tourism education, izmir, Turkey, 3 cycles

1. TURİZM EĞİTİMİNİN ÖNEMİ
Sunumu yapan: Araş. Gör. Zafer ÖTER
Dokuz Eylül Üniversitesi - İşletme Fakültesi - Turizm İşletmeciliği Bölümü
zafer.oter@deu.edu.tr
Panel Sunumu
Tarih: 09 Aralık 2004
Düzenleyen: Bizturizm Turizm ve Seyahat Fuarı, Marmara Tanıtım Fuarcılık
Yer: IZFAS Fuar Merkezi-Izmir
İÇİNDEKİLER
‘ İçindekiler
‘ 1. Giriş
‘ 2. Turizm ve Eğitim: Bazı kavramlar
‘ 3. Türkiye’de Turizm Eğitimi Arzı
‘ 4. Turizm Eğitimi Alan Lisans (4 yıllık) Öğrencilerinin Beklentileri
‘ 5. Sonuç ve Öneriler
‘ Kaynakça
1. GİRİŞ
‘ Turizm önemlidir. Ekonomik gelişmeyi olumlu etkiler, dış ticaret açığını kapatır, istihdam sağlar, sosyo-kültürel ve doğal değerlerden yararlanmayı sağlar. Bireyin verimliliğini arttırır, yaşam kalitesini yükseltir.
‘ Eğitim önemlidir. Değişmeyen tek şey olan değişime ayak uydurmak eğitimle sağlanır. Ülkelerin ve örgütlerin en yaşamsal kaynakları çağımızda bilgi ve nitelikli insan olarak belirlenmiştir. Bilgi ve insanın değerlendirilmesi eğitimi gerektirir.
‘ Turizm eğitimi önemlidir, çünkü merkezinde insan olan ve bilgi ağırlıklı bir endüstri olan turizmde sürdürülebilir gelişme “hizmet kalitesi” ile sağlanır. Hizmet kalitesinin kilit oyuncusu iyi eğitim almış turizm personelidir
2. Turizm ve Eğitim: Bazı Kavramlar
‘ Turizm, başladığı yere geri dönmek (turlamak) üzere sürekli yaşanılan yerden uzaklaşmayla ilgili deneyimler
‘ Eğitim; bireyi belli bir bilim dalı veya sanat kolunda yetiştirme, geliştirme. Çocukların ve gençlerin toplum yaşamına hazırlanması.
‘ Öğretim, belli bir amaca yönelik bilgi verme (talim, tedrisat). Öğrenmeyi kolaylaştıracak ortamı sağlamak, yol göstermek.
‘ Eğitimbilim (pedagoji); eğitimi inceleyen bilim dalı.
‘ Mesleki eğitim; Kişinin belli bir işi yapma becerisini belgeler.
‘ Çalışma yaşamı ve eğitim: Hizmet Öncesi, Hizmet İçi, Hizmet Sonrası, Yaşam Boyu Eğitim.
‘ Turizm eğitimi, genelde toplumun (Makro) özelde ise turizm endüstrisiyle ilişkili olan kişi ve örgütlerin (Mikro) turizm konusunda eğitilmesidir.
Toplumsal (genel, makro) turizm eğitimi
Ülke vatandaşlarının turizm hakkında doğru bilgilenmesini, turizmin gelişimini destekleyen bir tutum benimsemesini amaçlar. Ayrıca;
‘ Destinasyonda, turist-yerel toplum ilişkilerinin olumlu yönde gelişmesi için yerel toplumda bilinç gereklidir. (Şoför, güvenlik görevlisi, esnaf-sanatkar, memur gibi hem yerel toplum hem de turistle teması olan mesleki grupların bilinçlendirilmesi)
1

2. ‘ Turizme katılım, ülke vatandaşları için çağdaş bir gereksinimdir ve bu katılımın etkin gerçekleşmesi için gerek ulusal gerekse uluslar arası turizm hareketlerine katılabilecek bilgi düzeyine sahip, hareketlilik yeteneği artan bireyler gerekmektedir. Vatandaşları yurtiçi ve yurtdışı “seyahat kültürü”nün gelişmesi.
Mesleki (endüstriyel, profesyonel, mikro) turizm eğitimi
‘ Çeşitli düzeylerde nitelikli personel yetiştirmek,
‘ Teorik ve pratik eğitimi bütünleştirmek,
‘ Turizmin diğer sektörlerle ilişkisini kurmak,
‘ Turizmin insan merkezli, emek yoğun bir endüstri olduğunu anlatmak,
‘ Turistik arzı tanımayı ve korumayı öğretmek,
‘ Endüstriyel sorunlarla başa çıkmayı, çözüm geliştirme becerisini geliştirmek.
