Op 4 november lieten ruim tweehonderd bankiers zich een spiegel voorhouden door vier uiterst kritische prominenten uit de samenleving. Deze confrontatie vond plaats tijdens het eerste FIER-congres aan de zuidas in Amsterdam. FIER is een initiatief van een nieuwe generatie bankiers. Zij vinden dat bankiers actiever moeten deelnemen aan de maatschappelijke discussie over de rol van banken.

1. 42
BANKIERS
KRIJGEN SPIEGEL
VOORGEHOUDEN
Op 4 november lieten ruim tweehonderd bankiers zich een spiegel voorhouden door
vier uiterst kritische prominenten uit de samenleving. Deze confrontatie vond plaats
tijdens het eerste FIER-congres aan de zuidas in Amsterdam. FIER is een initiatief van een
nieuwe generatie bankiers. Zij vinden dat bankiers actiever moeten deelnemen aan de
maatschappelijke discussie over de rol van banken. Met als doel in 2020 weer trots te
kunnen zijn op het vak. FIER heeft daarom een verklaring uitgegeven rond vier cruciale
waarden: dienend, duidelijk, duurzaam en divers (de 4 D’s). Deze verklaring is onder meer
te vinden op de Nationaledialoog.nl
tekst: Jan Pieter Postma, Marijn Wiersma en Vincent van Assem
We zijn gesterkt door de vele bijna unaniem positieve op te lossen en
reacties op dit initiatief. Het FIER congres vormde daarbij om mogelijke
een eerste steen in de vijver. In dit seminar stonden de bedreigingen in
4D’s centraal. Per D was een spreker uitgenodigd om de een vroeg stadium
zaal met bankiers een spiegel voor te houden. Beoogd te identificeren.
werd een actieve discussie en dialoog te hebben en er niet Hierbij gaat het niet
een traditioneel éénrichtingsverkeer van te maken. De alleen om de man/
inhoudelijke zelfreflectie ging met ups en downs, bankiers vrouw verhouding
zitten nog op verschillende niveaus van er- en ontkenning, maar ook om een
getuige de onderstaande indruk van dit congres mix tussen jong/
beschreven en opgezet aan de hand van de 4D’s. oud en nationaal/
internationaal, kortom
Divers teams waar een ander
Vanuit FIER vinden we dat de economie het best geluid op waarde
gediend is met een financiële sector met een breed wordt geschat.
spectrum aan spelers, variërend van ‘nutsbanken’ tot
‘gutsbanken’. Ook vinden we dat diversiteit binnen Willem Ferwerda (algemeen directeur IUCN NL) sprak
het personeelsbestand onderdeel moet worden van de tijdens het congres over diversiteit in relatie tot banken.
basisstrategie, zoals dat al normaal is binnen veel andere Met een ‘Al Gore’-achtige presentatie liet hij zien waarom
sectoren. Gemixte teams zijn beter in staat om problemen diversiteit in de natuur zo belangrijk is en wat er gebeurt

2. 2009/2010
december/januari 43
Strategie en Visie
als deze onder druk komt te staan. Diversiteit zorgt voor overbodig leek. Dat het anders moet, was dan ook
veerkracht, was zijn centrale stelling. Een stelling die duidelijk. Hoe anders was echter minder eenvoudig.
ook toepasselijk is op de banksector en die bovendien Hertsenberg stelde voor om bij elk product expliciet aan
steeds meer wortel begin te schieten getuige uitspraken te geven wat het slechtst mogelijke scenario is. Daar
van de DNB-president Nout Wellink in het FD van 10 hadden sommige bankiers zichtbaar moeite mee. Binnen
en 14 november 2009. Hierin zegt hij onder meer dat er elke sector worden producten verkocht door vooral de
verschillende soorten banken kunnen bestaan, maar dat positieve aspecten te belichten. Het duurste wasmiddel
elke bank moet kunnen vallen zonder grote schade voor met de mooiste beloftes wast ook niet altijd het schoonst.
