5. SINIF 3.ÜNİTE

1. 77
3. ÜNİTE
MADDENİN DEĞİŞİMİ
A. HÂL DEĞİŞİMİ
1. Maddeler Doğada Kaç Hâlde Bulunur?
2. Katıdan Sıvıya, Sıvıdan Gaza
3. Bütün Maddeler Aynı Şekilde mi
Hâl Değiştirir?
B. MADDELERİ AYIRT EDELİM
1. Maddeleri Nasıl Ayırt Edelim?
2. Ayırt Edici Özellikleri Tanıyalım
C. ISI VE SICAKLIK
1. Isı mı, Sıcaklık mı?
2. Isı Alışverişi
D. ISI MADDELERİ ETKİLER
Genleşme ve Büzülme

2. 78
Anahtar Kavramlar
Erime Donma Kaynama Yoğuşma
Buharlaşma Süblimleşme Kırağılaşma Katı
Sıvı Gaz Plazma Hâl değiştirme
Bu bölümü tamamladığınızda;
● Maddenin doğada kaç hâlde bulunduğunu hatırlayacak,
● Isı alan veya ısı veren maddelerin hâl değiştirdiğini etkinlikler yaparak gözlemleyecek-
siniz.
Yağmur, kar, bulut ve dolu arasındaki benzerlik ve farklılıklar nelerdir?
BÖLÜM A
HÂL DEĞİŞİMİ

3. 79
1. Maddeler Doğada Kaç Hâlde Bulunur?
Aşağıdaki fotoğraflarda yer alan madde ve cisimleri ortak özelliklerine göre sınıflandırabilir
misiniz?
Maddelerin doğada katı, sıvı ve gaz hâlinde bulunduğunu önceki yıllarda öğrenmiştiniz.
Buna göre yukarıdaki fotoğraflarda yer alan sandalye, ağaç, bardak ve çaydanlığın katı hâlde
olduğunu söyleyebilirsiniz. Su, meyve suyu ve deniz sıvı hâldedir. Uçan balonların içerisinde
bulunan madde ve çaydanlıktan çıkan buhar ise gaz hâlindedir.
Sandalye
Meyve suyu
Bir bardak su
Çaydanlıktan çıkan
buhar
Gökyüzünde bulutlar
Deniz
Ağaç
Uçan balonlardaki gaz
Doğada katı, sıvı ve gaz hâlinin dışında maddeler 4. bir hâlde
daha bulunur. Bu hâlin plazma olarak adlandırıldığını biliyor musu-
nuz?
Güneş ve diğer yıldızlar, alev, şimşek maddenin plazma hâline
örnektir.
Bunları Biliyor musunuz?

4. 80
Kullanılacak Malzemeler
Birkaç parça buz, beherglas, ispirto ocağı, termometre, sac­
ayak, tel kafes
Etkinlik Basamakları
● Buzparçalarınıbeherglasıniçerisinekoyupbunlarınsıcaklığını
termometre ile ölçünüz. Ölçüm değerinizi defterinize not ediniz.
● Beherglası sacayağın üzerine yerleştirip ispirto ocağını yakı-
nız.
● 2 dakikada bir beherglasın içerisindeki buz parçalarının sı-
caklığını ölçünüz.
● Aşağıdaki gibi bir çizelgeyi defterinize çizip ölçüm değerle-
rinizi bu çizelgeye kaydediniz.
● Ölçme işlemine suyun içerisinde kabarcıklar oluşmaya başlayana kadar devam ediniz.
● Kabarcıkları gözlemledikten sonra 2 - 3 kez daha suyun sıcaklığını ölçünüz. (Çizel-
genizdeki zaman değerleri, ölçme işlemleriniz için yeterli olmazsa bu satırdaki bölmeleri
artırabilirsiniz.)
Sorular
● Buz parçalarının tamamı sıvı hâle geçene kadar ölçtüğünüz sıcaklık değerleri nasıl
değişti?
● Kabarcıkları gözlemleyene kadar sıcaklık değerleri nasıl değişti?
● Kabarcıkları gözlemledikten sonra sıcaklık değerinde değişiklik gözlemlediniz mi?
Buzlara Ne Oldu?
2. Katıdan Sıvıya, Sıvıdan Gaza
Yazın serinlemek için içtiğiniz meyve
suyunun içerisindeki buz parçalarının
zamanla küçüldüğünü gözlemlediniz mi?
Sizce bunun nedeni ne olabilir? Şimdi
aşağıdaki etkinliği yaparak bu soruya
cevap arayınız.
Zaman (dk.) 0 2 4 6 8 10 12 14 16 18 20
Sıcaklık (°C)

5. 81
Bir büyüğünüzden yardım alarak içerisinde kaynamakta olan
su bulunan çaydanlığın ağzına resimdeki gibi maşa yardımıyla
metal çay tabağını tutunuz. Çay tabağının yüzeyinde meydana
gelen değişimi gözlemleyerek defterinize not ediniz.
Bir bardağın içerisine su doldurarak buzdolabının buzluğun-
da 1 gün bekletiniz. 2. gün bardaktaki değişimi gözlemleyerek
defterinize not ediniz.
Doğada katı hâlde bulunan demir filizi fabrikalarda yüksek sıcaklıklarda eritilir ve levha, tel,
boru şekline getirilerek kullanılır. Çevrenizde gördüğünüz pek çok katı madde, demir örneğin-
de olduğu gibi ısı etkisi ile katı hâlden sıvı hâle geçebilir. Siz de deneyinizde buz parçalarını
ısıtarak sıvı hâle geçmesini sağladınız. Katı maddelerin ısı alarak sıvı hâle geçmeleri erime
olarak tanımlanır. Etkinliğinizde suyu ısıtmaya devam ettiğiniz zaman belirli bir sıcaklık değe-
rinden itibaren beherglasın içerisinde kabarcıklar oluştuğunu gözlemlemiş olmalısınız. Bu ka-
barcıklar suyun kaynamaya başladığını gösterir. Kaynama olayı sırasında oluşan kabarcıklar
su buharıdır.
Yandaki şekilde etkinliğinizde gerçekleştirdiği-
niz işlemler yer almaktadır? Bu olayın tersini ger-
çekleştirmek mümkün mü? Sıvı hâldeki bir mad-
deyi katı hâle veya gaz hâlindeki bir maddeyi sıvı
hâle dönüştürebilir miyiz? Aşağıdaki “Evde Yapa-
lım” çalışmasını yaparak bu sorulara cevap vere-
bilirsiniz.
Evde Yapalım

