InformatieProfessional vroeg aan Edwin Mijnsbergen wat 2013 (en verder) gaat brengen. Een toekomstbeeld schetst hij aan de hand van zijn eigen beslissing om ‘bibliotheken los te laten... om zo het bibliotheekwerk wat ik voor ogen heb uit te kunnen voeren’. In een persoonlijk betoog pleit hij voor meer vrijheid voor informatieprofessionals om andere wegen te ontdekken. En daarmee het informatievak een nieuwe invulling te geven.

1. *********************************************************
Een nieuwe invulling van het informatievak
*********************************************************
De informatie­
specialist van
morgen is vrij
InformatieProfessional vroeg aan Edwin Mijnsbergen wat 2013 gaat brengen.
Een toekomstbeeld schetst hij aan de hand van zijn eigen beslissing om
‘bibliotheken los te laten... om zo het bibliotheekwerk wat ik voor ogen heb
uit te kunnen voeren’. In een persoonlijk betoog pleit hij voor meer vrijheid
voor informatieprofessionals om andere wegen te ontdekken. En daarmee het
informatievak een nieuwe invulling te geven.
Edwin Mijnsbergen
*****************************************************************************************************************
‘We look at the De Canadese filosoof Marshall Mc­ uhan
L
stelde ooit dat mensen geneigd zijn tech-
functioneerden, wordt het lastig om je
voor te stellen hoe zij informatie kunnen
present through nologische innovatie te bekijken door verzamelen, bewaren en verspreiden als
een achteruitkijkspiegel. Hij wilde daar- er geen boeken of gebouwen meer zijn.
a rear-view mirror. mee zeggen dat we nieuwe ontwikkelin- Als je niet begrijpt waarom zoekmachi-
We march backwards gen slechts begrijpen tot op het niveau nes zich hebben ontwikkeld tot wat ze nu
waarop we ontwikkelingen uit het heden zijn, zul je moeite hebben met bedenken
into the future.’ of verleden begrijpen. Als informatiespe- waar ze straks mogelijk toe in staat zijn.
cialist die zijn best doet de toekomst van En als je niet begrijpt waarom bepaalde
het vak te doorgronden, wil je dan graag dingen niet lukten tijdens je loopbaan als
loslaten wat achter je ligt. Wie dit pro- bibliothecaris, archivaris of informatie-
beert, moet niettemin al snel concluderen specialist, zul je ook nooit weten wat je
dat McLuhan gelijk had. Om de toekomst in de toekomst anders moet doen om je
te begrijpen, is kennis van het verleden es- bestaansrecht te verzekeren – of dat van
sentieel. je werkgever.
Als je niet weet hoe bibliotheken vroeger Onlangs koos ik er zelf voor om m’n vaste
(deeltijd)baan op te zeggen. Of ik daar
goed aan heb gedaan moet nog blijken,
**************** Edwin Mijnsbergen maar ik hoop dat ik zonder vast contract
is freelance informa- sneller de informatiespecialist kan worden
Wie is... tiespecialist. Hij blogt die de toekomst – in mijn ogen – het hard-
**************** op www.edwinmijns- ste nodig heeft. Ik heb daarbij een pro-
bergen.nl. fessional voor ogen voor wie dat hippe
‘Nieuwe Werken’ geen arbeidsvoorwaar-
de is in de traditionele zin van het woord,
maar een voorwaarde om het werk naar
18 - InformatieProfessional | 12 / 2012

2. *********************************************************
******************
*****************************************************************************************************************
behoren te kunnen doen. Zijn werk dient
niet alleen de gemeenschap waarvoor hij
tijd, met de opleiding Informatiedienst-
verlening en -management (IDM) aan de
‘De informatie­
werkt, het maakt er ook deel van uit. Die Haagse Hogeschool. Dat waren vier in- professional van
moderne kracht legt geen verantwoording teressante jaren, die je misschien nog het
af in dikke beleidsplannen en rapporten; beste als hybride zou kunnen omschrij- de toekomst geeft
hij geeft rekenschap van zijn werk via de ven. Op de werkvloer leerde ik veel over rekenschap van
online netwerken waarop hij toch altijd al de collecties en de daarmee samenhangen-
te vinden is. De informatiespecialist van de dienstverlening, de opleiding spijkerde zijn werk via online
morgen werkt wel in teams, maar alleen
in flexibele, waarin iedereen gericht een
mijn kennis bij over databases, het web
en de toekomst van de informatiesamen-
netwerken waarop
taak voor zijn rekening neemt. Hij werkt leving. Het ei van school kon ik prachtig hij toch altijd al
niet zozeer aan andere taken, hij voert ze kwijt in taken als media-educatie en di-
alleen op een andere manier uit: los van gitaal inlichtingenwerk. Tien jaar geleden
is te vinden’
de organisatiestructuur, waar een aanzien- liep het nog storm voor beginnerscursus-
lijk deel van de werktijd wordt besteed sen internet en digitale vragendiensten als
aan alles wat met de mensen en de pro- Al@din, moet je weten.