de maatschappij, met andere woorden: een diverse en Natuurlijk is bankieren anders dan wassen. Er gelden
veerkrachtige banksector. In de zaal werd volmondig immers ook andere veiligheidseisen voor een auto dan
erkend dat de sector moet werken aan deze diversiteit en voor een fiets. Het is echter nog een zoektocht waar precies
veerkracht. Verscheidenheid aan bankiers werd daarmee de verantwoordelijkheid van de bankier ophoudt en
aangemerkt als een cruciale succesfactor. die van de klant begint. Dat deze nog een stuk op moet
schuiven richting de bankier is helder. Een voorbeeld uit
Duidelijk het panel illustreerde dit spanningsveld. Een bank had
FIER vindt dat banken duidelijk moeten zijn over waar zij onderzoek gedaan naar waar het de afgelopen jaren goed
voor staan, hoe ze presteren, welke risico’s ze lopen en wat je was gegaan binnen de organisatie. In een aantal gevallen
van hen mag verwachten. Transparantie is echter geen doel bleken managers, ondanks zeer grote druk van klanten,
op zich; het moet het keuzeproces van belanghebbenden – verkopers en provisies bepaalde producten niet te willen
vooral klanten – ondersteunen, niet frustreren. verkopen omdat ze niet duidelijk waren. Producten
die tot dan toe goed rendeerden maar tijdens de crisis
Antoinette Hertsenberg (onder meer presentatrice in waarde zijn geminimaliseerd. Deze mensen werden
van Tros Radar) hield tijdens het congres een vurig achteraf als helden gezien. Heldendom is wellicht te veel
pleidooi voor meer duidelijkheid in de banksector. eer, dit waren gewoon goede bankiers die onduidelijke
“Duidelijk zijn is niet moeilijk als je eerlijk bent” was producten niet willen verkopen. De zaal concludeerde
haar prikkelende openingszin. Haar presentatie bevatte dat, hoewel de principes van Hertsenberg worden
een aaneenschakeling van pijnlijke voorbeelden van onderschreven, het bieden van afdoende duidelijkheid een
ondoorzichtige bankproducten voor particulieren. veeleisende zelfreflectie zal vergen. Vallen en opstaan lijkt
De voorbeelden waren zo helder dat een reactie bijna onvermijdelijk.

3. 44
Duurzaam een bankbestuurder dit helder in het FD: “We moeten ons
Een bank moet volgens FIER duurzaam de belangen als banken realiseren dat klanten ons arrogant vinden. Het
van de maatschappij dienen. Dit betekent een evenwicht zou ons sieren wat meer wat meer nederigheid te tonen.
zoeken tussen kapitaal, de mens en de natuur. Dit vergt (…) Geld verdienen is mooi, maar uiteindelijk gaat het
van bankiers, innovatie en ondernemerschap, naast een erom dat wij klanten verdienen.”
lange termijn perspectief.
Doen en doorzetten
André Veneman (hoofd Sustainability Akzo Nobel) zat Het was niet eenvoudig maar toch enthousiasmerend
met zijn presentatie op de lijn van bankiers. Akzo Nobel en bemoedigend om met bankiers over waarden te
heeft duurzaamheid inmiddels omarmd als winstgevende kunnen praten. De expliciete steunbetuiging van leden
business case. Hij schetste drie onontkoombare macro- van verschillende raden van bestuur bewees ook dat dit
ontwikkelingen: bevolkingsgroei, schaarste van van groot belang is en door moet gaan. De echte uitdaging
grondstoffen en de prijs van CO2. Ontwikkelingen die is natuurlijk niet om te praten over waarden, maar er
bedrijven bijna dwingen in te zetten op duurzaamheid, invulling aan geven. In hoeverre nieuwe regels, meer
al was het maar om op langere termijn te kunnen blijven toezicht of deze waarden een nieuwe financiële crisis
renderen. Dat bankiers verschillend denken over het kunnen voorkomen is echter niet te zeggen. De banksector
verzamelbegrip duurzaamheid was duidelijk te merken in kent immers al honderden jaren vele crises. De banksector
de zaal. Een evenwichtige ontwikkeling tussen kapitaal, is een geldsector en heeft altijd aantrekkingskracht gehad
de mens, en de natuur zodat toekomstige generaties een op mensen die gericht zijn op geld. Toch is er tussen alle
goede kwaliteit van leven kunnen hebben klinkt bijna als crises veel bereikt door bankiers die invulling gaven aan
logisch. Hoe dat evenwicht er precies uitziet is echter nog hun maatschappelijke rol. De banksector heeft door de
onderwerp van discussie. Geen van de zakelijke bankiers eeuwen heen wel degelijk de reële economie op grote
pakte de handschoen op om duurzaamheid nadrukkelijker schaal gediend.
een onderdeel van het eigen denken en werken te maken.