‘ Bireyin çalıştığı işletmeye, bölgeye, ülkeye değer katması esastır.
3. Türkiye’de Turizm Eğitimi Arzı
Resmi, sektörel,
sivil toplum kaynakları:
sempozyum, toplantı,
yayın vb
MEDYA:
Görsel,işitsel, yazılı.
(Sinema, radyo,
TV, Internet,
dergi, gazete)
Genel
Turizm
Eğitimi:
Toplum + turist
bilinçlenmesi
Bireysel, ailevi,
ve diğer kaynaklardan
bilgilenme
Eğitim süreci
içinde turizm:
seçmeli ders,
okul gezileri
2

3. EĞİTİM KURUM VE
KURULUŞLARI
İŞGÜCÜ
TOPLUM
Mesleki Turizm
Eğitimi:
nitelikli işgücü
İstihdamı
ile Kaliteli
hizmet
TURİST-
ZİYARETÇİ
İŞLETMELER
KULTUR VE TURİZM
BAKANLIĞI
Türkiye’de Turizm Eğitimi Arzı: Taraflar
EĞİTİM
VERENLER
(Kültür-Turizm B.
MEB,
Üniversiteler,
Özel Kurslar,
Meslek Odaları,
İşletmeler,
Turist rehberleri)
EĞİTİM
ALANLAR
(Genel Toplum,
Destinasyondaki
yerel toplum,
Turizm Personeli, Turizm dışı sektörlerin personeli, kamu hizmetlileri, meslek grupları, işletme yöneticileri, turistler)
3

4. Eğitimin içeriğini etkileyen unsurlar
Yasal Çerçeve
Merkezi-yerel idare politikaları
Eğitim kaynakları: insan, para
Ekonomik, teknolojik sektörel gelişmeler
Demografik gelişim, işgücü arzının tercihleri
Turistik talebin yapısı
Türkiye ve Dünyada Turizm İstihdamı
‘ 2004: 662.000 doğrudan istihdam, toplamda % 3.1.. 1.338.000 Doğrudan+dolaylı istihdam Toplamda % 6.3 Her 15.8 işten 1’i turizmle ilgili.
‘ 2004-2014: 699.000 doğrudan (toplamda % 2.9), 1.646.000 doğrudan+dolaylı istihdam (Toplamda % 6.9) Her 14.5 işten 1’i turizmle ilgili.
‘ Sektörün 10 yıl içinde 37.000 kişiye doğrudan, 208.000 kişiye dolaylı ve doğrudan istihdam yaratacağı tahmin ediliyor. (WTTC, Turkey Report, 2004)
‘ 10 yıl içinde doğrudan istihdamın % 0.6, dolaylı+doğrudan istihdamın ort. % 2.2 artması bekleniyor.
‘ Dünyada 2004’de 74 milyon kişi doğrudan turizm sektöründe çalışıyor, 214 milyon kişi doğrudan ve dolaylı olarak turizmde istihdam ediliyor. 2014’te 87 milyon kişinin doğrudan 260 milyon kişinin doğrudan ve dolaylı olarak turizmde istihdamı öngörülüyor. 10 yıl içinde turizm istihdamının ortalama % 2’ye yakın artacağı tahmin ediliyor.
‘ ?? TÜRSAB rakamlarına göre: 2003 yılı sonunda Türkiye’de turizmin yarattığı doğrudan istihdam 1.5 milyona, doğrudan ve dolaylı istihdam 3 milyona ulaşıyor.
EĞİTİM VERENLER-Üniversiteler
YÖK denetiminde- örgün, üniversite turizm eğitimi:
‘ 87 adet 2 yıllık bölüm– ön lisans (9500 öğrenci) (2003)
‘ 38 adet 4 yıllık bölüm -lisans (2200 öğrenci) (2003)
‘ 14 adet yüksek lisans programı (2004)
‘ 5 adet doktora programı (2004)
‘ 2. Öğretim: (ön lisans ve lisans)
‘ 2-3 yıllık Sertifika programları (lise mezunlarına)
‘ Açık öğretim: Anadolu Üniversite
Eğitim Verenler-Milli Eğitim B.
