SlideShare une entreprise Scribd logo
1  sur  21
Télécharger pour lire hors ligne
Thema 2. Relief                   1




                       THEMA 2

                         Reliëf




INHOUD

1   RELIËF IN HET LANDSCHAP EN OP FOTO
2   RELIËF OP KAART
3   RIVIEREN IN HET LANDSCHAP EN OP KAART
4   RELIËFVORMEN HERKENNEN IN HET LANDSCHAP EN OP KAART
5   RELIËF IN BELGIË
6   RELIËF IN EUROPA
Thema 2. Relief   2
Thema 2. Relief                              1



1. RELIËF IN HET LANDSCHAP EN OP FOTO




1. Het reliëf

Het geheel van afwisseling tussen hoogten en laagten in het landschap noemen we het
reliëf.

2. Elementen van het reliëf (de vier H’s)

Als we het uitzicht van het reliëf willen beschrijven, gebruiken we de vier
reliëfelementen (de 4 H’s) van het reliëf.

In landschappen kunnen we drie reliëfelementen beoordelen:
    Hoogteverschil. Dit is het hoogteverschil tussen twee punten. Dit hoogteverschil
    geeft    aan hoe “sterk” (grote hoogteverschillen) of hoe “zwak” (kleine
    hoogteverschillen) het reliëf is.
    Helling. Hellingen zijn steil (tot zelfs loodrecht) of zacht.
    Horizonlijn: de lijn waar de hemel en aarde elkaar schijnbaar raken. De horizonlijn
    kan golvend zijn (vb. in de Vlaamse Ardennen), eerder recht (vb. in de Kempen) of
    getand (vb. in gebergten)

Het vierde element, de hoogteligging, is enkel afleesbaar van de kaart of gps en niet
waarneembaar in het landschap of op foto.


     HOOGTE             HOOGTEVERSCHIL         HORIZONLIJN                    HELLING
                           Reliëfelement waarneembaar op ...
topografische kaart    topografische kaart                            topografische kaart
gps
                       doorsnede                                      doorsnede
                       foto/ landschap           foto/ landschap      foto/ landschap

OPDRACHTEN
a) Duid de vier reliëfelementen aan op de foto (figuur 1:reliëf aan de Hollebeek in
   Temse).
b) Kleur de horizonlijn groen op figuur 1.


3. Hellingsvlakken en kniklijnen (figuur 1 en 2)

We bestudeerden al eerder het reliëf bij de Hollebeek in Temse. Bij regenweer loopt het
water er over de dalende weide naar de beek toe. Deze beek vormt een kniklijn in het
landschap: er komen twee hellingsvlakken samen.
Indien de twee hellingsvlakken elkaar raken aan het laagste punt, noemen we de kniklijn
een dallijn. De twee hellingsvlakken zijn de dalflanken. De dalflanken en de dallijn
samen vormen het dal of de vallei. Raken de twee hellingsvlakken elkaar aan het
hoogste punt, dan spreken we van een kamlijn.
Thema 2. Relief                                    2



OPDRACHTEN
a) Duid op figuur 1 de hellingsvlakken aan met blauwe pijltjes (= richting van het
   afvloeiende water)
b) Overtrek de kniklijnen op figuur 1 en 2: de kamlijn met rood
                                            de dallijn met blauw
c) Vul de schema’s (figuur 2: hellingsvlakken en kniklijnen) aan.


2. RELIËF OP KAART
1. Hoogtepunten, hoogtelijnen en hoogtezones (figuur 3: reliëf aan de Hollebeek)

Het reliëf wordt op kaarten voorgesteld aan de hand van punten, lijnen of kleurvlakken.

a) Hoogtepunten
   Omcirkel het laagste en het laagste punt op figuur 3.
   Dit zijn hoogtepunten. Op atlaskaarten worden
   hoogtepunten dikwijls voorgesteld met een klein
   driehoekje.

   Een hoogtepunt is de juiste hoogte van een plaats gemeten ten opzichte van de
   zeespiegel bij gemiddeld laagtij in Oostende .
    De Tweede Algemene Waterpassing (TAW) is de basishoogte ten opzichte waarvan alle hoogtes in belgië
   worden uitgedrukt. Een TAW hoogte van 0 meter is gelijk aan het gemiddeld zeeniveau bij laagtij in
   Oostende.

b) Hoogtelijnen
   Op de topografische kaart bemerk je doorlopende lijnen. Dit zijn hoogtelijnen
   (synoniem: isohypsen - enkelvoud: isohypse). Overtrek de hoogtelijn van 25m met bruin.

   Een hoogtelijn is een lijn die plaatsen verbindt die op gelijke hoogte liggen.

   Bij heel wat hoogtelijnen geeft een getal
   aan hoe hoog een bepaalde plaats ligt
   ten opzichte van de zeespiegel (bij
   gemiddeld laagtij in Oostende). Op een
   hoogtekaart noteren we die getallen zo
   dat de bovenkant van elk cijfer naar het
   hogere deel van het landschap gericht is. Heuvels/ putten in het landschap worden
   aangeduid door gesloten hoogtelijnen.
   Het hoogteverschil tussen twee opeenvolgende hoogtelijnen is het hoogtelijnen-
   interval (of equidistantie).
    Hoeveel meter bedraagt het hoogtelijneninterval op figuur 3? .............

   Het hoogtelijneninterval is het hoogteverschil tussen twee opeenvolgende
   hoogtelijnen.

c) Hoogtezones
   De zones tussen twee hoogtelijnen worden ingekleurd.
   De laagste zones krijgen meestal een donkergroene
   kleur. Naar de hogere zones varieert de kleur over geel
   en rood naar bruin. Kleur de hoogtezone tussen 5m en
   10m volgens de legende op figuur 3.

   Een hoogtezone is een zone tussen twee hoogtelijnen.
Thema 2. Relief                                             3



2. Indeling van het reliëf in drie grote hoogtezones

Op basis van de hoogteligging deelt men het reliëf in drie grote hoogtezones.

              van 0 m tot 200 m                                                      LAAGLAND

              van 200 m tot 2000 m                                                   MIDDELLAND

              meer dan 2000 m                                                        HOOGLAND

Opgelet: België wordt op zijn beurt ingedeeld in Laag-België (0 tot 100 m), Midden-België (van
100 tot 200 m) en Hoog-België (vanaf 200 m). Deze indeling heeft dus niks te maken met de
indeling in de drie grote hoogtezones.



OPDRACHTEN

a) Werk met de atlas.

   - Hoe noemt het hoogste punt van België? ..........................................
       Welke hoogte heeft deze plaats?                           ..........................................
       In welke provincie ligt deze plaats?                      ..........................................
   - Tot welke grote hoogtezone behoort - Sint-Niklaas? ..................................
                                                          - Botrange?            ..................................
                                                          - Andorra?             ..................................
                                                          - Blankenberge?..................................
   - Welke hoogtezone komt niet voor in België? laagland - middelland - hoogland
   - In het zuiden van Oost-Vlaanderen en in het noorden van Henegouwen liggen de
       Vlaamse Ardennen. Geef de naam en de hoogteligging van het hoogste punt in de
       Vlaamse Ardennen.              .............................................................................
   - Bepaal de hoogte van ... de Mont-Blanc (hoogste berg in de Alpen)                                  ..................
                                          de Elbroes (hoogste berg van Europa)                          ..................
                                          de Mount-Everest (hoogste berg ter wereld) ..................

b) Maak de opdrachten op figuur 4 (digitaal hoogtemodel Sint-Niklaas en omgeving).