6. 82
Gökyüzündeki bulutların nasıl oluştuğunu, yağmurun nasıl yağdığını hiç merak ettiniz mi?
Yeryüzündeki su kaynaklarında bulunan su, Güneş’ten gelen ısının etkisi ile buharlaşarak
gaz hâline geçer. Gaz hâline geçen bu su gökyüzündeki bulutları oluşturur. Oluşan bu bulutlar
soğuk hava kütlesi ile karşılaştığında tekrar sıvı hâle geçer ve yağış olarak yeryüzüne düşer.
Bu olaylar zinciri su döngüsü olarak adlandırılır.
Su döngüsünde olduğu gibi sıvı hâldeki bir maddenin ısı alarak gaz hâline dönüşmesi olayı
buharlaşma, gaz hâlindeki bir maddenin dışarıya ısı vererek sıvı hâle dönüşmesi olayı ise
yoğuşma olarak tanımlanır.
Yandaki fotoğrafta gördüğünüz naftalin kokusu ile güveleri ortam-
dan uzaklaştırdığı için yün eşyaların saklanmasında kullanılır.
Katı madde olan naftalin sıvı hâle geçmeden doğrudan gaz hâline
geçer.
Katı maddelerin bu şekilde doğrudan gaz hâline geç-
mesi süblimleşme olarak adlandırılır. İyot, arsenik ve katı
karbondioksit süblimleşen maddelere örnektir.
Gaz hâlindeki bir maddenin sıvı hâle geçmeden doğru-
dan katı hâle geçmesi ise kırağılaşma olarak adlandırılır.
Soğuk havalarda özellikle sabah saatlerinde havadaki
nemin küçük buz kristallerine dönüşmesi kırağılaşma ör-
neğidir.
Islak çamaşırlarınızın suyun buharlaşması so-
nucu kuruduğunu biliyor musunuz?
Sıvılar belirli bir sıcaklıkta kaynamaya başlar,
ancak her sıcaklıkta buharlaşabilir. Böyle olma-
saydı çamaşırlarınız ancak yaz günlerinde belirli bir sıcaklıkta kuruyabilirdi.
Bunları Biliyor musunuz?
3. Bütün Maddeler Aynı Şekilde mi Hâl Değiştirir?

7. 83
NELER ÖĞRENDİK?
Her
zaman
Bazen
Hiçbir
zaman
Maddelerin doğada hangi hâllerde bulunduğunu biliyorum.
Hâl değişiminin nasıl gerçekleştiğini biliyorum.
Erime-donma, buharlaşma-yoğuşma, süblimleşme ve kıra-
ğılaşma olaylarının birbirinin tersi olduğunu öğrendim.
A. Aşağıdaki kavram haritasında boş bırakılan yerleri, verilen sözcük veya sözcük grupları
ile uygun şekilde tamamlayınız.
(Isı alarak dönüşür, katı, sıvı, gaz, ısı vererek dönüşür, kırağılaşır)
hâlinde olabilir.hâlinde olabilir. hâlinde olabilir.
Madde
. . . . . . . . . . . . . . . . .
. . . . . . . . . . . . . . . . .
. . . . . . . . . . . . . . . . .
. . . . . . . . . . . . . . . . .
. . . . . . . . . . . . . . . . .
. . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . .
B. Aşağıda maddenin hâl değişimi ile ilgili gerçekleşen olayları ok yönlerine göre düşününüz.
Maddelerin ısı alıp verme durumunu ve bunun sonucunda gerçekleşen olayı tahmin ederek nok-
talı yerlere örnekteki gibi yazınız.
. . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . .
. . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . .
. . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . .
. . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . .
. . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . .
. . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . .
. . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . .
. . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . .
. . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . .
. . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . .
Isı alır.
Sıvı Gaz
Gaz Sıvı
Sıvı Katı
Katı Gaz
Gaz Katı
Katı Sıvı
. . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . .
. . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . .Gerçekleşen olay erimedir.
Aşağıdaki tablo kendinizi değerlendirmeniz için düzenlenmiştir. Tabloyu inceleyiniz. “Her
zaman”, “Bazen”, “Hiçbir zaman” seçeneklerinden kendiniz için uygun olanı işaretleyiniz. “Ba-
zen” ve “Hiçbir zaman” seçeneklerini işaretlediğiniz durumlarda, ilgili konuları tekrar etmeniz
gerektiğini sakın unutmayınız.
KENDİMİZİ DEĞERLENDİRELİM

8. 84
Anahtar Kavramlar
Erime noktası Donma noktası Kaynama noktası
Ayırt edici özellik
Bu bölümü tamamladığınızda;
● Maddeleri nasıl ayırt edebileceğinizi,
● Ayırt edici özelliğin ne olduğunu,
● Erime, donma ve kaynama noktası kavramlarını ve bazı maddelere ait bu değerleri
öğreneceksiniz.
Sizce hangisini eritmek daha kolaydır?
Demir mineral Buz heykeller
Altın
BÖLÜM B
MADDELERİ AYIRT EDELİM
Sıvı altın

9. 85
1. Maddeleri Nasıl Ayırt Edelim?
2. Ayırt Edici Özellikleri Tanıyalım
“Buzlara Ne Oldu?” etkinliğinde ısı etkisi sonucu buz parçacıklarının hâl değişimini gözlem-
lemiştiniz. Bütün katı maddeler aynı sıcaklık noktasında mı erir?
Aşağıdaki etkinliği yaparak bu soruya cevap arayınız.
Yukarıdaki fotoğraflarda olduğu gibi görünümleri aynı olan maddeler nasıl ayırt edilebilir?
Soldaki fotoğraflarda yer alan maddelerin her ikisi de sıvıdır ve renkleri aynıdır. Sağdaki
fotoğraflarda yer alan maddelerin ise her ikisi de küçük taneli katıdır ve renkleri aynıdır. Bu
maddelerin her birinin ne olduğuna karar verebilmek için tadına bakmayı düşünebilirsiniz. Ama
unutmamalısınız ki ne olduğunu bilmediğiniz maddelerin tadına bakmak, koklamak sağlığınız
açısından çok tehlikeli olabilir.
Maddelerin birbirinden ayırt edilebilmesini sağlayan ve her madde için kendine özgü olan
özelliklere ayırt edici özellik denir.
Yukarıdaki fotoğraflarda olduğu gibi benzer görünümde olan maddeler renk, şekil gibi özel-
liklere bakılarak ayırt edilemez.
Kullanılacak Malzemeler
Birkaç parça buz, beherglas (2 adet), termometre (2 adet), naftalin, deney tüpü, sa-
cayak, tel kafes, üçayak, destek çubuğu, 2’li bağlama parçası (2 adet), tek delikli lastik
tıpa, bünzen kıskacı, ispirto ocağı
Etkinlik Basamakları
● Aşağıdaki gibi bir çizelgeyi defterinize çizerek ölçüm sonuçlarınızı bu çizelgeye
kaydediniz.
Hangisi Önce Eridi, Hangisi Önce Dondu?
Bir bardak ayranBir bardak süt Bir kâse un Bir miktar karbonat
Buz
Zaman (dk.) 0 2 4 6 8 10 12 14 16 18 20 22 24 26 28 30
Sıcaklık (°C)
Naftalin
Zaman (dk.) 0 2 4 6 8 10 12 14 16 18 20 22 24 26 28 30
Sıcaklık (°C)