‘ 78 adet Anadolu Otelcilik ve Turizm Meslek Lisesi (2004) Toplam 18000 öğrenci, yılda ortalama 3100 mezun (MEB. Ticaret ve Turizm Eğt. Gen. Md.) (branşlar: Resepsiyon, servis, mutfak, kat hizmetleri, seyahat acenteciliği)
‘ 4 adet Anadolu Aşçılık Meslek Liseleri (2001)
Eğitim Verenler: Kültür ve Turizm Bakanlığı
‘ Profesyonel Turist Rehberliği kursları
‘ Turizm sağlığı
‘ Turizmde Yaşam Boyu Eğitim I-II-III
‘ Turizm İşletmelerine Yönelik Düzenlenen Eğitim
‘ Yaygın Turizm Eğitimi (TUREM), 11 ayrı yörede kurulu. 2001 itibariyle yılda ortalama 900 mezun.
‘ Kitap (Turizm Eğitimi Genel Md.) ve Broşürler
4

5. EĞİTİM VERENLER: Özel kurslar, meslek odaları,işletmeler, turist rehberleri
‘ Turizme özgü yazılımlar için kısa süreli sertifikalı eğitimler (ör: Galileo, Fidelio..)
‘ Özel dershane ve benzeri türde eğitim kurumlarında verilen kısa dönemli eğitimler (Deulcom...)
‘ Özel aracı şirketlerle yurtdışına gitmek veya yurtdışındaki bir programa uzaktan eğitim yoluyla katılmak (AHMA..)
‘ Meslek odaları: Turist Rehberleri Birliği - periyodik zorunlu hizmet içi eğitim.
‘ İşletmeler: (ör. Çokuluslu zincir oteller, havayolları) şirket kültürü, özel şirket yazılımları vb. konularda.
‘ Turist rehberleri: yerli ve yabancı turistlerin turistik kaynaklar hakkında bilgilendirilmesi
Türkiye’de Turizm Eğitimi Arzı: Sorunlar
Genel Turizm Eğitimi:
‘ Sistemsiz ve karmaşık.
‘ Yurtiçine ve yurtdışına yönelik yapılandırılmamış bilgi akışı var.
‘ Toplumun turizm konusunda tutumu yöresel farklılık gösteriyor.
‘ Medyanın rolü önemli, ancak medyaya (özellikle TV) turizm konusunda ön eğitim verilmeli.
‘ Gezi kültürü küçük yaşlardan itibaren kazanılır.
‘ Turizm sadece deniz, güneş, kum değildir.
Mesleki Turizm Eğitimi:
‘ Ortaöğretimde turizm meslek eğitimi veren okul sayısı az.
‘ Yükseköğretimde turizm eğitimi lisans ve lisansüstüne odaklanmış,Sürekli yeni programlar, plansız açılıyor. Yüksek sayıda eğitim kurumuna rağmen eğitim içeriği birbirine benziyor. Uygulama olanakları kısıtlı.
‘ Meslek yüksekokulları ve liselerin entegrasyonu olumlu.
‘ Sertifikasyon ve yasal mesleki güvenceler yetersiz
‘ Bilinçsiz meslek seçimi yapılıyor
‘ Sektör turizm eğitiminin önemini kavramaya başladı.
‘ Eğitim kurumları-sektör arasında işbirliği yetersiz.
‘ Kongre, teşvik, sağlık, inanç, kırsal turizm, yatçılık gibi turizm türlerinin özel eğitimli personel ihtiyacı var.
‘ Turizm sektöründe çalışan memnuniyeti % 68 düzeyinde, Türkiye ortalamasıyla aynı çıkmıştır. Ancak, boya, kimya, finans, ilaç, bilişim vd. incelenen sektörlerde memnuniyet düzeyi daha yüksektir. (HTP, Türkiye Çalışan Memnuniyeti Araştırması, Mart 2004)
4. Turizm Eğitimi Alan Lisans (4 yıllık) Öğrencilerinin Beklentilerine Yönelik Bir Araştırma
‘ Yöntem: Kalitatif - Odak grup çalışması
‘ Örneklem: 38 turizm lisans 2. Sınıf öğrencisi, çoğunluğu sektörle yeni ve ilk kez tanışmış.
‘ Tarih: Aralık 2004.
‘ Yer: İzmir
‘ Bilgi toplama tekniği: öğrencilerden açık uçlu bir soru ile Türkiye’de verilen turizm eğitiminde gözlemledikleri eksikleri belirtmeleri istendi.
