detant yumuşama dönemi

1. ÜNİTE 4
YUMUŞAMA (DETANT)
DÖNEMİ
VE SONRASI

2.  Uluslar arası ilişkilerde yumuşama ve diyalog yolunun
tercih edilmesi,birbirinden farklı ülkelerin gerginliği
aşamalı ve planlı bir şekilde azaltma politikalarıdır.
 Diğer bir deyişle ABD ve SSCB’nin aralarındaki
sorunları görüşme ve antlaşmalarla çözme
politikalarıdır.
ULUSLARARASI İLİŞKİLERDE
DEĞİŞİM SÜRECİ

3. 1-ABD Başkanı Kennedy ile SSCB Başkanı Kruşçev’in
1961’de bir araya gelmesi.
2-Doğu ve Batı Blokunun kendi içlerine yaşadığı
sorunlar.
3-Bağlantısızlar Hareketinin nükleer silahlara karşı
kampanya başlatması.
4-Olası bir nükleer savaştan iki tarafın da korkması.
Yumuşama politikasının ortaya çıkmasında etkili olan
olaylar şunlardır:

4.  ABD-SSCB ilişkileri: Berlin Buhranı sonrası iki taraf ilk
defa Cenevre’de bir araya geldiler.(1959)
 Bu görüşmelerden sonra ılımlı havanın etkisiyle
Kruşçev ABD’nin davetini kabul etti.
 1959’da ABD Başkanı Eisenhower Camp David’de
Rusya’yla görüştü.
 1961’de Kennedy ile Kruşçev Viyana’da görüştüler.Bu
görüşmeler ortamı yumuşattı.
Yumuşama dönemi politikaları:

7.  ABD-Çin İlişkileri: İki devlet arasında 1971 yılına kadar diplomatik ilişkiler kurulamadı.
 Bunda özellikle ABD’nin Çin’i yalnızlaştırma politikası izlemesi ve iki devletin bir birbirini
tehlike olarak görmesi etkili olmuştur.
 1971’de iki taraf Ping-Pong diplomasisi sayesinde birbirlerine yakınlaştılar.
 1971’de Japonya’da yapılan Dünya Ping-Pong şampiyonasında iki tarafın sporcuları dostane
ilişkiler kurdular.
 Bu ilişkilerin gelişmesine Çin’in tanınmaya ve SSCB’ye karşı güçlenmeye ihtiyacının olması
ve ABD’nin Vietnam’dan çekilmesi etkili olmuştur.
 Bu olaylar sonrasında Çin BM’ye üye oldu.

9.  Salt-I Antlaşması(1972):
 Bu antlaşma nükleer silahlanmanın sınırlandırılması için
Moskova’da ABD ve SSCB arasında imzalanmıştır.
 Bu antlaşmanın imzalandığı tarih yumuşama döneminin
başlangıcıdır.
 Salt-II Antlaşması(1972-1979):
 1979’da Cenevre’de imzalanmıştır.
 ABD kamuoyu bu antlaşmayı benimsemedi.ABD de SSCB’nin
Afganistan’ı işgalini bahane ederek antlaşmayı onaylamadı.
Nükleer Silahların Sınırlandırılması
Çabaları

10.  Bu konferansın toplanmasında ;
 Silahsızlanma görüşmelerinin başlaması
 Batı Almanya’nın SSCB’yle ilişkilerinin yumuşaması ve iki
tarafın Varşova Antlaşmasını yapması.
 Viyana’da ‘’Karşılıklı ve Dengeli kuvvet
indirimi’’görüşmelerinin yapılması.
 ABD,Fransa,İngiltere ve SSCB arasında Berlin Antlaşmasının
imzalanması
 NATO’nun karşılıklı kuvvet indirimi önerisi etkili olmuştur.
HELSİNKİ KONFERANSI(1 Ağustos 1975)

11.  1973’te AGİK Helsinki’de çalışmalarına başlamış ve 1
Ağustos 1975’te Helsinki Nihai Senedi 33 Avrupa ülkesi
(Arnavutluk hariç) ile ABD ve Kanada tarafından
imzalanmıştır.(kitabın 350. sayfasına bak)
 Bu metinde;
 Taraflar arasında işbirliğinin geliştirilmesi
 Parçalanmış ailelerin birleştirilmesi
 Turizmin geliştirilmesi
 Bilgi değişimine imkan sağlanması kararlaştırılmıştır.