10. 86
● Buz parçalarının birkaçını beherglaslardan birinin içeri-
sine koyarak termometre ile bunların sıcaklığını ölçünüz.
● Termometreyi yandaki fotoğrafta olduğu gibi buz par-
çalarının içerisine yerleştirerek 2 dakikada bir bunların sı-
caklığını ölçünüz.
● Birkaç parça naftalini deney tüpünün içerisine koyunuz.
● Tek delikli lastik tıpaya termometreyi takıp deney tü-
pünün ağzını kapatınız.
● İspirto ocağını yakıp deney tüpündeki naftalini ısıtınız.
Naftalinin sıcaklığını 2 dakikada bir ölçüp bulduğunuz değeri
çizelgenize kaydediniz.
● Naftalinin tamamı sıvı hâle geçene kadar ısıtma işlemi-
ne devam ediniz.
● Isıtma işlemine son verdikten sonra 2 dakikada bir naf-
talinin sıcaklığını ölçmeye devam ediniz.
Sorular
● Buzun başlangıçta ölçtüğünüz sıcaklığı kaç derece sel-
siyustu?
● Buzun sıcaklığının sabit kaldığı bir zaman aralığı oldu mu? Bu arada buzda nasıl bir
değişim gözlemlediniz?
● Naftalin kaç derece selsiyus sıcaklıkta erimeye başladı?
● Isıtma işlemini sonlandırdıktan sonra naftalinin sıcaklığında nasıl bir değişim gözlem-
lediniz?
● Isıtma işlemini sonlandırdıktan sonra naftalinin sıcaklığının sabit kaldığı bir zaman
aralığı oldu mu? Bu arada naftalinde nasıl bir değişim gözlemlediniz?
Kış aylarında hava sıcaklığı 0°C veya altındaki değerlere indiğinde yollarda meydana gele-
bilecek buzlanmayı önlemek için tuzlama çalışması yapılır. Tuzlama olayı suyun donma nok-
tasını düşürdüğünden bu çalışma ile suyun 0°C’nin altındaki sıcaklıklarda bile donmaması
sağlanır.
Etkinliğinizde beherglas içerisindeki buz parçalarının başlangıçtaki sıcaklığının 0°C’nin al-
tında olduğunu, bu sıcaklığın zaman geçtikçe yükseldiğini 0°C olduğunda ise buz parçalarının
erimeye başladığını gözlemlemiş olmalısınız. Buzun erimeye başladığı bu sıcaklık değeri eri-
me noktası olarak adlandırılır.

11. 87
Kullanılacak Malzemeler
Termometre (2 adet), erlenmayer (2 adet), ispirto
ocağı (2 adet), sacayak (2 adet), tel kafes (2 adet), su
(100 mL), etil alkol (100 mL), iki delikli lastik tıpa (2 adet)
Etkinlik Basamakları
● Erlenmayerlerden birine 200 mL su ile diğerine de
aynı miktarda etil alkol koyunuz.
● İki delikli lastik tıpalara termometreleri takıp erlen-
mayerlerin ağzını kapatınız.
● İspirto ocakları yardımıyla erlenmayerlerdeki sıvıları
ısıtınız.
Etkinliğinizde naftalin parçalarının
buzdan farklı olarak 79°C’de erimeye
başladığını gözlemlemiş olmalısınız.
Bu gözleminiz sayesinde erime nok-
tasının saf hâldeki katı maddeler için
ayırt edici özellik olduğunu söyleyebi-
lirsiniz.
Etkinliğinizde naftalin erimeye baş-
ladıktan sonra birkaç kez daha ölçüm
yapıp ısıtma işlemini sonlandırmıştı-
nız. Ölçme işlemlerine devam ettiğiniz-
de naftalinin sıcaklığının önce 79°C’ye
düştüğünü, sıvı naftalinin tamamı katı
hâle geçene kadar sıcaklığın bu de-
ğerde sabit kaldığını gözlemlemiş
olmalısınız. Naftalin örneğinde oldu-
ğu gibi sıvı hâldeki bir maddenin katı
hâle geçmeye başladığı sıcaklık değeri donma
noktası olarak tanımlanır.
Yandaki tabloda bazı maddelerin erime
noktaları verilmiştir. Tabloda verilen değerleri
inceleyerek bu sıcaklıkta sıvı hâle geçen mad-
delerin hangi sıcaklıkta tekrar katı hâle geçebi-
leceğini arkadaşlarınızla tartışınız.
Hâl değişimi konusunda ısı alan sıvı maddelerin kaynamaya başladığını öğrenmiştiniz.
Acaba bütün sıvı maddeler aynı sıcaklıkta mı kaynamaya başlar?
Aşağıdaki etkinliği yaparak bu soruya cevap arayınız.
Benim içimdeki madde
0 ºC’de erimeye başlıyor.
Benim içimdeki madde
79 ºC’de erimeye başlıyor.
Bizim içimizdeki maddeleri ayırt edebilir misiniz?
Maddenin Adı Erime Noktası (°C)
Cıva
Buz 0
Gümüş 960
Bakır 1083
Demir 1538
Hangisi Önce Kaynadı?
Sıfırın altında 39

