμο να μελετήσουμε και να αξιολογήσουμε τη
βιβλιογραφική τεκμηρίωση του υποστηρικτικού υλικού που έχει
εκπονηθεί και αποσταλεί στις σχολικές μονάδες.
Καταρχήν το υποστηρικτικό υλικό χωρίζεται σε δύο μεγάλες
κατηγορίες. Σε αυτό που αφορά την αυτοαξιολόγηση των σχολικών
μονάδων της δευτεροβάθμιας εκπαίδευσης και σε αυτό που αφορά την
αυτοαξιολόγηση των σχολικών μονάδων της πρωτοβάθμιας
εκπαίδευσης. Σημειώνεται ότι το υποστηρικτικό υλικό για την
προσχολική ηλικία δεν αποτελεί αντικείμενο της παρούσας έρευνας.
Στην πρώτη κατηγορία περιλαμβάνονται 5 τόμοι:
- Τόμος I: Βασικό Πλαίσιο
- Τόμος II: Εκπαιδευτικός Σχεδιασμός και -
Διαδικασίες Αξιολόγησης
- Τόμος III: Μεθοδολογία και Εργαλεία
Διερεύνησης
- Τόμος IV: Σχέδια Δράσης: Πλαίσιο Ανάπτυξης και
Παραδείγματα Εφαρμογής
- Τόμος V: Σχέδια Εκθέσεων
Στη δεύτερη κατηγορία περιλαμβάνονται επίσης 5 τόμοι:
- Τόμος Ι: Βασικό Πλαίσιο

2. Βασίλης Σωτηρούδας (Bsc, Med), Καθηγητής Πληροφορικής ΠΕ19
- Τόμος ΙΙ: Εκπαιδευτικός Σχεδιασμός και
Διαδικασίες Αξιολόγησης
- Τόμος III: Μεθοδολογία και Εργαλεία
Διερεύνησης
- Τόμος Ιν: Σχέδια Δράσης: Πλαίσιο Ανάπτυξης και
Παραδείγματα
- Τόμος V: Σχέδια Εκθέσεων
Επιπλέον, στο υποστηρικτικό υλικό περιλαμβάνονται άλλοι δύο τόμοι
που είναι κοινοί και για τις δύο βαθμίδες εκπαίδευσης:
- Καλές Πρακτικές των Σχολείων ΙΙΙ - Ερευνητικά
Εργαλεία των Σχολείων
- Μεθοδολογία και Εργαλεία - Φάκελος
Παραδειγμάτων Ερευνητικών Εργαλείων
Το παραπάνω υποστηρικτικό υλικό είναι κατά πολύ πάνω από 1.000
σελίδες και περιλαμβάνει πλήθος μεθοδολογιών, ερευνητικών
εργαλείων και παραδειγμάτων.
Ωστόσο, μελετώντας επιστημονικά τη βιβλιογραφική τεκμηρίωση του
υποστηρικτικού υλικού προκύπτουν ορισμένα πολύ ενδιαφέροντα
στοιχεία.
1. Βιβλιογραφική τεκμηρίωση υπάρχει μόνο για τους δύο πρώτους
τόμους κάθε βαθμίδας, ενώ για τους υπόλοιπους τρεις δεν υπάρχει
καμία βιβλιογραφική αναφορά. Επίσης δεν υπάρχει καμία
βιβλιογραφική αναφορά για τον κοινό τόμο Καλές Πρακτικές των
Σχολείων ΙΙΙ - Ερευνητικά Εργαλεία των Σχολείων (αναμενόμενο,
καθώς αφορά επιλεγμένες δράσεις σχολικών μονάδων. Ωστόσο δεν
είναι αναμενόμενο στους τόμους ΙΙΙ και ΙV που αναφέρονται τα
κριτήρια και οι δείκτες αξιολόγησης να μην υπάρχει ούτε μία
βιβλιογραφική αναφορά για την υποστήριξη των περιεχομένων. Ίσως