c) Werk met figuur 5: facetkaart van het reliëf van de eigen leefruimte (1/100 000)
   - De afkortingen op de kaart stellen steden of dorpen voor.
       SN     = .......................................      H       = .......................................
       B      = .......................................      SG      = .......................................
       T      = .......................................
   -   Benoem en kleur de waterwegen blauw.
   -   Schrijf de ontbrekende hoogtecijfers op de juiste manier in de cirkeltjes.
   -   Maak van deze kaart een hoogtezonekaart door te kleuren volgens de legende.
   -   Teken op de hellingsvlakken (op de streepjeslijn) de pijlen van het afstromend water.
       Waar komt dit water terecht? ...........................................................................
       ....................................................................................................................
       Welk deel van het dal heb je aangeduid?
       ..................................................................
Thema 2. Relief                                 4



3. Reliëfdoorsnede (figuur 6, 7, 8)
                                                         30
- Figuur 6 is een zijaanzicht van een duin.
- Figuur 7 is een bovenaanzicht van een duin.            20
Op deze figuur zien we ook de achterzijde van
de duin, aangegeven met hoogtelijnen.
- Figuur 9 toont ons de reliëfdoorsnede van M            10
naar N

                                                          0
Als we een dwarse lijn over de hoogtelijnen                    figuur 6
tekenen, kan het reliëf in profiel getekend
worden.
Zo kan je je een beeld vormen van het reliëf
in het landschap. Deze tekening noemen we
een reliëfdoorsnede.

- Vul de ontbrekende hoogtecijfers aan
  op figuur 6, 7 en 8.
                                                                                                            N
                                                          M



Techniek: tekenen van een reliëfdoorsnede.

A. Indien de snijlijn evenwijdig is met de X-as
                                                               figuur 7
We maken een reliëfdoorsnede langs de snijlijn MN
op figuur 7.
                                                         30
- Breng met een verticale lijn de punten met
  bekende hoogte van de snijlijn MN over naar
                                                         20
  de overeenkomstige lijn op het figuur 8
  en stip ze daarop aan.
- Verbind de aangeduide punten van figuur 9
                                                         10
  met een vloeiende lijn.

Zo verkrijg je de reliëfdoorsnede.                         0
                                                               figuur 8
B. Indien de snijlijn niet evenwijdig is met de X-as
- Leg een papierstrookje langs de snijlijn MN en duid er de snijpunten met de
  verschillende hoogtelijnen op aan. Bij elk snijpunt noteer je ook het hoogtecijfer.
- Leg dit strookje langs de x-as.
- Tenslotte breng je elk punt van het papierstrookje over in het assenstelsel en verbind
  je de punten.
Toepassingen op de tweede techniek vind je op de volgende paginas.
Opmerking: Door de verschillende schaal van hoogte en lengte geeft een reliëfdoorsnede dikwijls
een vertekend beeld van het reliëf.




                                        voorbeeld van een reliëfdoorsnede door het Iberisch schiereiland.
Thema 2. Relief                               5



OPDRACHTEN

    De reliëfdoorsnede door het Waasland (1/100 000) van noord naar zuid.
-   Kleur de Schelde en de Durme blauw.
-   Teken de reliëfdoorsnede volgens de lijn A
               liëfdoorsnede                 AB.
-   Kleur de hoogtezones volgens de legende
                                    legende.
-   In de doorsnede bemerk je een asymetrisch profiel: een steile en een zachte helling.
    Hoe herken je op de kaart   - een steile helling?

                                - een zachte helling?
Thema 2. Relief                           6



   Teken de reliëfdoorsnede door de Slingerbeek [AB] in Waasmunster.
Thema 2. Relief                             7



   Teken de reliëfdoorsnede door de Maasvallei [AB] in Engis.




250


200


150


100


 50


  0
Thema 2. Relief                             8



   Teken de reliëfdoorsnede van de Scheldevallei [AB] in Berlare.




 12


 10


  8


  6


  4


  2


  0
Thema 2. Relief                                  9



3. RIVIEREN IN HET LANDSCHAP EN OP KAART
1. Ontstaan

Rivieren kunnen op verschillende manieren ontstaan. Een rivier zoals de Schelde onstaat
als een heel smal beekje bij een bron. Bij een bron botst het ingesijpelde neerslagwater
op een ondoordringbare laag gesteente. (zie schets). Door het steeds bijvoegen van
bijrivieren (vb. de Leie) bij de hoofdrivier wordt die groter en breder. Ook het
rechtstreeks afvloeien van regenwater zorgt voor extra water in de rivier. Tenslotte
kan ook het smeltwater van gletsjers rivieren bevoorraden. Een gletsjer is een traag
bewegende rivier van paketten ijs. Gletsjers vind je in hooggebergten terug.
Hoofdrivieren monden uiteindelijk uit in zee.




                                                                                           gletsjer



2. Delen van de rivier

Je kan de loop van een rivier onderverdelen in drie grote delen.
   - de bovenloop: de zone waar de rivier smal is en een sterke stroming heeft.
   - de middenloop: de zone waar de rivier verbreedt.
   - de bovenloop: de rivier is er het breedst en stroomt trager.
Als je tegen de stroomrichting in vaart, vaar je stroomopwaarts. Vaar je met de
stroomrichting mee, dan vaar je stroomafwaarts. De linkeroever van een rivier zie je
links wanneer je vanaf de bron naar de monding kijkt.

OPDRACHTEN

a) Vul op de bijgaande schets de delen van de rivier aan. Schrap ook wat niet past.
bron - monding - bovenloop - middenloop - benedenloop

                                                      linkeroever -
                                                      rechteroever
                                    stroomopwaarts-
                                     stromafwaarts


                                                            linkeroever -
                                                            rechteroever
                  stroomopwaarts-
                   stromafwaarts
Thema 2. Relief                                              10



3. Stroomstelsel - stroombekken - waterscheidingslijn (atlas p.11
                                                               11)

    Stroomstelsel (= rivierstelsel) Het geheel van rivieren waarvan het water naar
                        rivierstelsel):
    éénzelfde rivier stroomt, met andere woorden: d hoofdrivier met alle bijrivieren
                                                  de
    ervan. De hoofdrivier mondt uit in de zee
                                          zee.
Uit welke rivieren bestaat het Scheldestelsel? ............................................................
............................................................................................................................
Uit welke rivieren bestaat het Ijzerstelsel? .................................................................
                       aat

    Stroombekken (= rivierbekken of stroomgebied): Gebied waarin het stroomstelsel ligt
                                                    ebied
    of het gebied dat door het stroomstelsel wordt afgewaterd. In ons land komen vijf
                d
    stroombekkens voor: het bekken van de Maas, Schelde, Ijzer, Seine en Rijn.
     troombekkens
Sint-Niklaas behoort tot het stroombekken van de ..........................................
     Niklaas                                      .........................................
Diksmuide behoort tot het stroombekken van de ..........................................
 iksmuide                                     .............................................

    Waterscheidingslijn (=
                         (=waterscheidingskam):
     Grens tussen twee stroombekkens
                       stroombekkens.



OPDRACHTEN
Werk met onderstaande kaart van het stroomb
 erk                                   stroombekken van de Schelde.
  a) Overtrek de Schelde met blauw.
  b) Kleur het Scheldebekken groen.
  c) Welke rivieren, die tot het Scheldestelsel behoren, monden niet rechtstreeks uit in
                   ,
     de Schelde?
Thema 2. Relief                                   11



4. Rivieren in de eigen leefruimte           (figuur 9)

Deze vereenvoudigde topografische kaart toont de waterlopen in de eigen leefruimte.
Ook de grootste woonkernen staan aangeduid.

OPDRACHTEN
a) Noteer in de titel de schaal
b) De letters op de kaart stellen dorpen of steden voor.
   Benoem deze. A = ....................................     B = ....................................
                    C = .................................... D = ....................................
c) Benoem de ontbrekende namen van de waterlopen op de figuur.
                    1 = .................................... 2 = ....................................
                    3 = .................................... 4 = ....................................
d) Kleur de hoogtezone van meer dan 25m bruin.
e) Kleur het stroomstelsel van de Durme lichtblauw.
f) Kleur de rivieren die tot het stroomstelsel van de Schelde, maar niet tot het
   stroomstelsel van de Durme behoren donkerblauw.
g) Teken de waterscheidingslijn tussen het stroombekken van de Durme en de Schelde
   groen.