12.  Bu dönemde çatışmaların yaşanmasında ABD ve
SSCB’nin rolü büyüktür.
 Çatışmaların yaşanmasında;
 Gelişmiş ülkelerdeki yaşam standartlarına duyulan
tepki
 ABD ve SSCB’nin üstünlük mücadelelerini 3. Dünya
ülkeleri üzerinde sürdürmek istemeleri
 Dikta altında ezilen halkın bağımsızlık mücadelesi
etkili olmuştur.
YUMUŞAMA DÖNEMİNDE YAŞANAN
ÇATIŞMALAR

13.  ABD Castro’yu indirmek amacıyla Domuzlar Körfezi
çıkartmasını yapmış fakat başarılı olamamıştır.
 Fidel Castro ABD tehditleri üzerine SSCB’nin kendi
topraklarına füze yerleştirmesine izin verdi.
 ABD SSCB’den bu füzeleri sökmesini istemiştir.
 SSCB de ABD’nin Türkiye’deki füzeleri sökmesi
üzerine Küba’daki füzelerini kaldırmıştır.
 Türkiye Jüpiter füzelerinin sökülmesi üzerine ABD’ye
güvenini kaybetti.
KÜBA BUHRANI

15.  Vietnam’daki Komünist güçler Güneyde gerilla savaşı başlattılar.
 1964 yılında Kuzey Vietnam devriye botlarının bir ABD savaş
gemisine ateş açması üzerine ABD Kuzeyi bombalamaya başladı.
 Bu savaş ABD halkı tarafından tepkiyle karşılanmıştır.
 Vietnam Savaşı Kuzey Vietnam gerillalarının Güney Vietnam
başkenti Saygon’a girmesiyle bitti.
 Bu savaş sonunda Güneydoğu Asya ülkeleri tarafsızlık politikası
izlemeye başladılar.
 Vietnam 1975’te birleşti.
VİETNAM SAVAŞI

18.  1947 ‘de Hindistan ve Pakistan olarak iki ayrı devlet kurulmuştu.
 580 prenslikten bu iki devletten birine katılması istendi.
 Çoğunluğu Müslüman olan Keşmir Pakistan’a katılmak istedi.
 Keşmir’in başındaki Hindu prens Hindistan’a katılmaya karar
verince iki ülke orduları çatışmaya başladı.
 BM halk oylamasına karar verdi.
 1963’ te Keşmir’de Hindu Müslüman çatışması başladı.
 Hindistan Keşmir’i topraklarına kattığını açıkladı.
 Pakistan ordusu Keşmir’e tekrar girince BM araya girdi.
 Bu sorun hala çözülemedi.
KEŞMİR MESELESİ

20.  Krallıkla yönetilen Afganistan 1973’te Cumhuriyete
geçti
 Ülke 1978’de SSCB yanlısı hükümetlerin yönetimine
geçti.
 Bu durum ülkede halk ayaklanmasına sebep oldu.
 Bunun üzerine SSCB ülkeyi fiilen işgal edip Babrak
Karmal’ı devletin başına geçirdi.
AFGANİSTAN’IN SSCB TARAFINDAN İŞGALİ

21.  Pakistan bu olayı BM’ye şikayet etti.
 SSCB üyesinin vetosu üzerine reddedildi.
 Ocak 1980’de İslamabad’da toplanan İslam
Konferansında bu olayın işgal olduğu ve SSCB yanlısı
Afgan hükümetinin tanınmayacağı belirtildi.
 1984’de ABD Afgan mücahitlere Stinger füzeleri verdi.
 Bunun üzerine ABD SALT II antlaşmasını iptal etti.

22.  70’e yakın ülke 1980 Moskova Yaz Olimpiyatlarına
katılmadı.
 1988 Cenevre Antlaşmasına göre Afganistan ve
Pakistan birbirlrinin içişlerine karışmamaya ve ABD-
SSCB olayın dışında kalmaya söz vermiştir.

24.  BANDUNG KONFERANSI:
 Bağlantısızlık kavramını ilk kullanan
kişi Hindistan lideri Nehru olmuştur.
 İlk olarak Kore Savaşı sırasında Hindistan,Yugoslavya,Mısır
bağlantısızlıklarını ilan ettiler.
 Bu hareketin başlangıç noktası 1955 Nisanında Endonezya’nın
Bandung şehrinde toplanan Asya-Afrika Konferansıdır.
 Konferansın amacı yeni bağımsız olan Devletler arasında
dayanışma sağlamaktır.
BARIŞ İÇİNDE BİR ARADAYAŞAMA
(BAĞLANTISIZLAR HAREKETİ)

26.  Konferansta ‘’barış içinde yaşamanın 5 ilkesi ‘’ kabul
edildi.Bunlar;
1. Siyasi Bağımsızlık
2. Askeri ittifaklara katılmama
3. Kendi topraklarında askeri üsse izin vermeme
4. İkili ittifaklara girmeme
5. Milli kurtuluş savaşlarını destekleme
. Konferansın en temel noktası sömürgeciliğin sona
erdirilmesi gereken bir uygulama olduğudur.