12. 88
● Erlenmayerlerdeki sıvıların sıcaklıklarını 1 dakikada bir ölçüp sonuçları aşağıdaki gibi
bir çizelgeye kaydediniz.
Sorular
● Su ve etil alkol hangi sıcaklık noktasında kaynamaya başladı?
● Su ve etil alkolün sıcaklığının sabit kaldığı bir zaman aralığı gözlemlediniz mi? Bu ara-
da su ve etil alkolde nasıl bir değişim gözlemlediniz?
Su
Zaman (dk.) 0 1 2 3 4 5 6 7 8 9 10 11 12 13 14 15
Sıcaklık (°C)
Etil
Alkol
Zaman (dk.) 0 1 2 3 4 5 6 7 8 9 10 11 12 13 14 15
Sıcaklık (°C)
Bilim, Yaşam ve Teknoloji
Güneş’in yüzey sıcaklığı yaklaşık 5500°C’dir.
Dünya’dan Güneş’e gönderilecek bir uzay aracının ne
kadar büyük bir sıcaklığa dayanıklı olması gerektiğini
düşünebiliyor musunuz?
Böyle bir aracın yapımında kullanılacak malzemenin
erime sıcaklığının çok yüksek olması gerekir. Mühendis-
likte katıların erime noktasının yarısı kullanım sıcaklı-
ğı olarak kabul edilir. Örneğin 5500°C’de kullanılacak
malzemenin erime noktasının 11000°C olması gerekir.
Günümüzde bilim insanları çeşitli metalleri karıştı-
rarak yüksek erime sıcaklığına sahip malzemeler ürete-
bilmektedir. Bu şekilde elde edilen olağanüstü fiziksel
özelliklere sahip malzemelere süper alaşımlar denir.
Bugün için bu şekilde tantalyum, hafniyum ve karbon
elementlerinin karışımından elde edilen süper alaşımın
erime noktası 4215°C’dir.
Teknoloji Haberleri
Prof. Dr. Muammer Kaya, Eskişehir - Osmangazi Üniversitesi
www.ogu.edu.tr
Sıvı hâldeki bir maddenin ısı alarak gaz hâline geçmesinin buharlaşma olduğunu biliyorsu-
nuz. Sıvılar her sıcaklıkta buharlaşmalarına rağmen belirli bir sıcaklık değerinde kaynamaya
başlar. Sıvı bir maddenin kaynamaya başladığı bu sıcaklık değeri kaynama noktası olarak
adlandırılır. Kaynama noktası erime ve donma noktası gibi ayırt edici özelliktir.

13. 89
B. İrem 20°C’de katı hâlde olan saf bir maddeyi ısıtarak bir etkinlik yapıyor. Etkinliğindeki
ölçüm değerleri aşağıdaki tabloda verilmiştir. Tablodaki değerlere göre aşağıdaki soruları def-
terinize cevaplayınız.
8. dakikada, İrem’in ısıttığı madde hangi hâldedir?
20. dakikada, İrem’in ısıttığı madde hangi hâldedir?
24. dakikada, İrem’in ısıttığı madde hangi hâldedir?
Zaman (dk.) 0 4 8 12 16 20 24 28 32 36 40 44
Sıcaklık (°C) 20 25 32 45 55 67 79 79 79 79 85 95
NELER ÖĞRENDİK?
A. Aşağıda birbiri ile bağlantılı doğru (D) veya yanlış (Y) bilgiler tanılayıcı dallanmış ağaç
tekniğinde bir çalışma olarak düzenlenmiştir. Her bir doğru veya yanlış karar bir sonraki mad-
deyi etkileyecektir. Buna göre ifadelerin doğru (D) ya da yanlış (Y) olduğuna karar vererek kaç
numaralı çıkışa ulaşabilirsiniz?
D
Y
1
2
D
Y
3
4
D
Y
5
6
D
Y
7
8
Maddeleri ayırt
etmek için ayırt edici
özelliklerden yararla-
nırız.
Buharlaşma
nok­­­­tası ayırt edici
özelliktir.
Sıvı madde-
nin gaz hâline
geçmesi yoğuş-
madır.
Bütün sıvıla-
rın donma nokta-
sı fark­lıdır.
Kaynama nok-
tası ayırt edici
özel­liktir.
Bütün katı madde-
ler aynı sıcaklıkta erir.
Yoğuşma ve buhar-
laşma birbirinin tersi
olaylardır.
D
D
D
Y
Y
Y
1
2
3
6
4
7
5
Her
zaman
Bazen
Hiçbir
zaman
Ayırt edici özelliğin ne olduğunu biliyorum.
Erime, donma ve kaynama noktasını tanımlayabilirim.
Erime, donma ve kaynama noktasının ayırt edici özellik
olduğunu biliyorum.
Aşağıdaki tablo kendinizi değerlendirmeniz için düzenlenmiştir. Tabloyu inceleyiniz. “Her
zaman”, “Bazen”, “Hiçbir zaman” seçeneklerinden kendiniz için uygun olanı işaretleyiniz. “Ba-
zen” ve “Hiçbir zaman” seçeneklerini işaretlediğiniz durumlarda, ilgili konuları tekrar etmeniz
gerektiğini sakın unutmayınız.
KENDİMİZİ DEĞERLENDİRELİM

14. 90
Anahtar Kavramlar
Isı Sıcaklık Termometre
Isı alışverişi
Bu bölümü tamamladığınızda;
● Isı ve sıcaklık kavramlarını öğrenecek,
● Isı ve sıcaklık kavramları arasındaki temel farkları keşfedecek,
● Isı alışverişi kavramı ile tanışacak, sıcaklığı farklı sıvı maddeler arasındaki ısı alışveri-
şini gözlemlemek için etkinlikler yapacaksınız.
Üşüdüğünüz zaman ne yaparsınız? Fotoğraflardaki gibi nefesinizi ellerinize üflediniz mi?
Bu hareketinizle yaptığınız işlemin ne olduğunu biliyor musunuz?
BÖLÜM C
ISI VE SICAKLIK