3. Βασίλης Σωτηρούδας (Bsc, Med), Καθηγητής Πληροφορικής ΠΕ19
αυτό εξηγεί το γεγονός ότι χρησιμοποιείται κλίμακα αξιολόγησης Likert
4 βαθμών αντί για το σύνηθες των 5 βαθμών που περιέχει μεσαία τιμή
στην κλίμακα αξιολόγησης.
2. Ακόμα πιο περίεργο είναι ότι στο δεύτερο τόμο της κάθε βαθμίδας
που υποστηρίζεται με βιβλιογραφία, ενώ υπάρχει καταγεγραμμένη
βιβλιογραφία δεν υπάρχει ούτε μία βιβλιογραφική παραπομπή μέσα
στο κείμενο του τόμου που να παραπέμπει στις αντίστοιχη βιβλιογραφία
που αναφέρεται. Αυτό αποτελεί ένα επιστημονικό παράδοξο.
3. Στον πρώτο τόμο και των δύο βαθμίδων αναφέρεται ότι: «2. Μορφές
αξιολόγησης και τα πλεονεκτήματα της αυτοαξιολόγησης. Η αξιολόνηση
του εκπαιδευτικού έργου παρουσιάζεται με πολλές μορφές (βλέπε Simons
1987, Barth 1990, Norris 1990, Broadfoot 1996, Solomon 1998, Clark
& Dawson 1999, Harris 2001, Office for Standards in Education
(Ofsted) 2003, Παλαιοκρασάς κ.ά. 1997, Σολομών 1999, Ματθαίου
2000, Κωνσταντίνου 2002, Λάμνιας 1997 & 2004, ΚΕΕ 2004, Eurydice
2004, Τσακίρη κ.ά. 2007, Ευρυδίκη 2006, 2008). Ο Σολομών (1999), ο
οποίος, ως αντιπρόεδρος του Παιδανωνικού Ινστιτούτου, άνοιξε πρώτος
ερευνητικά το ζήτημα της «Συλλονικής Εσωτερικής Αξιολόνησης της
Σχολικής Μονάδας» στην Ελλάδα, σημειώνει ότι: «Παρ' όλη την
πολυμορφία των πρακτικών αξιολόνησης μπορούμε να διακρίνουμε δύο
νενικούς τύπους αξιολόνησης της εκπαίδευσης ως προς τη θέση του
φορέα που εκτελεί την αξιολόνηση σε σχέση με τη σχολική μονάδα: Την
εξωτερική αξιολόγηση και την εσωτερική αξιολόγηση». Όπως όμως είναι
επιστημονικά παραδεκτό, αυτή η παραπομπή δεν αρκεί για να
τεκμηριώσει θεωρητικά έναν ολόκληρο τόμο υποστηρικτικού υλικού.
Εύλογα λοιπόν τίθενται τα ερωτήματα:
 Πως προέκυψαν οι άξονες αξιολόγησης;
 Πως προέκυψαν τα κριτήρια αξιολόγησης;

4. Βασίλης Σωτηρούδας (Bsc, Med), Καθηγητής Πληροφορικής ΠΕ19
 Πως προέκυψαν οι κλίμακες μέτρησης;
4. Στον πρώτο τόμο και των δύο βαθμίδων υπάρχει άλλη μία εξαίρεση
αναφορικά με τις βιβλιογραφικές παραπομπές, καθώς αναφέρεται ότι
«Σε ερευνητικό επίπεδο αξιοποίησε και αναπροσάρμοσε υλικό που είχε
ήδη παραχθεί από συγχρηματοδοτούμενα προγράμματα φορέων του
ΥΠΔΒΜΘ (Παιδαγωγικό Ινστιτούτο, Κέντρο Εκπαιδευτικής Έρευνας) στα
ΕΠΕΑΕΚ I & II (όπως το Πρόγραμμα «Εσωτερική Αξιολόγηση και
Προγραμματισμός του Εκπ/κού Έργου στη Σχολική Μονάδα»
(Παιδαγωγικό Ινστιτούτο,1997-1999, επιστ. υπευθ. I. Σολομών), ο
«Οδηγός Αποτίμησης και Σχεδιασμού του Εκπαιδευτικού Έργου»
(Παιδαγωγικό Ινστιτούτο, 2000, επιστ. υπευθ. Δ. Ματθαίου) και η
Ανάπτυξη και Προτυποποίηση Δεικτών και Κριτηρίων για την
Αποτύπωση του Εκπαιδευτικού Συστήματος (ΚΕΕ, 2002-2004, επιστ.
υπευθ. Β. Κουλαϊδής). Αξιοποίησε επίσης σε θεωρητικό και σε
εφαρμοσμένο επίπεδο δεδομένα από τη σύγχρονη διεθνή βιβλιογραφία
και εμπειρία.
Τα ερωτήματα που τίθενται είναι:
Για την ερευνητική διαδικασία χρησιμοποιήθηκε υλικό πέραν της
δεκαετίας αγνοώντας όλα τα σύγχρονα ερευνητικά δεδομένα;
Ποια ακριβώς δεδομένα «Αξιοποιήθηκαν επίσης σε θεωρητικό και
σε εφαρμοσμένο επίπεδο από τη σύγχρονη διεθνή βιβλιογραφία και
εμπειρία» όπως αναφέρεται;
Που στηρίζεται επιστημονικά το γεγονός ότι αναφέρεται
βιβλιογραφία χωρίς τις αντίστοιχες βιβλιογραφικές παραπομπές
στο κείμενο του τόμου (π.χ. Lingard, Reynolds κ.ά.);