5. Rivieren in België

Werk met figuur 10: rivieren in België en je atlas p. 11.

OPDRACHTEN
a) Benoem alle rivieren op de kaart.
b) Vul de namen van de stroomgebieden.
c) Kleur het stroomgebied van de Maas geel.
d) Enkele waterscheidingslijnen zijn reeds getekend. Teken zelf de waterscheidingslijn
   tussen de Maas en de Schelde
e) Overtrek met blauw het stroomstelsel van de Schelde
f) Naast de drie grote stroomgebieden zijn er in ons land nog twee delen die worden
   ontwaterd door twee grote rivieren, die niet zelf in ons land stromen. Welke twee
   hoofdstromen zijn dit?
g) EXTRA: benoem alle steden op de figuur.


6. Rivieren stromen in valleien

Rivieren doen dalen of valleien ontstaan. Hierdoor ontstaat er een dalbodem, met aan
elke kant (steile of zachte) dalflanken. We kunnen een zestal soorten valleien herkennen.
Thema 2. Relief                           12



OPDRACHTEN

a) Welk dal herken je op de volgende afbeeldingen?




b) Welke dalvormen herken je op de reli
                                   reliëfdoorsneden? (p. 6-7-8)
Thema 2. Relief                              13



SYNTHESEOPDRACHT
Beantwoord de vragen of schrap wat niet past aan de hand van deze afbeelding van de
Gorges du Tarn - Zuid-Frankrijk).




                                                                             4

                                        1
                                            786 m




                                             3

                                                                                 2
                                                      390 m




a) Welke dalvorm herken je in dit landschap?          .............................
b) De aangeduide kniklijn is een dallijn - kamlijn.
c) Welk cijfer past bij het volgende element van het reliëf?
          Horizon         .....               Helling(-svlak)        .....
      •
          Hoogte          .....               Hoogteverschil         .....
      •
d) Op deze plaats bevinden we ons in het laagland - middelland - hoogland.
Ter info: hier zie je de belangrijkste begrippen ivm het reliëf nog eens op een rijtje.
Thema 2. Relief                            14



4.    RELIËFVORMEN IN HET LANDSCHAP EN OP KAART
Naar het uitzicht van een reliëflandschap kunnen we vier reliëfvormen onderscheiden:
vlakte-, plateau-, heuvel- en gebergtelandschappen.

1. Reliëfvormen in het landschap




                     vlakte                                       plateau
Een effen horizon met weinig hoogteverschillen      Een zacht golvende (of effen) horizon ,
              wijst op een vlakte.                onderbroken door rivierdalen wijst op een
                                                                  plateau.




                   heuvel                                        gebergte
Een golvende horizon met hoogteverschillen tot   Een getande of sterk golvende horizon wijst
   maximaal 500 meter wijst op heuvelland.          op een scherp of afgerond gebergte.
                                                 Hoogteverschillen zijn minstens 500 meter.

Samengevat:
           vlakte            plateau             heuvel-            berg- gebergte
                                                 heuvelland
horizon    horizontaal       horizontaal         golvend            afgerond of
                                                                    getand
helling    geen tot zacht    zacht en steil      zacht en steil     zeer steil
hoogte-    geen of klein     klein en groot      matig, minder      heel groot, meer
verschil                                         dan 500m boven     dan 500m boven
                                                 de omgeving        de omgeving

Opmerking: soms wordt een depressie (= een laagte) als de vijfde reliëfvorm
beschouwd. Een depressie of laagte is een reliëfvorm die verzonken of ingedrukt is ten
opzichte van het omliggende gebied.
Thema 2. Relief                                   15



        2. Reliëfvormen op kaart

        Op kaart lees je de hoogtelijnen om af te leiden welke reliëfvorm is voorgesteld.

        OPDRACHT
        Verbind de blokdiagrammen met de juiste hoogt
                                                hoogtezonekaart.




                                         O                            O



        heuvel



                                         O                            O



        plateau




                                         O                            O



        vlakte




                                         O                            O



        depressie

        3. Hoogtezones en reliëfvormen

        Afhankelijk van in welke hoogtezone de reliërvorm voorkomt, benoemt men de
        reliëfvorm anders. De cursief gedrukte termen worden het vaakst gebruikt.
                                                  men

   HOOGTEZONES                    RELIËFVORMEN
> 2000 m         HOOGLAND   hooggebergte (afgerond - getand)
                            hoogplateau
                            hoogvlakte
200 - 2000 m   MIDDELLAND   middelgebergte (afgerond - getand)
                            middelhoog gelegen heuvelland
                            middelhoog pplateau
                            middelhoge vlakte
0 - 200 m        LAAGLAND   laag heuvelland
                            laagplateau
                            laagvlakte
Thema 2. Relief                              16



5.       RELIËF IN BELGIË
Figuur 11 is de facetkaart van het reliëf van België. De cijfers op de kaart komen overeen
met de belangrijkste reliëfgebieden in ons land.
Kleur de facetkaart in volgens de legende.
1. Laag-België (0- 50 meter)
         Het Noordelijke deel van ons land wordt Laag-België genoemd. Laag-België ligt
     •
         helemaal in het laagland - middelland - hoogland (schrap wat niet past).
         Benoem de volgende reliëfgebieden. Noteer ook de hoogteligging en de reliëfvorm.
     •

Hoogteligging     Nr                   Reliëfgebied                        Reliëfvorm
                  1.
                  2.
                  3.
                  4.

2. Midden-België (50 - 200 meter)
         Iets zuidelijker in ons land ligt Midden-België. Midden-België ligt helemaal in het
     •
         laagland - middelland - hoogland (schrap wat niet past).
         Benoem de volgende reliëfgebieden.Noteer ook de hoogteligging en de reliëfvorm.
     •

Hoogteligging      Nr                   Reliëfgebied                        Reliëfvorm
                   5.
                   6.
                   7.
                   8.
                   9.
                  10.

3. Hoog België (200 meter en hoger)
         Hoog-België ligt ten zuiden van Samber en Maas, en heeft de grootste
     •
         hoogteverschillen van België. Hoog-België ligt helemaal in het laagland -
         middelland - hoogland (schrap wat niet past).
         Benoem de volgende reliëfgebieden.Noteer ook de hoogteligging en de reliëfvorm.
     •

Hoogteligging     Nr                    Reliëfgebied                        Reliëfvorm
                  11.
                  12.
                  13.
                  14.
                  15.
                  16.
Thema 2. Relief                                             17



       OPDRACHTEN

       a) In welk reliëfgebied ligt Dinant? ..............................................
       b) In welke hoogtezone ligt het land van Herve? .............................................
       c) De Fagnestreek behoort tot de Belgische kalksteenplateau’s. Het wordt slechts door
            een rivier gescheiden van van de Famennestreek. Welke rivier is dit? ....................
       d) De leemplateau’s in midden-België bestaan uit drie deelplateaus. Welke plateaus zijn
            dit? .................................................................................................................



       6.       RELIËF IN EUROPA
       Figuur 12 is de facetkaart van het reliëf van Europa, gebaseerd op een satellietafbeelding
       van Europa. De donkerste zones komen overeen met de hoogste gebergten.
       Kleur de facetkaart in volgens de legende.

       1. Het Europese hoogland

                Het Europese hoogland bestaat allemaal uit indrukwekkende en mooie
            •
                hooggebergten, met hoogteverschillen van verscheidene duizenden meters.
                Vermits het hooggebergten zijn, moeten de toppen hoger zijn dan 2000 meter.
                Deze hooggebergten zijn al van oudsher hinderend voor vlot verkeer. Het toerisme
                is er sterk aanwezig.