15. 91
1. Isı mı, Sıcaklık mı?
Sizce aşağıdaki resimde hava durumunu sunan spiker konuşmasında bazı kavramları ha-
talı kullanıyor olabilir mi?
“Isı” ve “sıcaklık” günlük yaşamımızda çokça kullandığımız
iki kavramdır. Ama pek çoğumuz spikerin yaptığına benzer ha-
talar yapıp ısı kavramı yerine sıcaklık, kavramını sıcaklık kavra-
mı yerine ise ısı kavramını kullanırız.
Bu kavramları öğrenmek için aşağıdaki yazıları okuyup resimleri inceleyiniz.
Bütün maddelerin doğada katı, sıvı veya gaz hâlinde bulunduğunu biliyorsunuz. Bu madde-
ler gözle göremeyeceğiniz çok küçük parçacıklardan oluşmuştur.
Katı, sıvı veya gaz hâlindeki bir maddeyi ısıttığımızda bu taneciklere neler olur? Aşağıdaki
etkinliği yaparak bu soruya cevap arayınız.
Havalar giderek ısınıyor. Bugün yurdumuzun ku-
zey bölgelerinde hava ısısı 18 ºC civarında olacak.
Katılarda bu tanecikler birbi-
rine çok yakındır.
Sıvılarda bu tanecikler, katı-
lardakine göre biraz daha uzaktır.
Gazlarda ise
sıvı­lardakine göre
daha uzaktır.
Pamuklara Ne Oldu?
Kullanılacak Malzemeler
Beherglas, ispirto ocağı, sacayak, tel kafes, pamuk, su, termometre.
Etkinlik Basamakları
● Beherglası yarısına kadar su ile doldurunuz.
● Beherglas içerisindeki suyun sıcaklığını termometre ile ölçüp sonucu defterinize not
ediniz.
● Pamuğu küçük parçalar hâlinde suyun içine atınız.
● Beherglası sacayağın üzerine koyup ispirto ocağı yardımıyla ısıtınız. 3-4 dakika son-
ra termometre ile suyun sıcaklığını ölçünüz. Gözlemlerinizi defterinize not ediniz.
Sorular
● Beherglastaki suyu ısıtırken suyun içerisindeki pamukta neler gözlemlediniz? Bunu
nasıl açıklarsınız?
● Termometre ile ölçtüğünüz değerler birbirinden farklı mı? Bunun nedeni ne olabilir?

16. 92
Kullanılacak Malzemeler
Beherglas (Biri büyük, Biri küçük olmak üzere
2 adet), ispirto ocağı, sacayak, tel kafes, su, termo-
metre (2 adet), su
Etkinlik Basamakları
● Küçük beherglası 2/3’üne kadar su ile doldurunuz.
● İspirto ocağı yardımıyla sacayağın üzerinde be-
herglastaki suyu 40 – 50°C olana kadar ısıtınız.
● Küçük beherglası sacayağın üzerinden alarak bü-
yük beherglasın içerisine yerleştiriniz.
● Büyük beherglasa küçük beherglasın yüksekliğini
geçmeyecek şekilde musluk suyu koyunuz.
● Termometreleri beherglasların içerisine yerleştire-
rek 2 dakikada bir suların sıcaklıklarını ölçünüz.
● Aşağıdaki gibi bir çizelgeyi defterinize çizerek ölçüm değerlerinizi çizelgeye kayde-
diniz.
Hareket edebilmeniz, büyüyebilmeniz, gelişebilmeniz kısaca vücudunuzdaki tüm yaşam-
sal faaliyetleri gerçekleştirebilmeniz için gerekli enerjiyi besinlerden sağladığınızı 1. ünitede
öğrenmiştiniz. Otomobil, kamyonun hareket edebilmesi için gerekli enerjinin yakıtlardan sağ-
landığını biliyorsunuz. Etkinliğinizde kullandığınız ispirto ocağı da örneklerde olduğu gibi bir
enerji kaynağıdır. İspirto ocağının beherglastaki suya sağladığı enerji ısıdır. Isı alan maddenin
taneciklerinin hareketliliği artar. Etkinliğinizde beherglastaki su ısındıkça içerisindeki pamuk
parçalarının daha hızlı hareket ettiğini gözlemlemiş olmalısınız. Bunun nedeni suyu oluşturan
taneciklerin hareketliliğinin artmasıdır. Su tanecikleri daha hızlı hareket ettikçe içerisindeki pa-
muk parçalarının hareketi de artar.
Etkinliğinizde beherglastaki suyun ısıtmadan önce ve ısıtma işleminden sonraki sıcaklık
değerlerinin birbirinden farklı olduğunu, ısıtmadan sonra sıcaklık değerinin yükseldiğini göz-
lemlemiş olmalısınız. Bu gözleminize göre ısı alan bir maddenin sıcaklığının arttığını, ısı veren
bir maddenin ise sıcaklığının azaldığını söyleyebilirsiniz.
Maddelerin hâl değiştirmesi sırasında bulundukları ortamdan ısı aldıklarını veya ortama ısı
verdiklerini biliyorsunuz. Isı alışverişi sadece hâl değişimi sırasında mı gerçekleşir? Bu soruya
cevap verebilmek için aşağıdaki etkinliği yapınız.
2. Isı Alışverişi
Hangisi Önce Kaynadı?
Küçük
Beherglas
Zaman (dk.) 0 2 4 6 8 10 12 14 16 18 20
Sıcaklık (°C)
Büyük
Beherglas
Zaman (dk.) 0 2 4 6 8 10 12 14 16 18 20
Sıcaklık (°C)

17. 93
Sorular
● Büyük ve küçük beherglaslardaki suların sıcaklıklarında nasıl bir değişim gözlemledi-
niz?
● Bu değişimin nedeni sizce ne olabilir?
Etkinliğinizde kullandığınız büyük ve küçük beherglaslardaki suların hâl değiştirmediğini
biliyorsunuz. Ama ısı vererek sıcaklığını yükselttiğiniz su ile musluk suyu dolu beherglasları
iç içe koyduğunuzda sıcaklığı yüksek olan suyun zamanla sıcaklığının azaldığını, musluk su-
yunun ise sıcaklığının arttığını gözlemlemiş olmalısınız. Bunun nedeni farklı sıcaklıktaki sular
arasında ısı alışverişi olmasıdır. Sıcaklığı yüksek olan su, sıcaklığı düşük olan suya ısı verir.
Bu ısı alışverişi maddelerin sıcaklıkları eşit olana kadar devam eder. Maddelerin son sıcaklığı
denge sıcaklığı olarak adlandırılır. Bu olay doğanın temel yasalarından biridir ve termik den-
ge (ısı denge) olarak tanımlanır.
NELER ÖĞRENDİK?
A. Aşağıdaki soruları defterinize cevaplayınız.
1. Isı ve sıcaklık kavramları arasındaki farkları defterinize listeleyiniz.
2. Isı ve sıcaklık kavramlarının doğru ve yanlış kullanımlarına birer örnek veriniz.
3. Maddeler arasındaki ısı alışverişinin nasıl gerçekleştiğini bir örnek olay ile açıklayınız.
Her
zaman
Bazen
Hiçbir
zaman
Isı ve sıcaklık kavramları arasındaki farkları örnek-
lerle açıklayabilirim.
Isı alışverişinin ne zaman ve nasıl gerçekleştiğini
biliyorum.
Farklı sıcaklıklardaki sıvıların sıcaklıklarını termometre ile ölçüp defterinize not edi-
niz. Daha sonra bu sıvıları bir kap içerisinde karıştırıp karışımın sıcaklığını ölçünüz. Son
ölçüm değerinizi sıvıların başlangıçtaki sıcaklığı ile karşılaştırınız.
Evde Yapalım
Farklı sıcaklıklardaki sıvıların sıcaklıklarını termometre ile ölçüp defterinize not edi-
niz. Daha sonra bu sıvıları bir kap içerisinde karıştırıp karışımın sıcaklığını ölçünüz. Son
ölçüm değerinizi sıvıların başlangıçtaki sıcaklığı ile karşılaştırınız.
KENDİMİZİ DEĞERLENDİRELİM
Aşağıdaki tablo kendinizi değerlendirmeniz için düzenlenmiştir. Tabloyu inceleyiniz. “Her
zaman”, “Bazen”, “Hiçbir zaman” seçeneklerinden kendiniz için uygun olanı işaretleyiniz. “Ba-
zen” ve “Hiçbir zaman” seçeneklerini işaretlediğiniz durumlarda, ilgili konuları tekrar etmeniz
gerektiğini sakın unutmayınız.