5

6. Bulgular:
‘ Eğitimle ilgili genel eksikler turizme de yansıyor,
‘ Toplumun turizm anlayışı yanlış veya eksik,
‘ İşletmeler TUREM, Lise, önlisans, lisans mezunları arasında fark gözetmiyor, hatta turizm eğitimi alanla almayanı aynı kefeye koyabiliyor,
‘ Okullardaki turizm yazılımları yetersiz,
‘ Farklı kariyer hedefleri nedeniyle aynı kurumdan farklı eğitim bekliyorlar (ör: yiyecek-içecek alanına yönelen o alanı ilgilendiren derslerde yoğunlaşmak istiyor)
‘ yaratıcılığın teşvik edilmesi,
‘ görerek ve yaparak öğrenmek,
‘ nereye gittiklerini bilmek istiyorlar (ara eleman olarak başlamak hayalkırıklığına yol açıyor),
‘ dil eğitimi yetersiz,
‘ daha çok yurtdışı bağlantı,
‘ genel değil branşlaştırılmış eğitim,
‘ uygulama eksik, teori ağırlıklı müfredatlar,
‘ öğrencinin kendini geliştirmesi için kurumların kolaylık sağlaması gerekiyor (ör: müzelere, turistik mekanlara ücretsiz giriş),
‘ İş dünyasında turizm eğitiminin anlamı bilinmiyor,
‘ turizm bölümleri tanınmıyor,
‘ Ezbercilik sorunu,
‘ sektör oyuncuları iyi tanıtılmalı (işletmeler hakkında detaylı bilgi),
‘ iş yaşamı ve girişimcilik bilgileri yetersiz.
5. SONUÇ ve ÖNERİLER
‘ Turizm sektörü özellikle son 20 yıl içinde Türkiye’de büyük bir hızla büyümüştür. Bu büyüme beraberinde sektörel istihdam ve eğitimli personel sorununu getirmiştir.
‘ 1953’ten günümüze turizm eğitimi Türkiye’nin gündeminde olmasına rağmen sorunlar çözülememiştir.
‘ Turizm sektörünün hızlı gelişimi, farklılaşan ürün ve müşteri tipleri doğurmakta, ancak eğitimli personelin farklı alanlarda uzmanlaşması gecikmektedir.
‘ Toplum sektörün karmaşık yapısı nedeniyle turizm konusunda daha çok aydınlatılmalıdır. Türk halkının başta gelen bilgilenme kaynağı olarak televizyonların bu konuda daha etkin kullanımı gerekmektedir.
‘ İşletmeler kurumsallaşmaya ve toplam kalite anlayışına yaklaştıkları ölçüde eğitimli personelin önemini kavramakta, ancak işgörenleri bir maliyet unsuru olarak değerlendiren anlayış sürmektedir.
‘ Turizm eğitiminde istatistik veriler yetersizdir.
‘ Turizm eğitiminin MEB ve üniversiteler bünyesinde birleştirilmesi ve sadeleştirilmesi gerekmektedir.
Öneriler:İŞLETMELER
‘ 1989 ve 1994 ILO araştırmalarına göre sektörel işgücünün yaklaşık % 85’i turizm eğitimi almamıştır. Seyahat acentelerinde mesleki eğitim alanların oranı artmış, diğerlerinde azalmıştır.
‘ Turizm eğitimi almış personel istihdam edilmelidir.
6

7. ‘ Hizmet içi eğitim eğitim kurumlarıyla ortaklaşa ve sürekli verilmelidir.
‘ Toplumsal sorumluluk gereği sektörün halka tanıtımına katkıda bulunmalıdırlar.
‘ İşe alma sürecinde adayların eğitim düzeyine uygun yerleştirme yapılmalıdır.
‘ Personel devir hızı düşürülmeli, işgörenlere yükselme veya kendini işini kurmada yardımcı olunmalıdır.
‘ Ortaöğretim ve yükseköğretimden gelen öğrencilere farklı staj programları uygulanmalıdır.
‘ Turizm eğitimi alanların mesleki kaygıları ciddi boyuttadır. Mezunların % 70-80’i sektör dışına kaymaktadır.
‘ Öğrenen örgüt: işletmelerin öğrenme yeteneklerini geliştirmesi.
Öneriler: Turizm Eğitimi Verenler
‘ Ortaöğretimde mesleki turizm eğitimi genişletilmeli, ulusal yıllık turizm mezunları içinde ortaöğretim mezunlarının % 60-70 düzeyine çıkarılmalıdır.
‘ Otelcilik ve aşçılık dışında farklı eğitim veren turizm meslek liseleri açılmalıdır. (ör: seyahat, kara-hava-deniz-demir ulaştırması, animasyon ve rekreasyon)
‘ Meslek Yüksekokullarına sınavsız geçiş devam etmeli, MYO larından bir kısmı turizm bölgelerine kaydırılmalıdır. MYO mezunlarının genel turizm mezunları içindeki payı 20-30 aralığında olmalıdır.