cessen heeft te maken. Na mijn opleiding, vanaf 2005, gaf ik
mezelf over aan wat toen nog het nieuwe
web of web 2.0 werd genoemd. Gratis
Eigen verleden publiceren voor iedereen op weblogs! On-
Zoals gezegd: zonder verleden geen toe- beperkt foto’s delen op Flickr! In één uur
komst. Als ik wil uitleggen hoe mijn ide- een kennisnetwerk voor vakgenoten bij
ale professionele toekomst eruitziet, ont- elkaar klikken op Ning! De opkomst van
kom ik niet aan een terugblik. Twitter, YouTube en Facebook! Het onge-
In 1999 belandde ik in de bibliotheekwe- kende succes van een online encyclopedie
reld en een jaar later begon ik, in deel- die gevuld wordt door amateurs!
12 / 2012 | InformatieProfessional - 19

3. *********************************************************
*********************************************************
‘Door snelheid en wel gerekend op de inzet van ict’ers, maar
die hadden meestal wel wat anders aan
woon veel aandacht gehad.
Maken al die ontwikkelingen het verschil?
massaliteit van het het hoofd, zoals het onderhouden van het Komt de digitaal verwende klant daar-
nieuwe internet immer uitdijende computernetwerk of het
oplappen van in hun voegen krakende
voor naar een gebouw? Kunnen de online
platformen van erfgoedorganisaties zich
haakten veel collega’s oude catalogi. meten met de platformen van commerci-
De oproep van betrokken medewerkers ële spelers uit de internetwereld? Zijn de
in de erfgoedsector af’ voor meer tijd en geld voor nieuwe ont- medewerkers van al die organisaties vol-
wikkelingen vond geleidelijk meer gehoor doende zichtbaar op al die platformen?
bij directies, maar uit het gehele land be- Dat kun je je afvragen.
reikten mij keer op keer dezelfde geluiden: Veel organisaties beschikken nu over
nieuwe media en andere digitale ontwik- mensen die behalve de website ook de
kelingen werden door veel van die direc- Facebookpagina en het Twitteraccount
ties minder serieus genomen dan wense- mogen bijhouden, maar tijd om in dia-
lijk was. Zij gokten er toch een beetje op loog te gaan met het publiek hebben ze
dat het wel over zou waaien, dat het een vaak niet. Terwijl in het sociale aspect
hype was. juist de kracht ligt van sociale media. Als
Niet dus. De verdergaande digitalisering je daar onvoldoende in investeert, hebben
en het nieuwe internet drongen door tot die nieuwe media nauwelijks toegevoegde
in vrijwel alle haarvaten van ons werk. waarde ten opzichte van de oude. Je ge-
We vertrouwden op de kwaliteit van de bruikt ze enkel als vervangend uithang-
media in al onze fraaie, kostbare data- bord, bijvoorbeeld voor je nieuwsberich-
banken, maar zagen over het hoofd dat ten en evenementen.
de gemiddelde googelende informatie- Voor het meewerken aan interessante in-
snacker die meestal niet (meer) kan vin- ternetprojecten die niet direct in verband
den. We hoopten dat de aandachtsspanne kunnen worden gebracht met de orga-
Inmiddels kijken we bijna nergens meer van hoogopgeleiden nog groot genoeg nisatie, wordt meestal nog minder tijd
van op, maar tóen was het allemaal was voor een bezoek aan onze websites, vrijgemaakt. Hoeveel bibliothecarissen of
nieuw. En veel. Je werd er gewoon een maar we vergaten dat ook die doelgroep archivarissen mogen in werktijd de kwa-
beetje hijgerig van. Je raakte er niet over massaal was gezwicht voor alle gratis liteit van Wikipedia helpen verbeteren?
uitgepraat. In ieder geval niet met de men- online informatie elders, voor de online Of in alle vrijheid op een sociaal netwerk
sen die zich ook in die nieuwe ontwikke- contacten met hun kennissen en vrienden, kennis delen over de projecten waaraan
lingen onderdompelden. en voor de verleidingen van casual games, zij werken? Of experimenteren met het
apps en boeken (ja heus, boeken!) op de aanbieden van apps die niet in opdracht
smartphone. van de bibliotheek zijn ontwikkeld? Of
Digitale kentering In projectplannen en subsidieverzoeken uit naam en in de tijd van je werkgever,
In de periode dat ook het grote publiek kregen de nieuwe ontwikkelingen keu- zonder projectplan, een online platform
sociale media begon te omhelzen, ging er rig een plaats – met voornemens als: ‘we opzetten, een platform dat een goede kans
echter iets mis. Door de snelheid en mas- gaan de gebruiker opzoeken waar die zit’ maakt om zich te ontwikkelen tot een po-
saliteit van het nieuwe internet haakten en ‘we moeten meer doen dan zenden al- pulaire niche?