                Plaats het passende cijfer op de juiste plaats op de facetkaart van het reliëf.
            •

Nr                Reliëfgebied                                      In welke land(en)?                               Hoogste top
1.    Alpen
2.    Pyreneeën
3.    Kaukasus
4.    Karpaten
5.    Pindosgebergte
6.    Kastiliaans scheidingsgebergte
7.    Scandinavisch Hoogland
8.    Sierra Nevada
9.    Dinarische Alpen
10.   Apennijnen


                Extra: - In welke landen liggen deze hooggebergten?
            •

                          - Geef de naam en hoogte van de hoogste bergtop in dit gebergte.

       2. Het Europese middelland

                In het Europese middelland (gelegen tussen 200 en 2000 meter) vinden we
            •
                voornamelijk (toeristisch aantrekkelijke) middelgebergten en plateaus. Soms zijn
                de plateaus zo ver ingesneden door rivieren dat enkel nog heuvels overblijven.
Thema 2. Relief                                            18



       Plaats het passende cijfer op de juiste plaats op de facetkaart van het reliëf.
   •

 Nr                     Reliëfgebied                               -In welke land(en)?
                                                        Plateaus
 11.    Wolga plateau
 12.    Midden-Russisch plateau
 13.    Balkan plateau
 14.    Plateau van Wales
                                                 Middelgebergten
 15.    Scottish Highlands
 16.    Vogezen
 17.    Zwarte Woud
 18.    Centraal Massief
 19.    Oeralgebergte
 20.    Jura
 21.    Eifel


       Extra: - In welke landen liggen deze plateaus en middelgebergten?
   •

3. Het Europese laagland
       Het Europese laagland strekt zich uit langs de kusten en riviervlakten. laagvlakten
   •
       en laagplateaus domineren hierin.
       Plaats het passende cijfer op de juiste plaats op de facetkaart van het reliëf.
   •
 Nr                Reliëfgebied                                    -In welke land(en)?
 22.    Laagvlakte van de Po
 23.    Hongaarse Laagvlakte
 24.    Kaspisch laagland
 25.    Laagvlakte van de Donau
 26.    Frans Laagland
 27.    Noord-Duitse Laagvlakte
 28.    Noord-Russisch Laagland

OPDRACHTEN
a) De Vogezen hebben een gelijkaardig uitzicht als de streek, net ten oosten ervan. De
   twee streken worden gescheiden door de Rijn. Welke streek in Duitsland is dit?
   ...........................................................
b) Welk gebergte vormt de natuurlijke grens tussen Frankrijk en Spanje?
   ...........................................................
c) Welke laagvlakte is Noord-Italië is vermaard voor zijn voortreffelijke fruitteelt?
   ...........................................................
Thema 2. Relief                             19



DOELSTELLINGEN RELIËF


       Doelstelling                                                        Waar?
                                        KENNIS
1.     Begrip reliëf omschrijven.
2.     Vier elementen van het reliëf opsommen.
3.     Dallijn, kamlijn, kniklijn en afstromend water op valleidoorsnede
       aanduiden.
4.     Begrip hoogtepunt, hoogtelijn, hoogtezone, hoogtelijneninterval
       verklaren.
5.     De drie grote hoogtezones volgens hoogteligging (aantal meters)
       opsommen.
6.     Ontstaanswijzen van rivieren opsommen en verklaren.
7.     Delen van een rivier aanduiden op schema.
8.     Zes soorten rivierdalen opsommen.
9.     Begrippen stroomstelsel, stroombekken, waterscheidingslijn
       omschrijven.
10.    Drie grote stroomgebieden van België opsommen.
11.    Vier reliëfvormen en hun kenmerken opsommen.
12.    Reliëfgebieden op de kaart van België situeren (met atlas).
13.    Reliëfgebieden op de kaart van Europa situeren(met atlas).
                                           INZICHT
14.    Elementen van het reliëf op een foto, tekening herkennen en
       aanduiden;
15.    Reliëf op kaart voorstellen, lezen (met behulp van hoogtelijnen,
       hoogtezones en hoogtepunten);
16.    Steile, zachte hellingen op kaart herkennen;
17.    Reliëfdoorsnede lezen, tekenen;
18.    Alle soorten rivierdalen onderscheiden op kaart, foto, tekening;
19.    Stroomstelsel, stroombekken, waterscheidingslijn,
       stroomrichting op kaart tekenen, afbakenen, aanduiden;
20.    Reliëfvormen herkennen, beschrijven, op foto, op tekening door
       de reliëfelementen te onderzoeken;
21.    Reliëfkaart van België, van Europa lezen met de reliëfgebieden
       en de hoogtezones.

Contenu connexe

En vedette

PEPSICO Presentation to CAGNY Conference Feb 2024
PEPSICO Presentation to CAGNY Conference Feb 2024PEPSICO Presentation to CAGNY Conference Feb 2024
PEPSICO Presentation to CAGNY Conference Feb 2024Neil Kimberley
 
Content Methodology: A Best Practices Report (Webinar)
Content Methodology: A Best Practices Report (Webinar)Content Methodology: A Best Practices Report (Webinar)
Content Methodology: A Best Practices Report (Webinar)contently
 
How to Prepare For a Successful Job Search for 2024
How to Prepare For a Successful Job Search for 2024How to Prepare For a Successful Job Search for 2024
How to Prepare For a Successful Job Search for 2024Albert Qian
 
Social Media Marketing Trends 2024 // The Global Indie Insights
Social Media Marketing Trends 2024 // The Global Indie InsightsSocial Media Marketing Trends 2024 // The Global Indie Insights
Social Media Marketing Trends 2024 // The Global Indie InsightsKurio // The Social Media Age(ncy)
 
Trends In Paid Search: Navigating The Digital Landscape In 2024
Trends In Paid Search: Navigating The Digital Landscape In 2024Trends In Paid Search: Navigating The Digital Landscape In 2024
Trends In Paid Search: Navigating The Digital Landscape In 2024Search Engine Journal
 
5 Public speaking tips from TED - Visualized summary
5 Public speaking tips from TED - Visualized summary5 Public speaking tips from TED - Visualized summary
5 Public speaking tips from TED - Visualized summarySpeakerHub
 
ChatGPT and the Future of Work - Clark Boyd
ChatGPT and the Future of Work - Clark Boyd ChatGPT and the Future of Work - Clark Boyd
ChatGPT and the Future of Work - Clark Boyd Clark Boyd
 
Getting into the tech field. what next
Getting into the tech field. what next Getting into the tech field. what next
Getting into the tech field. what next Tessa Mero
 
Google's Just Not That Into You: Understanding Core Updates & Search Intent
Google's Just Not That Into You: Understanding Core Updates & Search IntentGoogle's Just Not That Into You: Understanding Core Updates & Search Intent
Google's Just Not That Into You: Understanding Core Updates & Search IntentLily Ray
 
Time Management & Productivity - Best Practices
Time Management & Productivity -  Best PracticesTime Management & Productivity -  Best Practices
Time Management & Productivity - Best PracticesVit Horky
 
The six step guide to practical project management
The six step guide to practical project managementThe six step guide to practical project management
The six step guide to practical project managementMindGenius
 
Beginners Guide to TikTok for Search - Rachel Pearson - We are Tilt __ Bright...
Beginners Guide to TikTok for Search - Rachel Pearson - We are Tilt __ Bright...Beginners Guide to TikTok for Search - Rachel Pearson - We are Tilt __ Bright...
Beginners Guide to TikTok for Search - Rachel Pearson - We are Tilt __ Bright...RachelPearson36
 