27.  Bağlantısızlık hareketinin ilk teşkilatlanması 1961 yılında
Tito ve Nasır ‘ın girişimleriyle olmuştur.
 25 tarafsız ülkenin katılımıyla 1961 Eylül’ünde Belgrad’ta
bir konferans toplandı.
 Konferanstaki deklarasyona göre;
1. Her türlü sömürgeciliğe karşı çıkıldı.
2. Güney Afrika’daki ırkçılık kınandı
3. Filistin-Arap halkının hakları tanındı.
4. Yabancı üslerin kaldırılması,nükleer silahların
yasaklanması istendi.
5. Çin’in BM’ye kabulü istendi.

28.  Bağlantısızlık hareketi; Afrika Birliği Örgütü,BM
Ticaret ve Kalkınma Teşkilatı,İslam Ülkeleri
Konferansına öncülük etti.
 Bağlantısızlar hareketi zaman zaman BM üzerinde de
etkili olmuş ‘’Sömürge altındaki ülke ve halklara
bağımsızlık verilmesine ilişkin bildiri’nin’’ kabul
edilmesini sağlamıştır.

29.  1948 ARAP-İSRAİL SAVAŞLARI:
 14 Mayıs 1948’de İsrail’in kurulması Arap
milliyetçiliğini güçlendirdi.
 Gerilla mücadelesi şeklinde başlayan mücadele daha
sonra Mısır,Suriye,Ürdün,Lübnan,Irak ve Suudi
Arabistan’ın katılmasıyla savaş halini aldı.
 1949’da Rodos’ta yapılan ateşkesle son buldu.
 Bu savaş sonrasında İsrail sınırlarını ikiye katladı.
ARAP-İSRAİL SAVAŞLARI
VE
BÜYÜK DEVLETLERİN POLİTİKALARI

30.  SÜVEYŞ KRİZİ VE 2. Arap İSRAİL SAVAŞI:
 Mısır Devlet Başkanı Abdulnasır 1956’da Süveyş Kanalı’nı
millileştirdiğini açıkladı.
 İngiltere ve Fransa bu duruma tepki gösterip İsrail’le anlaştı.
 İsrail’in saldırıları ABD ve SSCB’nin tepkisi üzerine durdu.
 Savaş sonrası Mısır-İsrail sınırına BM gücü yerleştirildi.
 Savaş sonunda İsrail Akabe Körfezi’ne çıkış kazandı.
 Bu kriz İngiltere ve Fransa’nın ABD desteği olmadan hareket
edemeyeceğini gösterdi.
 Nasır’ın ve SSCB’nin Arap dünyasındaki prestiji arttı.

31.  Bu savaşın temel sebebi;
1. Filistin Kurtuluş Ordusunun kurulması ve Ürdün’e yerleşmesi
2. İsrail’in Filistin mülteci kamplarına saldırması
3. Mısır’ın İsrail gemilerinin Akabe Körfezi’ne girmesini engellemesi etkili olmuştur.
. Mısır lideri Nasır BM’den Mısır- İsrail sınırındaki askerlerini çekmesini istedi.
. İsrail Hava kuvvetleri Mısır hava üslerine saldırdı.
. Savaş sonunda İsrail Mısır’dan Gazze Şeridi ve Sina Yarımadası’nı,Ürdün’den Şeria
Nehrinin Batısını,Suriye’den Golan tepelerini aldı.
. Bu savaşta ABD ve Batılı devletlerin İsrail’i desteklemesi SSCB’yle Arap ülkelerinin
yakınlaşmasını arttırdı.
. SSCB’nin Akdeniz üsleri Türkiye ve NATO’yu tedirgin etti.
1967 ARAP-İSRAİL SAVAŞI(6 GÜN SAVAŞI)

33.  Diplomatik çabalar İsrail’in işgal ettiği toprakları
boşaltmasında etkili olmadı.
 Yom Kippur’da Mısır –Suriye birlikleri saldırdı.
 İsrail zor anlar yaşasa da galip gelmeyi başardı.
1973 ARAP –İSRAİL SAVAŞI(YOM-KİPPUR
SAVAŞI)

35.  Yom Kippur Savaşı sonrasında ABD’dedeki Yahudi
lobisinin önemli isimlerinden ABD dışişleri Henry
Kissinger Mısır-İsrail arasında Mekik Diplomasisini
başlattı.
 17 Eylül 1978’de Camp David Antlaşmaları imzalandı.
CAMP DAVİD ANTLAŞMALARI(1978)

36.  Antlaşmaya göre;
1. İsrail Sina Yarımadası’ndan çekilecek,buna karşılık
Mısır İsrail’i resmen tanıyacak(ilk kez bir Arap ülkesi
İsrail’i tanıdı)
2. Gazze ve Batı Şeria’da yaşayan Filistinlilere 5 yıllık bir
özerklik verilecek
3. Bu özeklik döneminde İsrail Filistindeki askerlerini
en aza indirecek.
4. Özeklik döneminin 3. yılında İsrail ,Mısır,Ürdün ve
Filistin arasında görüşmeler yapılacak.
5. İsrail-Ürdün arasında barış görüşmeleri yapılacak.