18. 94
Anahtar Kavramlar
Genleşme Büzülme
Bu bölümü tamamladığınızda;
● Isı etkisi ile maddelerin genleşip büzülmelerini gözlemleyeceğiniz etkinlikler yapacak,
● Bu etkinliklerin sonuçlarını değerlendirecek,
● Genleşme ve büzülme arasındaki ilişkiyi günlük yaşamdan örneklerle keşfedeceksiniz.
BÖLÜM D
ISI MADDELERİ ETKİLER
Fotoğraflarda görülen metal bölümlerin köprülerde neden kullanıldığını biliyor musunuz?
Tren rayları döşenirken neden boşluk bırakılır?

19. 95
Maddelerin hâl de-
ğiştirmesi sırasında bu-
lundukları ortamdan ısı
aldıklarını veya ortama
ısı verdiklerini biliyorsu-
nuz. Isı alışverişi sadece
hâl değişimi sırasında mı
olur? Bu soruya cevap
verebilmek için aşağıda-
ki etkinliği yapınız.
Genleşme ve Büzülme
Yandaki fotoğrafta gördüğünüz araç gravzant halkasıdır. Bu hal-
ka, katıların ısı etkisi ile meydana gelen şekil değişikliklerini incele-
mek amacıyla kullanılır.
Zincire bağlı olan top, ısıtma işleminden önce delikten geçebilir-
ken ısıtıldıktan sonra delikten geçemez. Bunun nedeni ısı etkisi ile
metal topun hacminin artmasıdır. Metal top ancak bir süre soğutu-
lursa delikten geçebilir. Çünkü dışarıya ısı verdiğinde hacmi tekrar
azalır.
Kullanılacak Malzemeler
İspirto ocağı, bakır tel (20 cm), üç ayak, destek
çubuğu, bünzen kıskacı, bağlama parçası, cetvel
Etkinlik Basamakları
● Üç ayak, destek çubuğu ve bünzen kıskacı ile
fotoğraftaki düzeneği kurunuz.
● Bakır telin boyunu cetvel yardımıyla ölçerek
defterinize not ediniz.
● Bakır teli bünzen kıskacına takarak ispirto
ocağı ile ısıtınız.
● Bakır telin boyunu yeniden cetvelle ölçerek
not ediniz. Sonucu önceki ölçüm sonucuyla karşı-
laştırınız.
● Bakır teli bir süre soğumaya bırakınız.
● Bakır telin boyundaki değişimi gözlemleyiniz.
Soru
● Bakır teli ısıttıktan ve soğuttuktan sonraki ölçümlere göre telde nasıl bir değişim
olmuştur?
Isıtalım, Soğutalım

20. 96
Kullanılacak Malzemeler
Oyuncak balon, ip, şerit metre
Etkinlik Basamakları
● Oyuncak balonunuzu şişirip ağzını iple bağlayınız.
● Balonunuzun çevresini şerit metre ile ölçüp defte-
rinize not ediniz.
● Balonunuzu ışık veren lambanın altında veya yanan
bir kalorifer peteğinin yakınında bir süre bekletiniz.
● Balonunuzun çevresini yeniden ölçünüz.
Soru
● Balonunuzun çevresine ait her iki ölçüm değeri ara-
sında bir fark var mı? Bu sonucu nasıl yorumlarsınız?
Siz de buna benzer bir olayı etkinliğinizde gözlemlemiş
olmalısınız. Isıttığınız bakır telin boyu ve şekli değişmiş ol-
malı. Deneyinizde kullandığınız bakır tel veya gravzant hal-
kasının metal topu gibi cisimlerin ısı etkisi ile boylarında,
yüzeylerinde veya hacimlerinde meydana gelen artışa gen-
leşme, azalmaya ise büzülme adı verilir.
Sadece katı hâldeki maddeler mi genleşir veya büzülür?
Aşağıdaki deneyi yaparak gazların genleşme veya büzülme
özelliklerini inceleyiniz.
Balonumuza Ne Oldu?
Yandaki fotoğrafta gördüğünüz
balonlar Ürgüp ve çevresinde turis-
tik gezi amaçlı kullanılmaktadır. Bu
balonların nasıl uçtuğunu hiç merak
ettiniz mi? Balonun sepet kısmında
bulunan ısıtıcı yardımıyla balonun
içindeki hava ısıtılır. Isınan hava
genleşir ve genleşen hava balonu
şişirip havalanmasını sağlar. Ba-
lonun alçalması veya yere inmesi
istendiğinde ise ısıtma işlemi dur-
durulur.
Siz de yaptığınız etkinlikte ısınmasını sağladığınız balonun çevre uzunluğunun arttığını
gözlemlediniz.
“Isı ve Sıcaklık” konusunda sıcaklığın termometre ile ölçüldüğünü öğrenmiştiniz. Termo-
metreler de sıvıların ısı etkisi ile genleşmesi özelliğinden yararlanılarak yapılan araçlardır.