Unlocking the Power of ChatGPT and AI in Testing - A Real-World Look, present...
Unlocking the Power of ChatGPT and AI in Testing - A Real-World Look, present...Unlocking the Power of ChatGPT and AI in Testing - A Real-World Look, present...
Unlocking the Power of ChatGPT and AI in Testing - A Real-World Look, present...Applitools
 
12 Ways to Increase Your Influence at Work
12 Ways to Increase Your Influence at Work12 Ways to Increase Your Influence at Work
12 Ways to Increase Your Influence at WorkGetSmarter
 
Ride the Storm: Navigating Through Unstable Periods / Katerina Rudko (Belka G...
Ride the Storm: Navigating Through Unstable Periods / Katerina Rudko (Belka G...Ride the Storm: Navigating Through Unstable Periods / Katerina Rudko (Belka G...
Ride the Storm: Navigating Through Unstable Periods / Katerina Rudko (Belka G...DevGAMM Conference
 
Barbie - Brand Strategy Presentation
Barbie - Brand Strategy PresentationBarbie - Brand Strategy Presentation
Barbie - Brand Strategy PresentationErica Santiago
 

En vedette (20)

PEPSICO Presentation to CAGNY Conference Feb 2024
PEPSICO Presentation to CAGNY Conference Feb 2024PEPSICO Presentation to CAGNY Conference Feb 2024
PEPSICO Presentation to CAGNY Conference Feb 2024
 
Content Methodology: A Best Practices Report (Webinar)
Content Methodology: A Best Practices Report (Webinar)Content Methodology: A Best Practices Report (Webinar)
Content Methodology: A Best Practices Report (Webinar)
 
How to Prepare For a Successful Job Search for 2024
How to Prepare For a Successful Job Search for 2024How to Prepare For a Successful Job Search for 2024
How to Prepare For a Successful Job Search for 2024
 
Social Media Marketing Trends 2024 // The Global Indie Insights
Social Media Marketing Trends 2024 // The Global Indie InsightsSocial Media Marketing Trends 2024 // The Global Indie Insights
Social Media Marketing Trends 2024 // The Global Indie Insights
 
Trends In Paid Search: Navigating The Digital Landscape In 2024
Trends In Paid Search: Navigating The Digital Landscape In 2024Trends In Paid Search: Navigating The Digital Landscape In 2024
Trends In Paid Search: Navigating The Digital Landscape In 2024
 
5 Public speaking tips from TED - Visualized summary
5 Public speaking tips from TED - Visualized summary5 Public speaking tips from TED - Visualized summary
5 Public speaking tips from TED - Visualized summary
 
ChatGPT and the Future of Work - Clark Boyd
ChatGPT and the Future of Work - Clark Boyd ChatGPT and the Future of Work - Clark Boyd
ChatGPT and the Future of Work - Clark Boyd
 
Getting into the tech field. what next
Getting into the tech field. what next Getting into the tech field. what next
Getting into the tech field. what next
 
Google's Just Not That Into You: Understanding Core Updates & Search Intent
Google's Just Not That Into You: Understanding Core Updates & Search IntentGoogle's Just Not That Into You: Understanding Core Updates & Search Intent
Google's Just Not That Into You: Understanding Core Updates & Search Intent
 
How to have difficult conversations
How to have difficult conversations How to have difficult conversations
How to have difficult conversations
 
Introduction to Data Science
Introduction to Data ScienceIntroduction to Data Science
Introduction to Data Science
 
Time Management & Productivity - Best Practices
Time Management & Productivity -  Best PracticesTime Management & Productivity -  Best Practices
Time Management & Productivity - Best Practices
 
The six step guide to practical project management
The six step guide to practical project managementThe six step guide to practical project management
The six step guide to practical project management
 
Beginners Guide to TikTok for Search - Rachel Pearson - We are Tilt __ Bright...
Beginners Guide to TikTok for Search - Rachel Pearson - We are Tilt __ Bright...Beginners Guide to TikTok for Search - Rachel Pearson - We are Tilt __ Bright...
Beginners Guide to TikTok for Search - Rachel Pearson - We are Tilt __ Bright...
 
Unlocking the Power of ChatGPT and AI in Testing - A Real-World Look, present...
Unlocking the Power of ChatGPT and AI in Testing - A Real-World Look, present...Unlocking the Power of ChatGPT and AI in Testing - A Real-World Look, present...
Unlocking the Power of ChatGPT and AI in Testing - A Real-World Look, present...
 
12 Ways to Increase Your Influence at Work
12 Ways to Increase Your Influence at Work12 Ways to Increase Your Influence at Work
12 Ways to Increase Your Influence at Work
 
ChatGPT webinar slides
ChatGPT webinar slidesChatGPT webinar slides
ChatGPT webinar slides
 
More than Just Lines on a Map: Best Practices for U.S Bike Routes
More than Just Lines on a Map: Best Practices for U.S Bike RoutesMore than Just Lines on a Map: Best Practices for U.S Bike Routes
More than Just Lines on a Map: Best Practices for U.S Bike Routes
 
Ride the Storm: Navigating Through Unstable Periods / Katerina Rudko (Belka G...
Ride the Storm: Navigating Through Unstable Periods / Katerina Rudko (Belka G...Ride the Storm: Navigating Through Unstable Periods / Katerina Rudko (Belka G...
Ride the Storm: Navigating Through Unstable Periods / Katerina Rudko (Belka G...
 
Barbie - Brand Strategy Presentation
Barbie - Brand Strategy PresentationBarbie - Brand Strategy Presentation
Barbie - Brand Strategy Presentation
 