37.  Bu antlaşma sayesinde;
 İsrail Mısır’ı devre dışı bıraktı
 Arap ülkeleriyle Mısır’ın ilişkileri koptu
 ABD –Mısır ilişkileri gelişti.
 İsrail Kudüs’ü Yahudileştirme fırsatı buldu.

38.  İsrail’in Filistin’de işgal ve baskıyı sürdürmesi,yeni
yerleşim yerleri kurması, Golan Tepelerini topraklarına
kattığını açıklaması çözümü imkansız hale getirdi.
ABD her zaman İsrail taraflı bir politika izlemiştir.
ABD İsrail’e hem askeri hem de petrol bakımından güvence
vermektedir.

39.  1969’da Church of God adlı bir tarikatın mensubu Kudüs’teki
Mescid-i Aksa Camii’ni yaktı.
 Bunun üzerine 17 İslam ülkesi Rabat’ta toplandı.
 Bu toplantı sonrasında 1970’de Cidde merkezli İslam Konferansı
Örgütü kuruldu.
 1972’de Cidde’de toplanan 3. konferansta İKÖ Anayasası kabul
edildi.
İSLAM KONFERANSI ÖRGÜTÜ

40.  Bu anayasaya göre;
1. Üye ülkeler arasında dayanışma geliştirilecek.
2. Ekonomik,toplumsal,kültürel,,bilimsel ve diğer
konularda işbirliği güçlendirilecek.
3. Sömürgeciliğin her türlüsüne karşı çıkılacak.
4. Müslüman ulusların bağımsızlık ve egemenlik
hakları korunacaktır.

41.  1974 Şubatında İKÖ Anayasası BM’de kabul edildi.
 1974 Haziranda toplanan konferansta İslam Kalkınma
Bankası ve İslam Haber Ajansı kurulması
kararlaştırıldı.
 1976 toplantısı İstanbul’da yapıldı.
 1977’de Türkiye tam üye oldu.
 Bu toplantıda Filistin için bir fon kurulması ve Kıbrıs
Türk Federe Devleti’nin desteklenmesi kararı alındı.

42.  2005 yılında örgütün genel sekreterliğine Ekmeleddin
İhsanoğlu seçildi.

43.  II. Dünya Savaşı sonrasında Batılı ülkeler petrol
üzerindeki baskılarını arttırdılar.
 Petrol üreticisi olan ülkeler de daha fazla gelir elde
etmek için petrolü millileştirmeye başladılar.
 1960’da kurulmuş olan OPEC(Petrol İhraç Eden
Ülkeler Teşkilatı) petrol üzerinde istenildiği gibi
denetim sağlayamadı.
1973 PETROL KRİZİ

44.  1970’den itibaren Orta Doğu ülkeleri petrolü
millileştirmeye başladı.
 1967 Arap-İsrail Savaşı sırasında Araplar petrolü silah
olarak kullanmaya çalıştılar fakat başarılı olamadılar.
Neden başarılı olamadılar?
Başka üretici ülkelerin varlığı Güç kaybetmekten korkmaları

45.  1973 Arap ülkeleri petrolün fiyatını yükseltmeye
başladılar ve başarılı oldular.
 ABD bu olaydan hiç etkilenmedi.
 Hatta Basra Körfezi’ne çıkartma yapmakla tehdit etti
ve Milletlerarası Enerji Ajansı’nı kurdu.

46.  Petrol krizi Türkiye gibi gelişmekte olan ülkeleri
etkiledi.
 Petrol krizi Batıdan sanayi ürünlerini ve silah alan
Arapları da etkiledi.

47.  OPEC: 1960’da merkezi Viyana olan bu teşkilat
Venezuela,İran,Irak,Suudi Arabistan ve Kuveyt
tarafından kuruldu.
 Bu teşkilata daha sonra
Katar,Libya,Endonezya,Abudabi,Birleşik Arap
Ülkeleri,Cezayir,Nijerya,Ekvador,Gabon katıldı.