veel collega’s in de erfgoedsector af. Er leen’. Toch zag je daar in de uitvoering Bij mijn weten zijn het er niet zo veel. De
viel ook niet meer tegenaan te onderwij- van de plannen weinig van terug. Het bin- bij mij bekende vakgenoten (ook uit de
zen. Mensen enthousiast krijgen voor één nenharken van nieuw geld (subsidies!) is archief- en museumwereld) die zich met
of twee websites lukte nog wel, maar voor op de korte termijn voor veel organisaties dit soort zaken bezighouden, doen dat
(de cursus) 23 Dingen? Als kleine greep nu eenmaal belangrijker dan het binnen- vaak in eigen tijd.
uit een nóg veel groter aanbod? Dat was harken van nieuwe media.
te veel van het goede. ‘Dan kom je niet
meer toe aan je gewone werk.’ Werken in vrijheid
Er ontstond bij een grote groep mede- Het verschil maken Ik wil niet voorbijgaan aan die vakge-
werkers een achterstand op het gebied Dit betekent niet dat er niets is gebeurd. noten die al dat werk verzetten dat óók
van digitale vaardigheden. Tegelijkertijd De ene organisatie schafte een meer ge- nog steeds gedaan moet worden. Denk
deinsden veel managers van bibliotheken, avanceerde catalogus aan, de andere in- aan het inlichtingenwerk in studiezalen of
archieven en andere organisaties er voor vesteerde in hardware als touchscreens of het beschrijven van collecties. Die groep
terug om de toename in het aantal projec- in een eigentijdse website met personali- blijft nog altijd net zo hard nodig. Maar
ten met een digitaal karakter te vertalen seringsfunctionaliteiten. Er is bijna geen nu ik steeds vaker lees dat bibliotheken
naar formatieplaatsen, met als gevolg dat gebouw meer zonder WiFi te vinden en en andere erfgoedorganisaties zich willen
die projecten leunden op gevaarlijk kleine scholing op het gebied van nieuwe media gaan richten op storytelling en content cu-
groepen medewerkers. Er werd misschien heeft in de gehele erfgoedsector buitenge- ration,1 vraag ik me wel af met wie ze dat
20 - InformatieProfessional | 12 / 2012

4. *********************************************************
Een nieuwe invulling van het informatievak
*********************************************************
hopen te gaan doen. De organisaties heb-
ben vaak wel geschikte krachten in dienst,
groep met een zeer korte aandachtsspan-
ne, die ’s avonds op de bank, tussen afwas
‘Hoeveel
maar die krijgen meestal bij lange na niet en Pauw & Witteman, slechts een paar bibliothecarissen of
de tijd die nodig is om dat ‘vertellen van
verhalen’ en ‘verzamelen en digitaal delen
mooie foto’s wenst te bewonderen op de
iPad, omdat ook Wordfeud roept, en dat
archivarissen mogen
van interessante informatie’ goed uit te filmpje van de buurvrouw, en… in werktijd de kwaliteit
kunnen voeren. Het belangrijkste verschil met het vak
Dat dit type werk meer tijd vergt dan me- zoals het was, is dat je je niet meer kunt van Wikipedia helpen
nigeen denkt, weet ik uit ervaring. Twee beperken tot het verzamelen en aanbieden
van informatie. Als je de gebruiker wilt
verbeteren?’
jaar terug begon ik spontaan aan Middel-
burgdronk.nl, een wiki die de geschiede- opzoeken in zijn digitale wereld, moet je
nis van de horeca in Middelburg in kaart je als die gebruiker gedragen en je onder-
wil brengen. Het idee was dat iedereen dompelen in zijn wereld. Zoals je vroeger
aan de website mee zou schrijven, net zo- als aanspreekpunt en vraagbaak tussen
als op Wikipedia – al blijkt in de praktijk de boekenkasten liep, zo beweeg je je nu
dat ik en mijn collega’s bijna alles zelf tussen de vele websites en communica-
moeten doen. tietools, met je kennis van de collecties,
Na bijna twee jaar komt dat neer op dui- zoek- en andere online vaardigheden.