Aarderijkskunde

  • 1. Thema 2. Relief 1 THEMA 2 Reliëf INHOUD 1 RELIËF IN HET LANDSCHAP EN OP FOTO 2 RELIËF OP KAART 3 RIVIEREN IN HET LANDSCHAP EN OP KAART 4 RELIËFVORMEN HERKENNEN IN HET LANDSCHAP EN OP KAART 5 RELIËF IN BELGIË 6 RELIËF IN EUROPA
  • 3. Thema 2. Relief 1 1. RELIËF IN HET LANDSCHAP EN OP FOTO 1. Het reliëf Het geheel van afwisseling tussen hoogten en laagten in het landschap noemen we het reliëf. 2. Elementen van het reliëf (de vier H’s) Als we het uitzicht van het reliëf willen beschrijven, gebruiken we de vier reliëfelementen (de 4 H’s) van het reliëf. In landschappen kunnen we drie reliëfelementen beoordelen: Hoogteverschil. Dit is het hoogteverschil tussen twee punten. Dit hoogteverschil geeft aan hoe “sterk” (grote hoogteverschillen) of hoe “zwak” (kleine hoogteverschillen) het reliëf is. Helling. Hellingen zijn steil (tot zelfs loodrecht) of zacht. Horizonlijn: de lijn waar de hemel en aarde elkaar schijnbaar raken. De horizonlijn kan golvend zijn (vb. in de Vlaamse Ardennen), eerder recht (vb. in de Kempen) of getand (vb. in gebergten) Het vierde element, de hoogteligging, is enkel afleesbaar van de kaart of gps en niet waarneembaar in het landschap of op foto. HOOGTE HOOGTEVERSCHIL HORIZONLIJN HELLING Reliëfelement waarneembaar op ... topografische kaart topografische kaart topografische kaart gps doorsnede doorsnede foto/ landschap foto/ landschap foto/ landschap OPDRACHTEN a) Duid de vier reliëfelementen aan op de foto (figuur 1:reliëf aan de Hollebeek in Temse). b) Kleur de horizonlijn groen op figuur 1. 3. Hellingsvlakken en kniklijnen (figuur 1 en 2) We bestudeerden al eerder het reliëf bij de Hollebeek in Temse. Bij regenweer loopt het water er over de dalende weide naar de beek toe. Deze beek vormt een kniklijn in het landschap: er komen twee hellingsvlakken samen. Indien de twee hellingsvlakken elkaar raken aan het laagste punt, noemen we de kniklijn een dallijn. De twee hellingsvlakken zijn de dalflanken. De dalflanken en de dallijn samen vormen het dal of de vallei. Raken de twee hellingsvlakken elkaar aan het hoogste punt, dan spreken we van een kamlijn.
  • 4. Thema 2. Relief 2 OPDRACHTEN a) Duid op figuur 1 de hellingsvlakken aan met blauwe pijltjes (= richting van het afvloeiende water) b) Overtrek de kniklijnen op figuur 1 en 2: de kamlijn met rood de dallijn met blauw c) Vul de schema’s (figuur 2: hellingsvlakken en kniklijnen) aan. 2. RELIËF OP KAART 1. Hoogtepunten, hoogtelijnen en hoogtezones (figuur 3: reliëf aan de Hollebeek) Het reliëf wordt op kaarten voorgesteld aan de hand van punten, lijnen of kleurvlakken. a) Hoogtepunten Omcirkel het laagste en het laagste punt op figuur 3. Dit zijn hoogtepunten. Op atlaskaarten worden hoogtepunten dikwijls voorgesteld met een klein driehoekje. Een hoogtepunt is de juiste hoogte van een plaats gemeten ten opzichte van de zeespiegel bij gemiddeld laagtij in Oostende . De Tweede Algemene Waterpassing (TAW) is de basishoogte ten opzichte waarvan alle hoogtes in belgië worden uitgedrukt. Een TAW hoogte van 0 meter is gelijk aan het gemiddeld zeeniveau bij laagtij in Oostende. b) Hoogtelijnen Op de topografische kaart bemerk je doorlopende lijnen. Dit zijn hoogtelijnen (synoniem: isohypsen - enkelvoud: isohypse). Overtrek de hoogtelijn van 25m met bruin. Een hoogtelijn is een lijn die plaatsen verbindt die op gelijke hoogte liggen. Bij heel wat hoogtelijnen geeft een getal aan hoe hoog een bepaalde plaats ligt ten opzichte van de zeespiegel (bij gemiddeld laagtij in Oostende). Op een hoogtekaart noteren we die getallen zo dat de bovenkant van elk cijfer naar het hogere deel van het landschap gericht is. Heuvels/ putten in het landschap worden aangeduid door gesloten hoogtelijnen. Het hoogteverschil tussen twee opeenvolgende hoogtelijnen is het hoogtelijnen- interval (of equidistantie). Hoeveel meter bedraagt het hoogtelijneninterval op figuur 3? ............. Het hoogtelijneninterval is het hoogteverschil tussen twee opeenvolgende hoogtelijnen. c) Hoogtezones De zones tussen twee hoogtelijnen worden ingekleurd. De laagste zones krijgen meestal een donkergroene kleur. Naar de hogere zones varieert de kleur over geel en rood naar bruin. Kleur de hoogtezone tussen 5m en 10m volgens de legende op figuur 3. Een hoogtezone is een zone tussen twee hoogtelijnen.
  • 5. Thema 2. Relief 3 2. Indeling van het reliëf in drie grote hoogtezones Op basis van de hoogteligging deelt men het reliëf in drie grote hoogtezones. van 0 m tot 200 m LAAGLAND van 200 m tot 2000 m MIDDELLAND meer dan 2000 m HOOGLAND Opgelet: België wordt op zijn beurt ingedeeld in Laag-België (0 tot 100 m), Midden-België (van 100 tot 200 m) en Hoog-België (vanaf 200 m). Deze indeling heeft dus niks te maken met de indeling in de drie grote hoogtezones. OPDRACHTEN a) Werk met de atlas. - Hoe noemt het hoogste punt van België? .......................................... Welke hoogte heeft deze plaats? .......................................... In welke provincie ligt deze plaats? .......................................... - Tot welke grote hoogtezone behoort - Sint-Niklaas? .................................. - Botrange? .................................. - Andorra? .................................. - Blankenberge?.................................. - Welke hoogtezone komt niet voor in België? laagland - middelland - hoogland - In het zuiden van Oost-Vlaanderen en in het noorden van Henegouwen liggen de Vlaamse Ardennen. Geef de naam en de hoogteligging van het hoogste punt in de Vlaamse Ardennen. ............................................................................. - Bepaal de hoogte van ... de Mont-Blanc (hoogste berg in de Alpen) .................. de Elbroes (hoogste berg van Europa) .................. de Mount-Everest (hoogste berg ter wereld) .................. b) Maak de opdrachten op figuur 4 (digitaal hoogtemodel Sint-Niklaas en omgeving). c) Werk met figuur 5: facetkaart van het reliëf van de eigen leefruimte (1/100 000) - De afkortingen op de kaart stellen steden of dorpen voor. SN = ....................................... H = ....................................... B = ....................................... SG = ....................................... T = ....................................... - Benoem en kleur de waterwegen blauw. - Schrijf de ontbrekende hoogtecijfers op de juiste manier in de cirkeltjes. - Maak van deze kaart een hoogtezonekaart door te kleuren volgens de legende. - Teken op de hellingsvlakken (op de streepjeslijn) de pijlen van het afstromend water. Waar komt dit water terecht? ........................................................................... .................................................................................................................... Welk deel van het dal heb je aangeduid? ..................................................................