5. Βασίλης Σωτηρούδας (Bsc, Med), Καθηγητής Πληροφορικής ΠΕ19
5. Αναλυτικά η βιβλιογραφία που αναφέρεται και στους 12 τόμους
φαίνεται στα Γραφήματα 1-3.
Τα δεδομένα από τα οποία προέκυψαν τα γραφήματα είναι διαθέσιμα
στη διεύθυνση:
https://drive.google.com/file/d/0B5okZqYDUeOzS2xLZUVYY3pQeGc
/edit?usp=sharing

6. Βασίλης Σωτηρούδας (Bsc, Med), Καθηγητής Πληροφορικής ΠΕ19
Γράφημα 1. Πλήθος Βιβλιογραφικών Αναφορών ανά Έτος

7. Βασίλης Σωτηρούδας (Bsc, Med), Καθηγητής Πληροφορικής ΠΕ19
Γράφημα 2. Πλήθος Βιβλιογραφικών Αναφορών ανά Περίοδο

8. Βασίλης Σωτηρούδας (Bsc, Med), Καθηγητής Πληροφορικής ΠΕ19
Γράφημα 3. Πλήθος Βιβλιογραφικών Αναφορών τελευταίας 10-ετίας

9. Βασίλης Σωτηρούδας (Bsc, Med), Καθηγητής Πληροφορικής ΠΕ19
Από τα δεδομένα των Γραφημάτων προκύπτει ότι το σύνολο της
βιβλιογραφικής τεκμηρίωσης ανέρχεται σε 125 βιβλιογραφικές
αναφορές (για τις οποίες όπως αναφέρθηκε δεν υπάρχουν όλες οι
αντίστοιχες παραπομπές στα κείμενα), εκ των οποίων οι 72 είναι μέχρι
το 1999 και οι 53 από το 2000 μέχρι το 2011. Από τις 53 «χρονικά
τελευταίες» μόλις οι 32 αφορούν την τελευταία 10-ετία. Αφήνεται στην
επιστημονική κρίση των αναγνωστών να εκτιμηθεί η επάρκεια τόσο
ποσοτική, όσο και χρονική των βιβλιογραφικών αναφορών που
τεκμηριώνουν το υποστηρικτικό υλικό.
6. Στον πρώτο τόμο του υποστηρικτικού υλικού αναφέρεται μεταξύ
άλλων «Σε εφαρμοσμένο επίπεδο αξιοποίησε υφιστάμενες δομές (όπως
e-survey, e-school, Αποτύπωση του Εκπαιδευτικού Συστήματος (ΚΕΕ)
κ.ά.), αλλά και νέες δομές πληροφοριακών δεδομένων που
προβλέπονταν στο Επιχειρησιακό Πρόγραμμα Εκπαίδευση και Δια Βίου
Μάθηση (κυρίως στο πλαίσιο της Διοικητικής Μεταρρύθμισης και της
Ψηφιακής Σύγκλισης των φορέων του ΥΠΔΒΜΘ), με σκοπό να
αξιοποιηθούν στοιχεία ειδικού ενδιαφέροντος (ψηφιακή πλατφόρμα,
εκπαιδευτικό υλικό, θέματα επιμόρφωσης εκπαιδευτικών κτλ.)».
Ωστόσο, η μόνη βιβλιογραφική αναφορά που παρατίθεται και αφορά
τα ΚΕΕ είναι η αδημοσίευτη «KEE (2004) Αξιολόγηση του εκπαιδευτικού
έργου στη Σχολική Μονάδα - Διαδικασία Αυ­τοαξιολόγησης,
Αδημοσίευτο κείμενο ομάδας εργασίας του ΚΕΕ, Αθήνα, ΚΕΕ.». Δηλαδή
τα δεδομένα από μία από τις υφιστάμενες δομές που
χρησιμοποιήθηκαν προέρχονται από αδημοσίευτο κείμενο. Άλλο ένα
επιστημονικό παράδοξο.
Σκοπός της ανάλυσης που παρουσιάστηκε είναι να θέσει
κάποιους επιστημονικούς και ερευνητικούς προβληματισμούς για τη
βιβλιογραφική τεκμηρίωση του υποστηρικτικού υλικού που αφορά στην
Αυτοαξιολόγηση της Εκπαιδευτικής Μονάδας. Εξάλλου είναι γνωστό ότι
και οι αξιολογητές αξιολογούνται.