48. IRAK:1958’de cumhuriyet yönetimine geçildi.
 Yeni yönetim Bağdat Paktı’ndan çıktı.
 1968’de Baas Partisi yönetimi ele geçirdi.
 Baas Partisi SSCB’yle yakınlaştı.
 Bu durum İngiltere’yi rahatsız etti.
 Saddam 1979’da darbeyle yönetimi ele geçirdi.
İRAN-IRAK SAVAŞI(1980-1988)

49. İRAN: 1925’te İran’da Pehlevi Hanedanlığı yönetimi ele
geçirdi.
 Halk 1978’de yönetime karşı ayaklandı.
 Humeyni yönetimi ele geçirdi.
 Dış politikada bağlantısızlık ilkesi benimsendi.
 CENTO’dan ayrıldı.
 SSCB’yle bazı antlaşmaları feshetti.
 Yayılmacı politika izlemeye başladı.

50. SAVAŞIN BAŞLAMASI:
 1975’te Cezayir’de yapılan OPEC toplantısında İran-
Irak sınırı Şat’ül Arap Nehri olarak tekrar çizildi.
 1979’da Humeyni’nin yönetimi ele geçirmesiyle İran-
Irak ilişkileri bozuldu.
 Bunun en temel sebebi Humeyni’nin Şii yönetimi
kurması ve Irak’ın % 40’ının Şii olmasıdır.
 Humeyni bütün Arap ülkelerindeki Şiileri
ayaklanmaya çağırdı.

51.  Savaşın çıkmasındaki en temel sebepler şunlardır:
1. 1980’de Saddam Hüseyin’in Cezayir Antlaşmasını
feshetmesi.
2. Saddam’ın Şiilere baskı uygulaması.
3. İran’ın Iraktaki Kürt isyancıları desteklemesi.
4. İran’da isyan eden Kuzistan Araplarına Irak’ın yardım
etmesi.
5. Sınır ihlalleri ve çatışmalar.
6. Saddam’ın halkın tepkisini başka tarafa çekmeye
çalışması.

52.  Savaş 22 Eylül 1980’de Irak’ın saldırısıyla başladı.
 1988’de BM’nin girişimiyle sona erdi.
 Sonucunda;
1. Saddam Hüseyin prestijini arttıramadı
2. Her iki tarafta da ağır petrol tahribatı yaşandı
3. İki ülkede ekonomik sıkıntılar yaşandı.
4. Saddam Hüseyin başarısızlığını telafi etmek için
1990’da Kuveyt’e saldırdı.

55. EKONOMİ:
 II. Dünya Savaşı’ndan sonraki 25 yılda dünya ekonomisi
3 kat büyüdü.
 Tarım ürünlerinde artış oldu.
 Otomotiv,petrokimya,elektrik sektörlerinde üretim 10
kat arttı.
 İşsizlik azaldı ve yaşam standartları yükseldi.
 Havacılık,nükleer enerji,kimya ve elektronik sanayii
gelişti.
YUMUŞAMA DÖNEMİNDE DÜNYA

56.  Uluslar arası ticaret gelişti.
 Köyden kente göç arttı.
 Şehirleşmenin artması sonucunda çok katlı binalar,
metrolar ve otobanlar yapıldı.

57. UZAYDA YARIŞ:
 1957’de SSCB Sputnik uzay aracını atmosfer dışına fırlattı.
 ABD Nasa’yı kurdu.
 SSCB 1961’de Yuri Gagarin’i uzaya gönderdi.
BİLİMSELVE TEKNOLOJİK GELİŞMELER

58.  1969’da Amerikalı Neil Amstrong Ay’a ayak bastı.
 1959’ da BM bünyesinde ‘’Uzayın Barışçı Amaçlarla
Kullanılması Komitesi ‘’ kuruldu.
 1961’de BM uzayın ve gök cisimlerinin hiçbir devletin
egemenliğine alınamayacağını kabul etti.

59. BİLGİSAYAR VE İNTERNET:
 1946’da ABD ilk bilgisayarı yaptı.
 1978’de APPLE ilk genel amaçlı bilgisayarı yaptı.
 1969’da ABD’de bilim adamları arasında iletişimi sağlamak
amacıyla kurulan ARPANET internetin atası sayıldı.

60. KÜLTÜREL HAYAT:
 Şehirleşme arttı.
 Kadın hakları gelişti.
 Edebiyatta ‘’Postmodern Akım’’ ortaya çıktı.
 Rock and Rool ve Heavy Metal ortaya çıktı.