  • 6. Thema 2. Relief 4 3. Reliëfdoorsnede (figuur 6, 7, 8) 30 - Figuur 6 is een zijaanzicht van een duin. - Figuur 7 is een bovenaanzicht van een duin. 20 Op deze figuur zien we ook de achterzijde van de duin, aangegeven met hoogtelijnen. - Figuur 9 toont ons de reliëfdoorsnede van M 10 naar N 0 Als we een dwarse lijn over de hoogtelijnen figuur 6 tekenen, kan het reliëf in profiel getekend worden. Zo kan je je een beeld vormen van het reliëf in het landschap. Deze tekening noemen we een reliëfdoorsnede. - Vul de ontbrekende hoogtecijfers aan op figuur 6, 7 en 8. N M Techniek: tekenen van een reliëfdoorsnede. A. Indien de snijlijn evenwijdig is met de X-as figuur 7 We maken een reliëfdoorsnede langs de snijlijn MN op figuur 7. 30 - Breng met een verticale lijn de punten met bekende hoogte van de snijlijn MN over naar 20 de overeenkomstige lijn op het figuur 8 en stip ze daarop aan. - Verbind de aangeduide punten van figuur 9 10 met een vloeiende lijn. Zo verkrijg je de reliëfdoorsnede. 0 figuur 8 B. Indien de snijlijn niet evenwijdig is met de X-as - Leg een papierstrookje langs de snijlijn MN en duid er de snijpunten met de verschillende hoogtelijnen op aan. Bij elk snijpunt noteer je ook het hoogtecijfer. - Leg dit strookje langs de x-as. - Tenslotte breng je elk punt van het papierstrookje over in het assenstelsel en verbind je de punten. Toepassingen op de tweede techniek vind je op de volgende paginas. Opmerking: Door de verschillende schaal van hoogte en lengte geeft een reliëfdoorsnede dikwijls een vertekend beeld van het reliëf. voorbeeld van een reliëfdoorsnede door het Iberisch schiereiland.
  • 7. Thema 2. Relief 5 OPDRACHTEN De reliëfdoorsnede door het Waasland (1/100 000) van noord naar zuid. - Kleur de Schelde en de Durme blauw. - Teken de reliëfdoorsnede volgens de lijn A liëfdoorsnede AB. - Kleur de hoogtezones volgens de legende legende. - In de doorsnede bemerk je een asymetrisch profiel: een steile en een zachte helling. Hoe herken je op de kaart - een steile helling? - een zachte helling?
  • 8. Thema 2. Relief 6 Teken de reliëfdoorsnede door de Slingerbeek [AB] in Waasmunster.
  • 9. Thema 2. Relief 7 Teken de reliëfdoorsnede door de Maasvallei [AB] in Engis. 250 200 150 100 50 0
  • 10. Thema 2. Relief 8 Teken de reliëfdoorsnede van de Scheldevallei [AB] in Berlare. 12 10 8 6 4 2 0
  • 11. Thema 2. Relief 9 3. RIVIEREN IN HET LANDSCHAP EN OP KAART 1. Ontstaan Rivieren kunnen op verschillende manieren ontstaan. Een rivier zoals de Schelde onstaat als een heel smal beekje bij een bron. Bij een bron botst het ingesijpelde neerslagwater op een ondoordringbare laag gesteente. (zie schets). Door het steeds bijvoegen van bijrivieren (vb. de Leie) bij de hoofdrivier wordt die groter en breder. Ook het rechtstreeks afvloeien van regenwater zorgt voor extra water in de rivier. Tenslotte kan ook het smeltwater van gletsjers rivieren bevoorraden. Een gletsjer is een traag bewegende rivier van paketten ijs. Gletsjers vind je in hooggebergten terug. Hoofdrivieren monden uiteindelijk uit in zee. gletsjer 2. Delen van de rivier Je kan de loop van een rivier onderverdelen in drie grote delen. - de bovenloop: de zone waar de rivier smal is en een sterke stroming heeft. - de middenloop: de zone waar de rivier verbreedt. - de bovenloop: de rivier is er het breedst en stroomt trager. Als je tegen de stroomrichting in vaart, vaar je stroomopwaarts. Vaar je met de stroomrichting mee, dan vaar je stroomafwaarts. De linkeroever van een rivier zie je links wanneer je vanaf de bron naar de monding kijkt. OPDRACHTEN a) Vul op de bijgaande schets de delen van de rivier aan. Schrap ook wat niet past. bron - monding - bovenloop - middenloop - benedenloop linkeroever - rechteroever stroomopwaarts- stromafwaarts linkeroever - rechteroever stroomopwaarts- stromafwaarts
  • 12. Thema 2. Relief 10 3. Stroomstelsel - stroombekken - waterscheidingslijn (atlas p.11 11) Stroomstelsel (= rivierstelsel) Het geheel van rivieren waarvan het water naar rivierstelsel): éénzelfde rivier stroomt, met andere woorden: d hoofdrivier met alle bijrivieren de ervan. De hoofdrivier mondt uit in de zee zee. Uit welke rivieren bestaat het Scheldestelsel? ............................................................ ............................................................................................................................ Uit welke rivieren bestaat het Ijzerstelsel? ................................................................. aat Stroombekken (= rivierbekken of stroomgebied): Gebied waarin het stroomstelsel ligt ebied of het gebied dat door het stroomstelsel wordt afgewaterd. In ons land komen vijf d stroombekkens voor: het bekken van de Maas, Schelde, Ijzer, Seine en Rijn. troombekkens Sint-Niklaas behoort tot het stroombekken van de .......................................... Niklaas ......................................... Diksmuide behoort tot het stroombekken van de .......................................... iksmuide ............................................. Waterscheidingslijn (= (=waterscheidingskam): Grens tussen twee stroombekkens stroombekkens. OPDRACHTEN Werk met onderstaande kaart van het stroomb erk stroombekken van de Schelde. a) Overtrek de Schelde met blauw. b) Kleur het Scheldebekken groen. c) Welke rivieren, die tot het Scheldestelsel behoren, monden niet rechtstreeks uit in , de Schelde?
  • 13. Thema 2. Relief 11 4. Rivieren in de eigen leefruimte (figuur 9) Deze vereenvoudigde topografische kaart toont de waterlopen in de eigen leefruimte. Ook de grootste woonkernen staan aangeduid. OPDRACHTEN a) Noteer in de titel de schaal b) De letters op de kaart stellen dorpen of steden voor. Benoem deze. A = .................................... B = .................................... C = .................................... D = .................................... c) Benoem de ontbrekende namen van de waterlopen op de figuur. 1 = .................................... 2 = .................................... 3 = .................................... 4 = .................................... d) Kleur de hoogtezone van meer dan 25m bruin. e) Kleur het stroomstelsel van de Durme lichtblauw. f) Kleur de rivieren die tot het stroomstelsel van de Schelde, maar niet tot het stroomstelsel van de Durme behoren donkerblauw. g) Teken de waterscheidingslijn tussen het stroombekken van de Durme en de Schelde groen. 5. Rivieren in België Werk met figuur 10: rivieren in België en je atlas p. 11. OPDRACHTEN a) Benoem alle rivieren op de kaart. b) Vul de namen van de stroomgebieden. c) Kleur het stroomgebied van de Maas geel. d) Enkele waterscheidingslijnen zijn reeds getekend. Teken zelf de waterscheidingslijn tussen de Maas en de Schelde e) Overtrek met blauw het stroomstelsel van de Schelde f) Naast de drie grote stroomgebieden zijn er in ons land nog twee delen die worden ontwaterd door twee grote rivieren, die niet zelf in ons land stromen. Welke twee hoofdstromen zijn dit? g) EXTRA: benoem alle steden op de figuur. 6. Rivieren stromen in valleien Rivieren doen dalen of valleien ontstaan. Hierdoor ontstaat er een dalbodem, met aan elke kant (steile of zachte) dalflanken. We kunnen een zestal soorten valleien herkennen.
  • 14. Thema 2. Relief 12 OPDRACHTEN a) Welk dal herken je op de volgende afbeeldingen? b) Welke dalvormen herken je op de reli reliëfdoorsneden? (p. 6-7-8)
  • 15. Thema 2. Relief 13 SYNTHESEOPDRACHT Beantwoord de vragen of schrap wat niet past aan de hand van deze afbeelding van de Gorges du Tarn - Zuid-Frankrijk). 4 1 786 m 3 2 390 m a) Welke dalvorm herken je in dit landschap? ............................. b) De aangeduide kniklijn is een dallijn - kamlijn. c) Welk cijfer past bij het volgende element van het reliëf? Horizon ..... Helling(-svlak) ..... • Hoogte ..... Hoogteverschil ..... • d) Op deze plaats bevinden we ons in het laagland - middelland - hoogland. Ter info: hier zie je de belangrijkste begrippen ivm het reliëf nog eens op een rijtje.