21. 97
Termometre haznesinin içerisinde bulunan sıvı sıcaklığı yüksek bir mad-
de ile temas ettiğinde arasında ısı alışverişi gerçekleşir. Termometrenin içe-
risindeki sıvı, ısı aldığında genleşir ve cam boyunda yükselir. Temas ettiği
maddenin sıcaklığı düşük olduğunda bu kez tersi gerçekleşir. Sıvı büzülür
ve sıvının boyu aşağı doğru hareket eder.
Katı, sıvı ve gazların genleşmesi veya büzülmesi günlük yaşamda pek
çok alanda kullanılmaktadır.
Örneğin metal çerçevedeki gözlüklere cam takılırken ısı etkisi ile genleş-
me özelliğinden yararlanılır. Isıtılan
çerçeve genleşir ve cam takılır. Daha
sonra metal soğutulup cam çerçeve
içerisine sıkıştırılır.
Katıların genleşme özelliğinden yararlanılarak yapılan metal çiftle-
ri, yangın alarmı, fırın, ütü, buzdolabı gibi pek çok aracın veya siste-
min yapısında bulunur.
Yandaki fotoğrafta laboratuvarlarda kullanılan bir metal çifti yer al-
maktadır. Metal çiftleri eşit uzunluktaki farklı metal çubukların birbirine
perçinlenmesi ile yapılır. İki metal çubuk ısıtıldığında aynı miktarda
uzamayacağı için birbiri üzerine bükülür.
Aşağıdaki şematik çizimde ütü vb. ısı veren araçlarda metal çiftle-
rinin termostat olarak nasıl kullanıldığı gösterilmiştir.
Isıtıcı tel üzerinden akım geçtiğinde tel ısınır. Yaydığı ısının etkisi ile, tel genleşerek eğilir
devreyi kapatır ve sistemin çalışmasını sağlar.
Açmakta zorlandığınız kavanoz kapaklarını genleşme özelliği sayesin-
de açabileceğinizi biliyor musunuz?
Açmakta zorlandığınız kavanoz kapağını ters çevirerek sıcak su içeri-
sinde bekletirseniz kapak genleşeceği için kolayca açılır.
Bunları Biliyor musunuz?

22. 98
Genleşme ve büzülme günlük yaşamımızda kimi zaman
istenmeyen durumların ortaya çıkmasına sebep olabilir.
Tren yollarında raylar döşenirken genleşme ve büzülme
nedeni ile demir yolunun zarar görmemesi için yandaki fo-
toğrafta olduğu gibi rayların arasında boşluk bırakılır.
Bardaklara çay doldurulmadan önce az miktarda sıcak
su ile bardağın çalkalandığını görmüş müydünüz? Bunun
nedeni çok sıcak su ile aniden temas eden bardakta mey-
dana gelecek genleşme yüzünden çatlamasını önlemektir.
Suyun diğer maddelerden farklı olarak özel bir durumu
vardır. Su donarken de hacmi artar yani su genleşir. Ör-
neğin, buzdolabına tamamen doldurarak koyduğunuz su
veya meyve suyu şişelerinin bir süre sonra patlamasının nedeni de içerisindeki suyun genle-
şerek hacminin artmasıdır.
NELER ÖĞRENDİK?
Aşağıda verilen olayların nedenlerini düşünerek olaylar ile kavramları uygun şekilde eşleş-
tiriniz.
Genleşme
Büzülme
Yazın telefon tellerinin sarkması
Tren rayları arasına boşluk bırakılması
Gezinti balonlarının alçalmasını sağlamak
Cam kavanozların kapaklarının aç­ıl­­maması
Her
zaman
Bazen
Hiçbir
zaman
Genleşme ve büzülmeyi tanımlayabilirim.
Genleşme ve büzülmenin ısı alışverişi ile olduğunu
biliyorum.
Genleşme ve büzülmenin etkilerine günlük yaşam-
dan örnekler verebilirim.
Aşağıdaki tablo kendinizi değerlendirmeniz için düzenlenmiştir. Tabloyu inceleyiniz. “Her
zaman”, “Bazen”, “Hiçbir zaman” seçeneklerinden kendiniz için uygun olanı işaretleyiniz. “Ba-
zen” ve “Hiçbir zaman” seçeneklerini işaretlediğiniz durumlarda, ilgili konuları tekrar etmeniz
gerektiğini sakın unutmayınız.
KENDİMİZİ DEĞERLENDİRELİM

23. 99
A. Aşağıdaki kavram haritasında boş bırakılan yerleri verilen sözcük veya sözcük gruplarını
kullanarak uygun şekilde tamamlayınız.
ölçülür.
türüdür.
neden olur.
yol açar.
neden olur. neden olur.
farklıdır.
Isı
B. Aşağıdaki ifadelerin başında yer alan yay ayracın içine, doğru olduğunu düşündüğünüz
ifade için “D”, yanlış olduğunu düşündüğünüz ifade için “Y” yazınız. Yanlış olduğuna karar ver-
diğiniz ifadenin doğrusunu defterinize yazınız.
(...) 1. Katı maddenin ısı alarak sıvı hâle geçmesi erime olarak tanımlanır.
(...) 2. Su buharının ısı kaybetmesi ile donma gerçekleşir.
(...) 3. Doğadaki su döngüsü güneş enerjisi ile gerçekleşir.
(...) 4. Kaynama her sıcaklıkta gerçekleşir.
(...) 5. Bir maddenin erime noktası aynı zamanda o madde için buharlaşma noktasıdır.
(...) 6. Yoğuşma sürecinde maddelerin sıcaklığı değişmez.
(...) 7. Isı alan bir maddenin sıcaklığı düşer.
(...) 8. Sıcaklıkları farklı olan maddeler birbiri ile temas ettiğinde aralarında ısı alışverişi olur.
(...) 9. Isı alan maddeler genleşebilir.
(...) 10. Sadece katı maddeler ısı verdiklerinde büzülür.
enerji
donma
sıcaklık hâl değişimi
buharlaşmatermometre
genleşme büzülme
yoğuşmaerime
3. ÜNİTE DEĞERLENDİRME ÇALIŞMALARI

