2. Kokapena
•Bizkaian dago.
•Behekaldetik hasita eskuinean.
•Zaldibarren, alboan 4 km-tara, Berriz dago.
•Durangoraino, 10km-tara
•Ermuaraino, 8 km-tara
•Bilboraino autopistatik 37km-tara.
•Mallabiaraino 5km-tara
Historia
Zaldua (orain Zaldibar) Durango Merinaldeko elizatea dugu
eta Gipuzkoa dauka mugatzat. Zaldibarko dorre zaharraren
3. ugazabek gizaldiz gizaldi agindu zuten herri honetan. Tradizioak
dioenez, Sancho Abarkak hamar urte eman zituen giltzapeturik
jatorri horretako gazteluan. Zaldibarko Juan eta Vicente, XV.
mende bukaeran Kanpoko Maisu eta Zacatecasko Konpainiaren
Eskola sortu zutenak, dorretxe horretan jaio ziren. 1383an Pedro
Ruiz de Zaldibar izan zen San Andres Elizako jagolea eta
1415ean, berriz, Fernando de Zaldibar. Era berean, Mallabia eta
Iurretako jagoleak ere baziren, Juan I.aren eta Errege Katolikoen
aginduz egindako ikerketetan azaltzen denez. San Andres Eliza
XIII. mendean eraiki zen Zalduegin eta hiru mende geroago
handiagotu. 1766ko urtarrilean aldare-aurrea erre egin zen
oinaztarriak jota, eta sortaldeko zatia berriro eraiki behar izan
zuten eta 1778an, ostera, kanpandorrea. Onuradun bik jagoten
zuten eliza XVIII. mendearen azkenetan; erregeak aurkezten
zituzten onuradunak eta berari zegozkion, gainera, orduko
eliztarren kopurua osotzen zuten hirurogeita lau etxek ordaindu
behar zituzten hamarrenak. Bizilagunak elizateko lau auzoetan
(Zaldua, Gazaga, Goierri eta Eitzaga) sakabanatuta bizi ziren;
auzuneok ordezkari bat zeukaten, zazpigarren zenbakia eta botoa
zeukana Gerediagako Batzarretan.
Elizateko barrutian, Mallabia eta Santa Marinako basoetatik
behera datozen errekatxoek dakarren urak eraginda, hainbat errota
zeuden. Fruitu-arbola ugari zituen ibar aberatsa ureztatzen zuten
errekatxo horiek.Elmendo eta Elanzigua mendietan gaztaina, pago
haritz, platano eta urkiz jositako basoak zeuden, baita
ganaduarentzako bazka ederrak ere.
Aparteko garrantzia dauka Zaldibar deritzon orra-iturriak;
haren ondoan, XIX. mendean bainuetxea eta ostatua eraiki ziren.
Jose Mª de Munibe y Aranguren jaunak, Peñafloridako XI.
Kondeak, urgaziak hartu eta 1846an Zaldibarko bainuetxea egin
zuen. Urgazi horiek gogoan galtzen diren egunetatik erabili izan
dira, hainbat gaixotasun sendatzeko indarra zeukatelako. Urak
hain gora handikoak izanik, bainuetxearekin bete-betean asmatu
zuten, jende asko eta famakoa etortzen zelako bertara; hain zuzen
“Madril txiki” deitzen zioten Zaldibarri. Premiak eraginda,
4. sortzailearen oinordekoak, Jose Mª de Gortázar jaunak, bainu
sendagarrientzako etxea eta Parkeko Hotel ederra eraikitzeko
erabakia hartu zuen. Orduko sasoian (1882) bainuetxea eta
ostatuak egiteko zeuden joera moderno guztietatik edanez moldatu
zituen bata zein bestea. Baina medikuntzak aurrera egin ahala,
bainuetxeak itzaliz joan ziren eta hainbatek –Eskoriatza, Elorrio
eta Santa Agedakoek, besteak beste- ateak itxi behar izan zituzten.
Zaldibarko bainuetxeak ere, garai bateko edertasuna galduta, beste
horrenbeste egin behar izan zuen 1922an. Urte horretan Bizkaiko
Foru Aldundiak erosi zuen eta handiagotu eta konponketa-lanak
egin ondoren, Ospitale Psikiatrikoa izateko prestatuta gelditu zen.
1985ean Osakidetzak hartu zuen Ospitalea, eta haren ardurapean
dago gaur egun.