  • 16. Thema 2. Relief 14 4. RELIËFVORMEN IN HET LANDSCHAP EN OP KAART Naar het uitzicht van een reliëflandschap kunnen we vier reliëfvormen onderscheiden: vlakte-, plateau-, heuvel- en gebergtelandschappen. 1. Reliëfvormen in het landschap vlakte plateau Een effen horizon met weinig hoogteverschillen Een zacht golvende (of effen) horizon , wijst op een vlakte. onderbroken door rivierdalen wijst op een plateau. heuvel gebergte Een golvende horizon met hoogteverschillen tot Een getande of sterk golvende horizon wijst maximaal 500 meter wijst op heuvelland. op een scherp of afgerond gebergte. Hoogteverschillen zijn minstens 500 meter. Samengevat: vlakte plateau heuvel- berg- gebergte heuvelland horizon horizontaal horizontaal golvend afgerond of getand helling geen tot zacht zacht en steil zacht en steil zeer steil hoogte- geen of klein klein en groot matig, minder heel groot, meer verschil dan 500m boven dan 500m boven de omgeving de omgeving Opmerking: soms wordt een depressie (= een laagte) als de vijfde reliëfvorm beschouwd. Een depressie of laagte is een reliëfvorm die verzonken of ingedrukt is ten opzichte van het omliggende gebied.
  • 17. Thema 2. Relief 15 2. Reliëfvormen op kaart Op kaart lees je de hoogtelijnen om af te leiden welke reliëfvorm is voorgesteld. OPDRACHT Verbind de blokdiagrammen met de juiste hoogt hoogtezonekaart. O O heuvel O O plateau O O vlakte O O depressie 3. Hoogtezones en reliëfvormen Afhankelijk van in welke hoogtezone de reliërvorm voorkomt, benoemt men de reliëfvorm anders. De cursief gedrukte termen worden het vaakst gebruikt. men HOOGTEZONES RELIËFVORMEN > 2000 m HOOGLAND hooggebergte (afgerond - getand) hoogplateau hoogvlakte 200 - 2000 m MIDDELLAND middelgebergte (afgerond - getand) middelhoog gelegen heuvelland middelhoog pplateau middelhoge vlakte 0 - 200 m LAAGLAND laag heuvelland laagplateau laagvlakte
  • 18. Thema 2. Relief 16 5. RELIËF IN BELGIË Figuur 11 is de facetkaart van het reliëf van België. De cijfers op de kaart komen overeen met de belangrijkste reliëfgebieden in ons land. Kleur de facetkaart in volgens de legende. 1. Laag-België (0- 50 meter) Het Noordelijke deel van ons land wordt Laag-België genoemd. Laag-België ligt • helemaal in het laagland - middelland - hoogland (schrap wat niet past). Benoem de volgende reliëfgebieden. Noteer ook de hoogteligging en de reliëfvorm. • Hoogteligging Nr Reliëfgebied Reliëfvorm 1. 2. 3. 4. 2. Midden-België (50 - 200 meter) Iets zuidelijker in ons land ligt Midden-België. Midden-België ligt helemaal in het • laagland - middelland - hoogland (schrap wat niet past). Benoem de volgende reliëfgebieden.Noteer ook de hoogteligging en de reliëfvorm. • Hoogteligging Nr Reliëfgebied Reliëfvorm 5. 6. 7. 8. 9. 10. 3. Hoog België (200 meter en hoger) Hoog-België ligt ten zuiden van Samber en Maas, en heeft de grootste • hoogteverschillen van België. Hoog-België ligt helemaal in het laagland - middelland - hoogland (schrap wat niet past). Benoem de volgende reliëfgebieden.Noteer ook de hoogteligging en de reliëfvorm. • Hoogteligging Nr Reliëfgebied Reliëfvorm 11. 12. 13. 14. 15. 16.
  • 19. Thema 2. Relief 17 OPDRACHTEN a) In welk reliëfgebied ligt Dinant? .............................................. b) In welke hoogtezone ligt het land van Herve? ............................................. c) De Fagnestreek behoort tot de Belgische kalksteenplateau’s. Het wordt slechts door een rivier gescheiden van van de Famennestreek. Welke rivier is dit? .................... d) De leemplateau’s in midden-België bestaan uit drie deelplateaus. Welke plateaus zijn dit? ................................................................................................................. 6. RELIËF IN EUROPA Figuur 12 is de facetkaart van het reliëf van Europa, gebaseerd op een satellietafbeelding van Europa. De donkerste zones komen overeen met de hoogste gebergten. Kleur de facetkaart in volgens de legende. 1. Het Europese hoogland Het Europese hoogland bestaat allemaal uit indrukwekkende en mooie • hooggebergten, met hoogteverschillen van verscheidene duizenden meters. Vermits het hooggebergten zijn, moeten de toppen hoger zijn dan 2000 meter. Deze hooggebergten zijn al van oudsher hinderend voor vlot verkeer. Het toerisme is er sterk aanwezig. Plaats het passende cijfer op de juiste plaats op de facetkaart van het reliëf. • Nr Reliëfgebied In welke land(en)? Hoogste top 1. Alpen 2. Pyreneeën 3. Kaukasus 4. Karpaten 5. Pindosgebergte 6. Kastiliaans scheidingsgebergte 7. Scandinavisch Hoogland 8. Sierra Nevada 9. Dinarische Alpen 10. Apennijnen Extra: - In welke landen liggen deze hooggebergten? • - Geef de naam en hoogte van de hoogste bergtop in dit gebergte. 2. Het Europese middelland In het Europese middelland (gelegen tussen 200 en 2000 meter) vinden we • voornamelijk (toeristisch aantrekkelijke) middelgebergten en plateaus. Soms zijn de plateaus zo ver ingesneden door rivieren dat enkel nog heuvels overblijven.
  • 20. Thema 2. Relief 18 Plaats het passende cijfer op de juiste plaats op de facetkaart van het reliëf. • Nr Reliëfgebied -In welke land(en)? Plateaus 11. Wolga plateau 12. Midden-Russisch plateau 13. Balkan plateau 14. Plateau van Wales Middelgebergten 15. Scottish Highlands 16. Vogezen 17. Zwarte Woud 18. Centraal Massief 19. Oeralgebergte 20. Jura 21. Eifel Extra: - In welke landen liggen deze plateaus en middelgebergten? • 3. Het Europese laagland Het Europese laagland strekt zich uit langs de kusten en riviervlakten. laagvlakten • en laagplateaus domineren hierin. Plaats het passende cijfer op de juiste plaats op de facetkaart van het reliëf. • Nr Reliëfgebied -In welke land(en)? 22. Laagvlakte van de Po 23. Hongaarse Laagvlakte 24. Kaspisch laagland 25. Laagvlakte van de Donau 26. Frans Laagland 27. Noord-Duitse Laagvlakte 28. Noord-Russisch Laagland OPDRACHTEN a) De Vogezen hebben een gelijkaardig uitzicht als de streek, net ten oosten ervan. De twee streken worden gescheiden door de Rijn. Welke streek in Duitsland is dit? ........................................................... b) Welk gebergte vormt de natuurlijke grens tussen Frankrijk en Spanje? ........................................................... c) Welke laagvlakte is Noord-Italië is vermaard voor zijn voortreffelijke fruitteelt? ...........................................................
  • 21. Thema 2. Relief 19 DOELSTELLINGEN RELIËF Doelstelling Waar? KENNIS 1. Begrip reliëf omschrijven. 2. Vier elementen van het reliëf opsommen. 3. Dallijn, kamlijn, kniklijn en afstromend water op valleidoorsnede aanduiden. 4. Begrip hoogtepunt, hoogtelijn, hoogtezone, hoogtelijneninterval verklaren. 5. De drie grote hoogtezones volgens hoogteligging (aantal meters) opsommen. 6. Ontstaanswijzen van rivieren opsommen en verklaren. 7. Delen van een rivier aanduiden op schema. 8. Zes soorten rivierdalen opsommen. 9. Begrippen stroomstelsel, stroombekken, waterscheidingslijn omschrijven. 10. Drie grote stroomgebieden van België opsommen. 11. Vier reliëfvormen en hun kenmerken opsommen. 12. Reliëfgebieden op de kaart van België situeren (met atlas). 13. Reliëfgebieden op de kaart van Europa situeren(met atlas). INZICHT 14. Elementen van het reliëf op een foto, tekening herkennen en aanduiden; 15. Reliëf op kaart voorstellen, lezen (met behulp van hoogtelijnen, hoogtezones en hoogtepunten); 16. Steile, zachte hellingen op kaart herkennen; 17. Reliëfdoorsnede lezen, tekenen; 18. Alle soorten rivierdalen onderscheiden op kaart, foto, tekening; 19. Stroomstelsel, stroombekken, waterscheidingslijn, stroomrichting op kaart tekenen, afbakenen, aanduiden; 20. Reliëfvormen herkennen, beschrijven, op foto, op tekening door de reliëfelementen te onderzoeken; 21. Reliëfkaart van België, van Europa lezen met de reliëfgebieden en de hoogtezones.