61. TÜRK-ABD İLİŞKİLERİ:
 II. Dünya Savaşı sonrası SSCB’nin Türkiye’ye yönelim
politikası Türkiye’nin ABD’ye yakınlaşmasında etkili
olmuştur.
 Türkiye 1952’de ABD’yle birlikte Kore Savaşı’na katıldı
ve NATO’ya üye oldu.
 Aynı zamanda ABD Türkiye’ye Marshall yardımı
kapsamında ekonomik yardımlarda da bulundu.
TÜRK DIŞ POLİTİKASI

62.  ABD,SSCB tehlikesi karşısında NATO şemsiyesi
altında Türkiye topraklarına üsler kurdu.
 Ankara(Esenboğa),İzmir(Çiğli),Adana(İncirlik),Diyarb
akır(Prinçlik) bu dönemde açılan üslerdir.
 1960-1980 dönemi ik ülke arasındaki ilişkilerin krizler
dönemidir.
 Özellikle Johnson Mektubu ve Kıbrıs Çıkarması
sonrası uygulanan silah ambargosu ilişkileri
bozmuştur.
 Türkiye bu olaylar sonrasında SSCB’yle olan
ilişkilerini gözden geçirmek zorunda kalmıştır.

63.  1960 yılından itibaren Türkiye SSCB’yle ilişkilerini düzeltmeye
çalışmış fakat bu sırada askeri darbenin olması sebebiyle bu
girişim yarıda kalmıştır.
 1963 yılında SSCB açık bir şekilde Rumların yanında yer
almıştır.Hatta Türkiye’yi açık bir şekilde tehdit etmiştir.
 1964’te ABD Başkanı Johnson’un Türkiye’ye mektubu sonucunda
SSCB-Türkiye ilişkileri tekrar gelişmeye başlamıştır.
 Fakat SSCB’nin Rumlara destek vermeye devam etmesi ilişkilerin
düzelmesini engellemiştir.
 1964’ten itibaren Türkiye-SSCB ilişkileri mütekabiliyet(karşılıklı)
ilkesine dayanmaktadır.
TÜRK-SSCB İLİŞKİLERİ:

64.  1950-1960 yılları arasında Arap ülkeleri SSCB’yle yakınlaşırken Türkiye
Batılı bir politika izlemiştir.
 Ancak ABD-Türkiye ilişkilerinin bozulması üzerine Türkiye Orta Doğu
ilişkilerinde değişikliğe gitmiştir.
 Türkiye özellikle 1967 Arap-İsrail Savaşı sırasında ABD’nin Türkiye
üslerini İsrail yanlısı kullanmasına izin vermemiş ve Filistin halkını
desteklemiştir.
 Bu durum Arap ülkeleriyle ilişkilerini geliştirdi.
 Türkiye 1969’da Rabat’ta toplanan İslam Zirve Toplantısına katıldı.
 Türkiye günümüze kadar bölgede denge unsuru olmaya dikkat etmiştir.
TÜRKİYE’NİN ORTA DOĞU POLİTİKASI:

65. KIBRIS MESELESİ:
 1950’li yıllarda Kıbrıs Rumları kendi geleceklerine
karar verme hakkı için BM’ye başvurdular.
 Bu başvuru adada iki halkın yaşadığı hatırlatılarak
reddedildi.
 Bunun üzerine Rumlar 1955’te EOKA terör örgütünün
kurdular.
TÜRK-YUNAN İLİŞKİLERİ:

66.  Bu örgütün amacı ENOSİS’i gerçekleştirmektir.
 Türkler de buna engel olmak amacıyla Volkan ve Türk
Mukavemet Teşkilatı’nı(TMT) kurdular.

67.  Bu olaylar üzerine BM ve NATO İngiltere,Yunanistan
ve Türkiye arasında diplomatik görüşmelerin
yapılmasını sağlamaya çalıştı.
 11 Şubat 1959’da Zürih Antlaşması,19 Şubat 1959’da da
Londra Antlaşması imzalanarak Kıbrıs Cumhuriyeti
kuruldu.
 16 Ağustos 1960’da Türk ve Yunan kuvvetlerinin bir
kısmı Ada’ya gönderildi.

68.  Yapılan antlaşmaların ve anayasanın esasları şunlardır:
1. Kıbrıs bağımsız cumhuriyet olacak.Cumhurbaşkanı Rum Başbakanı Türk
olacak.
2. Resmi dil Türkçe ve Rumca olacak.
3. Yasama yetkisi % 70’i Rum % 30’u Türk olan mecliste olacak.
4. 4cumhurbaşkanı ve yardımcısının ayrı ayrı veto yetkisi olacak.
5. Hükümette 7 Rum,3 Türk bakan olacak,dışişleri ,maliye, savunma
bakanlıklarından biri Türklere verilecek.
6. % 60 Rum,%40 Türklerden oluşan bir ordu bulunacak.
7. Türkiye,Yunanistan, İngiltere ve Kıbrıs Cumhuriyeti arasında bir garanti
ve ittifak antlaşması imzalanacak.
8. Kıbrıs herhangi bir devletle birleşir veya bölünürse bağımsızlığın ortadan
kalkması anlamına gelecek.
9. Her toplum kendi ana dilinde eğitim görecek ve anavatanlarınca
desteklenecektir.