24. 100
C. Aşağıdaki cümlelerde noktalı yerleri verilen sözcük veya sözcük gruplarından uygun
olanlarını kullanarak tamamlayınız, (Bazı sözcük ve sözcük grupları birden fazla yerde kullanı-
labilir).
1. Maddeler doğada .............., .............. ve ................ olmak üzere üç hâlde
bulunur.
2. Sıvı bir maddenin dışarıdan ısı alarak gaz hâline geçmesi .........................
olarak tanımlanır.
3. Katı hâldeki bir maddenin doğrudan gaz hâline geçmesi olayı ......................
olarak adlandırılır.
4. Soğuk havalarda ve sabah saatlerinde havadaki nemin buz kristallerine
dönüşmesi ......................... örneğidir.
5. Suyun yeryüzü ile gökyüzü arasındaki dolanımı ..................... olarak
tanımlanır.
6. Isı verdiğimiz alüminyum telin boyunun uzaması .................... olarak
tanımlanır.
7. Sıvı maddelerin .................................. ayırt edici özelliktir.
8. Sıcaklık ......................... adı verilen araçla ölçülür.
9. Sıvı maddeler her sıcaklıkta ......................... .
10. Su, buz hâline geçerken dışarıya ................ verir.
11. Tren rayları arasına boşluk bırakılmasının nedeni ...................... ile oluşa-
cak olumsuz etkiyi önlemektir.
12. Dışarıya ısı veren bir maddenin hacminin azcılması ..................... olarak
tanımlanır.
süblimleşme
buharlaşabilir
erime noktası
su döngüsü
kırağılaşma
gaz
genleşme
katı
ısı
kaynama noktası
sıvı termometre
büzülme
1. Aşağıdakilerden hangisi maddenin hâllerinden biri değildir?
A. Katı B. Gaz
C. Yağmur D. Sıvı
2. Buzdolabından çıkardığınız su şişesinin yüzeyinde su damlacıkları oluşur. Burada
meydana gelen olay aşağıdakilerden hangisidir?
A. Erime B. Donma
C. Buharlaşma D. Yoğuşma
D. Aşağıdaki çoktan seçmeli soruları okuyarak doğru seçeneği işaretleyiniz.

25. 101
3. Aşağıdaki olayların hangisi ya da hangilerinde ortama ısı verilir?
I. Dondurmanın erimesi II. Suyun donması III. Kar yağması
IV. Katı yağın erimesi
A. Yalnız I B. Yalnız II C. I ve III D. II ve III
4. Katı naftalinin gaz hâline geçmesi hangi olaya örnektir?
A. Erime B. Süblimleşme C. Kırağılaşma D. Yoğuşma
5. Çamaşırlarınızın yaz aylarında kış aylarına göre daha çabuk kuruması aşağıdaki
bilgilerden hangisini doğrular?
A. Buharlaşma için ısı gerekli değildir.
B. Buharlaşma her sıcaklıkta gerçekleşir.
C. Ortam sıcaklığı artınca buharlaşma hızlanır.
D. Buharlaşma ortamın özelliklerine bağlı değildir.
6. Aşağıdaki olayların hangisi ya da hangilerinde ortamdan ısı alınır?
I. Karların erimesi II. Göl yüzeylerinin donması III. Yağmurun yağması
A. Yalnız I B. Yalnız II C. Yalnız III D. II ve III
7. Aşağıdaki ifadelerde yer alan bilgilerden hangisi doğrudur?
A. Isı alan bir maddenin hacmi artar.
B. Bütün sıvı maddelerin kaynama sıcaklığı aynıdır.
C. Erime ve donma sıcaklıkları birbirinden farklıdır.
D. Ortam sıcaklığı arttıkça buharlaşma yavaşlar.
8. Aşağıda sıcaklıkları verilen maddeler arasındaki ısı akışının yönü hangi seçenekte
doğru gösterilmiştir?
A. B.
C. D.
9. Ezgi, beherglasın içerisindeki bir miktar suyu ısıtıyor ve termometre ile belirli aralık-
larda suyun sıcaklığını ölçüyor. Ezgi etkinliğinin sonunda aşağıdaki yargılardan hangisi-
ne ulaşamaz?
A. Termometrede ölçtüğü değer sürekli sabittir.
B. Sıvı kaynamaya başladığında sıcaklık sabit kalır.
C. Isı miktarı arttıkça buharlaşma da artar.
D. Sıvı kaynama noktasına ulaşana kadar sıcaklık artar.
10. Mert, elindeki üç farklı kaptaki sıvı maddeleri ayırt edebilmek için aşağıdaki özel-
liklerden hangisi ya da hangilerini kullanırsa kesin sonuca ulaşır?
I. Donma noktası II. Kaynama noktası III. Sıvıların rengi
A. Yalnız I B. Yalnız III C. I ve II D. I ve III
10 °C 30 °C
15 °C 40 °C
20 °C 20 °C
50 °C 100 °C

26. 102
DÜŞÜNELİM – EĞLENELİM
Aşağıdaki öyküyü okuyunuz. Öyküde gerçekleşen hangi olaylarda ısı alındığını hangilerinde
ise dışarıya ısı verildiğini, bunun sonucunda gerçekleşen hâl değişiminin ne olduğunu belirleye-
rek çizelgedeki ilgili sütuna yazınız.
Olay Isı alındı. Isı verildi. Hâl değişimi
Barış, Su’dan gelen çığlıkla uyandı uykusundan:
Barış, “Kalk haydi, uyan! Her yer bembeyaz olmuş!”
Yatağından fırladı Barış, sevinçle pencereye koştu, günlerdir beklediği kar sonunda yağmıştı.
“Keşke hiç erimese, okullar ne güzel tatil olur.’’ diye geçirdi içinden. Annesinin sesi böldü bu
kez de düşüncelerini:
“Kahvaltı birazdan hazır, acele edin çocuklar!”
Mutfaktan, kızgın tavada yumurtaları bekleyen tereyağının cızırtısı geliyordu. Hızla okul kı-
yafetlerini giymeye koyuldular. Bu sırada kapının sesi duyuldu, gelen yan komşularıydı. Annesi
Su’ya tavanın altını kapatmasını söyledi, sabah sohbeti biraz uzayacaktı belli ki. Su, ocağı kapatıp
koşarak pencereden hâlâ dışarıyı izleyen Barış’ın yanına gitti. “Fazla umutlanma bence, bak hava
güneşli olacak bugün!” diyerek ona gökyüzünü gösterdi, birlikte bir süre daha dışarıyı izlediler.
Tekrar mutfağa dönünce Su, tavadaki yağın katılaştığını gördü, yüzünü buruşturdu, nasıl yiye-
ceklerdi ki şu omleti?
Uzun sürmedi merakı, tavanın altını yakar yakmaz tekrar eriyen yağa atıverdi yumurtaları an-
nesi. Bir çırpıda yendi omletler, Barış bir an önce sokağa çıkmak için sabırsızlanıyordu. Kalorifer
peteğinin üzerinde bıraktığı montunu kaptığı gibi giydi, ancak elini cebine atmasıyla çığlığı basma-
sı bir oldu. Dün okulda alıp yemeği unuttuğu çikolata erimiş, her yerine bulaşmıştı.
“Ne talihsiz bir gün!’’dedi içinden Su.