Zelfs het feit dat Akzo Nobel ontwikkelingen ziet die het In Intermediair van 5 november jongstleden kregen
voortbestaan nadrukkelijk raken, was nog niet voldoende drie lezers de vraag voorgelegd of ze zich door hun bank
om dit door te denken in riskmanagement, treasury of belazerd voelen. Alle drie zeggen ze dat dit wel meevalt,
advies. Vanuit FIER realiseren we ons dat ook en juist waarbij één ondervraagde aangeeft dat ondoorzichtige
daarom pleiten we voor zoveel mogelijk duidelijkheid over producten pas echt een probleem worden als er geen
het duurzaamheidbeleid van onze organisaties, juist om doorzichtige producten meer verkocht worden. Ondanks
de zoektocht samen met klanten en overige stakeholders dat er veel moet veranderen vormen deze doorzichtige
verder vorm te geven. producten een basis om op te bouwen en het vertrouwen
terug te winnen.
Dienend
Banken bieden de ‘brandstof ’ die particulieren en Vanuit FIER hebben we niet de illusie dat wij met ons
bedrijven nodig hebben om een duurzame toekomst op te initiatief de banksector totaal en blijvend gaan veranderen.
bouwen. FIER ziet daarbij de reële economie als leidend, We zullen blijven uitspreken dat wij de 4D’s in ons
de financiële sector als dienend. eigen werk belangrijk vinden en zullen daar inhoud aan
geven. Dat we een zaal met 200 bankiers en bestuurders
Aad Meijboom (korpschef Politie Rotterdam- geïnteresseerd krijgen om hier ook over na te denken geeft
Rijnmond), nam het congres mee in zijn persoonlijke moed voor een goed vervolg. Aan het eind van het congres
queeste om zijn korps (6.000 mensen) meer dienend riep een enthousiaste bankbestuurder de sector op om
te maken. Hij benadrukte dat banken hier minimaal met de 4D’s aan de slag te gaan, hij gaf er zelfs nog twee
een periode van acht jaar de tijd voor moeten nemen, cruciale D’s bij: doen en doorzetten. Wij nodigen dan ook
aangezien het om een cultuurverandering gaat. Hij graag al onze collega’s en stakeholders uit de handschoen
richtte zich direct tot de bestuurders in de zaal en vroeg op te pakken om dit proces te versnellen, te verbeteren en
hun binnen de organisatie duidelijke voorbeelden te vergroten. «
te stellen met betrekking tot de cultuur die ze willen
veranderen. Stel ongewenst gedrag aan de kaak en
stimuleer gewenst gedrag. Stimuleert het bonusbeleid
binnen je organisatie dienend gedrag of juist niet? Een
cultuurveranderingsproject dat niet goed meet- en Dit artikel is geschreven op persoonlijke titel door Jan Pieter Postma (Triodos),
stuurbaar is en alleen op zeer lange termijn rendeert, is Marijn Wiersma (FMO) en Vincent van Assem (ABN AMRO). FIER bestaat verder
geen dagelijkse kost voor bankiers. Getuige de reacties uit Alberic Pater (Triodos facet), Babs Dijkshoorn (Fortis Bank Nederland), Hann
raakte zijn betoog toch de juiste snaar. Bankiers weten Verheijen (Triodos), Linda Broekhuizen (FMO), Manuel Adamini (SNS Asset Ma-
nog niet precies hoe maar onderkennen dat de banksector nagement), Sander van der Laan (Rabobank), Wies Mensink (Insinger), Jorn Veld
meer dienend moet worden. Op 29 oktober verwoordde (NEWbank). Willem Vosmer (Triple Value) en Wouter Scheepens (Triple Value).