69. 1963-1974 dönemi:
 Rumlar Türkleri adadan atmak amacıyla 1963’te AKRİTAS Planını uygulamaya
koydular.
 Türk yerleşim yerlerine saldırılar düzenlediler.
 Bu saldırılar 1963’te Türk uçaklarının ihtar uçuşuna kadar devam etti.
 1 Ocak 1964’te Makarios Garanti Antlaşmasını tek taraflı iptal ettiğini açıkladı ve
Ruslarla antlaşma imzalayarak adaya silah taşımaya başladı.
 Bu olaylar sonrasında BM barış gücü 14 Mart 1964’te adaya çıktı.
 Türkiye’nin adaya müdahalesi Johnson mektubuyla ertelendi.
 1964’te Rumların saldırıları Türk uçaklarının yaptığı müdahaleyle püskürtüldü ve
ateşkes yapıldı

70.  Bu müdahaleler sırasında pilot yüzbaşı Cengiz Topel
Rumlara esir düşmüş ve işkence edilerek şehit
edilmiştir.

71.  Beklemeye tahammülü olmayan EOKA Makarios’a
darbe girişiminde bulundular ve Rum Milli Muhafız
ordusunun yardımıyla Nikos Sampson
cumhurbaşkanı oldu.
 Türkiye bu olay üzerine Garanti Antlaşmasının
kendine verdiği müdahale hakkını kullanmaya karar
verdi.

72. Kıbrıs Barış Harekatı(20 Temmuz 1974):
 Türkiye ilk olarak 20 Temmuz 1974 ‘te adaya çıkarma
yaptı.
 Bu çıkarmalardan 2 gün sonra ateşkes yapıldı.
 Cenevre Görüşmelerinde herhangi bir sonuç
çıkmayınca 14 Ağustos 1974’te ikinci harekat başladı.
 BM’nin yaptığı ateşkes çağrısıyla harekat durduruldu.
 Türkiye bu harekatlara ‘’Mutlu Barış Harekatı’’ ismini
vermiştir.

73. Kıbrıs Türk Federe Devleti’nin Kurulması:
 13 Şubat 1975’te Kıbrıs Türk Federe Devleti kuruldu.
 1977’de Rauf Denktaş’la Makarios arasında 4 maddelik
bir antlaşmaya varıldı.
 Bu görüşmelerde adada yaşayan iki toplumun da güven
içinde yaşamasının önemi vurgulandı.
 Yapılan barış görüşmeleri sonucunda BM genel kurulu
1983’te Rumları Kıbrıs Hükümeti olarak tanıdı.
 Bunun üzerine 15 Kasım 1983’te KKTC kuruldu.
 KKTC’yi ilk tanıyan devlet Türkiye’dir.
 Bu duruma ABD,SSCB ve İngiltere tepki gösterdi.

75. Ege Adaları’nın silahlandırılması:
 Yunanistan 1963’ten itibaren adaları Lozan
Antlaşmasına aykırı olarak silahlandırmaya başladı.
 Hatta bu adakları NATO kapsamına alarak
silahlanmayı meşrulaştırmaya çalışmıştır.
 1980 sonrasında Yunanistan Limni Adası’nın NATO’ya
dahil edilmesini istemiş fakat Türkiye bunu
reddetmiştir.

76. Kıta Sahanlığı Sorunu:
 Bu sorunun temelinde Türkiye’nin kendi kıta sahanlığında petrol aramak
istemesi yatar.
Karasuları Sorunu:
 Lozan Antlaşmasında 3 mil olarak kabul edilen karasuları Yunanistan
tarafından 1936’da Türkiye tarafından da 1964’te 6 mile çıkarılmıştır.
 Bu sorunun temeli Yunanistan’ın bu alanı 12 mile çıkarmaya çalışmasıdır.
Ege Hava Sahası:
 Bu sorun Kıbrıs sorunuyla başlar.
 Bu sorun hem uçuş yüksekliği hem de hangi kuleye bağlı olacaklarıyla
(FIR)alakalıdır.

77. ASALA:
 Bağımsız bir Ermenistan kurulması ve tehcirin soykırım
olarak kabul edilmesi amacıyla kurulan bir terör
örgütüdür.
 Örgüt 1975’te Beyrut’ta Agop Agopyan ve Agop
Tarakçıyan tarafından kuruldu.
 1991’de Ermenistan’ın kurulmasıyla amacının bir
bölümüne ulaşmıştır.
 Bu örgüt özellikle Türk Diplomatlara karşı suikastlarda
bulunmuşlardır.