zenden webpagina’s vol onderzoeksgege-
vens, feiten en foto’s. En dat is nog slechts
het werk voor de website. Daarnaast ste- Vooruitkijken zonder spiegel
ken we veel tijd in het intensieve onder- Storytelling en content curation zouden
zoekswerk in beeld- en krantenbanken en voor de moderne informatieprofessional
andere bronnen. En in de vraaggesprek- geen problemen mogen opleveren. Het
ken met talloze mensen. En last but not zijn misschien wel oude competenties in
least in de promotie van het geheel op een nieuw jasje, want verhalen en content
bijvoorbeeld Twitter en Facebook, waar hebben we altijd al verzameld en ontslo- in het gebouw. FabLabs houden zich bij-
een groot deel van de interactie met de ten. Om het goed te kunnen doen, is er voorbeeld veel bezig met 3D-printers, ap-
websitebezoekers zich afspeelt. Aan die denk ik vooral tijd nodig, alsook persoon- paraten die in de nabije toekomst een be-
laatste taak zou je, zonder overdrijven, lijke interesse. Die tijd zou moeten wor- langrijke rol gaan spelen. Het is lastig om
een dagtaak kunnen hebben. den vrijgemaakt en die interesse zou de je daar nu al een goede voorstelling van
Middelburg Dronk is een hobbyproject, ruimte moeten krijgen. te maken, maar wacht je tot het volledig
laat ik dat vooropstellen. Waar het mij En niet alleen op dit gebied. Er is nog zo- is uitgekristalliseerd, dan ben je alweer te
hierbij om gaat, is dat ik het beschouw als veel meer dat gevolgd en uitgeprobeerd laat. Durf een medewerker de vrijheid te
werk dat iedere informatiespecialist met zou moeten worden. Een voorbeeld: me- geven om ermee aan de slag te gaan. Iets
een specifieke interesse of passie zou moe- dewerkers voltijds inzetten voor projecten wat ook geldt voor de ‘Googlebril’,4 die in
ten (kunnen) doen. Feitelijk doe ik weinig zoals die welke een mogelijke oplossing 2013 beschikbaar komt.
meer dan rondom het genoemde thema de bieden voor de afhankelijke positie van
collecties van archieven, bibliotheken en bibliotheken ten aanzien van uitgevers. Als ik naar 2013 en daarna kijk, zie ik
musea belichten. Toegegeven, open access wint terrein, vooral heel veel niet. Of ik zie het nog
Ik pluk interessante artikelen uit histo- maar waarom wordt er zo weinig gedaan heel wazig. Maar in die achteruitkijkspie-
rische kranten en deel op Facebook die met al die mooie open bronnen op het gel van McLuhan zie ik dat de toekomst
foto’s waarvan ik denk dat ze iets moois web? En waarom manifesteren erfgoedor- in het verleden te vaak niet de ruimte
oproepen bij mensen. Dat lukt lang niet ganisaties zich nauwelijks op het gebied kreeg die zij nodig had. Dat moet echt
altijd, maar ik zie dat veel mensen en- van online privacy en netneutraliteit? Ze anders. Geef de informatieprofessional de
thousiast zijn geworden en zelf ook oude zouden een volwaardige partner moeten tijd en de bewegingsvrijheid die zijn passie
foto’s of een sterk verhaal inzenden. Dat zijn in al die belangrijke open initiatieven. nodig heeft.
ze via de chat bij me informeren waar ze Nu staan ze aan de zijlijn.
het origineel van een bepaald document In het verlengde daarvan zouden organi-
kunnen vinden en me laten uitleggen hoe saties een grote rol kunnen spelen in het
ze binnen bronnen kunnen zoeken. faciliteren van zogenaamde Hacker of
Op zulke momenten ben ik om slechts één Maker Spaces en FabLabs,2 al dan niet
reden gelukkig: ik doe weer het werk dat in combinatie met een concept als Seats- Noten
ik een paar jaar geleden aan de inlichtin- 2meet.3 Die concepten bieden niet alleen 1] ie www.edwinmijnsbergen.nl/2011/11/
Z
genbalie in de bibliotheek deed. Met als veel mogelijkheden op het gebied van content-curation-een-kennismaking.html.
verschil dat ik nu een doelgroep bedien innovatie van media-educatie en de ont- 2] ie www.fablabgroningen.nl/pagina/het-fablab-uitgelegd.
Z
die voornamelijk digitaal opereert, op een moetingsfunctie, ze scheppen ook ruimte 3] ie www.seats2meet.com.
Z
van de vele sociale netwerken. Een doel- voor nieuwe toepassingen van technologie 4] ie youtu.be/D7TB8b2t3QE.
Z
12 / 2012 | InformatieProfessional - 21