NATURA
Zaldibarren dauden animaliak hauek dira: biborak, urtxintxak,
basoko saguak eta birigarroak. Zuhaitzak: pinuak, haritzak,
pagoak, urretxak. Loreak: bitxiloreak, larrosak, kalak eta
geranioak. Zaldibar leku oso menditsua da.Bere inguruan mendi
kate txikibat dago.
Urtxintxak basotik daude. Loreak baserri eta herrietatik daude.
Azkenik zuhaitzak leku guztietatik daude: herrietatik eta
6. BIZITATZEKO LEKUAK
Udaletxea
Esteban Argarate Uria egin zuen 1972an
Aurpegi nagusiaren aurrean Diputazio plaza dago, loraz apainduta.
Parrokia
Eliza XIII.mendean eregi zuten XVII. Mendean berriro.
1768an dorreak kalte handiak izan zituen eta hamar urte geroago
konpondu egin zuten.
Ospitaleku kapera
Mirari Amabirjinaren kapera 1926/1930 bitartean eregi zuten.
Kanpoko aurpegiaren dotoretasuna eta barruko aberastasuna
nabarmen nabarmenak dira.
Zaldua armarria
Eitzagabekoa errotaren horman ageri da, Eitzagako dorretik hur.
Eitzagako dorretxea
XVI. mendekoa. Harrizkoa da – atea lehioak atea erdilandu eta
landubako harrizkoa.
7. Hiru gurutzeak
Foru kaletik igotzen dago, aurrean daude eta atzean ezertzeko
lekua dago.
JAIAK
Uztailaren 3 an hasten da eta uztailaren 8 an amaitu.
Uztailak 3 - Barikua
•19:00. Donien-atxa neurtu
•19:00. Herriko jendeak donien-atxa jarriko du
•19:30. Jaien hasiera iragartzeko, udaletzeti txapligua jaurtiko dute
Gero kalejira koral elkarteko trikitilariekin eta buruhandiekin
•19:30. Trikibetsopoteoa
•20:00. Odoloste-jana
•21:00. Herri-afaria txosnetan. Afal ostean topa egingo dugu
•22:30. Zerupeko zinemaldia eskoletako pilotalekuan
•24:00.``AMAIUR´´ taldearekin erromeria txosnetan
Uztailak 4 – Zapatua
•11:00. 3*3 saskibaloi torneoa, Euskal herria etorbidean
•11:00-13:00 eta 17:30-19:30. Merkatu txikia, fonotekan
•12:00-14:00 eta 16:00-19:00. Gasteluak, txirriztak, ludoteka, kart zirkuitua,
zezen mekanikoa eta aparra eskoletan
•19:00. TXANOGORRITXU ROCK taldearen kontzertu eskoletan
8. •22:00. Kale animazioa
•Uztailak 5 – Domeka
•11:30. Meza San Andres parrokian
•12:00-14:00. Umeentzako arku jolasak, Jose Antonio Agirre parkean. Euria
ba dago arku taldea galerian
•18:30. Zaldua plazan Balkoitik Balkoira bertso-saioa
•20:00. ARGOTE ANAIAK, ZIRKO IKUZKIZUNA
Uztailak 7 – martitzena
•19:00. Olimpiada Jose Antonio Agirre parkean
•20:00. Herritarrentzako afari-merienda kalean
•20:30. Luncha txosnetanUztailak 8 – eguaztena
•11:00. Kaleji Euskal Herriko trikitilariekin
•23:00. Su artifizialak
UDALETXEA
- Udaletxea Zaldibarren dago.
- Beste udaletxe batzuekin konparatuta txikia da.
- Orain dela gutxi udaletxea berriztu dute.
- Udaletxean lau partidu gobernu daude.
- Zaldibarreko alkatesa Zaldibarrekoada.
- Partidu gobernuak: PNV, PSE, GI eta EA.
- Zaldibarreko alkatesa Idoia deitzen da.
11. ZALDIBAR
Zaldibar Bizkaiko ekialdean dagoen udalerri mugakidea da herri txikia ,
Durangaldeko eskualdean kokatutakoa. 2006Ko INEren datuen arabera,
udalerriak 2.876 biztanle ditu. Aipatzekoa da ere bere azalera eta
dentsitatea, 11,84 km2 eta 242,82 bizt/km2 hain zuzen ere.
12. TELEFONOAK
IZENA HELBIDEA TELEFONOA
Udaletxea Diputazio plaza 946827016
Postetxea Bekoetxe
Azoka Askorra, 2 946827811
Dia 946202800
Bomberos 946812395
Ertzaintza 944669300
Cruz roja Zabale, 6 946810949