‘ Lisans turizm bölümlerinin sayısı ve öğrenci kapasiteleri daha fazla artmamalı, kalitenin yükselmesi için tedbirler alınmalıdır. Mezunların payı genel turizm mezunları içinde % 10’un altına çekilmelidir.
‘ Lisansüstü mezunların aldıkları eğitimin bölgelerin turizm potansiyelleri ve ulusal turizm politikalarına uyumlu olarak çeşitlendirilmesi gerekmektedir. Lisansüstü eğitim tercihe dayalı bir eğitim olduğu için teşvik edilmelidir.
‘ E-eğitim: geleceğin eğitim modeli olarak tüm kurumlarda yerleşmelidir.
Öneriler: Turizm personeli
‘ Turizm meslek olarak seçilmeden önce artı ve eksileriyle tanınmalıdır. İlk ve ortaöğretimde rehberlik ve danışmanlık hizmetleri bu noktada etkin olmalıdır.
‘ Turizm eğitim sürecine girmiş olan öğrencilerin gecikmeden sektörde çalışmaya başlamaları gerekmektedir.
‘ Gelecekte turizm herkesin yapabileceği bir iş olmaktan çıkacaktır, bu nedenle kısa vadede sektörde yaşanan hayalkırıklığı sonucunda sektörü bırakmak doğru değildir.
‘ Diğer iş dallarında olduğu gibi turizm alanında da mezunlardan belli oranda sektör dışına çıkış yaşanması doğaldır.
‘ Turizm teknik konuların dışında insan ilişkilerinde başarılı olmayı, nezaket kurallarına tam uymayı gerektirir.
‘ Okulda alınan turizm eğitimi sektöre hemen kabul ve üst kademelere erişim anlamına gelmez. Sektörün büyük bölümü KOBİlerden oluşmaktadır.
‘ Gelecekte yabancı dil bilgisi, bilişim teknolojileri kullanımı, girişimcilik yeteneği, sayısal analiz yeteneği ve disiplinler arası bilgi birikimi önem kazanacaktır.
Öneriler: Kültür ve Turizm Bakanlığı
‘ Bakanlık turizm eğitimine eğitim veren olarak değil koordinatör olarak katılmalı.
‘ Turizm eğitimiyle ilgili kapsamlı istatistik verilere ihtiyaç vardır. Bakanlığın yıllar, bölgeler, iller, sektörler bakımından turizm eğitimi almadan sektörde çalışanları,
7

8. turizm eğitimi alarak sektörde çalışanları, turizm eğitimi almakta olanları, turizm eğitimi veren kurumları ve programları kayıt altına alması gerekmektedir.
‘ Bakanlık araştırma, planlama, denetleme rollerine odaklanmalıdır.
‘ Profesyonel turist rehberliği eğitimi tamamen lisans düzeyinde ve yüksek lisansla desteklenerek üniversiteler tarafından verilmelidir.
‘ İl Turizm Müdürlükleri tematik yerel turizm eğitimi konusunda üniversiteler ve işletmeler ile projeler geliştirmeli.
‘ Turistlerin bilinçlendirilmesi konusunda Bakanlık daha etkin olmalıdır.
Yararlanılan Kaynaklar
‘ T.C. Turizm Bakanlığı,“Turizm Eğitimi: Konferans-Workshop”, Turizm Eğitimi Genel Müdürlüğü, Ankara, 2002.
‘ ÖZTAŞ, Kadir., “Turizm Ekonomisi: Genel Turizm Bilgileri”, Nobel Yayın, Ankara, 2002.
‘ Turizm Bakanlığı,“Turizm Eğitimi: Konferans-Workshop”, Turizm Eğitimi Genel Müdürlüğü, Ankara, 1992.
‘ Boğaziçi Üniversitesi, “Tebliğ ve Tartışmalar”, Turizm Eğitimi Kongresi, Boğaziçi Üniv., MYO Turizm İşletmeciliği Programı, İstanbul, 1984.
‘ “Dört Yıllık Turizm Yüksek Okullarında Eğitim-Öğretim Sorunları ve Çözüm Yolları”, Hafta Sonu Semineri:1, Nevşehir Turizm İşletmeciliği ve Otelcilik Yüksek Okulu, Nevşehir, 1994.
‘ VEAL, A.J., “Research Methods for Leisure and Tourism: A Practical Guide”, Longman, UK, 1994.
‘ www.tdk.gov.tr
‘ www.turizmgazetesi.com
‘ www.kulturturizm.gov.tr
‘ www.tursab.org.tr
‘ www.meb.gov.tr
8