78. SİYASİ GELİŞMELER:
 1960 yılının başında öğrenci olayları polisle çatışmaya kadar varmış ve bir
grup subay 27 Mayıs 1960 günü Demokrat Parti’yi devirdi.
 Demokrat parti ileri gelenleri Yassıada’da yargılandı.
 Orgeneral Cemal Gürsel başkanlığındaki Milli Birlik Komitesi ilk iş olarak
çoğunluğu sivillerden oluşan bakanlar kurulunu oluşturdu.
 Dönemin ünlü hukukçularından oluşan ‘’bilim kurulu’’
anayasa çalışmalarına başladı.
 MBK başkanı Cemal Gürsel Başbakanlık ve Genel Kurmay Başkanlığı
görevlerini aynı anda gerçekleştirdi.
TÜRKİYE’NİN BUNALIMLI YILLARI

83.  1961 Anayasasıyla ;
1. İşçilere sendika ve grev hakkı tanındı.
2. Yargı bağımsızlığı güçlendirildi.
3. Anayasa mahkemesi kuruldu.
4. Güçler ayrılığı ilkesi güçlendirildi.
5. İki meclisli sistem gelişti.
6. Sosyal devlet ilkesi gelişti.

84.  Anayasanın kabulünden sonra yapılan seçimlerde
Adalet Partisi 158,CHP 173,Cumhuriyetçi Köylü Millet
Partisi 54 ve Yeni Türkiye Partisi 65 milletvekiliyle
mecliste temsil edildi.
 Bu seçimler sonrasında Cemal Gürsel Cumhurbaşkanı
olmuş ve CHP-AP koalisyonu kurulmuştur.
(Türkiye’nin ilk koalisyon hükümeti)

85. 1965-1980 Arası Dönem:
 Adalet Partisi 1964 ve 1965 seçimlerinden birinci parti
olarak çıktı.
 1965’te başlayan Süleyman Demirel hükümeti 1971
muhtırasıyla sona erdi.
 Süleyman Demirel’im istifasıyla boşalan hükümet
koltuğu CHP’li Nihat Erim tarafından dolduruldu.
 1973’te Oramiral Fahri Korutürk Cumhurbaşkanı oldu.
 ‘’Ortanın Solu’’ sloganıyla demokratik bir açılım yapan
Bülent Ecevit 1966’da CHP’nin başına geçti.

86.  1973 genel seçimleri sonucunda Ecevit başkanlığında CHP-MSP
koalisyonu kuruldu.
 1977 seçimleri ülkede istikrarı sağlayamadı .
 12 Eylül 1980’de darbe oldu.
 Genelkurmay Başkanı Kenan Evren
Cumhurbaşkanı oldu.
 1982 Anayasası yapıldı.
 Bu anayasada tek meclis sistemi uygulanmış ve YÖK kurulmuştur.
 Ayrıca darbeyi yapanların ömür boyu yargılanamayacağı vurgulandı.
 Kenan Evren cumhurbaşkanı oldu.
 1983 seçimlerini Turgut Özal’ın ANAP’ı kazandı.

87. Ekonomi:
 1962 sonrasında kalkınma planları çerçevesinde işletmeler
açıldı.
 1970’li yıllarda uygulanan’’ İleri İthal İkameci Model‘’
sayesinde televizyon ,buzdolabı ,çamaşır makinesi üretildi.
 Avrupa’ya giden Türk işçiler ülkeye döviz girmesinde etkili
oldu.
 1963’te AET’ye üyelik başvurusu yapıldı.
 1977’den itibaren ülkede temel tüketim mallarına ulaşmak
zorlaştı.
 Türk Lirası değer kaybetti.

88. Sosyal Ve Kültürel Yaşantı:
 Köyden kente göçler arttı.
 1960’lı yıllarda özel araç sayısı arttı.
 1965’te Altın Mikrofon ses yarışması düzenlendi ve bu
yarışmayı Yıldırım Gürses kazandı.
 Cem Karaca, Moğollar,Erkin Koray,Barış
Manço,Orhan Gencebay ve Ferdi Tayfur gibi sanatçılar
bu dönemde yetişti.

89.  1963’te Metin Erksan’ın Susuz Yaz filmi Berlin Film
Festivalinde ‘’Altın Ayı’’ ödülünü kazandı.(ilk ödül)
 1964’te Antalya Film Festivali düzenlendi.
 1968’de gençlik hareketleri yoğunlaştı.